NOS Nieuws - Algemeen

Een deel van de zeker 23 kinderen die twee weken geleden ziek werden nadat zij in een speeltuin in Voorburg hadden gespeeld, blijkt te zijn besmet met het norovirus. Dat meldt de gemeente Leidschendam-Voorburg.

De gemeente liet na de meldingen onder meer onderzoek doen naar het watertoestel en de drinkwaterpomp bij de speeltuin. De vrees bestond dat de E-colibacterie in het zand en oppervlaktewater zat. Zowel de drinkwaterpomp als het watertoestel werd uit voorzorg afgesloten.

In het water van de pomp is geen vervuiling aangetroffen. Ook in monsters op andere plekken in de speeltuin is geen vervuiling gevonden.

Ontlasting

In de ontlasting van een aantal kinderen werd wel het norovirus gevonden. De gemeente zegt niet om hoeveel kinderen het gaat. De GGD onderzoekt nu of er een verband is tussen het norovirus en de speeltuin.

De kinderen die ziek werden, zaten op twee basisscholen in Voorburg. De GGD heeft vragenlijsten gestuurd naar de scholen en de ouders van de kinderen. De gemeente verwacht later deze week een compleet beeld te hebben van wat er precies aan de hand is.

Symptomen norovirus

Het norovirus is zeer besmettelijk en veroorzaakt een ontsteking van het maagdarmkanaal. Het wordt ook wel buikgriep genoemd, maar in lang niet alle gevallen van buikgriep is er sprake van besmetting met het norovirus.

Per jaar hebben ongeveer een half miljoen Nederlanders last van buikgriep die wordt veroorzaakt door het norovirus, meldt het RIVM. Symptomen zijn onder meer braken, diarree, misselijkheid, koorts en hoofpijn. Het wordt overgebracht via de ontlasting en het braaksel van besmette mensen.

Volgens de gemeente Leidschendam-Voorburg lijkt het erop dat de ziekteverschijnselen bij de besmette kinderen mild waren.

Het is een term die veel valt deze weken: femicide. Het betekent het opzettelijk doden van een vrouw omdat ze vrouw is. In Nederland worden zo'n veertig vrouwen per jaar vermoord, in de meeste gevallen door hun partner of ex-man. Hoe kan dat cijfer omlaag?

"Nederland kan een voorbeeld nemen aan Schotland", zegt Ellen Gijselaar, universitair docent straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Leiden. "Daar kunnen mannen eerder worden opgepakt als er signalen zijn die wijzen op femicide. Zo kun je een deel van de femicide-gevallen voorkomen."

De onderzoeker keek "met een brok in haar keel" naar de gebeurtenissen van vorige week. In Gouda werd de 39-jarige Joeweela in het bijzijn van haar kinderen op straat doodgeschoten door haar ex-man Driekus K. Hij kreeg eerder al dertien jaar cel voor poging tot moord op een andere ex-vriendin. Een paar dagen later werd een 38-jarige vrouw gedood in het Brabantse Vlijmen, de verdachte was haar vriend.

Vier femicide-zaken voor de rechter

Deze en volgende week komen vier mannen voor de rechter die ervan verdacht worden hun vrouw of ex-partner te hebben vermoord:

Om dit soort gevallen van femicide te voorkomen, moet zogeheten patroonmatig gedrag strafbaar worden gesteld, zegt Gijselaar. "Dan gaat het bijvoorbeeld om het dreigen met fysiek geweld, psychisch geweld, de vrouw financieel afhankelijk maken of manipuleren. Als politieagenten dat soort signalen zien, moeten ze daarop handelen. In Schotland werkt dit."

Hoe kun je bewijzen dat er daadwerkelijk sprake is van risicogedrag? "Het is lastig, maar niet onmogelijk. Je kunt bijvoorbeeld camerabeelden opslaan, WhatsApp-gesprekken vastleggen, geluidsopnames maken en logboeken bijhouden. Op die manier kun je eerder ingrijpen en een mogelijk geval van femicide voorkomen."

Ook femicide-onderzoeker Marieke Liem wees vorige week bij Nieuwsuur op aanwijzingen dat mannen hun (ex)partner iets willen aandoen. Zo speelt verslavingsproblematiek vaak een rol en wil de man het gedrag van de vrouw sturen "uit angst voor controleverlies of statusverlies".

Grotere plaatje

Een maand voor de moord in Gouda bleek Driekus K. twee weken te hebben vastgezeten op verdenking van verboden wapenbezit en mishandeling. Op 18 juni bepaalde de raadkamer dat er niet genoeg redenen waren om K. langer vast te houden. Hij werd vrijgelaten.

Gijselaar kent dit dossier niet, maar zegt wel dat rechters niet alleen naar incidenten moeten kijken om femicide te voorkomen. "Kijk ook naar het grotere plaatje. Als er sprake is van gendergerelateerd geweld, neem dat dan mee in de afweging om iemand al dan niet langer vast te houden."

Om risicogedrag strafbaar te stellen, moet de wet worden aangepast. "Het is dus aan de politiek in Den Haag om deze stap te zetten", zegt Gijselaar. Kun je daarmee alle zaken van femicide voorkomen? "Dat denk ik niet, maar je kunt wel het risico beperken."

Veilig Thuis

Maak je je zorgen om jezelf of iemand anders? Bel dan Veilig Thuis via 0800-2000, of 112 bij acuut gevaar.

De kiloprijs voor aardappelen is de afgelopen maanden flink gedaald. Waar een aardappelboer eerder op de vrije markt nog 30 tot 60 euro kreeg voor 100 kilo frietaardappelen, is dat nu nog maar enkele euro's. Omgerekend krijgt een boer voor een kilo aardappelen dus nog maar een paar cent.

Doordat de prijs voor aardappelen de afgelopen jaren zo hoog was, zijn boeren veel meer gaan telen, zowel in Europa als in andere delen van de wereld. Als het aanbod groot is, daalt de prijs.

Contracten

De aardappelboeren zijn vertrouwd met wisselende prijzen, zegt Jan de Ruyter, sectoreconoom akkerbouw bij ABN Amro. Voor een groot deel van de oogst wordt de prijs al langere tijd van tevoren vastgelegd in contracten.

Aardappelen die buiten de contracten worden verkocht, kunnen na de oogst bij de boer worden opgeslagen. Zo kan een akkerbouwer wachten tot de prijzen weer iets hoger zijn op de vrije markt.

Een lage aardappelprijs betekent overigens niet dat een familiezak friet in de cafetaria goedkoper wordt, zegt Frans van Rooij, oprichter van de Vereniging Professionele Frituurders. Volgens de vakvereniging voor cafetariahouders zitten er veel meer kosten aan een bakje friet dan alleen de aardappel.

Dat ziet ook Marcel Norder van snacksalon De Schelp. "We hebben te maken met dure apparatuur, met olie, hoge personeelskosten.. en je wil wel dezelfde kwaliteit blijven leveren. Als we veel minder gaan betalen doen we daar natuurlijk wat mee. Misschien zijn ze volgend jaar weer loeiduur. Maar meestal blijft het gelijk, dus de consument blijft hetzelfde betalen."

Ondanks de gedaalde prijzen kunnen de aardappelboeren hun producten nog altijd kwijt op de markt. Want de vraag naar friet stijgt wereldwijd, ziet Barend Bekamp. Hij is specialist agricultuur bij Rabo Research. Daar zitten ook landen bij als China, waar fastfood populairder wordt. "De Europese of Nederlandse friet zal daar wel van profiteren."

Producenten van aardappelproducten zoals Aviko en McCain spelen daarop in door flink te investeren, zegt ABN-bankier De Ruyter. "Ze bouwen nieuwe locaties om de aardappelen te verwerken, in zowel de Aziatische landen als in de Europese."

De akkerbouwers krijgen waarschijnlijk een goed oogstseizoen. Hoe de oogst van aardappelen uitvalt, hangt af van het weer. Als er bijvoorbeeld te lang veel regen valt, kan de oogst tegenvallen. De oogst loopt tot in het najaar.

Veranderende markt

Beide bankeconomen zien nog wel uitdagingen voor de aardappelsector. De markt is al een tijdje aan het veranderen, vooral nu de Aziatische markt aan het groeien is. Bekamp: "Hoe hard zal dat zijn en zullen zij zelf ook gaan exporteren?"

Volgens De Ruyter kan Nederland daar nog wel van profiteren. "Want ook in de markt van pootgoed verkopen, dus de aardappelen die je in de grond stopt om er meer van te maken, zijn we sterk."

In Noord-Frankrijk zijn drie mensen veroordeeld wegens mensenhandel en uitbuiting in de druivenpluk voor champagnehuizen. Tientallen buitenlanders werden onder erbarmelijke omstandigheden te werk gesteld. "We werden behandeld als slaven", zei één van de gedupeerden tijdens de rechtszaak.

De hoofdverdachte, die met haar bedrijf de plukkers contracteerde, kreeg 4 jaar cel opgelegd waarvan 2 voorwaardelijk en een boete van 20.000 euro. Zij zette de werknemers illegaal aan het werk en gaf "geen of onvoldoende beloning".

De tweede verdachte moet 1 jaar de cel in. Een ander kreeg 2 jaar cel, waarvan 1 voorwaardelijk. Eén van hen was verbonden aan het wijnboerencollectief La Gravelle dat naar eigen zeggen al "sinds 1928 de koning van alle wijnen maakt".

Opeengestapeld in bouwval

De zaak kwam aan het licht in september 2023. Omwonenden sloegen alarm nadat ze hadden gezien hoe de druivenplukkers werden gehuisvest in Nesle-le-Repons, niet ver van 'champagnehoofdstad' Reims. De bijna zestig plukkers waren gelokt met de belofte dat ze in een hotel zouden worden ondergebracht. In plaats daarvan belandden ze in een onbewoonbaar, bouwvallig huis en een loods ernaast.

"Ze lagen opeengestapeld met tien tot vijftien mensen in één kamer, op matrassen op een betonnen ondergrond, zonder water en met verstopte toiletten", zei advocaat Maxime Cessieux.

Het huis had geen dak, er hing alleen een dekzeil. De douches hadden nauwelijks warm water. De elektrische installatie bleek onveilig. De Franse arbeidsinspectie constateerde dat "de veiligheid, de gezondheid en de waardigheid van de mensen in het geding was".

Bevroren broodjes

"We zaten in dat verlaten gebouw, zonder eten en zonder drinken", zei één van de slachtoffers tijdens het proces. "Overdag werden we naar de wijngaard gebracht waar we van 06.00 uur 's morgens tot 18.00 uur 's avonds moesten werken." Een medeplukker vertelde hoe er in de middag bevroren broodjes werden uitgedeeld.

"Als ze om een pauze of om water vroegen, werden ze bedreigd met messen of met traangas", zei een advocaat van de gedupeerden.

Toen de zaak inhoudelijk werd behandeld, schoven de drie verdachten elkaar de schuld in de schoenen. De vrouw die de werknemers vanuit Parijs aantrok als arbeidskrachten, zei niet te weten hoe ze werden gehuisvest in de Champagnestreek.

De wijnboer verkondigde dat het moeilijk was om personeel te vinden. "Dus je bent al lang blij als je iemand kunt krijgen." De derde veroordeelde zei juist geholpen te hebben door bijvoorbeeld nog matrassen te halen.

Misbruik van illegaliteit

In totaal waren 57 druivenplukkers het slachtoffer van de malafide praktijken, onder wie negen vrouwen. Ze kwamen uit landen als Mali, Senegal en Mauritanië. De meesten verbleven illegaal in Frankrijk. Vaak werden ze geronseld in tentenkampen van illegalen aan de noordrand van Parijs.

Voor het werk zouden ze 250 euro per week krijgen. "Maar toen ze om hun salaris vroegen, kregen slechts vijf mensen betaald", aldus José Garcia van vakfederatie CGT, de civiele partij in de zaak. De andere plukkers zouden geen recht hebben op geld, omdat ze geen contract zouden hebben of ongevraagd naar het werk waren gekomen. "Er werd misbruik gemaakt van hun situatie. Omdat ze illegaal waren konden ze ook geen aanklacht indienen."

Actieplan champagnehuizen

Het is niet de eerste keer dat de luxebranche van champagnehuizen in opspraak komt wegens de uitbuiting van werknemers. In 2020 was er een soortgelijke zaak. Toen werden er celstraffen tot 3 jaar opgelegd wegens "mensenhandel en onwaardige huisvesting" van druivenplukkers van het beroemde Maison Veuve Clicquot.

Bij de druivenoogst in de Champagnestreek worden elk jaar zo'n 100.000 plukkers ingezet. Voor dat werk zijn steeds minder mensen te vinden. Daarom wordt vaak uitgeweken naar illegale buitenlanders, die noodgedwongen wel lange dagen voor lage salarissen willen werken.

In een reactie op de rechtszaak die nu is afgerond, heeft de branchevereniging van champagnehuizen beterschap beloofd. Er is een actieplan opgesteld om herhaling te voorkomen en er zijn folders gedrukt om uit te delen. Daarin worden onder meer de regels samengevat die gelden voor het aannemen van plukkers en staan ook de regels voor goede huisvesting.

Voor de plukkers zelf zijn via een QR-code en in zeven talen hun rechten opgesomd over onder meer salarissen, beschermende kleding, eten en veiligheid.

Een Tadzjiek die in Nederland woont, is veroordeeld tot een gevangenisstraf van 5,5 jaar voor het ronselen van leden voor de terroristische beweging Islamitische Staat (IS). Voor de rechtbank in Rotterdam staat vast dat hij lid was van de Afghaanse tak van de groepering en hier zoveel mogelijk geld voor IS wilde verdienen en mensen wilde rekruteren.

"De verdachte vertelde ook dat hij bereid is zelf jihad voor IS uit te voeren", staat in de uitspraak. "Hij zei een jaar of twee nodig te hebben en dat hij dan zal gaan vechten. Daarna zou hij er te oud voor zijn."

Rusland

De 31-jarige man reisde in 2012 vanuit zijn thuisland naar Rusland om er te gaan werken. Vijf jaar later werd hij in Turkije aangehouden. Hij werd ervan verdacht naar Syrië te willen reizen om activiteiten uit te voeren voor IS en werd het land uitgezet.

Daarna kwam hij in Oekraïne terecht, waar hij zich aansloot bij een IS-cel. Kort na de Russische inval in Oekraïne reisde hij naar Nederland, waar hij in mei 2022 een verblijfsvergunning kreeg.

Uit gesprekken met undercoveragenten in 2023 bleek dat hij in Nederland zoveel mogelijk geld wilde verdienen voor IS. Hij bleef contact houden met andere IS-leden en hoewel er geen concrete plannen lagen voor een aanslag, was hij volgens de rechter "bezig zich zodanig te positioneren dat hij op enig moment een aanslag zou plegen". Hij werd aangehouden na een onderzoek dat begon met een ambtsbericht van inlichtingendienst AIVD.

Iets lager

De straf valt iets lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie, dat wilde dat de Tadzjiek acht jaar de cel in ging. De rechtbank wilde de man eigenlijk een celstraf van zes jaar opleggen, maar komt op 5,5 jaar uit. Dat komt doordat de man sinds juli 2023 al vastzit, terwijl de zogenoemde redelijke termijn waarop een dergelijke strafzaak moet worden afgerond zestien maanden is.

De vrouw van de man werd tegelijk met hem aangehouden, maar zij is eerder dit jaar vrijgesproken.

Een interieurstylist heeft het grijze jaren 90-interieur van de gevangenis in Middelburg aangepakt. De celdeuren lijken nu op voordeuren van Nederlandse woonhuizen, er is kleur toegevoegd en er staan planten. En dat bevalt: "Naar je zin hebben doe je het hier nooit, maar een beetje vrolijkheid en kleur maakt de sfeer net wat prettiger", zegt een gedetineerde.

Simone Koning heeft inmiddels al ruim vijftien gevangenissen een opknapbeurt gegeven. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een kleurrijk interieur positief invloed kan hebben op het gedrag van gedetineerden. "De mensen zijn rustiger, socialer en zuiniger op de spullen", zegt ook gevangenisdirecteur Marieken Linthout.

Alle 150 deuren in de Zeeuwse gevangenis zijn nu groen of blauw in plaats van wit. Koning: "Ik fotografeer voordeuren in heel Nederland en maak daar stickers van. Het is in elke gevangenis weer maatwerk. Soms mag het met wat meer kleur, soms wat minder. Als het maar rust en eenheid uitstraalt. Het moet niet knallen."

Het doel is dat wie zijn cel binnengaat, het gevoel heeft een heel klein beetje 'thuis' te komen. "Dat is misschien wat te veel gezegd, maar je zit hier nu eenmaal, dus het is wel belangrijk dat er wat vrolijkheid is", zegt een gedetineerde tegen Omroep Zeeland.

Tl-licht

Er zijn ook andere veranderingen aangebracht in gevangenis Torentijd. "Het zijn kleine veranderingen die de sfeer prettiger maken. De tl-verlichting is vervangen door warmer licht, er zijn meer planten geplaatst en de meubels hebben een wat minder institutionele uitstraling."

Tijdens de werkzaamheden van de stylist en haar team reageerden de gevangenen niet altijd positief. "Het geeft natuurlijk wat reuring. Er wordt ook weleens schamper gereageerd, van 'moet dat nou', maar achteraf vinden ze het eigenlijk allemaal ontzettend leuk. Iedereen vaart wel bij een fijne omgeving om zich heen. Dat geldt ook voor gedetineerden. Daar geloof ik heel sterk in."

Ook directeur Linthout is positief over de metamorfose. "Sommige gedetineerden zeggen dat ze zich minder opgesloten voelen en minder stress ervaren. Het is win-win: als er minder spanningen zijn, gebeuren er ook minder incidenten.

Toch zijn er zowel gevangenen als buitenstaanders die de interieurverfrissing van een gevangenis overbodig vinden. "Er zijn kritische stemmen die het schijnverfraaiing vinden", zegt Linthout. Daar is de directeur het niet mee eens. "Dat vastzitten een straf moet zijn, staat als een paal boven water. Soberheid hoort daarbij. Maar uiteindelijk werk je ook aan de terugkeer van gedetineerden in de samenleving. En met een meer menselijke sfeer is er meer ruimte om aan gedrag te werken."

Nederland vindt dat er onmiddellijk een eind moet komen aan de oorlog in Gaza. Dat staat in een verklaring van demissionair minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en collega's uit 24 andere landen. "Het lijden van de burgers van Gaza heeft een nieuw dieptepunt bereikt", staat in de tekst. "Verder bloedvergieten heeft geen zin."

De minister wil met de vandaag gepresenteerde verklaring de druk op Israël houden, schrijft hij op X, "om de catastrofale humanitaire situatie te verbeteren". Veldkamp riep al wel eerder op tot een staakt-het-vuren en zei ook dat "in bredere zin het Palestijnse lijden in de Gazastrook niet te verdragen is". De landen verbinden er in de verklaring geen consequenties aan als Israël de oproep naast zich neerlegt.

Volgens Israël staat de oproep van de 25 landen "los van de realiteit" en geeft de verklaring een verkeerde boodschap aan Hamas.

Menselijke waardigheid

De ondertekenaars hekelen de manier waarop Israël nu hulp verspreidt in de Gazastrook. Het is gevaarlijk en leidt tot instabiliteit, aldus de verklaring. "Het berooft de inwoners van Gaza van hun menselijke waardigheid. Wij veroordelen de druppelsgewijs verstrekte hulp en de onmenselijke moord op burgers, waaronder kinderen, die proberen te voorzien in hun meest basale behoeften aan water en voedsel. Het is afschuwelijk dat er meer dan 800 Palestijnen zijn gedood terwijl ze probeerden hulp te krijgen."

Israël blokkeerde dit voorjaar maandenlang humanitaire hulp richting de Gazastrook. De VN-mensenrechtencommissaris zei daarover dat het lijkt dat het beleid "erop is gericht om de bevolking levensomstandigheden op te leggen die onverenigbaar zijn met hun voortbestaan als groep in Gaza." In combinatie met rechtstreekse aanvallen op de burgerbevolking en ziekenhuizen, dehumaniserende uitspraken van Israëlische politici en de systematische aanpak komt dat neer op genocidaal geweld.

Sinds eind mei mag alleen de omstreden Amerikaans-Israëlische organisatie GHF voedselhulp verstrekken in het gebied. De EU en de VN zien de GHF niet als hulporganisatie.

Te weinig distributiepunten

Die GHF heeft vier distributiepunten in de Gazastrook, waarvan drie in het zuiden. Volgens internationale hulporganisaties is dat veel te weinig en wordt het verstrekken van hulp gebruikt om Palestijnen naar het zuiden te drijven.

Het mensenrechtenkantoor van de VN meldde anderhalve week geleden dat 615 mensen waren gedood bij de distributiepunten. Daarnaast werden 183 mensen gedood die daarnaar op weg waren. GHF noemde die cijfers "onjuist en misleidend".

Wie hebben de verklaring ondertekend?

De verklaring is verspreid door het Verenigd Koninkrijk en ondertekend door de volgende Europese landen: België, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Ierland, IJsland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. Onder meer Duitsland staat er niet bij.

Australië, Canada, Japan en Nieuw-Zeeland scharen zich eveneens achter het initiatief. Ook de Belgische Eurocommissaris Hadja Lahbib van onder meer Paraatheid, Crisisbeheer en Gelijkheid heeft haar handtekening gezet.

De landen achter de verklaring spreken zich ook uit tegen het gedwongen verplaatsen van de Palestijnse bevolking. Ze noemen dat "volstrekt onaanvaardbaar".

Israël heeft plannen om een groep van zo'n 600.000 Palestijnen binnen de Gazastrook te verplaatsen naar een tijdelijke stad. Die zou in korte tijd moeten worden neergezet op de restanten van Rafah, in het zuiden van het gebied. De Israëlische regering noemt het een "humanitaire stad", critici spreken van een "concentratiekamp" en een "getto".

Hamas moet volgens de verklaring "onmiddellijk en onvoorwaardelijk" de gijzelaars vrijlaten. Ze lijden nog steeds vreselijk, staat in de tekst. Van de gijzelaars die op 7 oktober werden meegenomen zijn er naar schatting nog twintig in leven. Ook zou Hamas nog dertig lichamen van omgekomen gijzelaars vasthouden in de Gazastrook.

Staakt-het-vuren

Veldkamp en de andere ondertekenaars willen dat de partijen en de internationale gemeenschap direct werk maken van een staakt-het-vuren. Ze spreken hun steun uit aan de VS, Qatar en Egypte, die optreden als bemiddelaars tussen Israël en Hamas.

Veldkamp schrijft daarover op X: "Dat is noodzakelijk voor de vrijlating van alle gijzelaars, grootschalige toename en effectieve distributie van humanitaire hulp en om zicht te brengen op een einde aan deze verschrikkelijke oorlog."

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken vindt dat de ondertekenaars zich tot Hamas moeten richten, omdat die volgens Israël de oorlog laat voortduren. "In plaats van in te stemmen met een staakt-het-vuren voert Hamas een campagne om leugens over Israël te verspreiden. Hamas is de enige partij die verantwoordelijk is voor de voortzetting van de oorlog en het lijden aan beide kanten."

Handelsverdrag met Israël

Vorige maand concludeerde de Europese Unie dat het optreden van Israël in Gaza strijdig is met het handelsverdrag tussen de EU en Israël. Het onderzoek werd ingesteld op verzoek van minister Veldkamp, die daarmee de druk op Israël wilde opvoeren om meer noodhulp toe te laten. Hij sprak van een "streep in het zand".

Na het rapport sloten de EU en Israël een overeenkomst, waarin werd afgesproken dat er meer hulp zou worden toegelaten tot Gaza. EU-buitenlandchef Kallas zegt een aantal maatregelen achter de hand te houden die kunnen worden ingezet als Israël zich niet aan de afspraken houdt.

Een deel van de Palestijnen wil weg uit Gaza, maar veel mogelijkheden zijn er niet, want Israël blokkeert alle land-, lucht- en zeegrenzen. Een 33-jarige inwoner van de Gazastrook besloot daarom een WhatsApp-groep te maken voor Palestijnen in Gaza om elkaar te helpen.

De groep #Survival_Attempt bestaat nu ruim een week en heeft al honderden leden. Het initiatief is niet verbonden aan een ngo (niet-gouvernementele organisatie) of een politieke groep. "Op dit moment zijn we vooral bezig met informatie verzamelen", zegt oprichter Khaled Abu Sultan tegen de Israëlische krant Haaretz.

"We creëren een ruimte waar mensen openlijk kunnen praten over hoe ze uit Gaza weg kunnen. Het gaat om alle aspecten: juridisch, logistiek, emotioneel. We delen updates over grenzen, reisregels en elk contact met internationale instanties."

Ook hulporganisaties horen dat Palestijnen weg willen uit Gaza. "Het niveau van verwoesting is enorm", zegt Caroline Willemen van Artsen zonder Grenzen vanuit Gaza-Stad tegen de NOS. "Het lijkt op een tsunami, maar dit is geen natuurramp, dit is een keuze", waarmee ze doelt op de aanvallen van Israël.

"Ik heb ook collega's die zeggen: ik wil weg, ik wil mijn kinderen hieruit halen. En er zijn zo goed als geen manieren om dat te doen."

Smokkel via Rafahgrens

Leden van #Survival_Attempt hopen tips te halen uit de verhalen van Palestijnen die het wél is gelukt Gaza te verlaten. Dat gebeurde met name aan het begin van de oorlog.

Die Palestijnen konden bijvoorbeeld dankzij hun dubbele nationaliteit of dankzij visa van buitenlandse werkgevers Gaza verlaten via de grens bij Rafah. Deze grens met Egypte stond toen nog niet geheel onder controle van Israël.

De eerste maanden van de oorlog was die grens nog open, maar in mei 2024 kwam de overgang in handen van Israël en ging die op slot. In februari was de grens tijdelijk open tijdens de wapenstilstand. Sinds maart is hij weer dicht.

Aan het begin van de oorlog was er een Egyptisch privébedrijf actief dat Palestijnen de Rafahgrens over 'hielp', voor zo'n 5000 tot 10.000 euro per persoon.

Nu de grens dicht is, lijkt mensensmokkel niet meer mogelijk. En zelfs als mensensmokkel mogelijk is, hebben de meeste Palestijnen er het geld niet voor. Velen hebben nauwelijks geld voor eten.

Sommige inwoners starten daarom crowdfunding-acties, onder wie Ammar Murtuja in Gaza-Stad. "Ik heb gisteren niet gegeten", vertelt hij aan de NOS. "We hadden één aardappel en die heb ik aan mijn kinderen gegeven."

Abu Sultan van de WhatsAppgroep denkt dat geld niet de oplossing is. "We kunnen niets met geld", zegt hij tegen Haaretz. "We hebben waardigheid nodig, en een uitweg."

Medische evacuaties

Murtaja hoopt op medische evacuatie voor zijn dertienjarige dochter Hind. Ze heeft diabetes type 1. "Het gebrek aan insuline, behandeling en eten is in wezen een doodvonnis voor haar", zegt haar vader.

Tot nu toe zijn ruim 7000 mensen geëvacueerd uit Gaza sinds het begin van de oorlog. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben nog tussen de 11.000 en 13.000 Palestijnen medische evacuatie nodig, onder wie 4500 kinderen.

De medische evacuaties zijn bedoeld voor mensen die een behandeling nodig hebben die in Gaza niet meer te krijgen is. Zo'n evacuatie is een lang proces en kan maanden duren.

Eerst moet een arts de patiënt doorverwijzen, het Israëlische gezondheidsministerie moet dan toestemming geven voor de evacuatie en de patiënt doorverwijzen naar de Wereldgezondheidsorganisatie. Die regelt de behandeling in een ander land - dat daar ook toestemming voor moet geven.

"Medische evacuatie is extreem moeilijk. Wij hebben nog niet meer dan een twintigtal mensen kunnen evacueren. Veel meer Palestijnen hebben het nodig", zegt Willemen van Artsen zonder Grenzen.

Omstreden deportatieplan

De Amerikaanse president Trump en de Israëlische premier Netanyahu willen dat Palestijnen zich kunnen aanmelden voor deportatie uit Gaza, maar geen enkel land heeft ingestemd met het opvangen van de Palestijnse vluchtelingen.

Rechtsdeskundigen benadrukken dat het niet om een vrijwillig vertrek gaat als de leefomgeving is verwoest en het leven zo gevaarlijk is als in Gaza. Het omstreden plan kreeg internationaal veel kritiek.

Abu Sultan benadrukt dat ze mensen niet ertoe oproepen hun vaderland te verlaten. "We roepen mensen op te overleven."

Voor Murtaja is elke manier om te vertrekken een optie. "Dit is geen makkelijke keuze. Het gaat om de veiligheid en het overleven van mijn familie. Ik kan niet blijven toekijken hoe mijn kinderen lijden."

Meerdere studenten zijn de laatste maanden besmet geraakt met MRSA. Dat is een bacterie die ongevoelig is voor de meeste antibiotica, waardoor infecties moeilijk te behandelen zijn. De besmettingen zijn vooral waargenomen in Delft en andere steden in de Randstad.

Het RIVM laat weten dat er vaker clusters van besmettingen zijn. In Delft gaat het om een beperkt aantal studenten, zij vormen geen gevaar voor de volksgezondheid.

MRSA (ook wel bekend als de 'ziekenhuisbacterie') is voor gezonde mensen niet gevaarlijk, maar kan dat wel zijn voor mensen die minder weerstand hebben of in het ziekenhuis liggen.

Je loopt het op door huid-op-huidcontact, zoals bij sporten of knuffelen. Ook contact met bijvoorbeeld handdoeken of sportmatten kan tot besmetting leiden, evenals contact met wondvocht of huidschilfers. Je kan drager zijn van MRSA zonder ziek te worden. Meestal gaat de bacterie vanzelf weer weg.

Geen gezondheidscrisis

GGD Haaglanden raadt studenten met symptomen af om mee te doen aan activiteiten waarbij huid-op-huidcontact is of waarbij de huid beschadigd kan raken, zoals sporten of ontgroening.

De gezondheidsdienst herzag in de loop van de middag een eerdere verklaring en benadrukt dat er geen sprake is van een uitbraak of gezondheidscrisis. In Delft heerst al twee jaar een "klein, maar langdurig cluster van besmettingen". De nieuwe waarschuwing is alleen bedoeld om verdere besmettingen te voorkomen, aldus GGD Haaglanden.

Extreme weersomstandigheden leiden ertoe dat voedselprijzen in korte tijd enorm stijgen. Dat blijkt uit Europees onderzoek waarin de prijs van meerdere voedingsmiddelen uit zestien regio's is geanalyseerd.

Onderzoekers hebben gekeken naar data tussen 2022 en 2024. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat de wereldmarktprijs voor cacao na extreme hitte in februari in Ghana en Ivoorkust twee maanden later steeg met 280 procent. Die West-Afrikaanse landen produceren 60 procent van de cacao wereldwijd.

In Japan steeg de prijs van rijst afgelopen september met 48 procent door een hittegolf een maand eerder. Ook Zuid-Korea had last van diezelfde hitte, waardoor de koolprijzen nog dezelfde maand met 70 procent stegen.

Dure aardappelen

De gevolgen van extreme weersomstandigheden op voedselprijzen waren ook in Europese landen te zien. Zo was de prijs voor olijfolie in de Europese Unie vorig jaar januari 50 procent hoger vanwege aanhoudende extreme droogte in Spanje en Italië in 2022 en 2023.

De Britten betaalden in de eerste twee maanden van 2024 22 procent meer voor aardappelen door een natte winter.

Sociale onrust

De onderzoekers waarschuwen dat enorme prijsstijgingen in korte tijd door extreme weersomstandigheden vaker zullen voorkomen als de opwarming van de aarde niet wordt aangepakt.

De gevolgen daarvan zullen op meerdere manieren voelbaar zijn in de samenleving. Zo zeggen de onderzoekers dat mensen met een laag inkomen minder vers voedsel kunnen kopen door de hogere prijzen, wat weer gevolgen kan hebben voor hun gezondheid.

Ook kunnen de door klimaatgedreven prijsstijgingen tot politieke en sociale onrust in de samenleving leiden. Als voorbeeld noemen de onderzoekers de Arabische Lente, waarvoor gestegen voedselprijzen mede de aanleiding vormden.

Een optreden dat de omstreden Russische dirigent Valeri Gergiev zondag in Italië zou geven gaat niet door. Gergiev zou in Caserta, bij Napels, een concert leiden met een Italiaans orkest en solisten van het Mariinski Theater in Sint-Petersburg, waarvan hij de artistiek leider is.

Maar Gergiev geldt als een uitgesproken bondgenoot van president Poetin. Hij is in het Westen niet meer welkom, omdat hij nooit afstand heeft genomen van de oorlog in Oekraïne.

Zo heeft het Rotterdams Philharmonisch Orkest, waar hij lang aan verbonden was en waar elk jaar onder zijn naam een festival werd gehouden, de samenwerking verbroken in maart 2022. Ook andere gerenommeerde muziekinstellingen, zoals de Scala in Milaan en de Carnegie Hall in New York, willen niks meer met hem te maken hebben.

Vlammend betoog

Het geplande concert in Italië kon dan ook rekenen op veel kritiek en protest. Joelia Navalnaja, de weduwe van de overleden Russische oppositieleider Navalny, had de organisatie opgeroepen om de uitnodiging aan Gergiev in te trekken.

"Hoe kan het nou dat drie jaar na het begin van de strijd in Oekraïne, Poetins medeplichtige ineens wordt uitgenodigd voor een festival in Italië?", vroeg ze retorisch in een vlammend betoog in de krant La Repubblica.

Ook de Italiaanse minister van Cultuur Giuli liet zijn ongenoegen blijken. Volgens hem dreigde het evenement in Caserta uit te lopen op "een klankbord voor Russische propaganda".

Communicatiekanalen

De regio Campanië, die het festival heeft georganiseerd, stribbelde aanvankelijk tegen. Regiobestuurder Vincenzo De Luca betoogde dat Gergiev juist was uitgenodigd om "de communicatiekanalen open te houden met degenen die niet denken zoals wij". Om die reden is ook een Israëlische dirigent, Daniel Oren, gevraagd om een concert te leiden.

"We vragen deze vertegenwoordigers van de culturele sector niet om verantwoording af te leggen voor de politieke keuzes van hun leiders", zei De Luca.

Maar de organisatie is nu dus toch gezwicht voor de protesten. Onduidelijk is in hoeverre er van hogerhand druk is uitgeoefend. De stichting van Navalny had er bij de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken op aangedrongen om Gergiev niet tot Italië toe te laten.

Geloofwaardigheid

Rusland heeft kritisch gereageerd op het besluit om de komst van Gergiev af te blazen. Italië is gezwicht voor "de eisen van Oekraïense migranten en andere groepen", schrijft de Russische ambassadeur in Rome op sociale media.

Hij noemt het een grote fout om te denken dat het weren van de dirigent Rusland schade berokkent, en verwacht dat de kwestie als een boemerang bij Italië zal terugkomen. "Het land heeft hiermee zijn geloofwaardigheid geschaad en twijfel gezaaid over zijn openheid en gastvrijheid."

Joelia Navalnaja spreekt daarentegen van "goed nieuws. Niet vrolijkmakend, maar goed. Artiesten die de Russische dictatuur ondersteunen moeten niet welkom zijn in Europa."

Voor het eerst sinds zijn oprichting in 1955 heeft de Japanse Liberaal-Democratische Partij (LDP) geen meerderheid meer in beide kamers van het parlement. De nederlaag bij de verkiezingen van gisteren is historisch omdat de LDP zelden verliest, maar ook omdat het laat zien dat de Japanse politiek aan het verschuiven is: kiezers worden steeds onzekerder over de economie en bewegen razendsnel naar rechts.

Vanochtend werd bevestigd dat de rechts-conservatieve regeringscoalitie van LDP en Komeito uiteindelijk maar 47 van de 50 zetels behaalde die nodig waren voor een meerderheid in het Hogerhuis, de Japanse senaat. Daarmee is de partij van premier Ishiba afhankelijk van wisselende steun van de oppositie en staat zijn positie als partijleider onder druk.

Complottheorieën

Op de plekken waar de regerende LDP verloor, boekten andere rechtse partijen juist forse winst. De opvallendste daarvan is het radicaal rechtse Sanseito, een partij die tijdens de coronapandemie ontstond als internetbeweging en bekendheid verwierf met complottheorieën over onder meer vaccinaties. Bij de vorige verkiezingen behaalde Sanseito slechts één zetel. Dit jaar werden het er veertien.

Partijleider en voormalig supermarktmanager Sohei Kamiya is een fan van het Duitse Alternative für Deutschland (AfD) en trok met zijn Trump-geïnspireerde slogan "Japanners Eerst" en waarschuwingen voor een "stille invasie" van migranten een groeiende groep ontevreden kiezers aan. De partij vindt vooral steun bij jonge mannen die actief zijn op sociale media. Het YouTube-kanaal van Sanseito telt inmiddels meer dan 450.000 volgers, drie keer zoveel als dat van de regerende LDP.

Weinig naturalisaties

Onder het bewind van de LDP steeg het aantal buitenlandse inwoners in Japan van ongeveer 2,89 miljoen in 2020 tot 3,77 miljoen eind 2024. Veel van deze migranten verblijven echter tijdelijk in Japan, vaak met kortdurende werkvisa en onder strenge arbeidsvoorwaarden.

Staatsburgerschap verkrijgen is in Japan namelijk bijzonder lastig. In 2023 werden er ongeveer 8800 buitenlanders genaturaliseerd op een bevolking van 125 miljoen. Ter vergelijking: in Nederland waren dat in hetzelfde jaar bijna 48.000 op 17 miljoen inwoners. Toch eist Sanseito actie. De partij pleit voor nóg strengere toelatingseisen en minder arbeidsmigratie.

Deze harde lijn lijkt zijn vruchten af te werpen. Uit angst om stemmen te verliezen, kondigde premier Ishiba vlak voor de verkiezingen de oprichting aan van een speciaal overheidsorgaan dat "zorgen over buitenlanders" moet aanpakken.

Sanseito schuwt economisch populisme ook niet. Een van de opvallendste speerpunten van het partijprogramma is het volledig schrappen van de consumptiebelasting. Dat is momenteel 10 procent op reguliere aankopen en 8 procent op voedsel. Experts waarschuwen dat zo'n maatregel rampzalig zou zijn voor de staatskas, die al zwaar onder druk staat.

Prijs van rijst

Toch sluit het voorstel goed aan bij de zorgen van veel kiezers. Uit een peiling van de publieke omroep NHK blijkt dat 29 procent van de ondervraagden zich het meeste zorgen maakt over sociale zekerheid en de lage geboortecijfers, gevolgd door 28 procent die stijgende voedselprijzen noemt.

Zo was een van de sleutelthema's tijdens de verkiezingscampagne de stijgende rijstprijzen. In sommige regio's zijn deze in minder dan een jaar tijd verdubbeld. Kiezers uitten hun frustratie over het uitblijven van effectief beleid, wat uiteindelijk heeft bijgedragen aan het verlies van de LDP.

Daarbij speelt ook de onzekerheid rond de importheffingen van de Verenigde Staten mee. Na acht onderhandelingsrondes is het Japan nog niet gelukt om een deal te sluiten met zijn belangrijkste militaire bondgenoot en grootste buitenlandse afzetmarkt. Premier Ishiba hoopt dat op korte termijn alsnog te doen, maar met het verlies van de meerderheid in de senaat zal hij het nog lastiger krijgen om steun te vinden.

Ishiba wil niet weg

Ishiba toonde zich bewust van zijn dalende populariteit en de gevolgen daarvan bij deze verkiezingen, maar weigert af te treden. Hij erkent dat de verkiezingsuitslag "een uiterst strenge beoordeling" is, maar is ook van mening dat "het land geen baat heeft bij politieke stilstand".

Toch is de steun binnen zijn eigen partij aan het afbrokkelen. Voormalig vicepremier en LDP-partijgenoot Taro Aso zei dat hij het onbegrijpelijk vindt dat de premier aanblijft. Ishiba zelf stelt voorlopig per dossier meerderheden te willen zoeken en sluit een uitbreiding van de coalitie uit. Hoelang hij daarmee de val van zijn kabinet kan uitstellen, is onduidelijk.

Bij een ongeluk met een militair vliegtuig in Bangladesh zijn zeker negentien doden gevallen. De straaljager stortte in de hoofdstad Dhaka neer op een school. Er zijn ook meer dan 160 gewonden.

Volgens het Bengaalse leger ging het om een trainingsvliegtuig. Persbureau Reuters bericht dat de Chengdu F-7 zich door nog onbekende oorzaak in de zijkant van het schoolgebouw boorde. Meer dan vijftig mensen, onder wie kinderen, liggen met brandwonden in het ziekenhuis.

Persbureau AP meldt dat onder de slachtoffers in ieder geval de piloot is. Een brandwondenarts uit het ziekenhuis van Dhaka zegt dat ook een leerling van de school dood bij het ziekenhuis binnen is gebracht. Lokale media melden dat de meeste slachtoffers leerlingen zijn.

Op de Milestone School and College wordt onderwijs gegeven aan leerlingen op de basis- en middelbare school.

'Alleen maar vuur en rook'

Na de crash ontstond er een grote brand. Een leraar zegt dat hij een explosie hoorde. "Toen ik achter me keek, zag ik alleen maar vuur en rook", zegt hij tegen persbureau Reuters.

Leider van de interim-regering Yunus zegt dat er "noodzakelijke maatregelen" genomen worden om de oorzaak van het ongeluk te onderzoeken en hulp te bieden.

De provincie Noord-Holland is begonnen met het inzetten van drones bij incidenten op de weg of het water. Dat is nu nog bij wijze van proef met nagebootste situaties bij Den Helder, maar uiteindelijk moet het apparaat met camera's helpen bij het oplossen van problemen op de weg.

Drones kunnen veel sneller ter plaatse zijn dan een politieauto of ambulance. Door de beelden vast te bekijken, kunnen de hulpdiensten beter inschatten wat ze moeten doen. Hulpdiensten gaan nu op meldingen af zonder precies te weten wat ze daar aantreffen.

Situatie in beeld

De nieuwe werkwijze met de drone gaat straks als volgt: wanneer een incident plaatsvindt op de weg, wordt vanuit het kantoor van Rijkswaterstaat een drone op die plek afgestuurd. Die brengt de situatie in beeld, waardoor duidelijk wordt wat er precies aan de hand is. Zo kan snel de juiste hulp worden gestuurd én moeten afgesloten wegen eerder vrij zijn.

Dat is uiteindelijk het doel. Voor nu zijn de provincie en Rijkswaterstaat bezig met het testen van de drone. Daarbij wordt gekeken naar de kosten en de toegevoegde waarde van de inzet van het apparaat, schrijft regionale omroep NH.

Nagebootste ongelukken

De pilot vindt plaats boven de N9, N99, N250 en het Noordhollandsch Kanaal rond de Kooybrug. "Op dit moment wordt een verkeersincident nog afgehandeld doordat een berger op pad gaat", zegt Daan Rus van de provincie. "En iemand van de provincie of Rijkswaterstaat zorgt voor een veilige berging. Straks kunnen hulpdiensten ook informatie krijgen van een drone."

In eerste instantie worden situaties op de weg of het water nagebootst en gaat de drone nog niet naar echte incidenten. Als de proef goed verloopt, wordt dat mogelijk wel het geval. De pilot duurt tot april volgend jaar.

Vanwege privacy en veiligheid vliegt de drone zo min mogelijk over huizen en bedrijven. Ook begint de opname pas als het apparaat bij het incident is, benadrukt Rus.

Het Openbaar Ministerie (OM) verwacht dat het mogelijk nog weken afgesloten is van het internet. Vorige week koppelde het OM zijn systemen los na vermoedens van een hack.

Medewerkers kunnen nog wel onderling met elkaar e-mailen, maar niet meer met de buitenwereld, zegt Marthyne Kunst van het OM-crisisteam tegen de NOS. "Dat betekent dat we weer heel veel moeten printen en op papier de deur uit moeten doen."

Het gaat bijvoorbeeld om documenten voor advocaten of contact met de reclassering, de organisatie die toezicht houdt op verdachten. Het OM moet brieven per post versturen, of advocaten moeten de papieren voor hun zaak komen brengen. "Dus het kost ook helaas allemaal meer tijd." Het kan daardoor voorkomen dat rechtszaken niet door kunnen gaan, zegt Kunst.

Het is onduidelijk hoe vaak dat precies is gebeurd sinds het OM zijn systeem van het internet heeft losgekoppeld. Een woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak, de overheidsorganisatie die de rechtspraak regelt, zegt tegen de NOS dat er sinds vrijdag "incidenteel" een zitting is afgelast, maar kon geen aantallen noemen.

'Loskoppelen is zwaar middel'

Door het systeem af te sluiten van het internet kunnen computerbeveiligers onderzoeken wat er precies aan de hand is. Zij kunnen kijken of een hacker toegang heeft gekregen en of de aanvaller nog aanwezig is in de systemen.

Het volledig loskoppelen van het internet is een effectieve manier om een cyberaanval tegen te houden, zei Christo Butcher van beveiligingsbedrijf Fox-IT vrijdag bij Nieuwsuur. "Tegelijkertijd veroorzaakt het wel een hele grote verstoring: je bedrijfsvoering ligt plat. Daarmee is het wel een heel zwaar middel."

De kwetsbaarheid zat in een systeem waarmee medewerkers op afstand kunnen inloggen op het OM-netwerk. "Die systemen zitten op de grens tussen het internet waar iedereen bij kan en interne systemen vol met gevoelige informatie."

"Daarom zijn die systemen regelmatig doelwit van dit soort cyberaanvallen. Als er een kwetsbaarheid in bekend is, gaan heel veel aanvallers op zoek naar organisaties met dit soort systemen om daar binnen te komen."

Kwetsbaarheid al weken bekend

Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) waarschuwde een maand geleden al voor de kwetsbaarheid in het systeem. Het NCSC noemde het "waarschijnlijk dat deze kwetsbaarheden op korte termijn zullen worden misbruikt".

Op dat moment was er al een update beschikbaar om de kwetsbaarheid weg te nemen, maar het is onduidelijk of en zo ja wanneer het OM die update heeft doorgevoerd.

Een schande voor de mensheid. Zo noemde de Belgische koning Filip de humanitaire situatie in Gaza, waar meer dan 2 miljoen Palestijnen al bijna twee jaar de prijs betalen voor de aanval van Hamas op Israël in oktober 2023.

"Ik sluit me aan bij iedereen die de ernstige humanitaire wantoestanden in Gaza aan de kaak stelt, waar onschuldige burgers, gevangen in hun enclave, van honger sterven en bezwijken onder de bommen", sprak Filip in een tv-toespraak.

"Voor de koning was het eigenlijk geen optie om te zwijgen", zei politiek journalist Pieterjan De Smedt in zijn duiding voor de VRT. "Hij is duidelijk echt geraakt over wat daar gebeurt."

Noemde Israël niet

De uitspraak baarde opzien, omdat de Belgische koning zich scherper over de situatie uitliet dan het Belgische kabinet heeft gedaan. Dat wil niet zeggen dat het kabinet er niet achter staat; de koning heeft zijn woorden overlegd met het kabinet.

"Dat is altijd met een politieke dekking als hij zoiets zegt", zei De Smedt. "Als je naar zijn woordkeuze kijkt, zie je dat hij ergens rekening houdt met de politieke gevoeligheden in dit land." Zo vermeed Filip het woord "genocide" en noemde hij ook het land Israël niet.

Willem-Alexander

Hoe zit dat in Nederland? Kunnen we van koning Willem-Alexander ook iets dergelijks verwachten?

Dat kan alleen als het demissionaire kabinet daarachter staat en daar lijkt het niet op. Het demissionaire kabinet is uiterst voorzichtig in zijn uitspraken over de kwestie-Gaza.

Premier Schoof besprak in mei de Nederlandse zorgen over de humanitaire situatie in Gaza met de Israëlische president Herzog. Maar een oproep van Amsterdam en andere gemeenten om de Israëlische regering aan te spreken op de verwoesting van Gaza en het "uithongeren en vermoorden van Palestijnen" werd niet opgevolgd.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken wilde zich in mei in Nieuwsuur niet uitlaten over de vraag of er sprake is van genocide of 'genocidaal handelen'. "Het is aan internationale rechters om dat te bepalen", zei hij toen.

Verslaggever Koninklijk Huis Simone Tukker

"Net als in België geldt ook bij ons dat koning Willem-Alexander officieel deel uitmaakt van de regering. Dat is zo vastgelegd in de Grondwet.

Omdat de koning geen politieke verantwoording kan afleggen, is het altijd het kabinet dat eindverantwoordelijk is. Om die reden vereist een toespraak van de koning dan ook altijd vooraf goedkeuring van het kabinet. Dat gaat dus over de inhoud. De koning zal niet zomaar op eigen initiatief het volk toespreken over bijvoorbeeld de Palestijnse kwestie en ook niet over Gaza.

In de kersttoespraak van afgelopen jaar - wat toch gezien wordt als zijn meest persoonlijke toespraak - refereerde de koning wel aan een gesprek met Palestijnse Nederlanders. De koning benadrukte dat hij telkens geraakt wordt "door de persoonlijke pijn die in de verhalen doorklinkt".

Een verschil met Nederland is dat België in Europa sowieso tot de meer pro-Palestijnse landen wordt gerekend. Noorwegen, Spanje en Ierland hebben de Palestijnse staat erkend, Frankrijk wil dat nog dit jaar doen.

In het Belgische kabinet is erover gesproken, maar zijn de meningen verdeeld. Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot zei in april dat een symbolische erkenning weinig zin heeft als het conflict tussen Israël en de Palestijnen niet is opgelost.

Er zijn Belgen die zich aan de woorden van de koning hebben gestoord. Het Vlaamse Forum der Joodse Organisaties verwijt Filip dat hij niets over de terroristische aanval van Hamas van 7 oktober 2023 heeft gezegd. Dat was het begin van de huidige Gaza-oorlog. Ook wijst de koepel op de tientallen Israëlische gijzelaars die Hamas nog vasthoudt.

EU-onderzoek

De humanitaire situatie in Gaza was voor Nederland wel reden om de EU onderzoek te laten doen naar de vraag of Israël nog wel voldoet aan de voorwaarden voor samenwerking met de EU.

De EU-ministers van Buitenlandse Zaken werden het deze maand niet eens over eventuele strafmaatregelen tegen Israël om het toelaten van humanitaire hulp in Gaza af te dwingen.

Op het vliegveld van Teuge, in Gelderland, is vanochtend een Qatarese militair zwaargewond geraakt bij een parachutesprong. Dat gebeurde tijdens een oefening.

Een traumahelikopter kwam naar het vliegveld om het slachtoffer te helpen. Hoe het mis kon gaan, is niet duidelijk. De marechaussee is een onderzoek gestart naar de toedracht.

Op het vliegveld worden vaak parachutesprongen gedaan. Het Nationaal Paracentrum Teuge is er gevestigd, het grootste parachutistencentrum van Nederland.

"Wat er nu gebeurt is een invasie van migranten vanuit Noord-Afrika naar Europa", zei de Griekse minister van migratie Thanos Plevris onlangs in het Griekse parlement. Aanleiding voor zijn alarmerende toon is het sterk toegenomen aantal migranten dat vanuit Libië de oversteek waagt.

De route van zo'n 350 kilometer naar Kreta en het naburige Gavdos bestaat al langer, maar de aantallen mensen die er gebruik van maken groeien de afgelopen maanden gestaag. Dit jaar kwamen er volgens VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR bijna 10.000 mensen via deze route Europa binnen, bijna twee keer zoveel als in heel vorig jaar.

In de eerste twee weken van juli kwamen er 2000 migranten aan, afgelopen weekend meer dan 350. Daarmee arriveren er op Kreta nu meer mensen dan via de Griekse eilanden die op een steenworp afstand liggen van de Turkse kust, zoals Lesbos, Chios en Samos.

Brandende hitte

Is er dan ook sprake van een crisis? Het is maar hoe je het bekijkt. De aantallen vallen in het niet bij die van 2015. Toen kwamen ruim 800.000 migranten Griekenland binnen, op weg naar West-Europa. Soms waren het er meer dan 10.000 per dag.

Kreta is een groot eiland, maar toch zijn ze daar overvallen door de aankomsten. Dat komt onder meer doordat er geen enkel vluchtelingenkamp of asielzoekerscentrum is. Daardoor worden de migranten van hot naar her gesleept.

In de regel pikt de kustwacht ze op zee op en brengt ze naar een van de havens in het zuiden van het eiland. Vervolgens komen ze in een in allerijl opgetuigde noodopvang terecht, waar niet veel meer is dan wat dekens om op te liggen, mobiele toiletten en watertappunten.

Daar verblijven ze een paar dagen, in de brandende hitte, voor ze op de veerboot naar de havenstad Piraeus bij Athene mogen. Vervolgens worden ze naar reguliere opvang op het vasteland vervoerd, in afwachting van hun asielprocedure.

Kreta wil geen azc

Asielzoekerscentra inrichten op Kreta wil de regering niet, de lokale bestuurders en bewoners evenmin. De regering van premier Mitsotakis neemt nu onorthodoxe maatregelen.

Zo heeft hij twee oorlogsschepen naar de kust van Libië gestuurd, kennelijk in de hoop dat die migranten afschrikken. Ook neemt Griekenland de komende drie maanden geen asielaanvragen in behandeling van mensen die via de nieuwe route vanuit Libië het land in komen.

Dat laatste is mogelijk onder Europees recht, maar alleen als er sprake is van een noodsituatie. Dat is volgens Athene het geval, maar vluchtelingen- en mensenrechtenorganisaties bestrijden dat. De Europese Commissie fluit Griekenland vooralsnog niet terug.

De meeste migranten die nu aankomen zijn Egyptenaren, die weinig kans maken op asiel. Maar ook Sudanezen vormen een grote groep en die zijn mogelijk op de vlucht voor oorlogsgeweld. Zij hebben, ook onder de Griekse wet, recht op bescherming.

Slecht imago

Intussen gaat de regering nog een stap verder: er moet een detentiecentrum komen op Kreta, waar iedereen die vanuit Libië aankomt wordt vastgezet in afwachting van uitzetting.

Kreta ziet dat niet zitten, uit angst voor Moria-achtige toestanden. In het beruchte overbevolkte kamp op Lesbos zaten migranten maanden of langer vast, onder mensonterende omstandigheden. Het kamp brandde in 2020 af.

Kreta wil de migranten niet houden, uit angst voor een slecht imago bij toeristen, waar het zo afhankelijk van is. Het eiland ziet meer in zogenoemde transitcentra, waar migranten tijdelijk in humane omstandigheden kunnen verblijven. Na een paar dagen kunnen ze dan doorreizen naar het vasteland.

De regering heeft vrijdag toegezegd dat er drie doorreiscentra komen. Of het detentiecentrum daarmee van de baan is, is onduidelijk. De migranten die dit weekend aankwamen, zijn volgens minister Plevris in een politiecel terechtgekomen, in afwachting van hun uitzetting.

Hoop op deal met Libië

Athene zet intussen ook in op diplomatie. De regering hoopt samen met de EU en Libië een deal te sluiten waarbij Libië zich verplicht de migranten daar te houden. Maar dat is zo makkelijk nog niet: het land kent niet één, maar twee besturen die elkaar bestrijden. Een daarvan zette onlangs een EU-delegatie het land uit, nog voor de gesprekken begonnen waren.

Tegenstanders waarschuwen dat Libië migranten onder erbarmelijke omstandigheden vastzet en dat de EU daarom niet in zee moet gaan met de machthebbers.

Het leek op een ramp uit te lopen voor festival Tomorrowland in België. Vorige week woensdagavond brandde het hoofdpodium volledig af. Maar binnen no-time werd een ander podium neergezet en daar waren de dj's eigenlijk best blij mee. "Dit keer was de dj de ster."

De festivalorganisatie blikt tevreden terug op het eerste weekend. "Een bijzondere opstart, zoiets hadden we nog nooit meegemaakt", zegt Tomorrowland-woordvoerder Debby Wilmsen tegen omroep VRT. Woensdag om 18.00 uur werd duidelijk dat het hoofdpodium in brand stond en na een paar uur was het volledig afgebrand.

Een flinke aderlating voor de organisatie. Het podium is ieder jaar het paradepaardje. Aan dat van dit jaar werd sinds 2023 gewerkt door 35 artiesten uit tien verschillende landen. Binnen een paar uur was er door de brand slechts een geraamte van over.

Hulp van Metallica

Het werd een race tegen de klok, zeker omdat de organisatie woensdagavond al liet weten dat het festival, dat op vrijdag zou beginnen, hoe dan ook zou doorgaan, in welke vorm dan ook. Er werd een nieuw podium opgebouwd, met hulp uit onverwachte hoek. De Amerikaanse metalband Metallica leverde delen van het podium dat zij tijdens een tour door Europa hadden gebruikt.

De onderdelen lagen opgeslagen in Oostenrijk en werden snel naar België vervoerd. Nadat ook de geluids- en lichtinstallatie waren geleverd, stond er binnen 36 uur een nieuwe main stage van 70 meter breed en 8 meter hoog. Dat was ongeveer een derde van het originele hoofdpodium, waarvan de opbouw twee weken had geduurd.

Afgezien van een aantal optredens die aan het begin van de dag geprogrammeerd stonden, ging Tomorrowland vrijdag 'gewoon' van start:

Nederlander Martin Garrix sloot de eerste dag af op het nieuwe hoofdpodium: "Een grote shoutout naar de hele Tomorrowland-familie. Bedankt aan iedereen die dit podium en dit festival mogelijk heeft gemaakt."

Een dag later verzorgde de Belgische techno-dj Charlotte de Witte zowel de opening als afsluiting op het hoofdpodium. Zij is te spreken over de ervaring. "Wat ik vooral voelde was dat ik heel dicht bij de mensen stond. Meestal sta je op de main stage van Tomorrowland heel hoog en ver. Maar de nieuwe main stage staat iets dichterbij en lager, wat ik misschien wel liever heb, omdat ik heel veel interactie heb met het publiek. Nu ging dat misschien wel beter", zegt ze tegen de VRT.

Het Belgische duo Dimitri Vegas en Like Mike paste zijn set aan op de verandering van podium, is te zien bij Het Laatste Nieuws. "Met deze set gaan we terug naar de beginwaarden: niet het bombastische van de main stage maar wel naar de eenheid met onze fans, naar de liefde voor muziek."

'Alles is magisch'

De organisatie van Tomorrowland heeft meer positieve reacties gehoord. "Normaal gezien is er veel spektakel met vuurwerk, fonteinen, belichting enzovoort. Dit keer was de dj de ster", zegt woordvoerder Wilmsen.

Bij de VRT reageren ook festivalgangers enthousiast. "De main stage, dat hebben ze super opgelost. Alles is magisch". Iemand anders vindt zelfs dat het kleinere podium wel mag blijven. "De nieuwe is beter dan de oude. De dj staat dichter bij het publiek. Het lijkt alsof die nog meer samen met ons geniet."

Komende vrijdag begint het tweede weekend van Tomorrowland, dus zijn er nu een paar dagen extra om aanpassingen aan het podium te doen. De organisatie zegt dat er mogelijk wat "visuals en attributen" bij komen voor bepaalde dj's, maar dat er verder niet veel verandert. Mogelijk wordt deze week wel het afgebrande hoofdpodium verder afgebroken.

Stellantis heeft een zwaar half jaar achter de rug. Het moederbedrijf van merken zoals Citroën, Fiat, Peugeot en Opel heeft een nettoverlies van 2,3 miljard euro geleden. Het autobedrijf gaf vandaag een winstwaarschuwing af.

Het verlies wordt mede veroorzaakt doordat het autobedrijf fors minder auto's heeft verkocht. De opbrengsten daalden met 13 procent in vergelijking met een jaar eerder. Vorig jaar boekte het concern nog een winst van 5,6 miljard euro, maar dit jaar valt het door verschillende oorzaken tegen.

Stellantis kampte de afgelopen maanden met extra kosten door onder meer projecten die werden afgebroken en afschrijvingen op technische platforms.

Het autoconcern heeft ook flink te lijden onder de Amerikaanse invoerheffingen. Begin april voerde de Amerikaanse president Trump een importbelasting in van 25 procent op auto's van buiten de VS. De Europese automerken zijn daardoor flink duurder geworden in de VS. Het bedrijf heeft daardoor 100.000 auto's minder verscheept naar de VS. Naar schatting kost dit het autoconcern zo'n 300 miljoen euro.

Ook de verkoopcijfers in Europa vallen tegen. Stellantis heeft steeds meer concurrentie van het Chinese automerk BYD.

Er ging dit jaar nog meer mis bij een aantal automerken van Stellantis. Begin deze maand riep Stellantis 24.000 auto's terug vanwege slijtage aan de motoren. Een maand eerder mochten 33.000 auto's van Citroën in Nederland niet meer de weg op vanwege een defect aan de airbags. Stellantis heeft vandaag in het bericht niets gezegd over deze terugroepacties.