NOS Nieuws - Algemeen

Een corrupte sheriff. Een frauderende reality-tv-ster. Een Congreslid dat belastingen ontdook. Allemaal aanhangers van president Trump, allemaal kregen ze de laatste dagen gratie van hem. De Amerikaanse president gebruikt het amnestieproces grif om veroordelingen voor medestanders te schrappen.

"Hij behandelt het als een vriendendienst. Als cadeautjes die hij kan uitdelen", meent jurist Kenneth Manusama, van wie binnenkort (On)grondwettelijk verschijnt over het Amerikaanse recht. "Het is heel erg corruptiegevoelig."

Er zijn maar weinig beperkingen voor een presidentieel pardon. De president kan een hele veroordeling schrappen (pardon) of een straf verminderen (commutation). Toestemming van het Congres is niet nodig, een rechter kan het niet terugdraaien, opgaaf van reden is overbodig. Deze eeuw verleende president Clinton het vaakst gratie (396), terwijl Biden dat met tachtig keer het minst deed.

Noodventiel tegen uitwassen

De clementieregeling werd vaak gezien als het noodventiel voor de Amerikaanse rechtsstaat, bedoeld om uitwassen in het rechtssysteem te corrigeren. Zo verleende president Ford gratie aan zijn voorganger Nixon om zo het land sneller over het Watergate-schandaal te helpen en verlaagde Biden de strenge straffen van 4165 mensen, in het bijzonder voor kleine drugsvergrijpen.

De maatschappelijke kritiek was altijd groot bij (de schijn van) belangenverstrengeling. Zoals toen Clinton de drugsveroordeling van zijn halfbroer Roger schrapte, of Biden zijn zoon Hunter uit de gevangenis hield.

Donald Trump liet op dag 1 van zijn tweede termijn al zien er niet vies van te zijn op veel grotere schaal medestanders te belonen. Met een pennenstreek schrapte hij de veroordelingen in de grootste aanval op de Amerikaanse democratie sinds mensenheugenis, de Capitoolbestorming. Zelfs veroordeelden die wegens gewelddadige acties jarenlange celstraffen hadden gekregen, mochten vrijkomen.

Gratie na een duur benefietdiner

De recente reeks is nog opmerkelijker, omdat Trump openlijk mensen lijkt te belonen die zich voor hem uitspreken. In het geval van de frauderende zorgbestuurder Paul Walczak volgde zijn gratie bijvoorbeeld nog geen maand nadat zijn moeder een miljoen dollar had betaald om een benefietdinertje van Trump bij te wonen.

"Het past in de stijl van Trump: als je maar een ingang in het Witte Huis hebt, dan verhoog je je kansen", ziet Manusama. "Wil je een miljoen investeren in zijn cryptomunt? Huppekee, dan kun je wellicht een verzoek ingewilligd krijgen. Het gemak waarmee Trump gratie als snoepjes uitdeelt is heel opvallend."

Dat is niets minder dan klassenjustitie, oordeelde The Washington Post. Een overduidelijk onrechtmatige inzet van dit middel. Door zijn gratie ontloopt Walczak niet alleen 18 maanden celstraf, hij hoeft ook niet de 4,4 miljoen dollar terug te betalen die hij afroomde van zijn personeelssalarissen. Trump doet daarmee de opmerking van de rechter teniet dat er "geen verlaat-de-gevangenis-zonder-te-betalenkaart bestaat" voor rijken.

Een selectie van de verzoeken die Trump inwilligde:

Manusama zag iets soortgelijks gebeuren bij reality-tv-echtpaar Todd en Julie Chrisley, tot jarenlange celstraffen veroordeeld toen bleek dat ze hun luxueuze leventje financierden met miljoenen afkomstig uit bankfraude en belastingontduiking. Trump gaf beiden gratie, hoewel ook hun veroordeelde boekhouder nog vastzit.

"Bijna niemand ontkende wat er was gebeurd, dus de vraag is waarom dan gratie voor deze mensen? Nou, ze hebben een ingang in het Witte Huis. Als Trump wordt ingefluisterd dat hun onrecht is aangedaan, dan tekent hij het papiertje. Je zag hun dochter hem dan ook in volledig roze MAGA-outfit bedanken."

"Beroemdheid, rijkdom of positie in de samenleving doen er niet toe als je liegt, bedriegt en steelt. Vrouwe Justitia is blind", onderstreepte de FBI ooit bij de veroordeling van de Chrisleys. Niet waar dus, meent Manusama. "Nee, die blinddoek is niet een beetje opgelicht, die is gewoon afgeworpen."

Het Witte Huis doet er niet eens geheimzinnig over dat voorstanders voorgetrokken worden. "No MAGA left behind", twitterde Ed Martin, die bij Justitie over graties gaat, over het schrappen van de celstraf van sheriff Scott Jenkins. Hoewel die tien jaar cel kreeg na het aannemen van 75.000 dollar in steekpenningen, hoeft hij geen dag te zitten.

Trump, zelf geen vreemde in de rechtbank, geeft hiermee de boodschap dat witteboordencriminaliteit eigenlijk wel meevalt, waarschuwde The New York Times. Hij bekrachtigt er ook zijn verhaal mee dat justitie heksenjachten voerde op hemzelf en medestanders. "Hij houdt criminelen die hij mag uit de wind en vergoelijkt corruptie en fraude", aldus de krant.

Manusama is bang voor het signaal dat de president hiermee afgeeft. "Het kan aansporen tot onrechtmatige dingen, want zijn achterban krijgt de boodschap: de kans dat je uiteindelijk gratie krijgt is groot."

Daar komt nog eens bij dat Trump dreigt Justitie in te zetten om tegenstanders het leven moeilijk te maken. Oud-FBI-directeur Comey wordt al onderzocht, advocatenkantoren vrezen voor hun inkomsten en wat staat Bruce Springsteen nog te wachten?

Ook schreef persbureau Reuters maandag dat het ministerie van Justitie de (preventieve) gratie die Biden kort voor de beëdiging van Trump nog verleende aan familieleden en terdoodveroordeelden gaat onderzoeken.

Manusama: "Er was sinds de jaren 70 een duidelijke cultuur bij Justitie dat er een soort kloof moest zijn tussen de president en het ministerie. Een ongeschreven regel dat de president zich niet bemoeit met beslissingen over onderzoek en vervolging. Door institutionele weerstand lukte het Trump in zijn eerste termijn niet om daar veel aan te doen, maar die weerstand is nu weg."

"Hij hoeft niet eens daadwerkelijk iemand te vervolgen, er is al een bepaalde angstcultuur gekweekt dat iedereen weet dat het elk moment kan: wanneer zal ik Justitie op mijn dak krijgen?"

"Alle voorgaande presidenten vroegen zich bij beleid altijd af: moeten we dit wel doen, mogen we het wel doen, wat betekent het voor de toekomst? Trumps attitude is: ik doe wat ik wil en zie me maar eens tegen te houden."

Goedemorgen! Vandaag zal het veel gaan over de Haagse gebeurtenissen van gisteren, na de val van het kabinet-Schoof. Ook doet de rechtbank een langverwachte uitspraak in een zaak over de natuurvergunning van Schiphol.

Eerst het weer: vanochtend trekt een gebied met wat lichte regen over het land. Vanmiddag wisselen zon en wolkenvelden elkaar af. Op een enkele bui na blijft het droog. Bij een matige zuidwestenwind wordt het 17 tot 19 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In El Salvador heeft een rechtbankjury de drie verdachten van de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982 schuldig bevonden. Het gaat om drie oud-militairen die nu 91, 93 en 85 jaar oud zijn, onder wie de directe opdrachtgever. De mannen moeten 15 jaar de cel in en ook de staat El Salvador is veroordeeld vanwege het vertragen van de rechtsgang.

Journalisten Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag waren in El Salvador voor een televisiereportage over de bloedige burgeroorlog in het land, toen ze in een hinderlaag werden gelokt en werden gedood. De moorden leidden tot grote verontwaardiging in Nederland.

Volgens onze correspondent is het een belangrijke uitspraak, niet alleen voor de nabestaanden van de journalisten, maar na al die jaren ook voor El Salvador.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het nieuws over het vertrek van de PVV uit het kabinet en de val van de Nederlandse regering daardoor heeft ook buitenlandse media gehaald, van Duitsland tot Australië en van Spanje tot de VS. "Politieke crisis compleet", berichten zij:

Fijne dag!

In El Salvador heeft een rechtbankjury de drie verdachten van de moord op de vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982 schuldig bevonden. De mannen moeten 15 jaar de cel in. De oud-militairen, 91, 93 en 85 jaar, waren niet aanwezig in de rechtszaal.

Het gaat om oud-minister van Defensie Guillermo Garcia, oud-directeur Francisco Antonio Morán van een speciale politiedienst en ex-kolonel Mario Reyes Mena, die wordt gezien als de directe opdrachtgever. Ook de staat El Salvador is veroordeeld vanwege het vertragen van de rechtsgang.

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp zegt dat hij blij is met de uitspraak. "Dit is een belangrijk moment in de strijd tegen straffeloosheid en voor gerechtigheid voor de vier Nederlandse verslaggevers en hun nabestaanden."

Hinderlaag

In El Salvador woedde tussen 1980 en 1992 een bloedige burgeroorlog tussen een door de VS gesteunde rechtse regering en linkse guerrillagroepen. De journalisten Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen en Hans ter Laag van de voormalige omroep IKON waren in 1982 in het land voor een televisiereportage. Toen ze op 17 maart in guerrillagebied probeerden te komen, werden ze door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten.

De moorden leidden tot grote verontwaardiging in Nederland. Tientallen jaren is geprobeerd de daders voor de rechter te brengen, maar de pogingen hadden geen resultaat. Een waarheidscommissie concludeerde in 1993 dat kolonel Mario Reyes Mena verantwoordelijk was voor het plannen van de hinderlaag. De 85-jarige Reyes Mena woont in de Verenigde Staten. Tegen hem is een uitleveringsverzoek uitgevaardigd.

De nabestaanden van de vier journalisten waren niet aanwezig in El Salvador. Sonja en Saskia ter Laag, de zussen van Hans ter Laag, en Gert Kuiper, de broer van Jan Kuiper, hadden in april wel al de oversteek gemaakt.

Toen stond de rechtszaak op het punt van beginnen, maar doordat de advocaat van een van de verdachten een medische ingreep moest ondergaan op de dag van de zitting werd de zaak uitgesteld. Tot grote teleurstelling van de nabestaanden.

Eind juni is er een NAVO-top in Den Haag, internationale vraagstukken en oorlogen vragen om aandacht en in eigen land zijn er netelige kwesties die eigenlijk geen uitstel dulden: de val van het kabinet kwam gisteren misschien niet onverwacht, maar volgens velen wel op een zeer ongelukkig moment. Onnodig, onverantwoord, ongehoord, onbegrijpelijk, een kamikazeactie en zelfs "verraad" waren enkele van de kwalificaties van zowel coalitiegenoten als oppositiepartijen.

De komende tijd gaat het kabinet, zonder de vertrokken PVV-bewindslieden, demissionair verder en dat is volgens vicepremier Van Hijum "een realiteit die we moeten aanvaarden".

Straks gaat de Kamer in debat over de gebeurtenissen. Waarschijnlijk krijgen we dan ook een idee van wat de Kamer de komende tijd nog wil regelen aan grote onderwerpen en welke zaken "controversieel" worden verklaard. In commissievergaderingen stellen Kamerleden vervolgens een definitieve lijst met onderwerpen op, waarna er in de plenaire zaal over wordt gestemd.

Die lijst kan daarna wel weer veranderen: commissies en fracties kunnen nieuwe onderwerpen aandragen of voorstellen om controversieel verklaarde onderwerpen van de lijst te halen. Spoedeisende zaken kunnen dan alsnog worden ingebracht voor stemming.

'Daadkracht nodig'

Wat betreft demissionair premier Schoof komen belangrijke zaken zoals het stikstofbeleid niet stil te liggen. Hij stelt dat thema's als veiligheid, economie, het woningtekort en migratie vragen "om daadkracht en niet om uitstel".

Schoof zegt dat zijn demissionaire kabinet er dan ook alles aan zal doen om op die belangrijke thema's door te gaan en daarvoor in de Tweede Kamer naar meerderheden te zoeken. Maar het is uiteindelijk aan de Kamerleden, zo erkent Schoof, om te bepalen over welke belangrijke onderwerpen het demissionaire kabinet nog beleid mag maken.

Het debat begint om 10.15 uur en is live te volgen via NPO 1, NPO politiek en via de livestream op NOS.nl.

Intussen moet het demissionaire kabinet, geadviseerd door de Kiesraad, een datum vaststellen voor de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen. Gemeenten moeten onder meer genoeg tijd krijgen om de verkiezingen voor te bereiden (stembureaus organiseren, vrijwilligers vinden). Het wordt in ieder geval na het zomerreces en waarschijnlijk in oktober.

Het demissionaire kabinet zal van de zomer moeten werken aan de begroting voor volgend jaar, die op Prinsjesdag (derde dinsdag in september) wordt gepresenteerd. Daarbij zullen de cijfers van het Centraal Plan Bureau, dat in augustus altijd met ramingen komt, een belangrijke rol spelen.

Kijk hier terug hoe de dag gisteren verliep:

In de Duitse stad Keulen wordt vandaag een groot deel van de binnenstad ontruimd vanwege de ontmanteling van drie bommen uit de Tweede Wereldoorlog.

Om 08.00 uur is de evacuatie van zo'n 20.000 mensen van start gegaan. Een groot deel van de wegen wordt afgesloten in en om de wijk Deutz. De drie bommen bevinden zich in het centrum van de stad, vlak bij de scheepswerf van Deutz.

De bommen zijn twee Amerikaanse 2000-ponders en een Amerikaanse 1000-ponder die maandag zijn ontdekt.

Mega operatie

De gehele binnenstad van Keulen valt binnen het gebied dat ontruimd moet worden. Volgens de gemeente is de evacuatie van vandaag de grootste operatie in de stad sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Negen scholen, een ziekenhuis, het centrale station, musea, kinderdagverblijven, bejaardentehuizen en tientallen hotels moeten allemaal worden ontruimd. Ook worden er drie bruggen over de Rijn afgesloten.

Voor de mensen die geen eigen alternatief kunnen vinden tijdens de ontruiming, heeft de gemeente twee inloopcentra ingericht.

Op de website van de gemeente worden inwoners van Keulen voorbereid op de evacuatie. "Blijf kalm, bereid je voor en wacht op informatie", schrijft de gemeente. Ook wordt geadviseerd aan eventuele huisdieren te denken bij de ontruiming.

Hoelang de evacuatie gaat duren en hoeveel tijd de ontmanteling van de drie bommen uit de Tweede Wereldoorlog in beslag gaat nemen, is nog onduidelijk.

Het onschadelijk maken van bommen uit de Tweede Wereldoorlog gebeurt vaker in Duitsland en specifiek in Keulen. Het was een van de zwaarst getroffen steden tijdens de oorlog.

De Amerikaanse president Trump heeft de importheffingen op buitenlands staal en aluminium van 25 naar 50 procent verhoogd. De nieuwe heffingen gaan vandaag in. De president tekende dinsdagavond een decreet daarover, nadat hij eerder al de nieuwe verhoging had aangekondigd.

Alleen het Verenigd Koninkrijk wordt niet nog een keer belast, het importtarief op Brits staal en aluminium blijft daarmee op de eerder ingestelde 25 procent. Volgens Trump is die beslissing een "weerspiegeling van de lopende handelsbesprekingen met de VS".

Begin dit jaar besloot Trump de importheffingen op staal en aluminium te verhogen naar 25 procent. Volgens de president zullen de nieuwe verhogingen de "staalindustrie in de VS nog verder beschermen".

Concurrentiekracht

Het doel van de maatregel is "effectiever voorkomen dat landen laaggeprijsd, overtollig staal en aluminium in de Verenigde Staten blijven afzetten", aldus het bevel. Landen die dit doen zouden de concurrentiekracht van de Amerikaanse industrie ondermijnen.

Meer weten over Trumps heffingen? Bekijk de special hieronder:

De VS is een belangrijke markt voor de Nederlandse staalsector. Vorig jaar exporteerde Nederland voor 3,3 miljard euro aan staal- en aluminiumproducten naar de VS.

Vorige week vrijdag kondigde Trump de nieuwe verhoging al aan. Hij bezocht een staalfabriek in Pennsylvania. "Niemand zal jullie industrie kunnen stelen", zei hij toen. "Bij 25 procent komen ze er wel overheen. Bij 50 procent komen ze er niet meer overheen."

De Belgische auteur Griet Op de Beeck presenteert dit jaar het VPRO-interviewprogramma Zomergasten. Dat heeft de omroep vanochtend bekendgemaakt. Ze is onder meer bekend van haar bestseller Kom hier dat ik u kus.

Op de Beeck vindt het "een waanzinnige eer dat ze een programma met zo'n indrukwekkende staat van dienst" gaat presenteren. Ze zegt er "gretig naar uit te kijken om zes mensen aan de hand van hun keuzefragmenten te bevragen". De bestsellerauteur noemt het "vrolijkmakend en geruststellend" dat dat nog steeds kan op televisie.

Drie uur lang

Tijdens het liveprogramma worden gasten uit wetenschap, cultuur en bedrijfsleven drie uur lang geïnterviewd aan de hand van televisie- en filmfragmenten die ze zelf gekozen hebben. Het programma wordt sinds 1988 in de zomer op televisie uitgezonden. Dit jaar is het 38ste seizoen van Zomergasten.

Vorig jaar zou schrijver Adriaan van Dis het programma presenteren, maar hij moest verstek laten gaan vanwege gezondheidsproblemen. Hij werd vervangen door presentatoren die het programma al eerder voor hun rekening hadden genomen, zoals Janine Abbring, Joris Luyendijk en Margriet van der Linden.

Bestsellerauteur

Voordat Op de Beeck in 2013 debuteerde als schrijver werkte ze onder meer als dramaturg in het theater en als journalist voor Belgische dagbladen en tijdschriften.

Haar debuutroman Vele hemels boven de zevende is bekroond met de Bronzen Uil, een Nederlands-Vlaamse publieksprijs voor het beste Nederlandstalige debuut. Het daarop volgende boek Kom hier dat ik u kus uit 2014 was een bestseller en na een jaar al ruim 200.000 keer verkocht. Beide boeken zijn verfilmd. In de jaren daarna verschenen nog zeven titels, waaronder Gezien de feiten, dat het geschenk van de Boekenweek in 2018 was.

De eerste aflevering van Zomergasten wordt eind juli uitgezonden en is tot en met 31 augustus te zien. Wie de gasten deze zomer zijn, is nog niet bekendgemaakt.

In Suriname is vandaag een dag van nationale rouw. Aanleiding is een bootongeluk afgelopen zondag op de Marowijnerivier waarbij zeven mensen om het leven kwamen.

Over de oorzaak is nog veel onduidelijk. Volgens de Surinaamse nieuwssite Starnieuws kapseisde de boot plotseling. Het gebeurde in de buurt van Albina, een plaats in het noorden van het land.

Aan boord waren dertien mensen die allemaal in het water terechtkwamen. Zes opvarenden werden levend uit het water gehaald. Drie lichamen van slachtoffers werden die dag gevonden. Na een zoekactie werden gisteren en vandaag de lichamen van de overige vermisten geborgen.

De dag van nationale rouw houdt in dat vlaggen op openbare gebouwen en op schepen halfstok zullen hangen. Ook tekent president Santokhi het condoleanceregister.

Van "een ongemakkelijke regeringscoalitie" tot "politieke onzekerheid tot minstens het einde van het jaar": buitenlandse media hebben vandaag uitgebreid aandacht besteed aan de val van het kabinet-Schoof en de PVV die uit de coalitie stapte.

The New York Times citeert Janka Stoker, hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij noemt de samenwerking tussen de vier coalitiepartijen een verstandshuwelijk. De vier partijen hadden een "comfortabele" meerderheid in de Tweede Kamer. "Maar als teken van hoe ongemakkelijk hun samenwerking was, spraken de partijen af om geen van hun eigen leiders tot premier te benoemen", zo is te lezen in de NYT.

Het Duitse blad Die Zeit schrijft dat de vierpartijencoalitie van meet af aan wankel was. Nederland verkeert nu in een diepe politieke impasse, "slechts drie weken voor een belangrijke Navo-top in Den Haag, waarbij de regering als gastheer optreedt". VVD-leider Yesilgöz zei vanochtend dat Nederland "voor schut staat" als gastland van de top.

'Politieke chaos': dit is hoe buitenlandse media over de val van het kabinet hebben bericht:

De Britse omroep BBC schrijft dat de Nederlandse pers niet verrast is door de val van het kabinet, dat vanaf het begin al wankelde. "Het besluit van Wilders heeft een einde gemaakt aan een ongemakkelijke regeringscoalitie die in juli 2024 werd gevormd na maanden van politiek getouwtrek na verkiezingen het jaar daarvoor."

De BBC citeert Armida van Rij, onderzoeker van Chatham House, een Britse denktank die onafhankelijk onderzoek doet naar internationale vraagstukken. Volgens haar stuurde Wilders bewust aan op de val van het kabinet, omdat het vertrouwen in zijn partij in de peilingen blijft afnemen.

Ook The Guardian ziet dat de PVV sinds de verrassende grote verkiezingsoverwinning in november 2023 aanzienlijk aan steun onder kiezers heeft verloren. In de peilingen schommelt de partij rond de 20 procent, ongeveer gelijk aan PvdA-Groenlinks, de grootste oppositiefractie en de op een na grootste partij in de Tweede Kamer.

Wilders' aankondiging volgde op een korte bijeenkomst van de toch al verdeelde en wankele coalitie, schrijft The Guardian. "Het is niet de eerste keer dat Wilders - een polemist die is veroordeeld voor groepsdiscriminatie - de macht de rug toekeert. "Hij bracht jaren door in de oppositie en wist pas een coalitieakkoord te sluiten nadat hij zijn pogingen om premier te worden had opgegeven."

Zo steunde Wilders in 2010 het minderheidskabinet van Mark Rutte, maar stapte hij al na anderhalf jaar uit de gedoogconstructie vanwege onenigheid over bezuinigingen. "Je weet dat als je met Wilders in een coalitie werkt het niet goed zal gaan", zei D66-lijsttrekker Rob Jetten. "Als het vandaag niet was gebeurd, was het ergens in de komende weken gebeurd."

Ambities bleven onvervuld

"Het vertrek dompelt de vijfde economie van de EU in een periode van politieke onzekerheid", schrijft de Franse krant Le Monde. PVV, VVD, NSC en BBB spraken ongeveer een jaar geleden in het coalitieakkoord af om "het strengste asielbeleid ooit" te voeren. " Maar de vergaande ambities van Wilders bleven onvervuld", aldus de krant.

De Italiaanse krant La Repubblica schrijft dat Wilders' beslissing om de coalitie te laten vallen de politieke instabiliteit in Nederland vergroot. Volgens de Spaanse krant El País komt Wilders' besluit om de coalitie op te blazen op een moment van internationale spanningen.

Persbureau Reuters meldt dat de verkiezingen niet eerder dan voor oktober zullen plaatsvinden. "Ook zal de val waarschijnlijk leiden tot vertraging van de beslissing over een verhoging van de defensie-uitgaven."

Ook The New York Times meldt dat er nog geen verkiezingsdatum is. "Het is onwaarschijnlijk dat ze vóór oktober zouden plaatsvinden, waardoor het land minstens de rest van het jaar in politieke onzekerheid verkeert."

Veel aandacht bij zuiderburen

De Belgische omroep VRT hield de hele dag een liveblog bij over de val van het kabinet. Volgens de omroep zullen de verkiezingen waarschijnlijk pas in oktober of november plaatsvinden, omdat de zomervakantie en de zomerreces verkiezingen in de weg zitten.

Volgens VRT-journalist Ivan Ollevier heeft Wilders de regeringscoalitie opgeblazen om zo de onderwerpen asiel en migratie weer op de politieke agenda te zetten. "Dat thema, waarmee zijn partij groot is geworden, was wat weggedeemsterd de voorbije maanden. Het publieke debat ging vooral over Gaza en defensie."

Volgens de journalist is asiel en migratie een kernthema van de PVV. "Met het kernthema hoopt hij weer naar de kiezer te trekken."

De chauffeur van de vrachtwagen die op 27 augustus 2022 inreed op een barbecuefeest van de ijsclub in Nieuw-Beijerland, had geregeld last van epileptische aanvallen. Dat bleek op de eerste dag van de inhoudelijke zitting van de strafzaak tegen de Spaanse chauffeur. Bij het ongeluk kwamen zeven mensen om het leven, onder wie een ongeboren kind.

Tegen de rechtbank zei de 48-jarige Juan S. zich niets van het ongeluk te kunnen herinneren. Deskundigen denken dat hij ten tijde van het ongeluk een epileptische aanval had. S. ontkent dat. "Epilepsie voel ik altijd van tevoren aankomen en dan slik ik extra medicijnen."

Getuigen zagen de verdachte kort voor het ongeluk in gesprek met de chauffeur van een bestelbus. Uit gegevens van de vrachtwagen blijkt dat die 24 seconden stilstond op een kruispunt en daarna in een rechte lijn de dijk afreed. Volgens de chauffeur van de bestelbus begon de vrachtwagen ineens te rijden en waren de handen van S. hevig aan het schudden. "Het leek wel epilepsie", verklaarde de bestuurder van de bus.

In zeven seconden bereikte het 16,5 meter lange voertuig een snelheid van 31 kilometer per uur en legde een afstand van 56 meter af. Kort na het ongeluk maakte de Spaanse chauffeur een verdwaasde indruk. Ook kon hij niet op zijn benen staan, schrijft Rijnmond.

S. had eerder die dag gelost in Rotterdam en was onderweg naar een stopplaats. Door een omleiding raakte hij naar eigen zeggen de weg kwijt. Zijn GPS-systeem stuurde hem steeds andere richtingen op, tot hij in het buurtschap Zuidzijde bij Nieuw-Beijerland terechtkwam.

Zes mensen in de leeftijd van 28 tot 65 jaar overleefden de aanrijding niet. Zeven anderen, onder wie twee kinderen van 5 en 9 jaar, raakten gewond. Vier van de doden behoorden tot dezelfde familie: een moeder, een zoon en een schoondochter die acht maanden zwanger was.

Kleine hoeveelheid cocaïne

Volgens een toxicoloog heeft de chauffeur minder dan 48 uur voor het ongeluk nog cocaïne gebruikt. Ook is er een verband tussen aanvallen en het gebruik van de drugs, zeggen deskundigen. Zo had S. eerder aanvallen na het gebruik van cocaïne. De chauffeur is in het verleden meerdere keren op de spoedeisende hulp beland door epilepsieaanvallen. Dat gebeurde in ieder geval in 2009, 2017, 2018 en 2019. Hij had volgens Europese wetgeving geen vrachtwagen meer mogen rijden.

Ook zou S. verschillende keren zijn medicijnen niet hebben genomen en wist hij dat dat een hogere kans gaf op een aanval, aldus een deskundige in de rechtbank. In 2021 was de verdachte betrokken bij een aanrijding in Denemarken.

Volgens informatie van de Deense justitie werd hij toen onwel. S. ontkent dat. In datzelfde jaar werd in zijn cabine cocaïne gevonden door de Franse douane.

Betrokken bij verkeersincidenten

Bovendien kreeg S. in Spanje twee maanden voor het ongeluk twee keer een boete voor het gebruik van cocaïne en xtc. "Ik wil duidelijk maken dat ik nooit onder invloed van drugs heb gereden", verklaarde de verdachte. "In Denemarken was ik volledig helder. Die drugs in Frankrijk waren van een andere chauffeur en de boetes in Spanje waren niet voor drugs."

De rechtszaak heeft lang op zich laten wachten omdat er veel technisch onderzoek nodig was. Zo werden de vrachtwagen en de verkeerssituatie ter plaatse grondig onderzocht. Morgen komen de nabestaanden en slachtoffers aan het woord. Volgende week woensdag maakt het Openbaar Ministerie de strafeis bekend.

NAVO-secretaris-generaal Rutte heeft de Oekraïense president Zelensky uitgenodigd voor de NAVO-top later deze maand in Den Haag. Dat bevestigen bronnen tegenover de NOS.

Zelensky had eerder al gezegd dat Oekraïne een uitnodiging had ontvangen, maar liet toen nog in het midden of hij persoonlijk was uitgenodigd.

Een van de belangrijkste punten die op tafel liggen, is het verhogen van de defensienorm. Die is nu nog vastgesteld op 2 procent van het bruto binnenlands product, maar er ligt een plan om dat te verhogen naar 5 procent.

Daarnaast bevestigde het Witte Huis vanavond dat ook de Amerikaanse president Trump de NAVO-top zal bijwonen. Twee weken geleden had demissionair premier Schoof de komst van de Amerikaanse president al aangekondigd na een telefoongesprek met hem.

Vijf medewerkers van een hulpkonvooi van de Verenigde Naties (VN) en het Wereldvoedselprogramma zijn gisteravond gedood bij een aanval in Noord-Darfur in Sudan. Ook zijn er mensen gewond geraakt, meldt de VN.

Het is niet bekend wie verantwoordelijk is voor de aanval. Zowel het regeringsleger als de rebellen van Rapid Support Forces (RSF) ontkennen betrokkenheid. RSF stelt dat het regeringsleger een luchtaanval heeft uitgevoerd, maar het regeringsleger zegt dat RSF het konvooi heeft aangevallen.

Het konvooi was vertrokken vanuit Port Sudan en had al 1800 kilometer afgelegd naar het door honger geteisterde Al-Fashir. Op het moment dat het konvooi onderhandelde over toegang tot de stad, werden de vijftien vrachtwagens aangevallen. Voertuigen zijn in de brand gestoken, hulpgoederen zijn beschadigd.

De plek waar het hulpkonvooi wachtte, Al-Koma, is 45 kilometer van Al-Fashir en is in handen van de RSF. Vorige week was deze stad doelwit van een luchtaanval van het regeringsleger; op een markt werden tientallen mensen gedood.

Dertig miljoen mensen in Sudan zijn afhankelijk van humanitaire hulp. "Het is verschrikkelijk dat deze hulpgoederen nu niet terechtkomen bij de kwetsbare kinderen en gezinnen waarvoor ze bedoeld waren", zegt de VN in een verklaring.

De route die het konvooi aflegde was vooraf gedeeld met het regeringsleger en de rebellen, zegt de VN. De organisatie noemt de aanval een schending van het internationaal humanitair recht en eist dat de aanvallen op hulporganisaties stoppen. De VN roept daarnaast op tot een onderzoek naar het incident en wil dat de daders berecht worden.

Volgens de VN is de oorlog in Sudan op dit moment de grootste humanitaire ramp. De burgeroorlog heeft geleid tot meer dan twaalf miljoen vluchtelingen, 150.000 doden en een acuut tekort aan voedsel, water en medische hulp. Honderdduizenden mensen in Al-Fashir lopen het risico op ondervoeding en hongersnood.

In het park in het Brusselse Ganshoren waar gisteren een 11-jarige jongen om het leven kwam, zijn vanavond honderden mensen bijeengekomen. De VRT meldt dat in het park bloemen zijn gelegd. Ook is er een minuut stilte gehouden.

De jongen kwam om het leven nadat hij op zijn step was aangereden door de politie. Hij was aangehouden voor een controle, op de vlucht geslagen en bij een achtervolging in botsing gekomen met een politieauto. Hij werd gereanimeerd en naar het ziekenhuis gebracht. Daar is hij overleden.

"Herkenbaar"

"Er zijn buurtbewoners en heel veel gezinnen met kinderen hierheen gekomen omdat ze meevoelen met de ouders van Fabian", zegt een verslaggever van de VRT. "Je voelt het onbegrip bij de mensen dat de politie hier het park in reed om een jongen van 11 aan te houden."

"Het is zo herkenbaar", zegt een vrouw. "Ik ben ook moeder van een zoon van 11 die hier in de buurt speelt. We vinden het belangrijk dat kinderen buiten kunnen spelen en dat de politie als veilig beschouwd kan worden. Wat er gebeurd is, is onbegrijpelijk."

De politie wilde de jongen controleren omdat hij waarschijnlijk op een elektrische step reed. Dat mag in België pas vanaf 16 jaar.

Rook afkomstig van de aanhoudende bosbranden in Canada heeft ook Europa bereikt. De Europese klimaatdienst Copernicus verwacht dat er de komende dagen nog meer rook naar Europa trekt.

Satellietbeelden van Copernicus laten een verhoogde concentratie aerosolen boven Europa en Nederland zien. Dit zijn kleine deeltjes die vrijkomen bij natuurbranden en die in de lucht blijven zweven. Samen met andere schadelijke gassen vormen ze luchtvervuiling.

De rook heeft geen invloed op de luchtkwaliteit aan de grond. De rook boven Europa bevindt zich namelijk in hogere luchtlagen, kilometers hoog in de atmosfeer.

De rook van de bosbranden is wel zichtbaar als een waas aan de hemel en als rode en oranje zonsondergangen. In delen van Nederland kleurde de lucht zondag melkachtig in plaats van blauw.

In de provincies Alberta, Manitoba en Saskatchewan gelegen in centraal-Canada woeden al vijf dagen hevige bosbranden. In Saskatchewan woedt een brand die in omvang groter is dan de provincie Zuid-Holland.

De brand ontstond in Creighton, in het noorden van Saskatchewan, en verspreidde zich richting Flin Flon. In deze provincies wonen veel inheemse gemeenschappen, zoals de First Nations en de Métis.

Volgens het Canadian Forest Fire Centre zijn er op dit moment meer dan 200 actieve natuurbranden. De helft daarvan is niet onder controle. Meer dan 25.000 inwoners hebben hun huis verlaten. Twee provincies hebben de noodtoestand uitgeroepen.

De rook trekt ook richting Amerikaanse staten zoals Maine. In zowel Canada als de VS is de luchtkwaliteit door de rook verslechterd. "Het zicht kan per regio en per uur flink veranderen", zegt de openbare veiligheidsdienst van Saskatewan. "Naarmate de rookconcentratie toeneemt, nemen ook de gezondheidsrisico's toe."

Extreme temperaturen

Het Canadese bosbrandseizoen start doorgaans in de lente, maar de afgelopen 20 jaar is het steeds eerder begonnen. Daarnaast worden de branden ook steeds intensiever. In 2023 beleefde Canada het zwaarste seizoen ooit: toen ging 18,5 miljoen hectare in vlammen op, Ter vergelijking: in een gemiddeld seizoen wordt ongeveer 2,5 miljoen hectare getroffen door bosbranden.

Grote delen van Canada kenden de afgelopen maand extreme temperaturen boven de 30 graden Celsius. In het noorden van Alberta steeg het kwik dit weekend zelfs tot 35 graden, terwijl die regio op dezelfde breedtegraad ligt als het zuiden van Noorwegen. Door de harde, aanhoudende wind kan het vuur verder oplaaien.

De rol die klimaatverandering speelt bij de de bosbranden verschilt per gebied. Het is wel zo weersomstandigheden die gunstig zijn voor bosbranden (hitte, droogte en harde wind) vaker voorkomen door klimaatverandering. Volgens de premier van Saskatchewan wordt het blussen bemoeilijkt door het droge en hete weer. Ook zijn de middelen om de branden te bestrijden en de geëvacueerden op te vangen schaars.

Maatschappelijke organisaties reageren wisselend op de val van het kabinet-Schoof. De meeste vakbonden, belangenorganisaties en actiegroepen maken zich hoe dan ook zorgen over urgente dossiers die stil komen te liggen. "Het risico bestaat dat het opnieuw lang zal duren voordat er belangrijke knopen worden doorgehakt", waarschuwen bijvoorbeeld ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland.

Die organisaties noemen onder meer stikstof, energiekosten en het ondernemersklimaat als onderwerpen die niet kunnen wachten. Het land heeft er volgens de ondernemersclubs "dringend behoefte aan weer eens langere tijd bestuurd te worden door een daadkrachtig en stabiel kabinet dat beslissingen kan nemen voor de toekomst van Nederland".

Vakbond FNV vindt het "schandalig" hoe de coalitie is omgegaan met de stem van de kiezer. Volgens FNV heeft het kabinet "werkelijk niets voor elkaar gekregen" en moet er snel een nieuw kabinet komen met meer oog voor burgers, werkenden, senioren en jongeren.

"Miljoenen mensen stemden uit onvrede op de coalitiepartijen, maar zijn nu een illusie armer," zegt Piet Fortuin, voorzitter van de andere grote vakbond CNV. De vakbond hoopt dat de arbeidsmarktplannen van het kabinet-Schoof, zoals minder flexwerken en minder zzp'en, worden doorgezet.

Boeren teleurgesteld

Onder boeren heerst vooral teleurstelling over de geklapte coalitie. Land- en tuinbouworganisatie LTO voorziet een moeilijke tijd. "Voor de landbouw betekent dit, alwéér, dat de onzekerheid waarin boeren en tuinders nu al jarenlang leven, verder voortduurt", zegt voorzitter Ger Koopmans.

Ook Agractie, een van de organisaties achter de boerenprotesten tegen het stikstofbeleid van een aantal jaar geleden, had het liever anders gezien. "Na jaren antiboerbeleid was er eindelijk een kabinet dat begonnen was aan realistisch beleid voor de agrarische sector. Maar het was nog niet af, er is nog niet geleverd."

"De coalitie laat de PVV vallen, niet andersom!", reageert voorman Mark van den Oever van boerenactiegroep Farmers Defence Force.

Zorgakkoord onzeker

De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) maakt zich zorgen over de plannen voor het toekomstbestendig maken van de zorg. Het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord zou deze week ondertekend worden. Zeventien organisaties hebben aan dat akkoord gewerkt. Hoe het nu verdergaat met de plannen is onzeker, mede omdat de financiering nog niet is geregeld.

Ook de beroepsvereniging voor verpleegkundigen V&VN vreest dat de plannen na maanden van onderhandelen nu sneuvelen. "De zorg kan nu geen pauzeknop gebruiken. We moeten door," zegt voorzitter Bianca Buurman. Ook medisch specialisten en huisartsen willen dat het zorgakkoord doorgaat.

De NFU heeft verder "gemengde gevoelens" over het einde van het kabinet. ""Op het gebied van onderzoek en innovatie zijn pijnlijke keuzes gemaakt, die de academische zorg en wetenschap hard hebben geraakt", zegt voorzitter Helen Mertens. "Tegelijkertijd snakt de zorg naar stabiliteit en voortgang."

In het onderwijs wordt opgelucht gereageerd. De Algemene Onderwijsbond (AOB) is er niet rouwig om dat Wilders zijn bewindslieden terugtrekt uit het kabinet. "Het afgelopen jaar heeft het onderwijs van dit kabinet een enorme klap gehad. De sector verdient een kabinet dat werkt aan de toekomst, niet aan afbreuk."

Het kabinet wilde grote bezuinigingen doorvoeren in het onderwijs. Wat de AOB betreft zijn die nu van de baan: "Kabinet weg, bezuinigingen weg", zegt voorzitter Thijs Roovers.

'Kansen'

Organisaties die te maken hebben met de woningcrisis, de stikstofcrisis en de aanpak van klimaatverandering willen vooral dat er doorgepakt wordt op die thema's.

"De doelstelling van 100.000 woningen per jaar, waarvan twee derde betaalbaar, moet onverminderd het uitgangspunt blijven", zegt de Vereniging Eigen Huis.

Waarnemend voorzitter Lana Gerssen van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) voorziet nieuwe onzekerheid voor huizenzoekers en ondernemers. "Tegelijkertijd biedt een nieuw kabinet de kans dat er wel oplossingen komen voor de structurele problemen waar Nederland mee kampt."

Ook brancheorganisatie Bouwend Nederland ziet kansen. Waarschijnlijk volgen nu redelijk kort op elkaar de Tweede Kamerverkiezingen en de gemeenteraadsverkiezingen, en dat maakt betere afstemming van de nationale en regionale politiek mogelijk, aldus voorzitter Arno Visser.

Nederlandse natuur en -milieuorganisaties waarschuwen dat maatregelen rondom stikstof, natuur en klimaat door een kabinetsval nog meer vertraging dreigen op te lopen. "De Tweede Kamer is nu aan zet om door te pakken", zeggen elf organisaties waaronder Greenpeace, Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging.

"Het was al te lang duidelijk dat deze regering niet in staat was om de fundamentele problemen van onze tijd aan te pakken", aldus Donald Pols van Milieudefensie.

Asiel

Welke gevolgen de val van het kabinet heeft op het gebied van asiel en migratie is afwachten, reageert het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). "Het is aan de politiek", aldus de organisatie.

Wilders stapte uit de coalitie omdat hij een strenger asielbeleid wilde. Hij vond dat het kabinet - ondanks een PVV-minister die verantwoordelijk was voor asiel en migratie - niet streng genoeg en ook te langzaam was met het invoeren van maatregelen.

VluchtelingenWerk ziet het einde van het kabinet als een kans op "nieuw beleid dat wel werkt". "Wij roepen op om snel de regie te pakken, ook tijdens de aanloop naar de verkiezingen", zegt voorzitter Frank Candel. "Het opvangprobleem wacht niet."

Bekijk hier hoe het kabinet ten val kwam:

De timing kan niet veel slechter. Drie weken voor de NAVO-top in Den Haag stapt de PVV van Wilders uit de coalitie en valt het kabinet. VVD-leider Yesilgöz zei vanmorgen dat Nederland "voor schut staat" als gastland van de top.

Bij de NAVO denken ze niet dat de val van het kabinet van invloed zal zijn op de top. "We hebben er het volste vertrouwen in dat de top gewoon doorgaat en hebben geen enkele reden om aan te nemen dat er praktische gevolgen zullen zijn", klinkt het in de wandelgangen.

Nederland is weliswaar gastheer van de top, maar NAVO-topman Rutte gaat over de inhoudelijke organisatie. Hij bepaalt wie er mag komen en hoe het programma eruit gaat zien.

Hogere NAVO-norm

Met nog drie weken te gaan, begint de besluitvorming over de bijeenkomst nu echt vorm te krijgen. Volgende week wordt door de 32 bondgenoten voor het eerst gesproken over de concept-slotconclusies, zeggen ingewijden. De belangrijkste daarvan is de stijging van de defensie-uitgaven van 2 naar 5 procent van het bbp.

Daarvan moet 3,5 procent naar 'harde defensie' gaan, de andere 1,5 procent wordt hoogstwaarschijnlijk flexibeler uitgegeven. Het gaat daarbij om investeringen die "aan veiligheid gerelateerd" zijn, zoals het verstevigen van bruggen zodat er tanks overheen kunnen rijden of extra ziekenhuisbedden voor gewonde militairen.

Het gaat om grote bedragen. Om aan zo'n hogere norm te kunnen voldoen, moet Nederland jaarlijks tussen de 16 en19 miljard euro extra uitgeven aan defensie, schreef minister van Defensie Brekelmans vorige week aan de Tweede Kamer.

Als het op de NAVO-top lukt om een akkoord te bereiken over hogere uitgaven, is dat een historische mijlpaal, zeggen betrokkenen. Ze zien het als het moment waarop de Europeanen een gelijkwaardiger partner worden van de Amerikanen, veruit de grootste bondgenoot in de militaire alliantie.

Positie innemen

Het vertrek van de PVV uit de coalitie hoeft geen probleem te zijn voor Nederlandse instemming met die nieuwe uitgavenorm. Het kabinet, demissionair of niet, moet het voorstel voorleggen aan de Tweede Kamer. De verwachting is dat een meerderheid van de Tweede Kamer een hogere NAVO-norm zal steunen.

NAVO-diplomaten zouden het beschamend vinden als Nederland géén positie inneemt over de nieuwe plannen. "De NAVO-trein rijdt door, besluitvorming wacht niet op de crisis in het Nederlandse kabinet", klinkt het.

Nederland zal hoe dan ook de rode loper uitrollen voor zijn gasten.

Na een pijnlijke nederlaag van zijn kandidaat bij de presidentsverkiezingen, probeert de Poolse premier Donald Tusk de steun voor zijn regering veilig te stellen. De Sejm - het parlement - houdt volgende week een vertrouwensstemming over de regering. Het is een poging van de premier om te laten zien dat hij zijn bonte coalitie bij elkaar houdt, maar verdere scheurtjes in die samenwerking zijn zichtbaar aan het worden.

Ja, er is een nieuwe politieke realiteit in Polen, erkende de pro-Europese Tusk vandaag aan het begin van zijn eerste kabinetsoverleg sinds verkiezing. Daarmee doelt hij op het feit dat het niet is gelukt om een eigen president verkozen te krijgen.

De nationalist Karol Nawrocki - die met een nauwe marge won - zal belangrijke plannen van de regering tegenhouden, net als zijn conservatieve voorganger Duda. "Maar onze grondwet, onze verplichtingen, en de verwachtingen van burgers zijn niet veranderd", zei Tusk.

Al is voor iedereen duidelijk dat veel verwachtingen niet waargemaakt zullen worden. Dat gebeurde tot nu toe in bepaalde gevallen, omdat wetgeving strandde op het bureau van de president. Maar als het bijvoorbeeld ging om een voorzichtige versoepeling van het abortusverbod in Polen, kwam Tusks coalitie er onderling niet eens uit.

'Slecht idee'

De coalitie bestaat uit partijen met grote ideologische verschillen, van christelijk conservatief tot links-progressief, die in 2023 een vuist maakten om de conservatieve partij PiS te verdrijven.

Bij coalitiepartners is weinig enthousiasme voor de vertrouwensstemming. Szymon Holownia, parlementsvoorzitter en leider van coalitiepartij Polen 2050, noemde het in een eerste reactie een "slecht idee" om de partijen zo "tegen de muur te zetten". Als de premier het niet haalt, is de kans groot dat er nieuwe verkiezingen volgen.

Dat zal naar verwachting voor alle partijen in de coalitie slecht uitpakken, concludeert politicoloog Maciej Onasz tegenover de krant Wyborcza. Maar voor kleinere partners, zoals Lewica (Links) en De Derde Weg, is het de vraag of ze nog zetels behouden. "Vroege verkiezingen nu is alsof je een gat graaft voor een boom in de tuin, zodat je jezelf eraan kan ophangen", zegt Onasz.

Volgens peilingen zouden vervroegde parlementsverkiezingen op dit moment PiS weer aan de macht helpen. Dat is de partij die jarenlang de Poolse rechtsstaat ontmantelde, aan de lopende band ruzie had met Brussel en het hele staatsapparaat vulde met figuren uit de eigen gelederen. De partij zou een coalitie kunnen vormen met de radicaal-rechtse Konfederacja.

PiS-leider Kaczynski riep dan ook op tot nieuwe verkiezingen. Al zou de aartsrivaal van Tusk volgens Poolse media achter de schermen nog twee jaar onder de huidige regering juist verwelkomen. Ze hopen dat de partijen na de teleurstellende uitslag nog meer ruzie zullen krijgen, wat moet leiden tot Tusks politieke ondergang.

Het probleem voor Tusk is dat er grote beloftes zijn gemaakt, weinig is geleverd en ervan uit werd gegaan dat de regering toch wel een eigen president zou krijgen. Dat concludeert jurist en onderzoeker Jakub Jaraczewski tegenover de NOS. "Er was te veel magisch denken dat het na de verkiezing allemaal beter zou worden."

Als kiezers hadden kunnen zien dat er van alles klaarlag, had het anders uit kunnen pakken. Ook al zouden die plannen geblokkeerd worden via het veto van de president. Maar zelfs als het gaat om het herstel van de rechtsstaat was het resultaat minimaal, stelt Jaraczewski, terwijl dit een thema is waar de coalitiepartijen het allemaal over eens zijn.

Ze trokken namelijk samen op tegen PiS, dat tal van rechters had aangesteld in onder meer het Constitutioneel Hof, zonder daarbij de procedures te volgen.

Halve maatregelen

Vanuit de coalitie klinkt dan ook de oproep om het de resterende twee jaar anders te doen. De overwinning van Nawrocki was volgens Lewica-leider Biejat een logisch gevolg van het feit dat de regering "halve maatregelen nam en begon te lijken op uiterst rechts".

Om PiS de wind uit de zeilen te nemen, ging Tusk met migratiemaatregelen nog verder dan zijn conservatieve voorgangers. Zo besloot hij onder meer het asielrecht op te schorten. Als de regering de koers niet wijzigt, "drijven we naar een bewind onder de fundamentalisten", aldus Biejat.

Maar straks, met een president die naar verwachting nog minder bereid zal zijn tot samenwerking met de regering, is het de vraag hoe het anders kan.

Voor de rellen in Scheveningen van een maand geleden is een 17-jarige jongen uit Den Haag veroordeeld. De kinderrechter legt hem een werkstraf op van 80 uur, waarvan de helft voorwaardelijk.

De jongen maakte deel uit van een groep die stenen, glas en fietsonderdelen naar de ME gooide. Hij werd na het bekijken van camerabeelden herkend en aangehouden.

Het OM had zelf een werkstraf geëist van 100 uur waarvan 40 uur voorwaardelijk. De jongen is de eerste verdachte die voor betrokkenheid bij de rellen wordt veroordeeld.

Hij krijgt bovendien op advies van de Raad voor de Kinderbescherming hulp aangeboden. Daarbij is rekening gehouden met de leeftijd en omstandigheden van de jongen, maar ook met de ernst en de impact van de rellen, schrijft Omroep West.

Grote ongeregeldheden

Op 1 mei brak in Scheveningen geweld uit na een oproep op sociale media waarin werd aangespoord tot vechten. Honderden jongeren kwamen daarop af. Ze raakten in gevecht rond het Kurhaus en keerden zich tegen de politie. De mobiele eenheid werd ingezet toen jongeren agenten bekogelden met stenen, fietsen en glaswerk. Een agent raakte hierbij gewond.

Tot nu toe zijn negen verdachten aangehouden voor de ongeregeldheden. Zij zijn allemaal minderjarig en wachten nog op hun strafzaak bij de kinderrechter. Het onderzoek naar de camerabeelden om meer verdachten te herkennen is nog in volle gang.

De Nederlands-Hongaarse choreografe Krisztina de Châtel is vandaag op 81-jarige leeftijd overleden. Dat heeft haar familie bekendgemaakt. De choreografe was al enige tijd ziek.

Ze maakte meer dan zeventig choreografieën en drie dansfilms, waarin ze moderne dans, muziek en beeldende kunst samenbracht.

De Châtel werd geboren in Boedapest als kind van een Nederlandse moeder een Hongaarse vader. Eind jaren 60 verhuisde ze naar Amsterdam om daar te studeren.

In 1976 richtte de choreografe haar eigen Dansgroep Krisztina de Châtel op, waar ze ruim dertig jaar leiding aan gaf. Later was ze bijna 15 jaar artistiek leider van Dansgroep Amsterdam, het stadsgezelschap voor moderne dans. Daarnaast heeft De Châtel stichtingen opgericht die jonge dansers en choreografen financieel en artistiek ondersteunen.

Dans verrijkt

Op de website van haar dansgroep staat dat De Châtel "jarenlang de dans heeft verrijkt en de wereld heeft geïnspireerd met haar toonaangevende werk".

De choreografe won diverse prijzen, waaronder de Gouden Zwaan, de Amsterdamprijs en de Prijs van de Kritiek van de Kring van Nederlandse Theatercritici. In 2001 werd ze benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

In 2021 ontving ze de Prijs van Verdienste van het Dansersfonds '79 voor haar werk. Ook dit fonds oordeelde dat De Châtel met haar werk het Nederlandse danslandschap heeft verrijkt "met eigenzinnige, gedurfde, altijd razendknappe en intrigerende choreografieën".

Haar werk was niet alleen in het theater, maar ook op straat te bewonderen:

Dit jaar bracht het Arnhemse dansgezelschap Introdans nog een ode aan de choreografe door een dansvoorstelling met haar werk op te voeren: Typhoon. Het gezelschap roemde haar toen om "haar unieke, energieke dans vol minimalistische bewegingen".

Vrijdag wordt een herdenkingsbijeenkomst gehouden voor De Châtel in het Internationaal Theater Amsterdam.

Premier Schoof heeft het ontslag van zijn kabinet aangeboden aan koning Willem-Alexander. Daarmee is de val van zijn kabinet een feit. De val hing vanochtend al in de lucht toen PVV-leider Wilders zijn vertrek uit de coalitie bekendmaakte uit onvrede over het asielbeleid, dat volgens hem niet streng genoeg was.

De grootste partij van de Tweede Kamer trok daarmee de stekker uit het kabinet, dat begin juli vorig jaar werd beëdigd. Even werd er nog door NSC en BBB gespeculeerd op een doorstart van het kabinet. Deze partijen staan er slecht voor in de peilingen en vrezen een afstraffing bij nieuwe verkiezingen. Maar van een doorstart kwam het dus niet.

Nu Schoof het ontslag heeft aangeboden aan de koning, is het kabinet officieel demissionair. Dat houdt in dat ministers en staatssecretarissen vooral lopende zaken afhandelen. In een demissionaire periode komt een kabinet doorgaans niet met nieuw beleid. De bewindspersonen passen zogezegd op de winkel.

Vanochtend leek het denkbaar dat een aantal PVV'ers met wat afstand tot de partij toch wilde aanblijven. Hierbij werden de namen genoemd van minister Beljaarts van Economische Zaken en staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid. Maar in de spoedministerraad vanmiddag is besloten dat ook zij uit het kabinet stappen. De portefeuilles van de PVV-bewindslieden worden verdeeld onder de overgebleven coalitiepartijen: VVD, NSC en BBB.

'Nederland demissionair dienst bewijzen'

Op de vraag of belangrijke zaken als het stikstofbeleid nu komen stil te liggen, zegt demissionair premier Schoof dat dit wat hem betreft niet zal gebeuren. Hij noemde veiligheid, economie, het woningtekort en greep krijgen op migratie belangrijke thema's. "Die vragen om daadkracht en niet om uitstel."

Schoof zegt dat zijn demissionaire kabinet er alles aan zal doen om besluiten te nemen die nodig zijn. "We zullen alles op alles zetten binnen de ruimte die de Kamer biedt om meerderheden te zoeken. We verwachten dat we Nederland ook demissionair een dienst kunnen bewijzen."

Hij verwijst naar de Tweede Kamer, omdat het aan het parlement is om een lijst op te stellen met zogenoemde controversiële onderwerpen. Op die lijst staan onderwerpen die in principe niet meer op de Kameragenda worden gezet en dus niet meer worden behandeld tot er een nieuw kabinet aantreedt.

Die lijst kan wél veranderen: commissies en fracties kunnen nieuwe onderwerpen voordragen of voorstellen om controversieel verklaarde onderwerpen van de lijst te halen. Spoedeisende zaken kunnen dan alsnog worden ingebracht voor stemming.

Asiel, defensie en zorg

Na de val van het kabinet Rutte-IV werden er relatief weinig onderwerpen als te gevoelig bestempeld. Dat gold wél voor bezuinigingen op de ouderenzorg, plannen voor de acute zorg en de versoepeling van het bindend studieadvies.

Hoewel het kabinet-Schoof is gevallen op het asielbeleid, is het nog maar de vraag of dat thema controversieel wordt verklaard. Veel partijen zijn het erover eens dat er op dat vlak haast moet worden gemaakt.

Het is verder de vraag of er besluiten kunnen worden genomen op het gebied van stikstof, woningbouw en bezuinigingen op de zorg. Opvallend is dat minister Keijzer van Volkshuisvesting vanmiddag al, voor de val van het kabinet, besloot om haar plan in te trekken voor het bevriezen van de sociale huren voor twee jaar.

Daarnaast zal de Kamer vaststellen dat sommige zaken zo urgent zijn dat behandeling daarvan niet kan wachten tot er een nieuw kabinet zit. Het is aannemelijk dat de mogelijke verhoging van de defensieuitgaven (de NAVO-norm) niet controversieel zal worden verklaard; de meeste partijen in de Tweede Kamer vinden hogere defensie-uitgaven noodzakelijk.

Zoeken naar verkiezingsdatum

Het demissionaire kabinet zal hoogstwaarschijnlijk nog maanden blijven zitten, in afwachting van verkiezingen en de daaropvolgende vorming van een nieuwe coalitie. De vorige keer zat er nagenoeg een jaar tussen de val van kabinet Rutte-IV en de beëdiging van het kabinet-Schoof. In augustus zullen de demissionaire ministers moeten onderhandelen over de begroting voor Prinsjesdag. Dat was ook al zo bij de demissionaire kabinetten Rutte-III en Rutte-IV.

Intussen moet het kabinet op advies van de Kiesraad een geschikte datum vaststellen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Het wordt in ieder geval na het zomerreces.

Bij het vaststellen van een datum moet onder meer rekening worden gehouden met de uitvoerbaarheid: zo moeten gemeenten genoeg tijd hebben om bijvoorbeeld stembureaus te organiseren en vrijwilligers te vinden. Dat maakt het zeer aannemelijk dat de kiezers pas ergens dit najaar hun stem kunnen uitbrengen.

Morgen legt demissionair premier Schoof in de Tweede Kamer een verklaring af over de val van het kabinet en de gevolgen. Die verklaring staat om 10.15 uur op de agenda.