NOS Nieuws - Algemeen

Morten Harket, de zanger van de Noorse band A-ha, heeft de ziekte van Parkinson. Dat schrijft de band op de eigen website.

De 65-jarige Harket heeft er naar eigen zeggen "geen moeite mee" om de diagnose te accepteren. Wel kampt hij door de ziekte en de medicijnen die hij slikt met stemproblemen. Hij heeft geen idee of hij ooit nog weer kan optreden.

"Ik heb geen zin om te zingen, en voor mij is dat een teken", zegt Harket, die bekend staat om zijn brede stembereik. Hij verwacht in ieder geval niet dat hij zijn stem ooit technisch weer volledig onder controle zal krijgen. "Maar de vraag is of ik me met mijn stem kan uiten. En zoals het er nu voor staat, is dat uitgesloten. Maar ik weet niet of ik dat in de toekomst wel ga redden."

Samen met gitarist Paul Waaktaar-Savoy en toetsenist Magne Furuholmen vormt Harket sinds 1982 A-ha. De band is onder meer bekend van de hit Take on Me, uit 1985. Daarin is het brede bereik van Harket goed te horen, vooral bij de hogere noten. Ook scoorde de band hits met nummers als The Sun Always Shines on T.V. en Hunting High and Low.

De hit Take on Me, die recent nog terugkeerde in een akoestische versie in HBO-hitserie The Last of Us:

De ziekte werd bij Harket al eerder vastgesteld, maar hij maakt het nu pas wereldkundig. Daarvoor was enkel in kleine kring bekend dat hij leed aan parkinson.

In juni en december vorig jaar onderging hij twee operaties, waarbij er elektroden in zijn hersenen werden geplaatst die de ziektesymptomen onderdrukken. Die ingreep was succesvol, zegt hij, waardoor hij nu aanzienlijk minder fysieke klachten heeft en bijvoorbeeld ook kan autorijden.

A-ha-zanger Harket heeft er vrede mee als hij nooit meer kan optreden. Hij heeft zichzelf nooit enkel en alleen gezien als zanger van een band, zegt hij.

"Mensen associëren me er vanzelfsprekend mee, en dat snap ik", zegt Harket. "Ik zie zingen als mijn verantwoordelijkheid en op sommige momenten vind ik het absoluut fantastisch dat ik het mag doen. Maar ik heb ook andere passies, die net zo goed een deel van me zijn, en net zo belangrijk."

Schiphol hoeft de hogere tarieven die het sinds 1 april aan luchtvaartmaatschappijen vraagt, niet terug te draaien. Dat heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) besloten na onderzoek. Daarmee zullen volgens de luchtvaartmaatschappijen ook de prijzen van vliegtickets stijgen.

De toezichthouder noemt de tariefverhoging "fors, maar niet onredelijk". Ook mag Schiphol lagere tarieven rekenen voor stillere vliegtuigen, en hogere voor lawaaiige toestellen en nachtvluchten.

33 procent hoger

Schiphol stelt elke drie jaar nieuwe tarieven vast. In oktober vorig jaar maakte de luchthaven bekend de tarieven die luchtvaartmaatschappijen aan Schiphol betalen te willen verhogen met gemiddeld 33 procent. In 2027 zou dat neerkomen op gemiddeld 15 euro meer per vertrekkende passagier.

Luchtvaartmaatschappijen, verenigd in branchevereniging Barin, stelden dat duurdere vliegtickets met zo'n forse verhoging onvermijdelijk zouden worden. Tien luchtvaartmaatschappijen en drie belangenorganisaties dienden een klacht in. De ACM toetste daarna of de tariefsverhogingen wettelijk mogelijk zijn.

De nieuwe tarieven zijn al op 1 april ingegaan. Omdat veel partijen hun beklag hadden gedaan, lukte het de ACM niet om voor die datum een oordeel te vellen. Daarom betekent de beslissing van vandaag dat de nieuwe tarieven blijven gelden.

Coronaverliezen

Volgens Schiphol zijn de verhogingen nodig door de hoge inflatie van de afgelopen jaren en de gestegen rente. De luchthaven zegt 100 miljoen euro vrijwillig bij te dragen om de tarieven zo laag mogelijk te houden en vast te zetten voor drie jaar.

In 2021 stegen Schiphols tarieven voor luchtvaartmaatschappijen ook al flink, toen met zo'n 40 procent, in verband met gemiste omzet tijdens de coronacrisis. Luchtvaartmaatschappijen stapten daarop naar de rechter. Die oordeelde dat Schiphol de tarieven volgens de regels verhoogd had.

Schiphol voert de verrekening van coronaverliezen ook voor de huidige prijsverhogingen als argument op. De ACM zegt dat het alternatief is dat de aandeelhouders van Schiphol voor die verliezen opdraaien.

Partijen die zich niet neerleggen bij het besluit van de ACM, kunnen nog in beroep gaan.

Bij de operatie die de Oekraïense geheime dienst SBU afgelopen zondag uitvoerde, zijn zeker elf bommenwerpers en één transporttoestel vernietigd. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS, waarbij is gekeken naar satellietbeelden van voor en na de aanval.

Bij de operatie viel Oekraïne tot diep in Rusland luchtmachtbases aan. De SBU claimde direct na de aanval dat een derde van de Russische vloot van de bommenwerpers, met een gezamenlijke waarde van meer dan 6 miljard euro, is uitgeschakeld. Het zou volgens de Oekraïners gaan om zo'n veertig beschadigde toestellen.

Een dag na de grootschalige aanval zei Oekraïne dat het zeker dertien bommenwerpers heeft vernietigd; de rest van de toestellen die getroffen werden zouden zijn beschadigd. Rusland zei op de dag van de aanval dat "meerdere toestellen in brand staan", maar noemde daarbij geen exacte cijfers.

Op beelden die de NOS onderzocht is te zien dat ten minste één vernietigde bommenwerper, de Toepolev Tu-95, was geladen met kruisraketten. Rusland gebruikt dit type toestel in de oorlog tegen Oekraïne. De bommenwerper stond op de luchtmachtbasis van Olenja in het uiterste noorden van Rusland, dicht bij de grens met Finland en Noorwegen.

Alle vliegtuigen die de NOS onderzocht op de vier getroffen bases stonden geparkeerd op een platform naast een landingsbaan. Van meerdere toestellen is op basis van de satellietbeelden niet vast te stellen of ze daadwerkelijk zijn vernietigd of alleen beschadigd zijn. Andere vliegtuigen op de bases lijken onbeschadigd.

Veel lof

De Oekraïense veiligheidsdienst kreeg internationaal veel lof naar aanleiding van de aanval. Bekend is dat de drones, 117 stuks volgens president Zelensky, eerder naar Rusland zijn gesmokkeld, gevolgd door mobiele houten huisjes. De drones werden vervolgens in het dak van de huisjes verwerkt. Waar dat gebeurde is onduidelijk.

Vervolgens zijn de huisjes op vrachtwagens gezet en naar een locatie in de buurt van de luchtmachtbasis gebracht, vanwaar de drones de lucht in gingen. Dit alles gebeurde ver van de Oekraïense grens. De Belaja-luchtmachtbasis in de regio Irkoetsk ligt meer dan 4300 kilometer van Oekraïne. De SBU heeft de operatie anderhalf jaar voorbereid.

De aanval betekende een zware klap voor de Russische luchtmacht. President Poetin heeft nooit gereageerd op de aanval.

Bekijk hier beelden van de Oekraïense aanval op de Russische legerbases:

Bij een stormloop op een cricketstadion in de zuidelijke Indiase stad Bengaluru zijn zeker elf mensen om het leven gekomen en meer dan dertig mensen gewond geraakt.

De enorme drukte ontstond toen vele tienduizenden cricketfans zich verzameld hadden buiten het stadion om de winst van de Royal Challengers Bengaluru in de Indian Premier League in het stadion te vieren. Voor het eerst in de geschiedenis wist de ploeg gisteren de prestigieuze Indiase cricketcompetitie te winnen.

Het hoofd van de staat Karnataka, waar Bengaluru in ligt, zegt dat de mensenmenigte een van de toegangspoorten van het stadion probeerde te forceren om in het stadion mee te vieren. "Niemand had zo'n grote menigte verwacht", stelt hij. Volgens hem werden 35.000 mensen verwacht, maar kwamen er tussen de 200.000 en 300.000 mensen op de viering af.

Hij heeft beloofd een onderzoek in te stellen en wenst de nabestaanden en gewonden veel sterkte. Premier Modi spreekt over een "ronduit hartverscheurend ongeluk". Ook hij zegt dat zijn gedachten uitgaan naar de mensen die een dierbare hebben verloren. "Ik bid dat de mensen die gewond zijn geraakt, snel herstellen."

Bij de aankomst van de spelersbus was al duidelijk dat het zeer druk was:

De organisatie van de Indian Premier League stelt dat "dit een negatieve kant is van de populariteit van de sport. Mensen doen alles voor hun cricketers. De organisatie had dit beter moeten plannen."

Het komt regelmatig in India voor dat mensen verdrukt raken in een menigte. Begin dit jaar kwamen dertig mensen om het leven toen tienduizenden hindoes tijdens een religieus feest op een plek wilden baden bij de stad Prayagraj waar twee voor hindoes heilige rivieren samenkomen. En een jaar eerder stierven zeker 116 mensen nadat zij massaal een tent uitrenden tijdens een religieus evenement in de Indiase staat Uttar Pradesh.

Er komen waarschijnlijk drie tot vijf nieuwe bewindspersonen voor het demissionaire kabinet. Na het opstappen van alle PVV-ministers en staatssecretarissen is het niet mogelijk om alle dossiers te laten doen door de nog zittende kabinetsleden van VVD, NSC en BBB, zeggen ingewijden.

Morgen is er overleg tussen premier Schoof, de vicepremiers en de fractievoorzitters Yesilgöz, Van Vroonhoven en Van der Plas om een aantal posten opnieuw te verdelen. Er is een voorlopige oplossing gevonden door de opengevallen beleidsgebieden te verdelen over de zittenblijvers, maar als het kabinet nog maanden demissionair is wordt dat te zwaar.

Er gaat een strijd losbarsten over de vraag wie de plek van minister Faber mag innemen op Asiel en Migratie. De VVD zal die post als grootste overgebleven coalitiepartij claimen, en de naam van Kamerlid Becker wordt dan veel genoemd. Maar ook BBB-vicepremier Keijzer zou interesse hebben.

Als zij het wordt, moet er weer een nieuwe woonminister gevonden worden, want die twee posten zijn niet te combineren.

Verkiezingscampagne

Asiel en Migratie is een prestigieuze ministerspost, op een onderwerp dat een belangrijke rol zal spelen in de komende verkiezingscampagne. De partijen willen dat ministerie graag in handen krijgen om te laten zien dat zij daar wel dingen voor elkaar kunnen krijgen.

Tijdens het debat over de val van het kabinet werd duidelijk dat er in principe voldoende steun in de Kamer is om de strengere asielwetten die minister Faber heeft voorgesteld in te voeren. Dat wordt dan de belangrijkste taak van de nieuwe minister.

Na het overleg morgen zullen er waarschijnlijk niet meteen benoemingen volgen. In eerste instantie moeten de opengevallen posten verdeeld worden over de partijen. Daarna moeten er mensen gevonden worden die bereid zijn om tijdelijk minister of staatssecretaris te worden in een demissionair kabinet.

De Kiesraad adviseert het demissionaire kabinet om de Tweede Kamerverkiezingen te houden op woensdag 29 oktober. De Tweede Kamer nam vanmiddag een motie aan om zo snel als mogelijk verkiezingen te organiseren. Dat was na het debat over de breuk in de coalitie.

De Kiesraad houdt bij het kiezen van de datum rekening met verschillende belangen en wettelijke bepalingen. Het organiseren van verkiezingen vraagt veel van gemeenten en de vrijwilligers die daarvoor nodig zijn. Gemeenten hebben tijd nodig om verkiezingen zorgvuldig te kunnen organiseren.

"Denk aan het werven en trainen van voldoende vrijwilligers en het vinden van voldoende geschikte stemlocaties", zegt Wim Kuijken, voorzitter Kiesraad. "Voor kiezers in het buitenland moet er voldoende tijd zijn om zich te kunnen registreren en tijdig een briefstembewijs te ontvangen."

Inspraak

Ook politieke partijen hebben tijd nodig om zich voor te bereiden op de verkiezing, zoals voor het schrijven van een verkiezingsprogramma, het maken van een lijst met kandidaat-Kamerleden en het organiseren van partijcongressen zodat de leden daar inspraak in kunnen hebben. De Kiesraad houdt ook rekening met (school)vakanties.

"Alles afwegende ziet de Kiesraad woensdag 29 oktober als eerste reële optie voor de verkiezing", zegt Kuijken. Vrijdag wordt dit in de ministerraad besproken.

Verantwoordelijk minister van Binnenlandse Zaken, dat is Judith Uitermark van NSC, neemt het advies van de Kiesraad vrijwel zeker gewoon over. Een Kamermeerderheid kan in principe nog bezwaar maken tegen de datum, maar die kans is minimaal omdat vooraf al met alles en iedereen rekening is gehouden.

De verbreding van de A2 in Limburg wordt voorlopig uitgesteld. De snelweg zou tussen de knooppunten Het Vonderen (bij Echt) en Kerensheide (bij Geleen) een rijbaan en rijstrook erbij krijgen, maar vanwege een beschermde vleermuis gaat dat mogelijk niet door.

Het gaat om de ingekorven vleermuis, beschermd onder de Europese Habitatrichtlijn. In het gebied waar zou worden gewerkt maakt het dier gebruik van twaalf vliegroutes die de snelweg kruisen. Vanwege de beschermde status van de vleermuis mogen die routes niet worden verstoord, wat bij de geplande werkzaamheden wel het geval zou zijn.

'Aanzienlijke extra kosten'

Daarom moeten eerst maatregelen worden genomen om het vlieggebied niet in het geding te brengen. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat brengen deze maatregelen "aanzienlijke extra kosten" met zich mee, en leiden ze tot "minimaal twee jaar extra bouwtijd".

En dus is het nog niet zeker of het project doorgaat. Dat wordt later dit jaar besloten, vertelt de woordvoerder. Eerst wil het ministerie inzichtelijk krijgen wat de financiële gevolgen zijn, schrijft L1 Nieuws.

Ondertussen gaan de voorbereidende werkzaamheden wel door: zoals het aanpassen van het wegennet en het verleggen van kabels en leidingen. Het gaat om een stuk van zo'n 20 kilometer.

Werken tijdens winterslaap

Als wordt besloten dat de verbreding toch gaat gebeuren, is dat niet - zoals de oorspronkelijke planning was - in 2027 klaar.

Dat heeft te maken met de vleermuis: viaducten moeten breder, verlichting moet anders en er moeten extra faunapassages komen. Bovendien kunnen de werkzaamheden slechts een deel van het jaar plaatsvinden: tussen oktober en maart. Dat is de winterslaapperiode van vleermuizen.

Rijkswaterstaat verwacht voor alle aanpassingen twee winterslaapperiodes nodig te hebben. Daarna pas zouden de werkzaamheden voor de verbreding van de weg echt kunnen beginnen.

Oud-premier Mark Rutte merkte in 2023 na de val van zijn laatste kabinet op dat Nederland een traag land is. En daarbij doelde hij op de lange tijd die nodig is om na de val van een kabinet nieuwe verkiezingen te organiseren. Zowel bij zijn eerste als zijn laatste kabinet duurde dat bijna vijf maanden.

Toen Rutte daarover op een NAVO-top sprak met de toenmalige Britse premier Sunak, kwam die volgens Rutte niet meer bij van het lachen. Hij zei: "Als ik het parlement ontbind, moeten ze binnen 28 dagen zijn."

In Nederland is vijf maanden eerder regel dan uitzondering. De andere negen keer na de Tweede Wereldoorlog was het soms een maand korter, maar in de meeste gevallen duurde het zo'n vijf maanden.

De Tweede Kamer riep vandaag het kabinet op om op de kortst mogelijke termijn die de Kieswet toestaat verkiezingen uit te schrijven. Korte tijd later maakt de Kiesraad bekend dat 29 oktober de eerste reële optie is, dat is dus bijna over vijf maanden. Kan het echt niet sneller?

"Het is inderdaad waar dat het in Nederland lang duurt voordat er nieuwe verkiezingen zijn", zegt Henk van der Kolk, bijzonder hoogleraar electorale politiek. Hij heeft onderzocht hoe dat komt. "Kort gezegd komt het erop neer dat verschillende wetten elkaar in de weg zitten."

Tijd kopen

In de Grondwet staat dat de maximale termijn tussen het ontbinden van de Tweede Kamer en het aantreden van een nieuwe Tweede Kamer 90 dagen is. Tussen het ontbindingsbesluit en de verkiezingen zouden dan zo'n 75 dagen zitten, want meestal duurt het na de verkiezingen twee weken voordat de nieuwe Kamer wordt geïnstalleerd.

Dat is een stuk korter dan vijf maanden. Om toch aan de wet te voldoen, wordt de Tweede Kamer niet direct na de val het kabinet ontbonden, maar pas veel later. "Dat gebeurt om tijd te kopen", zegt Van Der Kolk.

Hij legt uit dat het niet anders kan door de Kieswet, die meer snelheid om vier redenen in de weg zit.

1. Na de val van een kabinet moeten nieuwe partijen de gelegenheid krijgen zich te registreren. Dat kost tijd, mede door de regels die ervoor zijn. Nederland onderscheidt zich hiermee van bijvoorbeeld Denemarken, Hongarije, Ierland en Slovenië, waar zich na de val van een kabinet geen nieuwe partijen kunnen aanmelden.

2. Iets dergelijks speelt bij het benaderen van Nederlandse kiezers in het buitenland. Volgens de Kieswet staat daar meer dan 75 dagen voor. In veel andere landen wordt minder waarde gehecht aan de stem van kiezers in het buitenland.

3. Op de derde plaats vindt men dat een strakke termijn van 75 dagen te veel druk zou leggen op de gemeenten, die de verkiezingen feitelijk organiseren. In andere landen wordt vaak makkelijker gedacht over het inrichten van de stembureaus. Zo zijn er minder regels over toegankelijkheid. En vaak zijn de verkiezingen daar op zondag, wanneer er makkelijker vrijwilligers te vinden zijn.

4. Op de vierde plaats wordt in Nederland veel waarde gehecht aan zorgvuldige procedures waarbij tegen elk besluit (denk bijvoorbeeld aan partijnamen en kandidatenlijsten) ook weer een beroep mogelijk is. Dat kost ook tijd.

Niet zomaar overnemen

"Samenvattend kan je zeggen dat in Europese landen waar het sneller gaat, minder waarde wordt gehecht aan de vier hierboven genoemde beperkingen", zegt Van der Kolk.

Kunnen de verkiezingen dan echt niet sneller plaatsvinden? "Het simpelweg overnemen van de werkwijze in andere landen is niet verstandig", vindt Van der Kolk. "Uiteindelijk gaat het erom dat het uitvoerbaar, transparant en zorgvuldig gebeurt. Maar we kunnen natuurlijk bij herziening van de Kieswet ideeën opdoen in het buitenland, die de periode tussen de val van een kabinet en de verkiezingen wellicht kunnen verkorten."

Bulgarije krijgt groen licht om over te stappen op de euro. Dat hebben de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank besloten, op basis van een nieuw rapport.

Vanaf 1 januari mag Bulgarije de eigen valuta lev inruilen voor de euro, aldus de twee EU-instellingen. Het Europees Parlement en de andere EU-landen moeten dit formeel ook nog goedkeuren, ook al is dat vooral een formaliteit.

Een definitief 'ja' zou betekenen dat de eurozone binnenkort 21 landen telt. De verwachting is dat de prijzen in Bulgaarse winkels al vanaf augustus zowel in euro als in lev worden aangegeven.

"Dankzij de euro zal de Bulgaarse economie sterker worden, met meer handel met de partners van het eurogebied, buitenlandse directe investeringen, toegang tot financiering, hoogwaardige banen en reële inkomens", zei de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. Ze feliciteert Bulgarije met het nieuws. "Bulgarije zal zijn rechtmatige plaats innemen bij het vormgeven van de beslissingen die centraal staan in de eurozone."

Protesten

EU-landen die de euro willen invoeren, moeten voldoen aan een aantal criteria. Zo mag de staatsschuld niet hoger zijn dan 60 procent en het begrotingstekort niet hoger dan 3 procent van het bruto binnenlands product.

Ook de inflatie moet onder controle zijn. Bulgarije wilde vorig jaar al overstappen op de euro, maar daar was de inflatie te hoog voor. Die mag niet hoger zijn dan 1,5 procentpunt boven de eurolanden met de laagste inflatie. In het laatste jaar had Bulgarije een gemiddelde inflatie van 2,7 procent. Dat komt in de buurt van Finland, Italië en Ierland, en is dus laag genoeg voor de eurozone.

Niet iedereen is enthousiast. Vorige week protesteerden duizenden burgers in de hoofdstad Sofia. Ze zijn bang dat de euro voor een financiële crisis zal zorgen. Daarom willen burgers een referendum over de euro; daar zegt het Bulgaarse parlement nee tegen.

Een 32-jarige man uit Maarheeze krijgt geen straf voor het doodschieten van een man en het verwonden van een ander slachtoffer. Dat heeft het gerechtshof in Den Bosch in hoger beroep bepaald. Vorig jaar werd de man nog tot 14 jaar cel veroordeeld door de rechtbank Oost-Brabant.

De man werkte lange tijd voor het slachtoffer als 'kok' in een lab waar harddrugs worden gemaakt. Hij wilde in 2020 het criminele circuit verlaten, maar het slachtoffer weerhield hem daarvan en zette hem onder druk om door te gaan met het werk in het lab. De 'drugskok' werd in deze tijd ook bedreigd, volgens hem door het slachtoffer.

Doodsbedreiging

Toen de man na een tweejarige gevangenisstraf in 2023 nogmaals onder druk werd gezet om te werken in het lab, spraken de twee op 25 juni dat jaar met elkaar af om het te hebben over het werken als drugskok. Rond deze tijd werd hij ook bedreigd.

Zo zou de oom van de 32-jarige hebben aangedrongen om te werken voor het slachtoffer, omdat hij anders "de kofferbak in zou gaan".

Als gevolg van deze woorden nam de man uit Maarheeze uit voorzorg een vuurwapen mee naar de afspraak op het woonwagenkamp. Toen het slachtoffer vervolgens bij de afspraak aankwam, zag de 32-jarige dat het slachtoffer niet alleen was. Op dat moment maakte het slachtoffer een beweging die erop leek alsof hij een wapen pakte. Daarop besloot de 32-jarige te schieten, waarbij hij het slachtoffer doodschoot en de bijrijder in zijn been verwondde.

'Putatief noodweerexces'

Volgens de man gebruikte hij zijn vuurwapen omdat hij dacht dat hij gedood zou worden. In maart vorig jaar was de uitspraak van de rechtbank, die oordeelde dat er geen sprake was van noodweer.

De rechter stelde toen dat er tussen het moment dat de man thuis vertrok met het wapen en het moment dat hij het afvuurde drie kwartier zat. In die 45 minuten had hij zich volgens de rechter kunnen bedenken, en daarom had hij wat de rechter betreft dus van tevoren besloten om het slachtoffer dood te schieten.

In hoger beroep oordeelde het hof vandaag dat er sprake was van 'putatief noodweerexces', wat betekent dat de 32-jarige ten onrechte dacht dat hij zich moest en mag verdedigen tegen een dreigend gevaar. Volgens het hof heeft hij het vuurwapen helemaal leeggeschoten en "daarom de grenzen van de verdediging overschreden".

Maar, zo oordeelt het hof, dit was het gevolg van de hevige emoties bij de 32-jarige, die in de veronderstelling was dat het slachtoffer ook naar een wapen greep. Daarom verklaart het hof hem niet strafbaar en wordt hij niet vervolgd. De man hoeft geen schadevergoeding te betalen aan de nabestaanden en wordt zo snel mogelijk vrijgelaten uit de gevangenis.

De Amerikaanse schrijver Edmund White is gisteren overleden. Dat heeft zijn uitgever bevestigd aan de Britse krant The Guardian. Hij is 85 jaar geworden. White stond bekend om zijn boeken over homoseksualiteit en seksuele vrijheid.

Volgens zijn uitgever had White last van een maagaandoening en kwam hij gisteren te overlijden terwijl hij aan het wachten was op een ambulance.

De schrijver was een grote naam in de gay literatuur. Hij begon zijn carrière in New York waar hij onder meer werkte als freelance schrijver. Hij brak in 1973 door met zijn debuutroman Forgetting Elena. Daarna schreef hij samen met zijn psychotherapeut de baanbrekende sekshandleiding voor mannen The Joy of Gay Sex uit 1977.

Pullitzer

White schreef meerdere boeken die gebaseerd zijn op zijn eigen leven als homoseksuele man. In 1982 bracht hij het eerste deel uit van de trilogie A Boy's Own Story. In deze klassieker belichtte hij zijn eigen jeugd en zijn latere jaren als man van middelbare leeftijd.

De Amerikaanse schrijver woonde in de jaren 80 in Frankrijk en ontwikkelde een liefde voor de Franse literatuur. White schreef onder meer een biografie over de Franse schrijver en dichter Jean Genet. Daarvoor werd hij in 1994 genomineerd voor een Pulitzer. In totaal schreef White meer dan 30 boeken.

Inspiratie

In 1984 werd hij gediagnosticeerd met het hiv-virus. Hij zei daarover tegen The Guardian dat hij niet verrast was, maar wel somber. "Ik trok de dekens over mijn hoofd en dacht: o jee, ik ben over een jaar of twee dood. Maar bij mij ging de ziekte langzaam."

Auteurs als Ocean Vuong, Garth Greenwel en Édouard Louis werden door White geïnspireerd.

De Franse schrijver Louis, die 12 jaar bevriend was met White, zegt op Instagram dat zijn boeken "een nieuw pad openden voor homo's over de hele wereld". "Ze gaven ons het recht om te bestaan, het recht om blij te zijn."

De eigenaar van een grote schuur waar een drugslab zat in Oude Pekela, hoeft het opruimen daarvan niet te betalen. Het gaat om een bedrag van ruim 144.000 euro dat nu door de gemeente moet worden betaald.

Dat heeft de Raad van State vanochtend besloten omdat de eigenaar niet zelf verantwoordelijk was voor het drugslab. Hij had de schuur verhuurd.

De eigenaar draait wél op voor de kosten van achterstallig onderhoud aan de schuur, zo heeft de Raad van State in hetzelfde besluit bekendgemaakt, meldt RTV Noord.

De grote schuur en de garage daarnaast brandden op 30 juni 2022 af. Al snel bleek dat er een illegaal drugslab gevestigd was. Omdat er gevaar dreigde voor de volksgezondheid, schakelde de gemeente een aantal deskundigen in en werd haast gemaakt met het opruimen van de troep.

Met PAK's verontreinigd puin

"Het aanwezige gevaar bestond uit de aanwezigheid van lekkende vaten en jerrycans, containers en ketels met verschillende chemicaliën, asbest en met polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) verontreinigd puin", schrijft de Raad van State op basis van gemeentelijke informatie. Bovendien stonden schuur en garage op instorten en liepen allerlei gevaarlijke stoffen in de grond en het grondwater.

De schoonmaakkosten liepen op tot bijna twee ton en de gemeente stuurde de rekening naar de eigenaar. Maar hij zei van begin af aan niet te willen betalen en stapte uiteindelijk naar de Raad van State, de hoogste bestuursrechter.

Overleden

Wat de zaak ingewikkeld maakt is dat de huurster van de schuur, waarschijnlijk de exploitant van het drugslab, vóór de brand was overleden. Ze had ook een betalingsachterstand bij de huur. Op haar was dus niets te verhalen, betoogde de eigenaar.

De Raad van State zegt nu dat de gemeente het overgrote deel van de schoonmaakkosten moet betalen. Tegelijkertijd vindt de Raad van State dat de gemeente Pekela alsnog een bedrag van ruim 47.000 euro mag doorberekenen aan de eigenaar.

Dat komt omdat hij op de hoogte was van het feit dat de schuur al op instorten stond voor de brand en dat er asbest in was verwerkt. Door dat achterstallige onderhoud vielen de kosten voor het opruimen na de brand hoger uit, redeneert de hoogste bestuursrechter.

In Keulen is de grootschalige ontruiming van een groot deel van de binnenstad begonnen. Zo'n 20.000 mensen worden geëvacueerd omdat drie bommen uit de Tweede Wereldoorlog moeten worden ontmanteld.

Een groot deel van de wegen wordt afgesloten in en om het stadsdeel Deutz. De drie bommen bevinden zich in het centrum van de Duitse stad, vlak bij een scheepswerf.

De bommen zijn twee Amerikaanse 2000-ponders en een Amerikaanse 1000-ponder, blindgangers die afgelopen maandag zijn ontdekt.

Naast de grote evacuatie van omwonenden zijn ook drie bruggen over de Rijn afgesloten. Daarnaast is het treinstation in het gebied gesloten en zijn onder meer een ziekenhuis en twee verpleeg- en verzorgingshuizen ontruimd. Boven het gebied mag ook niet worden gevlogen.

Om zoveel mogelijk automobilisten uit het stadscentrum te houden, waarschuwt de stad voor de hinder via informatieborden langs toegangswegen.

In het evacuatiegebied zitten ook musea, grote delen van het stadsbestuur, negen scholen en een groot aantal kinderdagverblijven. Er loopt een aantal belangrijke tramlijnen. Volgens de gemeente is de evacuatie van vandaag de grootste operatie in de stad sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

De Duitse zender WDR meldt dat vijftien stellen van plan waren om vandaag in het historische stadhuis in de oude binnenstad elkaar het jawoord te geven. Die ceremonies zijn verplaatst naar de wijk Porz, zegt een woordvoerder.

Voor bewoners die geen alternatief bij familie of bekenden kunnen vinden tijdens de ontruiming, heeft de gemeente twee inloopcentra ingericht.

Hoelang de evacuatie gaat duren en hoeveel tijd de ontmanteling van de drie bommen in beslag gaat nemen, is nog onduidelijk.

Zwaar gebombardeerd

In Duitsland worden nog geregeld niet-ontplofte bommen uit de Tweede Wereldoorlog teruggevonden. Vooral in Keulen gebeurt dat vaak. Het was een van de zwaarst getroffen steden tijdens de oorlog.

Het bekendste bombardement op Keulen vond plaats in 1942. In de nacht van 30 op 31 mei vielen de geallieerden de stad vanuit de lucht aan onder de codenaam Operatie Millennium.

Bij dit bombardement vielen meer dan 400 burgerdoden. Ook raakten veel gebouwen zwaar beschadigd door de vele branden in de stad.

De natuurvergunning van Schiphol wordt vernietigd. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald in een zaak die was aangespannen door milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB), bekend van de vele stikstofzaken tegen de overheid.

De gevolgen van de uitspraak zijn nog onduidelijk. Het betekent niet dat er per direct minder vliegtuigen vertrekken en aankomen op Schiphol, meldt de luchthaven, die in hoger beroep gaat tegen de uitspraak.

Demissionair staatssecretaris Rummenie (Natuur) schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat het geheel of gedeeltelijk stilleggen van Schiphol "in proportionaliteit afgewogen moet worden in verhouding met de daarmee te dienen belangen". Zo wijst hij op de status van Schiphol "als een luchthaven van (inter)nationale betekenis". Hij zegt de Kamer zo spoedig mogelijk te informeren over wat de volgende stap is.

Handhavingsverzoek

Johan Vollenbroek, voorzitter van MOB, zegt te overwegen een handhavingsverzoek in te dienen, mocht blijken dat Schiphol blijft vliegen zonder vergunning. Hij zegt de reactie van het kabinet af te willen wachten.

De vergunning werd in 2023 verleend, nadat Schiphol jarenlang illegaal stikstof had uitgestoten. Vorig jaar november betoogde MOB bij de rechter dat de onderbouwing voor die vergunning rammelt. Zo zei de milieuorganisatie dat niet alle regels en procedures goed zijn gevolgd.

Volgens de rechtbank is de vergunning inderdaad niet "zorgvuldig voorbereid en voldoende gemotiveerd". Daarom kan de natuurvergunning niet in stand blijven en wordt die vernietigd, stelt de rechtbank.

Opkopen stikstofruimte

Nagenoeg alle bedrijven die stikstof uitstoten die neerkomt in Natura 2000-gebieden hebben daar een natuurvergunning voor nodig. Schiphol had die jarenlang niet, maar dat werd jarenlang gedoogd. Omdat dat niet meer houdbaar was, verleende toenmalig minister Van der Wal in 2023 een vergunning.

Volgens MOB heeft de luchthaven rechten voor 300.000 vluchten per jaar, terwijl de vergunning geldt voor 500.000 vluchten. Alle partijen zijn het erover eens dat Schiphol daar eigenlijk geen recht op heeft. Het verschil moet dus gecompenseerd worden.

Dat deed Schiphol onder meer door extern salderen: het opkopen van stikstofruimte, zoals Schiphol bijvoorbeeld deed bij negen boerenbedrijven. Daar is de rechtbank kritisch over, en wijst daarbij op de zogeheten additionaliteitsvereiste. Dat houdt in dat de minister bij het verlenen van de vergunning beter had moeten onderbouwen dat de opgekochte stikstofrechten niet nodig zijn voor natuurherstel.

Ook is onvoldoende onderzocht wat de gevolgen zijn van de toegenomen geluidsbelasting voor diersoorten in de natuurgebieden.

Volgens de rechtbank moet Schiphol blijven motiveren hoe de stikstofneerslag binnen afzienbare tijd daalt. In de bestaande vergunning ontbreekt die motivering.

MOB blij

MOB is blij met de uitspraak van de rechtbank. "Er is hier een vergunning verleend op grond van geitenpaadjes, er is gesjoemeld met stikstofcijfers. We zijn blij dat de rechtbank dat afstraft", zegt Vollenbroek. Volgens MOB blijkt uit de uitspraak dat "het huidig aantal vliegbewegingen niet te handhaven is".

Schiphol zegt dat uit de uitspraak blijkt dat de vergunning "grotendeels" goed is ingediend. De eisen over het opkopen van stikstofrechten zijn volgens de luchthaven pas na het verlenen van de vergunning in het leven geroepen. "Dat vraagt een landelijke oplossing van de overheid", laat Schiphol weten in een reactie. Wel is de luchthaven van plan de vergunningaanvraag te wijzigen.

"Als dit 30 jaar geleden was gebeurd, was het een lichte straf geweest, maar nu voelt het goed", zegt Gert Kuiper, broer van Jan Kuiper, één van de vier Nederlandse tv-journalisten die op 17 maart 1982 in El Salvador in een hinderlaag van het leger werden gelokt en werden doodgeschoten.

Na 43 jaar kwam de rechter in El Salvador vannacht toch nog onverwacht snel tot een uitspraak: 15 jaar cel voor de drie mannen die terechtstonden. "Ik werd ermee wakker, hoorde het via de radio. Ik ben echt overvallen, het ging opeens snel", zegt Kuiper. "Ik ben tevreden met de uitspraak. Het zijn oude mannen, ze gaan die straf niet overleven waarschijnlijk, maar het is gerechtigheid die uitgesproken is. Uitstekend dat ze naar de gevangenis gaan."

De veroordeelden zijn de 91-jarige oud-minister van Defensie Guillermo Garcia, de voormalige politiechef Francisco Antonio Morán van 93 jaar en de directe opdrachtgever, de 85-jarige ex-kolonel Mario Reyes Mena. Garcia en Morán zitten al vast in El Salvador. Reyes Mena woont in de Verenigde Staten, voor hem is een uitleveringsverzoek gedaan.

Voor Kuiper en de zussen Sonja en Saskia ter Laag van de vermoorde geluidsman Hans ter Laag voelt de uitspraak als een afsluiting. "Niet emotioneel natuurlijk, dat blijft heftig", zegt Kuiper. "Het heeft toch veel energie gekost, we gingen jarenlang van hoop naar wanhoop", zegt Sonja ter Laag. "Ik ben verrast, maar vooral heel erg blij dat we dit hoofdstuk nu kunnen sluiten."

Excuses aanbieden

De rechter oordeelde ook dat de staat El Salvador de nabestaanden publiekelijk excuses moet maken, omdat de rechtszaak zo lang heeft geduurd. Volgens Kuiper is dat heel terecht: "Eerst zat de amnestiewet in El Salvador ertussen, konden we niks beginnen en toen die in 2016 werd opgeheven, is het nog eindeloos gerekt. Toen de twee mannen in 2022 werden opgepakt, heeft het nog 2,5 jaar geduurd. Het voelt heel goed dat dit onderdeel is van de uitspraak."

Een waarheidscommissie van de VN concludeerde al in 1993 dat kolonel Reyes Mena verantwoordelijk was voor het plannen van de hinderlaag. Het bleek dat de filmploeg bij een ontmoeting met guerrillastrijders van de linkse verzetsbeweging FMLN bij de stad Chalatenango in de val was gelokt. Koos Koster, Jan Kuiper, Joop Willemsen, Hans ter Laag en nog vier andere mannen werden opgewacht door militairen van het Salvadoraanse regeringsleger en doodgeschoten.

"De namen van de verantwoordelijken werden in 1993 bekend, maar het rapport lag in een bunker in New York en alles ging moeizaam", herinnert Sonja ter Laag zich. "Ze zaten toen op een kantelpunt in de burgeroorlog en getuigen wilden niet praten."

Toen in 2016 de amnestiewet voor alle misdaden tijdens de burgeroorlog in El Salvador verviel, ging ook het Nederlandse OM zich inzetten, vertelt Sonja. Ze is lovend over de steun uit Nederland: "Twee dames waren onvermoeibaar op zoek naar bewijzen en getuigen die wel wilden praten."

Ook Kuiper voelde zich, vooral de laatste jaren, enorm gesteund, onder meer door Buitenlandse Zaken en de ambassadeur in Midden-Amerika. Ook kregen de drie nabestaanden geld van twee stichtingen om naar El Salvador te gaan. "Ik heb met een heel toegewijde rechter en officier van justitie gesproken over mijn broertje", vertelt Sonja ter Laag. "Ik heb ze foto's laten zien van ons gezin en ook de foto van het mortuarium waarop zijn beschadigde lichaam te zien is. Ze zeiden later dat mijn verhaal en de foto's het persoonlijk hebben gemaakt."

Belangrijk voor El Salvador

Volgens Kuiper is de uitspraak ook erg belangrijk voor El Salvador zelf, omdat het de eerste keer is dat er een veroordeling is in een VN-zaak over de burgeroorlog. "Het is een open wond, veel mensen hebben iemand verloren, maar er is nooit iemand veroordeeld. Er kan nu een einde komen aan een tijdperk van straffeloosheid. Er liggen zeker tweehonderd zaken op de plank."

Het hele rechtsproces in El Salvador is vertraagd, omdat er vanuit het leger steeds tegenwerking was en mensen lang bang zijn geweest, zegt Kuiper: "Op het platteland is erg geleden onder de strijd tussen de linkse rebellen en het regeringsleger. Er is een tweedeling: in de steden was het establishment op de hand van rechtse factoren zoals het leger. Die zijn nog steeds sterk."

Dat speelde ook in de rechtszaak over de IKON-journalisten, vertelt Kuiper. Toen hij in april met de zussen Ter Laag voor de uitspraak naar El Salvador was gereisd, werd de zaak op het laatste moment uitgesteld, omdat een advocaat van de tegenpartij er niet bij kon zijn. "Het gebeurt nogal eens dat zittingen worden verdaagd. Daarom waren we er nu ook niet bij."

Toch wil Sonja ter Laag nog graag een keer de lange reis naar het Midden-Amerikaanse land ondernemen, nu om de excuses in ontvangst te nemen: "Daar wil ik nog wel een reisje aan wagen. Symbolisch is dat veel beter dan een materiële vergoeding."

"Wij missen onze vriend, onze mentor en onze grote held. Een geliefde man die veel deed voor zijn familie en de mensen in zijn omgeving." Sander Koot heeft het over zijn vader, die drie jaar geleden op 62-jarige leeftijd overleed bij een zwaar vrachtwagenongeluk in de buurt van Nieuw-Beijerland.

In het buurtschap Zuidzijde reed een vrachtwagen op 27 augustus 2022 van een dijk. Onderaan de dijk was op dat moment een buurtbarbecue aan de gang. Zes volwassenen in de leeftijd van 28 tot 65 jaar kwamen om het leven, onder wie een zwangere vrouw. Zeven anderen raakten gewond.

Het is vandaag de tweede dag in de rechtszaak tegen de chauffeur van de vrachtwagen, de Spanjaard Juan S. Hij wordt verdacht van dood door schuld.

Koot spreekt de chauffeur toe namens hemzelf en zijn twee broers. Hij noemt 27 augustus 2022 "een zwarte dag in het leven van velen".

Bekijk hier een deel van zijn verklaring:

"Niet alleen voor de nabestaanden van alle slachtoffers, maar ook voor de mensen die erbij waren, hulpdiensten en de mensen die mijn vader onder de vrachtwagen vandaan gehaald hebben. Terwijl mijn broers en ik mijn vader zochten in naastgelegen ziekenhuizen, maar hem natuurlijk nooit vonden", zegt Koot.

Kort na het ongeval zei de advocaat van S. dat hij waarschijnlijk een epileptische aanval had gehad. De chauffeur belandde in 2009, 2017, 2018 en 2019 op de spoedeisende hulp door epilepsieaanvallen. Die laatste keer had hij zijn medicijnen niet genomen, blijkt uit Spaanse informatie.

Maar gisteren, op de eerste dag van de rechtszaak, ontkende de Spaanse chauffeur met klem dat hij in Nieuw-Beijerland een epileptische aanval had gehad. Hij zei stellig dat hij dat dan gevoeld moest hebben, en dat was nu niet zo. Hoe het ongeluk dan wel kon gebeuren, kon hij niet verklaren.

In het bloed van S. werd na het ongeluk ook een kleine hoeveelheid cocaïne aangetroffen. Het was volgens een deskundige te weinig om zijn gedrag te beïnvloeden, maar die constateerde wel een verband tussen drugs en epileptische aanvallen.

'Keer op keer risico'

"Je bent een roekeloos persoon met een hoop persoonlijke problemen", zei Koot vanochtend tegen de verdachte. De chauffeur had volgens Koot "keer op keer het risico genomen om tóch in zijn vrachtauto te stappen, wetende dat hij lijdt aan een ziekte. Een ziekte waarvan hij moet weten dat hij niet in staat is om veilig een vrachtwagen te besturen".

Dat S. cocaïne had gebruikt voorafgaand aan het ongeluk, ging er helemaal niet in bij Koot. "Na meerdere ziekenhuisopnames vanwege het gebruik van deze middelen, waarbij hij een epileptische aanval kreeg, is hem zeker verteld dat dit niet te combineren is."

"Je nam bewust elke rit een gigantisch risico op ongelukken", zegt ook Lizette in een verklaring die in de rechtbank wordt voorgelezen door Slachtofferhulp. Zij was 58 toen ze zwaargewond raakte bij het ongeluk. "Ik lag vast onder de banden van de vrachtwagen."

Lizette lag zeventien dagen, deels in coma, op de intensive care in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Ze had een gescheurde aorta, verbrijzelde milt en twaalf gebroken ribben. "Niemand, ook de artsen niet, had gedacht dat ik het zou halen. Maar ik leef nog."

'Niet meer die vrolijke vrouw'

De rechter citeert ook uit zeven andere verklaringen van nabestaanden en slachtoffers. Zij zeggen dat het ongeluk hun leven ingrijpend heeft veranderd. Sommigen kunnen niet meer goed tegen drukte en harde geluiden. Anderen spreken over stressklachten en slecht slapen.

"Ik had zo graag een actieve vrouw, moeder, oma willen zijn voor mijn man, kinderen, kleinkinderen en een sociaal leven willen hebben", schrijft Lizette. "Dit alles heb jij ons ontnomen doordat ik niet meer kan vertrouwen op mijn lichaam en geest."

Een andere vrouw, die de aanmeldingen voor de barbecue beheerde, denkt nog bijna elke dag terug aan het ongeluk. Ze is naar eigen zeggen "niet meer die vrolijke, onbezorgde vrouw".

Geen excuses

De houding van de verdachte stoort veel slachtoffers. "Niemand heeft ooit een excuus van je gekregen", staat in een verklaring van Lizette. De chauffeur zei gisteren dat hij ook slachtoffer is, "een extra dode", waarop er veel commotie ontstond in de zaal.

Vandaag, na het voorlezen van de slachtofferverklaringen, toont S. meer empathie. "Ik wil mijn verontschuldigingen aanbieden aan alle families", zegt hij. "Het spijt me heel erg, het is een verschrikkelijk iets geweest."

Het Openbaar Ministerie komt volgende week woensdag met een strafeis.

Vrijdag rijden er in het hele land geen NS-treinen vanwege de aangekondigde personeelsstaking. Volgens de NS gaat het om een 24-uursstaking die begint om vrijdagochtend 04.00 uur en eindigt op zaterdagochtend om 04.00 uur.

Er is dan ook geen alternatief vervoer. De NS zet dat niet in, zegt een woordvoerder: "In een trein passen duizend mensen, in een bus maar vijftig, dus dat valt niet te regelen."

Regionale treinen, die dus niet van de NS zijn, rijden wel.

De personeelsstaking in Midden-Nederland die vakbond FNV heeft uitgeroepen, heeft voor de NS gevolgen in het hele land. Gisteren waarschuwde de NS daar al voor. "Als je gaat staken in het midden van het land, raak je het hart van onze operatie", legt een woordvoerder uit. "Veel treinen rijden over langere stukken, bijvoorbeeld van Groningen naar Den Haag, en die gaan door het midden van het land. Bovendien worden veel regionale afdelingen aangestuurd vanuit het midden van het land, dus heeft het ook gevolgen in andere provincies."

Alleen de internationale treinen lijken voorlopig wel te rijden, zegt de NS. "We verwachten dat het opstarten van het treinverkeer op zaterdag niet voor problemen gaat zorgen en dat het zaterdag dus normaal rijdt."

Cao-onderhandelingen

De NS vindt het enorm vervelend voor de reizigers: "Vrijdag werken veel mensen thuis, maar begint ook een lang pinksterweekend. Dan is het heel vervelend dat er geen treinen rijden. Tegelijkertijd is staken een goed recht. De staking gaat over cao-onderhandelingen. Er lopen op dit moment geen officiële gesprekken, maar we hebben wel contact en wij willen er graag over doorpraten."

De NS heeft zijn personeel een loonsverhoging op jaarbasis geboden van 2,55 procent, maar de bonden eisen extra compensatie voor de inflatie. Daarnaast willen ze betere voorwaarden voor mensen die zwaar en onregelmatig werk doen.

Nadat de gesprekken waren vastgelopen, stelden de vakbonden de NS een ultimatum, waarvan het laatste gistermiddag verstreek. Inmiddels is duidelijk dat er voor vrijdag geen oplossing is.

Meer stakingen

Ook voor de komende weken heeft de FNV stakingen in het vooruitzicht gesteld. Zo zijn er op 10 juni plannen voor het westen van het land, op 12 juni voor het noordwesten en oosten, en op 16 juni in het noorden en zuiden.

Omdat het dan niet gaat om stakingen in het midden van het land verwacht de NS dat de gevolgen beperkt kunnen blijven tot de regio's zelf. Er zal dan gereden worden met een aangepaste dienstregeling. "Maar ook dan kunnen de gevolgen groter zijn dan het stakingsgebied zelf", waarschuwt de NS-woordvoerder.

Als de NS en de vakbonden daarna nog geen cao-akkoord hebben gesloten, volgen er mogelijk landelijke stakingen.

Meer dan een miljoen moslims zijn vandaag begonnen aan de hadj. De heilige bedevaart naar Mekka in Saudi-Arabië is een van de grootste logistieke uitdagingen voor de autoriteiten in het land. Het land zet dit jaar voor het eerst drones in om de enorme drukte aan te kunnen.

De drones monitoren door middel van camera's en kunstmatige intelligentie (AI) hoe druk het is in bepaalde gebieden. Ook kunnen ze worden voorzien van medicatie en worden ze ingezet bij het blussen van branden.

Vorig jaar kwamen meer dan 1300 pelgrims om het leven tijdens de hadj. De slachtoffers bezweken door de extreme hitte. De meeste slachtoffers kwamen uit Egypte, Indonesië en Jordanië. Volgens de Saudische autoriteiten ging het om mensen die geen vergunning hadden om deel te nemen aan de hadj. Zij hadden daarom geen toegang tot ruimtes met airco.

Om zo'n ramp als vorig jaar te voorkomen worden niet alleen drones ingezet. De autoriteiten in het land zijn dit jaar strenger gaan controleren op mensen die illegaal deelnemen aan de pelgrimstocht. Meer dan 269.000 mensen zonder vergunning mochten Mekka niet in.

Wie gepakt wordt riskeert een boete van meer dan 4000 euro en deportatie. Ook zijn de licenties van zo'n 400 bedrijven die reizen aanbieden voor de hadj ingetrokken vanwege het overtreden van de regels.

De Saudische regering heeft ook nog andere maatregelen genomen tegen de hitte en voor het reguleren van de mensenmassa. Zo is er gewerkt aan de verkoeling van wegen. Daarvoor is materiaal gebruikt dat minder warmte absorbeert waardoor de wegen minder heet worden. In het land kunnen de temperaturen oplopen tot meer dan 50 graden in de zomer.

Kinderen niet toegelaten

Pelgrims zijn verplicht om zich te registreren via een speciale app van de regering. Via de app krijgen pelgrims ook toegang tot bepaalde gebieden op toegewezen tijden.

Kinderen tot en met twaalf jaar mogen dit jaar voor het eerst niet mee met hun ouders naar de bedevaart. Zij zijn ook religieus niet verplicht om de tocht te maken.

Er is geen leeftijdsgrens om de hadj te verrichten maar de gemiddelde leeftijd van de pelgrims is tussen de 35 en de 64 jaar.

Freek Rikkerink, van zangduo Suzan & Freek, is begonnen met het nemen van medicatie die zijn leven moet verlengen. Rikkerink maakte vorige week bekend dat hij longkanker heeft en dat hij ongeneeslijk ziek is. "We gaan er alles aan doen om de uitzondering te worden", schrijft het stel op Instagram.

"Freek is inmiddels begonnen aan de levensverlengende medicatie (gelukkig geen chemo), om de kanker zo veel mogelijk te remmen, en voelt zich sindsdien fysiek weer een stuk beter." Ook heeft hij geen last meer van het hoestje, waarvoor hij onlangs naar de dokter ging, en is hij een paar kilo aangekomen.

De 32-jarige Rikkerink heeft uitgezaaide longkanker. Door die uitzaaiingen is er geen kans op genezing. Volgens deskundigen komt het weinig voor dat mensen op zo'n jonge leeftijd longkanker krijgen. Van de ongeveer 14.000 jaarlijkse longkankerdiagnoses in Nederland is naar schatting 1 procent van de patiënten jonger dan 35.

Het stel schrijft dat de kankercellen uiteindelijk resistent zullen worden tegen de medicijnen, maar dat er mensen zijn die er een paar jaar door blijven leven. "Daar houden we ons aan vast en ondertussen hopen we heel hard op een wonder."

Zwangerschap

Suzan & Freek maakten vorige week ook bekend in verwachting te zijn van een eerste kindje. De echo's zien er goed uit, deelt het stel: "De baby stuitert vrolijk op en neer, daar halen we nu al ons geluk uit." Bij het bericht staat ook een foto van baby-kleertjes en -speeltjes.

"We proberen samen positief te blijven en niet te stoppen met leven. We hebben besloten de schouders eronder te zetten en we gaan er alles aan doen om de uitzondering te worden."

Vietnam laat de limiet van twee kinderen per gezin los. Dat doet het land vanwege het dalende geboortecijfer. De wet was sinds 1988 van kracht.

"Elk echtpaar is nu vrij om te kiezen hoeveel kinderen ze willen", meldt het Vietnamese persbureau VNA. De afgelopen drie jaar lag het vruchtbaarheidscijfer, het gemiddelde aantal geboren kinderen per vrouw, onder de 2,1. Het ministerie van Volksgezondheid sprak van een "historisch laag" niveau.

Van 2,11 kinderen per vrouw in 2021 daalde het cijfer naar 2,01 in 2022, het jaar daarop naar 1,96 en uiteindelijk naar 1,91 vorig jaar. Vooral in de grote steden Hanoi en Ho Chi Minhstad is het geboortecijfer sterk gedaald. Dat komt doordat daar de kosten zijn gestegen voor levensonderhoud, maar de lonen achterblijven.

Het Franse persbureau AFP sprak met een 22-jarige kantoormedewerkster. In Azië, waar "de sociale normen voorschrijven dat vrouwen moeten trouwen en kinderen moeten krijgen, is het opvoeden van een kind te duur", zei ze.

De Vietnamese overheid vreest dat de daling van het gemiddelde aantal kinderen per vrouw op de lange termijn problemen met zich meebrengt voor de economische groei, vanwege vergrijzing en een krimpende beroepsbevolking.

Jongens versus meisjes

Het tweekindbeleid in Vietnam werd gehandhaafd op verschillende manieren, zoals met boetes, lagere bonussen en in sommige gevallen ontslag. Ook was er sprake van sociale druk die werd opgevoerd door overheidscampagnes.

Een 45-jarige vrouw vertelt aan AFP dat ze drie kinderen heeft, maar na de geboorte van haar laatste kind minder overheidstoeslagen kreeg vanwege het tweekindbeleid. "Het is goed dat de autoriteiten dit verbod eindelijk hebben opgeheven. Het is nu te moeilijk en te duur om meer dan twee kinderen op te voeden."

"Alleen dappere en rijke stellen zouden dit doen", vervolgt de vrouw. "Ik vind dat de overheid prikkels zou moeten bieden om mensen aan te moedigen meer dan twee kinderen te krijgen."

Ook moet de afschaffing van het tweekindbeleid leiden tot een betere balans tussen jongens en meisjes. Tegenover elke 100 Vietnamese meisjes staan 112 jongens. Dat komt omdat ouders bij meisjes eerder voor abortus kiezen.

Krimpende bevolking in Oost-Azië

Buurland China voerde eind jaren zeventig een geboortebeperkingsbeleid in om de bevolkingsexplosie een halt toe te roepen. Sinds 2015 mogen stellen al twee kinderen krijgen, in 2021 werden dat er drie. Boetes op het krijgen van 'te veel' kinderen werden afgeschaft, waarmee er de facto een einde kwam aan de geboortebeperkingen.

Zoals in veel landen hebben de stijgende kosten van levensonderhoud geleid tot een daling van het geboortecijfer. Ook in China is het daarom vooralsnog niet gelukt om de demografische krimp om te keren. In 2024 daalde de bevolking voor het derde jaar op rij.

Ook in andere Aziatische landen, zoals Japan, Zuid-Korea en Taiwan, krimpt de bevolking door dezelfde maatschappelijke ontwikkelingen.