NOS Nieuws - Algemeen

IJsland heeft te maken met ongekend hoge temperaturen. Gisteravond werd in Seydisfjördur, in het oosten van het land, een temperatuur gemeten van 19,8 graden.

Het is de hoogste temperatuur ooit gemeten in IJsland in december. Opvallend is dat de temperatuur om 23.00 uur gemeten werd.

Warmer dan in de zomer

De gemiddelde temperatuur van Seydisfjördur in december ligt op -5 graden. Het dorpje staat juist bekend om zijn zeer koude klimaat. Zo komt de gemiddelde temperatuur in de zomer niet boven de 10 graden uit. Ook in andere delen van het land kwam de temperatuur ruim boven 16 graden uit.

Een IJslandse meteoroloog noemt de hoge temperaturen "absolute waanzin", zo schrijft de IJslandse publieke omroep RUV. "Het is warmer dan in de zomer." De hoge temperaturen komen door warme wind die afkomstig is van de Azoren.

Vandaag is de temperatuur in Seydisfjördur iets lager. De komende dagen zal de temperatuur verder zakken.

NOS-weerman Peter Kuipers Munneke:

"Zacht winterweer is in IJsland helemaal niet ongewoon. Het water in de Atlantische Oceaan is zelfs in de winter tussen de 7 en 10 graden. En als de wind uit het zuiden komt, schiet de temperatuur al gauw boven de 10 graden uit.

Maar ruim 19 graden, dat is wel heel uitzonderlijk, een record. De zachte lucht van gisteren was afkomstig uit het subtropische deel van de Atlantische Oceaan, ter hoogte van Marokko. Zo'n stroom van zachte en vochtige lucht uit warme streken heet ook wel een atmosferische rivier.

Aan de westkust van de Verenigde Staten hebben ze dit vaker, daar noemen ze zulke zachte, warme lucht de Pineapple Express. In IJsland is er voor zover bekend geen speciale naam voor."

Noordwijk heeft genoeg van een reuzenkegel die de deze maand plots opdook in een aantal woonwijken in het dorp. De gemeente heeft het ding in beslag genomen. De eigenaar moet zich voor oudejaarsdag melden, maar krijgt de kegel niet eerder mee dan dat de verwijderingskosten zijn betaald.

De enorme kegel stond tientallen jaren als blikvanger op de parkeerplaats van Bowling & Partycentrum Noordwijk, meldt Omroep West. Maar het partycentrum is al in 2017 gesloten, er worden nu 49 arbeidsmigranten gehuisvest.

In de tussentijd verdween de reuzenkegel. Totdat die halverwege deze maand opdook in de berm naast het partycentrum. Een nacht later stond de kegel iets verderop, in de wijk Duinpark. Daarna stond hij in een voortuin van een huis in de wijk Boerenburg.

Veiligheidsoverwegingen

De bowlingkegel werd op 17 december voor het laatst gespot in de wijk Boechorst, waarna het gevaarte in beslag werd genomen. Dat is gedaan "uit veiligheidsoverwegingen, om schade aan eigendommen te voorkomen", aldus de gemeente op de mededelingenpagina in De Noordwijker.

De vraag is of de zwerftocht van de kegel nu ten einde is. Paul Brandjes, eigenaar van het partycentrum, liet in een eerdere reactie aan Bollenstreek Omroep weten: "Als verhuurder van de bowling weten wij van niets. Uiteraard is de huurder verantwoordelijk om bij de retourlevering ook de pin weer in te leveren."

Wat er met de reuzenkegel gebeurt als zich niemand meldt, heeft de gemeente niet bekendgemaakt.

In Bangladesh is een belangrijke oppositieleider na zeventien jaar ballingschap terug in het land. Tarique Rahman is teruggekeerd om namens zijn Nationale Partij van Bangladesh (BNP) mee te doen aan de parlementsverkiezingen in februari. Hij maakt een goede kans om de nieuwe premier te worden.

De 60-jarige Rahman leefde jarenlang in ballingschap in Londen nadat hij tijdens zijn gevangenschap in Bangladesh was gemarteld. Hij vertrok naar het Verenigd Koninkrijk voor een medische behandeling en bleef daar wonen. Onder het bewind van de vorige premier Hasina werd hij bij verstek veroordeeld voor onder meer corruptie.

Ook werd Rahman veroordeeld omdat hij onderdeel zou zijn van een complot om Hasina te vermoorden. De vonnissen werden uiteindelijk vernietigd nadat Hasina vorig jaar was opgestapt als premier na dodelijke studentenprotesten. Daardoor kon Rahman vandaag terugkeren naar Bangladesh.

Groots onthaald

In de hoofdstad Dhaka werd hij groots onthaald door honderdduizenden aanhangers van de BNP. Het kostte hem zo'n vier uur om de 2 kilometer af te leggen van de luchthaven naar de plek waar hij zijn aanhangers toesprak. Daar beloofde hij dat hij van Bangladesh een inclusieve natie zal maken. Hij ziet een democratisch en economisch sterk Bangladesh voor zich, waarin wordt samengewerkt.

Rahman is de zoon van Khaleda Zia, die premier was tussen 1991 en 2006. In 2018 werd ze veroordeeld tot zeventien jaar cel voor corruptie. Ze werd vorig jaar vrijgelaten en ligt in het ziekenhuis omdat ze ernstig ziek is.

Sinds het aftreden van Hasina verkeert Bangladesh in een politieke crisis. De tijdelijke regering onder leiding van Nobelprijswinnaar Muhammad Yunus heeft moeite om de openbare orde te handhaven. Critici zeggen dat het land onder Yunus de democratie ondermijnt. Ook zijn critici bezorgd over de persvrijheid en de rechten van minderheden.

De protesten begonnen vorig jaar juli toen studenten in Dhaka de straat opgingen om hun onvrede te uiten over een aangekondigd banenquotum. Volgens dit quotum zou een derde van de overheidsbanen naar families van veteranen gaan die in 1971 streden voor de onafhankelijkheid van Bangladesh. Volgens critici wilde Hasina, die zelf dochter is van bekende onafhankelijkheidsstrijders, met het quotum haar eigen achterban versterken.

Bij de protesten tegen haar bewind vielen volgens de Verenigde Naties zeker 1400 doden. De meesten werden gedood door veiligheidsdiensten. Uit audio-opnames is gebleken dat ze opdracht gaf om op demonstranten te schieten. Ook werden duizenden mensen opgepakt.

Hasina vluchtte na de protesten naar India, waar ze nog steeds verblijft. Vorige maand werd zij door een speciaal tribunaal bij verstek veroordeeld tot de doodstraf voor haar rol bij het neerslaan van de protesten.

Op eerste kerstdag zijn zowel in Oekraïne als Rusland doden gemeld door bombardementen. Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn de afgelopen 24 uur zeker vier mensen gedood door Russische aanvallen. Nog eens tientallen mensen raakten gewond.

Ondertussen heeft president Poetin nog niet gereageerd op het twintigpuntenplan van de Oekraïense president Zelensky. Het voorstel om de oorlog te stoppen wordt nog bestudeerd, zegt een woordvoerder van het Kremlin.

Afgaand op eerste reacties van Russische functionarissen zal Moskou niet gelijk akkoord gaan met het voorstel. Kyiv heeft het plan in samenwerking met Washington opgesteld.

Geen kerstbestand

Oekraïne had Rusland opgeroepen tot een staakt-het-vuren tijdens de kerstperiode. Vanuit Moskou is dat voorstel verworpen. Het Kremlin stelt dat er pas wordt gestopt met vechten als er een deal is gesloten over een einde aan de oorlog. Orthodoxe christenen in Oekraïne vieren vandaag kerst, in Rusland is dat pas op 7 januari.

Oekraïense leiders beschuldigden Moskou van terrorisme tijdens de kerstperiode. Ook de afgelopen dag zijn energie-installaties aangevallen door Rusland. Volgens de Oekraïense minister van Energie heeft dat geleid tot stroomuitval in heel het land. Oekraïense burgers zitten steeds vaker zonder verwarming of elektriciteit door Russische bombardementen.

Drie doden gemeld in Rusland

Rusland meldt drone- en raketaanvallen door het Oekraïense leger. De Oekraïense legerleiding zegt dat het aanvallen heeft uitgevoerd op olie- en gasinstallaties. De Russische autoriteiten zeggen dat er drie mensen zijn gedood door Oekraïense aanvallen.

De grootschalige Russische invasie duurt inmiddels bijna vier jaar. De VS probeert de oorlog te stoppen en praat daarvoor met Rusland en Oekraïne. President Trump presenteerde ongeveer een maand geleden een plan, dat grotendeels overlapte met de Russische oorlogsdoelen.

Oekraïne stelt gedeeltelijke terugtrekking voor

In samenwerking met Europese bondgenoten heeft Oekraïne tegenvoorstellen ingediend. Afgelopen dinsdagavond presenteerde Zelensky het nieuwste voorstel aan Rusland, dat is goedgekeurd door Washington.

Oekraïne toont zich bereid tot concessies en zal zijn troepen terugtrekken uit een deel van de regio Donetsk - als Rusland dat ook doet en het gebied gedemilitariseerd blijft. Het plan moet nog wel worden voorgelegd aan de Oekraïense bevolking in een referendum.

Poetin heeft tot nu toe steeds geëist dat Rusland de gehele Donbas zal bezetten, een gebied veel groter dan alleen Donetsk. Ook het voorstel van Kyiv dat een internationale troepenmacht toezicht komt houden op een bestand in Oekraïne is al eens verworpen door Rusland.

Terwijl het aantal katholieke priesters in Nederland al jaren daalt, zitten de kerkbanken met kerst nog altijd vol. Voor veel parochies betekent dat een logistieke puzzel: hoe organiseer je meerdere vieringen op een dag, met steeds minder geestelijken? Steeds vaker komt de oplossing van buiten Nederland. Buitenlandse priesters vangen de kerstdrukte op en worden onmisbaar in de parochies.

Volgens cijfers van het Katholiek Studie- en Informatiecentrum (Kaski) van de Radboud Universiteit neemt het aantal priesters de afgelopen jaren gestaag af: van 610 in 2020 naar 542 in 2024. De nieuwe aanwas is minimaal, met jaarlijks slechts enkele benoemingen.

Pastoor René Wilmink van de Sint-Jorisparochie in Eindhoven merkt de drukte met kerst elk jaar opnieuw. Gisteren verzorgde hij vier missen tot in de nacht, en ook vandaag doet hij verschillende kerken aan.

"Het is al een langdurend gebeuren dat we met minder mensen op grotere gebieden werken", zegt Wilmink. "En dan hebben wij het niet eens zo beroerd, sommige parochies hebben veel kerken in meerdere dorpjes, zij rijden immense afstanden deze dagen."

Internationale oplossing

Een oplossing voor het priestertekort wordt steeds vaker gevonden in het buitenland. In het bisdom Den Bosch, waar de Eindhovense parochie onder valt, is volgens Wilmink inmiddels een op de vijf priesters afkomstig uit andere landen. Hij ziet die ontwikkeling versnellen: "Het gebeurt niet alleen hier, maar in andere bisdommen ook, bij de een wat meer dan de ander."

Cultuurtheoloog Frank Bosman van de Universiteit Tilburg herkent een bredere wereldwijde beweging. "Dit is het fenomeen van de reversed missionary, de omgekeerde missionaris. Nederland was vroeger wereldkampioen missionarissen uitzenden, vooral naar Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Door secularisatie is dat nu omgekeerd: priesters uit die regio's komen naar West-Europa."

Binnen de parochie van pastoor Wilmink werken kapelaan Arockiadoss Belavendran uit India en kapelaan JohnBosco Ezedimbu uit Nigeria. Ezedimbu, met wie pastoor Wilmink vandaag een internationale mis verzorgde, kwam in 2021 naar Nederland en is sinds 2024 officieel kapelaan, met speciale aandacht voor de Engelstalige en internationale gemeenschap.

Ook voor hem is het een drukke dag, maar wel de kers op de taart. "Het is de mooiste dag voor mij." Binnen de parochie voelt hij zich op zijn gemak. "Ik ben erg blij dat ik hier kan werken. Ik ben vier jaar in Nederland en dit was de eerste plek waar ik ging werken", vertelt hij. "Het vergt een hoop energie, tijd en toewijding om dit te doen, en ik ben heel erg blij hier, ja."

Volgens Ezedimbu zijn er meer dan dertien nationaliteiten bij de internationale mis aanwezig. "Maar er zijn ook een hoop Nederlandse mensen hier, en de voertaal is Engels." Dat werkt goed, zegt Wilmink. "Eindhoven is een internationale stad, en dan is het heel handig om internationale priesters te hebben."

Druppel op de gloeiende plaat

Uit Kaski-cijfers blijkt dat niet alleen het aantal priesters daalt, maar ook het aantal kerkgebouwen en parochies. In veel regio's zijn kerken gesloten of samengevoegd. Toch zitten met kerst de bankjes vol. "Op een normale zondag zitten er misschien 180 mensen in de kerk, en op kerstavond misschien wel 600", zegt Wilmink.

Theoloog Bosman noemt de volle kerken rond kerst geen teken van herstel. "Ondanks drukte en de positieve geluiden dat generatie-Z steeds meer geïnteresseerd is in het geloof en toetreden tot de kerk. Dat blijft een druppel op een gloeiende plaat."

Want ook het aantal geregistreerde katholieken blijft afnemen, van ruim 3,6 miljoen in 2022 naar 3,45 miljoen in 2024. Volgens Bosman kunnen buitenlandse priesters het tekort wel verzachten, maar niet oplossen. "De reversed missionaries kunnen niets doen aan de structurele neergang. Die blijft doorzetten, ook met deze internationale inzet."

Toch ziet hij de komst van buitenlandse priesters als een logische fase. "Voor nu zijn het goede tussenoplossingen. Hoelang ze nodig blijven, is volgens Bosman onzeker. "De vraag is of ze blijven. En als het kerkelijk landschap verder krimpt, kan het zelfs zijn dat ze op termijn niet meer nodig zijn."

Bij een controle in Rotterdam-Zuid heeft de politie gisteravond in een auto met vier inzittenden twee vuurwapens aangetroffen. Toen daarna een aantal woningen werd doorzocht, vond de politie nog eens twee vuurwapens. In een van de woningen bevond zich een vijfde verdachte. Alle vijf zijn opgepakt.

Omdat de politie vreesde voor de veiligheid, werd de "benaderingstechniek gevaarlijke personen" toegepast.

Volgens een woordvoerster verrichten de agenten de arrestaties van de verdachten in de auto met getrokken pistool. Bij de aanhouding in de woning gebeurde dat niet.

De politie kwam gisteravond rond 20:00 uur in actie, toen op de Spijkenissestraat een "verdachte auto" werd gezien. Toen agenten naar de auto toeliepen, stapte een van de vier inzittenden uit, meldt omroep Rijnmond. Naast het voertuig lag toen al een voorwerp dat een vuurwapen bleek te zijn.

Getrokken pistool

Uiteindelijk hield de politie met getrokken pistool de vier inzittenden van de auto aan: vier mannen van 26, 29, 31 en 35 jaar uit Rotterdam. Bij het doorzoeken van de auto werd een tweede vuurwapen gevonden.

Na deze arrestaties doorzocht de politie meerdere woningen die iets met de vier verdachten te maken hadden in IJsselmonde, de Tarwewijk en Vreewijk. In twee van die woningen werd opnieuw een vuurwapen gevonden. In een woning arresteerde de politie de vijfde verdachte, een 32-jarige man uit Rotterdam.

Over wat de vijf mannen van plan waren, is niets meegedeeld.

Een onbekende groep heeft gisteren een groot houten kruis neergezet op de sokkel langs de A6 waar vroeger het voor sommigen omstreden kunstwerk De Tong stond. Het kruis is alweer weggehaald, maar veel automobilisten op de snelweg tussen Almere en Lelystad hebben het gezien.

"Het idee was om met kerst een mooie boodschap achter te laten", laat een woordvoerder van de onbekende groep weten bij Omroep Flevoland.

De man wil anoniem blijven, maar maakt duidelijk dat hij zich altijd bijzonder heeft geërgerd aan het bronzen kunstwerk. "Eerst stond hier De Tong van Lucifer, met een duidelijke, spottende verwijzing naar het geloof", zegt hij. "Dat beeld is weg. In plaats daarvan staat er nu een kruis, als symbool voor Jezus die het kwaad heeft overwonnen."

Gemaakt van koperdraad

Het houten kruis is het zoveelste hoofdstuk in de lange geschiedenis van De Tong. Het 9 meter hoge landschapskunstwerk, oorspronkelijk De Tong van Lucifer, werd in 1992 in opdracht van de provincie Flevoland gemaakt door Ruud van de Wint. Het is gemaakt van koperdraad en heeft de vorm van een cipres.

Van de Wint, die in 2006 overleed, vond zelf dat het eruitzag als een tong. Hij hoopte aanvankelijk dat de bliksem er in zou slaan, waardoor het beeld licht naar de aarde zou brengen.

Het was niet de bliksem die insloeg begin 2020. Wel raakte het beeld beschadigd door harde wind. De provincie haalde het weg om het te repareren en wilde het daarna terugplaatsen. Maar daar waren de SGP, ChristenUnie en een aantal christelijke boeren uit de buurt het niet mee eens. Zij meenden dat het werk de duivel zou uitbeelden die zijn tong uitsteekt naar God in de hemel en begonnen een petitie om terugplaatsing van het beeld te voorkomen.

Naam verkort tot De Tong

De petitie werd binnen drie dagen meer dan duizend keer getekend. Toch besloot een meerderheid van Provinciale Staten in 2021 om het beeld terug te plaatsen. Wel werd de naam verkort tot De Tong.

Pas in februari 2023 stond het gerestaureerde kunstwerk weer op zijn plek. Niet lang daarna ging het opnieuw mis, meerdere keren zelfs. Dieven verwijderden steeds meer koperdraden uit het beeld. Op een gegeven moment stond er alleen nog maar een geraamte. Dat was reden voor de provincie om het beeld een jaar geleden dan maar helemaal weg te halen.

Sinds die tijd is het stil. Toevallig liet de provincie vorige week aan Omroep Flevoland weten dat er "in het eerste kwartaal van 2026" een voorstel komt. Gijs van de Wint, zoon van de kunstenaar, zei dat de familie het kunstwerk graag terugziet op de oude plek.

Maar daar zijn de onbekende actievoerders het duidelijk niet mee eens. Op het grote houten kruis dat zij gisteren plaatsten, hing een metalen plaatje met een Bijbeltekst uit Filippenzen 2. Daarin staat onder meer dat "elke tong zal belijden dat Jezus Christus de Heere is, tot heerlijkheid van God de Vader."

Vanochtend bleek dat het kruisbeeld inclusief metalen plaatje weer was weggehaald, in opdracht van de provincie. Op de grote sokkel staat opnieuw niets meer.

In de Amsterdamse dierentuin Artis is gisteravond een olifantenbaby geboren. Zowel moeder als kind, een bul, maken het goed. Het kalfje heeft nog geen naam. Artis vraagt het publiek om met suggesties te komen.

"Gedurende de dag zagen we de kudde langzaam veranderen", vertelt dierenverzorger Peter Bleesing. "Aan het einde van de middag gingen we nog één keer voor een laatste check de stal in. We waren alert, maar hadden niet verwacht dat het zo snel zou gaan. Toch werd het kalf vrijwel meteen geboren. De bevalling duurde ongeveer tien minuten."

Bekijk hier de eerste beelden van de olifantenbaby:

Volgens Bleesing waren de vier andere Aziatische olifanten continu aanwezig bij de geboorte. "Geen moment week de kudde van haar zijde. Enkele minuten later stond het kalf al stevig op vier poten", zegt hij.

Voorpoot naar voren

Meteen daarna zette de moeder haar voorpoot naar voren, waardoor haar zoon kon beginnen met drinken. De eerste moedermelk, biest genoemd, is van groot belang voor het kalf, stelt Artis. Die bevat veel voedingsstoffen en afweerstoffen.

Moeder Thong Thai was 622 dagen zwanger, meldt stadsomroep AT5. Ze was niet de enige: een van de andere olifanten in Artis is ook hoogzwanger en zal waarschijnlijk binnen korte tijd bevallen.

Voor Artis is dat dubbel goed nieuws. De Aziatische olifant wordt in het wild met uitsterven bedreigd. Artis neemt deel aan een Europees programma om een gezonde populatie in dierentuinen op te bouwen. Bij elke geboorte van een olifantje groeit de internationale olifantengemeenschap en kan meer onderzoek worden gedaan om de soort ook in het wild weer te laten groeien, stelt de dierentuin.

Knipoog naar Azië

Artis vraagt iedereen om mee te denken over een naam voor het kalfje en die in te sturen: "Met een knipoog naar Azië en het liefst met een link naar Artis of een mooie betekenis."

Op dit moment is het kalf voor het publiek 'binnen' te volgen via een livestream. Wanneer het olifantje naar buiten komt, is nog niet bekend.

De vader van de twee Amsterdamse olifantjes is inmiddels verhuisd. Sibu, zoals vader heet, werd in november van Artis naar Wildlands in Emmen overgebracht. Ook die dierentuin neemt deel aan het Europese programma en wil graag nakomelingen. Maar met de bul Yadanar, die daar al werd gehouden, wilde dat niet vlotten.

Koning Willem-Alexander heeft in zijn jaarlijkse kerstrede opgeroepen om zuinig te zijn op wat ons verbindt. In de persoonlijk getinte toespraak verwees hij daarbij ook naar zijn eigen dochters, die sinds dit jaar alle drie volwassen zijn.

"De vraag is: wat voor wereld willen we voor onze kinderen?", stelde hij. De koning waarschuwde voor een samenleving "waarin we slaafse volgers zijn geworden van almachtige algoritmes zonder ziel" en waarin "dictators victorie kraaien ten koste van democratie en recht". Ook wil hij geen maatschappij "waarin onze gezonde leefomgeving is aangetast door vervuiling en klimaatverandering".

De oplossing is volgens hem om "zuinig te zijn op wat ons verbindt". Willem-Alexander noemde daarbij de democratie en de rechtsstaat, onze leefomgeving en onze vrijheid.

De koning benadrukte het belang van zelfredzaamheid en weerbaarheid, waarbij we elkaar volgens hem niet uit het oog moeten verliezen. "Zonder gemeenschap waarin mensen naar elkaar omkijken, naar elkaar luisteren en elkaar steunen, gaat het niet."

Verslaggever Koninklijk Huis Simone Tukker:

"De boodschap die de koning de afgelopen jaren ook al uitdroeg maakte hij dit jaar zeer persoonlijk. Hij sprak als een vader die zich zorgen maakt over de toekomst van zijn kinderen, en die van alle kinderen in Nederland.

Door naar zijn dochters te verwijzen en te hameren op wat we aan onze kinderen willen meegeven, brengt hij de zorgen die bij veel mensen leven heel dicht bij huis.

Naast de zorgen wijst hij ook naar een oplossing. Als staatshoofd wil hij uitdragen dat die oplossing wel degelijk ook in onszelf zit. Door zuinig te zijn op de dingen die ons verbinden en door verantwoordelijkheid te tonen voor elkaar."

In de kerstboodschap bleef de koning dicht bij zichzelf. Hij sprak over zijn vaderschap en het opvoeden van zijn kinderen. "Ook al zijn onze dochters inmiddels volwassen, ik herinner me nog goed hoe het was", sprak hij. "Alles wordt relatief, behalve dat kleine wezen in je armen. Je wilt het beschermen tegen alle kwaad, het gelukkig maken. Dat oergevoel is heel sterk, zelfs tijdens de vele gebroken nachten."

Maar opvoeden is ook loslaten, betoogde hij. Willem-Alexander benadrukte dat kinderen fouten mogen maken. "Die ruimte vinden ze niet in een wereld waarin vergissingen keihard worden afgestraft."

Hij riep op om ervoor te zorgen dat de wereld een leefbare plek blijft waarin niemand alleen staat. Daarbij verwees hij ook naar het kerstverhaal. "Een nieuwe start voor ons allemaal. De toekomst ligt open."

Woonpaleis

De koning hield de toespraak in de vestibule van Paleis Huis ten Bosch, zijn woonpaleis in Den Haag.

De kersttoespraak wordt al sinds 1931 door een Nederlandse vorst uitgesproken. De speech wordt, in tegenstelling tot veel andere officiële toespraken van de koning, niet door het kabinet geleverd. Hij schrijft de tekst zelf, met hulp van een speechschrijver.

Bekijk hier de hele toespraak:

Paus Leo XIV heeft voor het eerst met kerst de zegen urbi et orbi uitgesproken vanaf het balkon van de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad. Naar schatting waren er zo'n 26.000 mensen aanwezig op het Sint-Pietersplein, ondanks het slechte weer.

Voorafgaand aan de zegen sprak de paus vredeswensen en zijn kerstboodschap uit, waarin hij opriep tot vrede.

"Als we allemaal, op elk niveau, zouden stoppen met een ander de schuld geven van onze eigen fouten, en God zouden vragen om vergiffenis, en als we ons werkelijk zouden inleven in het lijden van anderen en solidair zouden zijn met zwakken en onderdrukten, dan zou de wereld veranderen", zei hij.

Bekijk hier een gedeelte van de toespraak:

De paus had het over tal van gebieden waar vrede en stabiliteit nodig zijn. Als eerste noemde hij Libanon, Palestina, Israël en Syrië. Ook veel Afrikaanse landen benoemde hij afzonderlijk, evenals de bevolking van Gaza en Jemen.

Verder riep hij op tot vrede in Oekraïne: "Moge het gebulder van wapens stoppen, en mogen de betrokken partijen met behulp van de internationale gemeenschap een eerlijk, rechtstreeks en respectvol gesprek aangaan."

Correspondent Vaticaan Andrea Vreede:

"Met zijn eerste kerstboodschap toont paus Leo XIV duidelijk zijn eigen stijl. In tien talen, waaronder het Arabisch, Chinees en Latijn, begroet hij de stad Rome en de wereld met een vredeswens. Daarmee grijpt hij terug naar de veeltalige begroetingen van Johannes Paulus II. Maar hij laat ook zien dat hij als Amerikaans-Peruaanse paus leider is van een wereldkerk op alle continenten.

Leo houdt de mensheid voor dat verantwoordelijkheid nemen de weg naar vrede is. Hij probeert zowel gewone mensen als politieke leiders wakker te schudden. Niet om door te gaan elkaar te beschuldigen, maar om door dialoog en verzoening armen en verdrukten te helpen en, vooral, conflicten te beëindigen.

De paus noemt vele van die conflictgebieden en roept Europa op tot meer eensgezindheid en solidariteit. Opmerkelijk is de persoonlijke noot: Leo citeert uit een gedicht over het verlangen naar vrede van de Israëlische schrijver en dichter Yehuda Amichai."

In het urbi et orbi worden de stad Rome en de wereld gezegend. Traditioneel gebeurt dat met Pasen en Kerstmis. Miljoenen mensen van over de hele wereld volgen de zegening op televisie of radio.

Voorafgaand aan zijn kerstboodschap en zegen heeft de paus de mis van eerste kerstdag opgedragen in de Sint-Pietersbasiliek. Dat begon vanochtend om 10.00 uur, waarna hij een rondrit maakte over het Sint-Pietersplein in de pausmobiel.

Vannacht droeg hij ook zijn eerste kerstnachtmis op, waarin hij opriep tot medemenselijkheid en vrede. De paus refereerde in de mis aan het verhaal van de geboorte van Jezus Christus, dat christenen eraan moet herinneren dat het weigeren om armen en vreemdelingen te helpen, gelijkstaat aan het afwijzen van God.

Paus Leo XIV (70) is sinds 8 mei het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk. Toen sprak hij zijn eerste urbi et orbi uit. Zijn voorganger Franciscus overleed op 21 april op 88-jarige leeftijd.

De Turkse autoriteiten hebben 115 mensen opgepakt die ervan verdacht worden lid te zijn van terreurgroep Islamitische Staat. Ze zouden aanslagen hebben willen plegen tijdens kerst en op nieuwjaarsdag.

De politie ontving informatie over de aanslagen die vooral tegen niet-moslims zouden zijn gericht, meldt het Openbaar Ministerie in Istanbul.

Op 124 plekken in Istanbul zijn er invallen gedaan, waarbij 115 van de 137 gezochte verdachten zijn opgepakt. Ook zijn er wapens en munitie in beslag genomen, evenals IS-propagandamateriaal, meldt de krant Daily Sabah.

De verdachten zouden allemaal banden hebben met IS-leden in andere landen. Tegen sommigen was al eerder een arrestatiebevel uitgevaardigd, schrijft Daily Sabah.

Meerdere aanslagen

De autoriteiten zijn rond de feestdagen extra alert op mogelijke aanslagen omdat Turkije al eerder doelwit is geweest van IS. Vorig jaar januari pleegde IS een aanslag op een kerk in Istanbul. Twee gewapende mannen stormden binnen tijdens een mis en schoten een man dood.

Op Nieuwjaarsdag 2017 was er een bloedige aanslag op een nachtclub aan de Bosporus. Daarbij werden 39 mensen gedood door een IS-terrorist.

Israël heeft woedend gereageerd op een gezamenlijke verklaring van veertien landen, waaronder Nederland. De landen hebben gisteren de goedkeuring van de Israëlische regering voor negentien nieuwe nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever veroordeeld.

Nederland, België, Canada, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Ierland, IJsland, Italië, Japan, Malta, Noorwegen, Spanje en het Verenigd Koninkrijk brachten de gezamenlijke verklaring naar buiten. Daarin waarschuwen ze dat de nederzettingen "niet alleen in strijd zijn met internationale wetten, maar ook kunnen leiden tot verdere instabiliteit". Zo zijn zij ook bang dat het een negatief gevolg kan hebben voor de onderhandelingen over de Gazastrook. De landen vragen Israël om het besluit terug te draaien.

Moreel fout

De Israëlische regering stelt bij monde van buitenlandminister Saar dat "buitenlandse overheden niet het recht van Joden mogen beperken om in het land Israël te wonen" en dat "iedere oproep hiertoe moreel fout is en discriminerend richting Joden".

De goedkeuring van afgelopen zondag past in een reeks van goedkeuringen van Israël van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. De afgelopen drie jaar keurde de regering al vijftig nederzettingen goed.

Het nieuws werd bekendgemaakt door minister van Financiën Smotrich. Deze ultrarechtse politicus woont zelf in een nederzetting op de Westelijke Jordaanoever en stelt dat met de nederzettingen "de oprichting van een Palestijnse terroristische staat" voorkomen kan worden.

De Westelijke Jordaanoever

Israël veroverde de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, in 1967, tegelijk met de Gazastrook. Sindsdien houdt Israël het gebied bezet. In delen ervan hebben Palestijnen een vorm van zelfbestuur. Op de Westelijke Jordaanoever wonen zo'n drie miljoen Palestijnen. Daarnaast wonen er intussen zo'n 700.000 Israëlische kolonisten. Volgens internationaal recht zijn de nederzettingen waarin zij wonen illegaal.

Veel Palestijnen zien de Westelijke Jordaanoever als deel van hun toekomstige staat, met Oost-Jeruzalem als hoofdstad, ook al wordt het perspectief daarop steeds kleiner.

Op meerdere plekken op de Westelijke Jordaanoever vallen Joodse kolonisten veelvuldig Palestijnen en hun bezittingen aan. Auto's en huizen worden in brand gestoken, landbouwgrond wordt verwoest en Palestijnen worden bedreigd. Bij veel van die aanvallen is het Israëlische leger aanwezig, maar grijpt het nauwelijks in.

Israël stelt dat slechts een kleine groep kolonisten verantwoordelijk is voor het geweld, maar dat weerspreken mensenrechtenorganisaties. Tot nu toe zijn er volgens de VN dit jaar zeker 1770 aanvallen geweest op Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever waarbij slachtoffers vielen of schade ontstond, een gemiddelde van ruim vijf incidenten per dag.

Het is improviseren, deze kerst, voor de ongeveer duizend bewoners van de Amersfoortse wijk Randenbroek. Omdat hun drinkwater besmet is met een ziekmakende bacterie, moeten ze het ten minste drie minuten koken voordat ze het veilig kunnen gebruiken. Met ongekookt drinkwater koffie maken wordt afgeraden.

"Dan gaan we maar aan de drank", zegt een van de bewoners lachend bij RTV Utrecht. Hij was een van de velen die zich gisteren direct naar de supermarkt spoedden om verpakt water in te slaan. Nu vraagt hij zich af hoe hij de kerst verder gaat doorbrengen. Het plan was om een dag thuis te blijven en een dag bij zijn dochter op bezoek te gaan. "Nou, dan ga ik maar twee dagen naar mijn dochter", zegt hij.

De darmbacterie enterokokken werd deze week door drinkwaterbedrijf Vitens ontdekt in een monster. Hoe de ziekmakende bacterie in het water is gekomen, is nog onduidelijk. Vitens heeft het gebied eerst 'geïsoleerd' om te voorkomen dat het water verder kon stromen. Vervolgens zijn de leidingen in de wijk zelf doorgespoeld. Toch geldt dus het advies om kraanwater in de wijk drie minuten te koken, in ieder geval tot 27 december.

Koken in wijn

Buurtbewoner Joke hoorde het nieuws via de buurtapp. Zij past haar plannen voor de kerstdis niet aan. Bezoek mag gewoon komen, zegt ze. Het menu blijft hetzelfde. " Ik denk dat er niks anders op zit dan het water gewoon te koken."

Een andere bewoner kookt de aardappelen voor alle zekerheid in flessenwater. "Aardappels koken in wijn is ook weer niet zo fijn, hè?", zegt hij.

"Kan gebeuren", reageert bewoonster José. "Ik had net mijn tanden gepoetst, toen ging ik naar bed en kwam het sms'je binnen", vertelt ze, zonder een spoor van opwinding. "Ik kom de feestdagen wel door."

Geen extra ziektegevallen

Dat het kookadvies tot na de kerst geldt en misschien nog wordt verlengd, lijkt haar en veel andere bewoners van Randenbroek niet veel uit te maken. "De 29ste vlucht ik toch de stad uit vanwege de honden en het vuurwerk", zegt er een.

Waterleidingbedrijf Vitens benadrukt dat het om een voorzorgsmaatregel gaat. De bacterie komt van nature ook voor in onze darmen en is in principe niet gevaarlijk voor gezonde mensen. "Het zou kunnen dat je een beetje last krijgt van je buik als je kraanwater binnenkrijgt, maar in de meeste gevallen zorgt het niet direct voor problemen", laat het bedrijf weten. Voor mensen met een kwetsbare gezondheid kunnen er wel vervelende gevolgen zijn, zoals een infectie.

Toen begin vorige maand 125.000 huishoudens in de stad Utrecht en omgeving te maken kregen met dezelfde bacterie en een kookadvies, meldde de GGD geen extra ziektegevallen.

Bij een helikoptercrash op de berg de Kilimanjaro in Tanzania zijn gisteren vijf mensen om het leven gekomen.

De crash gebeurde op een populaire route voor bergbeklimmers. De helikopter had op de berg twee gewonde klimmers opgepikt. Naast deze twee kwamen ook de piloot, een gids en een arts die in de helikoper zaten om het leven.

De luchtvaartautoriteiten doen nog onderzoek naar de oorzaak van het ongeval. Het komt zelden voor dat er vliegtoestellen verongelukken bij de berg. De laatste keer dat dat gebeurde was in 2008. Toen kwamen vier mensen om het leven.

De Kilimanjaro is met 5895 meter de hoogste vrijstaande berg ter wereld. Het is een populaire bestemming voor klimmers, die jaarlijks zo'n 50.000 mensen trekt. Het ongeluk van gisteren gebeurde tussen de top van de berg en het kamp Barafu, dat op 4000 meter hoogte ligt.

Op meerdere plekken in het land zijn vanochtend ijsbanen opengegaan.

Ondanks de lichte vorst zorgde de heldere nacht "voor precies dat beetje magie dat nodig was", aldus ijsvereniging Hard Gaat-ie in De Lier bij Omroep West.

Het kwam vannacht met minimumtemperaturen van -3 tot -6 nergens in Nederland tot strenge vorst. Toch konden ijsbanen, waar soms de hele nacht laagje voor laagje water was gesproeid, vanochtend open.

Ook de ijsverenigingen in Noordwijk en Oosterbeek melden dat de banen open zijn.

Helemaal super

Dat geldt ook voor de ijsbaan in het Groningse dorp Tolbert, waar tot vorig jaar nog op een ondergelopen weiland werd geschaatst. Pas drie weken geleden is een nieuwe 'asfaltbaan' aangelegd en nu ligt er anderhalve centimeter ijs.

"Helemaal super", zegt Hedde Wieringa, voorzitter van de lokale ijsvereniging bij RTV Noord. "Het heeft nog niet de kwaliteit die we willen, maar het is goed genoeg om te kunnen schaatsen."

De baan in Tolbert blijft waarschijnlijk de hele dag open. Andere ijsverenigingen vrezen dat ze aan het eind van de ochtend of begin van de middag weer dicht moeten omdat het dan te warm wordt.

Genieten op de ijsbaan in Noordwijk:

Bij een explosie in een moskee in de Nigeriaanse stad Maiduguri zijn vijf mensen om het leven gekomen. Volgens lokale autoriteiten raakten er ook 35 mensen gewond. Vermoedelijk gaat het om een zelfmoordaanslag.

Een politiewoordvoerder van de noordelijke deelstaat Borno zei dat er op de locatie delen van een bomvest zijn gevonden. Op het moment van de explosie was een avondgebed bezig in de moskee.

De gouverneur van Borno veroordeelde de aanslag en noemde deze "volstrekt verwerpelijk, barbaars en onmenselijk", schrijft persbureau Reuters. In een verklaring drong hij aan op verhoogde waakzaamheid in gebedshuizen en openbare ruimtes tijdens de feestdagen.

In het noorden van Nigeria en in Maiduguri is het al lange tijd onrustig. Radicale gewapende groepen als Boko Haram en een afsplitsing daarvan, Islamitische Staat West-Afrika Provincie (ISWAP), zijn er zeer actief. Die groepen houden zich in de regio al vijftien jaar bezig met terroristische aanslagen en het ontvoeren van burgers.

Gewapende groep mannen

De vermoedelijke aanslag is nog door niemand opgeëist, al plegen leden van Boko Haram vaker soortgelijke zelfmoordaanslagen in het noordoosten van Nigeria.

Afgelopen augustus werden een moskee en nabijgelegen huizen aangevallen door een gewapende groep mannen in een andere deelstaat, Katsina. Volgens lokale ambtenaren kwamen er daar 50 mensen om het leven.

Een auto van een rabbijn met daarop een groot bord waarop joodse symbolen stonden en de woorden "Happy Chanukah" is vannacht in brand gestoken in St Kilda East, een voorstad van Melbourne.

De politie doet onderzoek naar de brandstichting en zoekt nog naar de dader. Premier Allan van deelstaat Victoria, waar de stad ligt, zegt dat de joodse gemeenschap "terecht vreest dat dit een antisemitisch incident is".

De brandstichting komt bijna twee weken na de aanslag op een joodse viering op het strand Bondi Beach in Sydney. In St Kilda East is een grote joodse gemeenschap. Volgens Allan is er in het gebied sinds deze maand meer politie aanwezig.

Ook premier Albanese reageerde op de brandstichting, tijdens een kerstviering in Sydney. Hoewel nog niet vaststaat dat het om een gerichte antisemitische aanval gaat, reageerde hij fel. "Welke kwaadaardige ideologie en gedachten zouden iemand kunnen motiveren om op dit moment zoiets te doen?", vroeg hij zich volgens ABC News af. "We weten dat er kwaad aanwezig is. Dat zagen we bij de terroristische aanslag van de vader en zoon op Bondi Beach."

Zwaar beschadigd

Door de brand moest een gezin in een nabijgelegen woning tijdelijk hun huis uit, maar zij konden snel weer terugkeren. De auto is zwaar beschadigd.

In de joodse gemeenschap klinkt na de aanslag in Sydney veel kritiek op de regering van Albanese. Zij stellen dat de overheid te weinig heeft gedaan tegen het toenemende antisemitisme. Na de aanslag beloofde de premier met nieuwe wetgeving te komen.

Daarmee moet het makkelijker worden om mensen die geweld plegen en haatzaaiende taal gebruiken te vervolgen. Ook kondigde hij een onderzoek aan naar de veiligheidsdiensten en de wapenwetten worden aangescherpt.

Bij een woningbrand aan de Koarte Miente in het Friese Akkrum is een man omgekomen. Dat meldt de veiligheidsregio van Friesland.

De brand was vrij snel onder controle. Na het blussen ging de brandweer de woning in en werd in het huis een overleden persoon aangetroffen. Hij was de enige bewoner.

Twee-onder-een-kapwoning

De melding van een uitslaande brand aan de twee-onder-een-kapwoning kwam rond 01.30 uur. Het huis naast het brandadres heeft schade opgelopen door rook.

De politie deed na het nablussen verder onderzoek. De oorzaak van de brand is nog niet bekend.

De uitslagen van 136 stembureaus van vervroegde verkiezingen in de Republika Srpska zijn ongeldig verklaard. Dat heeft de kiescommissie van Bosnië en Herzegovina bepaald vanwege "onregelmatigheden". Volgens het hoofd van de commissie hebben die mogelijk gevolgen gehad voor de uitslag.

Republika Srpska is het deel van Bosnië en Herzegovina waar vooral Bosnische Serviërs wonen. Bij de verkiezingen van 23 november konden inwoners stemmen in ruim 2200 stembureaus. Er werd een opvolger gekozen voor de veroordeelde oud-president van de Republika Srpska, Milorad Dodik.

Sinisa Karan, aanhanger van Dodik, won met 50,4 procent van de stemmen. De door de oppositie gesteunde Branko Blanusa verkreeg 48,2 procent van de stemmen.

Omdat het verschil minder dan 10.000 stemmen was, beschuldigde de oppositie de coalitie van fraude. In totaal werden zo'n 450.000 stemmen uitgebracht. Op basis van de beschuldigingen zegt de kiescommissie dat "er bij deze vervroegde verkiezingen talrijke onregelmatigheden zijn geconstateerd". Zo zouden honderden kiezers hun stem hebben uitgebracht zonder dat ze een geldig legitimatiebewijs hadden getoond.

Niet bindend

Het besluit van de kiescommissie is niet bindend. Zowel de oppositie als de coalitie kan het besluit aanvechten bij de rechter. Mogelijk komen er na een rechtszaak nieuwe verkiezingen in de stembureaus waar stemmen ongeldig werden verklaard.

Oud-president Dodik is het niet eens met het oordeel van de kiescommissie. "De kiescommissie ondermijnt het vertrouwen in het verkiezingssysteem in Bosnië. Ze hebben besloten kiezers te bespotten en te vernederen," zei hij.

Presentatoren Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek trekken deze week het land in om voor podcast De Dag mensen te spreken die in 2025 iets bijzonders maakten of meemaakten. Vandaag: het jaar van de maker van de achtdelige documentaireserie over Pim Fortuyn, Menna Laura Meijer.

Haar kantoor in Rotterdam is een soort 'Fortuyn-museum' geworden, vertelt Meijer als we haar opzoeken. En het staat ook nog eens om de hoek van het voormalige woonhuis van Pim Fortuyn, Palazzo di Pietro.

Jarenlang werkte Meijer samen met een toegewijd team aan deze monsterklus: een achtdelig epos, grotendeels gebaseerd op nauwelijks bekend archiefmateriaal, dat ze vond door 'anders' te zoeken. Het vergde veel van haar en haar collega's. Misschien wel te veel. "We zijn wel over grenzen heengegaan."

Het resultaat is er naar. Maar was het 't waard? Krijg je na zo'n inspanning ooit de erkenning waar je op hoopt? En was dit dan haar levenswerk? "Absoluut niet!"

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie, montage, redactie: Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.