NOS Nieuws - Algemeen

Goedemorgen! In Oslo wordt de Nobelprijs van de Vrede uitgereikt aan de Venezolaanse oppositieleider María Corina Machado en in Ahoy in Rotterdam spelen de Nederlandse handbalsters de kwartfinale van het WK tegen Hongarije.

Eerst het weer: de dag start bewolkt, maar in de loop van de dag breekt de zon vanuit het westen vaker door. Het is opnieuw zeer zacht voor de tijd van het jaar: zo'n 12 of 13 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Kyiv heeft in september en oktober minder wapens en munitie gekregen van bondgenoten. Daarmee is de dalende zomertrend doorgezet, concludeert het Duitse onderzoeksbureau Kiel Institute.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Je ogen moeten dichtknijpen, omdat er een tegenligger jouw kant op komt fietsen met fel licht. Dat is irritant en soms ook zelfs gevaarlijk. Om dat aan te pakken, is de Fietsersbond in Apeldoorn een actie gestart. Want hoe moet het dan wel?

Fijne woensdag!

Zo'n 400.000 inwoners van Thailand zijn bewoners geëvacueerd uit het grensgebied tussen dat land en Cambodja, meldt het ministerie van Defensie van Thailand. Aan Cambodjaanse kant van de grens zijn ruim honderdduizend Cambodjanen geëvacueerd, zegt het Cambodjaanse ministerie van Defensie.

Beide landen hadden tot evacuatie van de grensbewoners opgeroepen, nadat zondag gevechten waren uitgebroken tussen het Thaise leger en Cambodjaanse strijdkrachten. Zo voerde het Thaise leger luchtaanvallen uit op Cambodja en vuurden Cambodjaanse troepen schoten af op Thais grondgebied. Sindsdien hebben de gevechten in het betwiste grensgebied zich uitgebreid.

Thailand en Cambodja zijn het al meer dan een eeuw oneens over hun gedeelde grens, die ruim 800 kilometer lang is. De Preah Vihear Tempel staat centraal in het conflict en wordt door zowel Thailand als Cambodja geclaimd.

De aanleiding voor de nieuwe gevechten is nog niet bekend. Het is nog onduidelijk wie is begonnen met aanvallen; beide landen wijzen naar elkaar.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies voor het grensgebied aangepast. "De situatie ter plekke is gevaarlijk en onvoorspelbaar", meldde het ministerie. Voor beide landen geldt een rode kleurcode voor de strook, van 20 kilometer vanaf de grens.

"Wat uw situatie ook is: reis er niet heen. Het is er te gevaarlijk", zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Telefoontje van Trump

In juli was er ook een militair conflict over het grensgebied tussen de landen, waarbij meer dan 40 mensen om het leven kwamen.

Beide landen kwamen toen na economische druk van de Amerikaanse president Donald Trump tot een staakt-het-vuren. Trump dreigde om handelsovereenkomsten met de twee landen stop te zetten. De premiers van Thailand en Cambodja tekenden daarom eind oktober een bestand in Maleisië, in aanwezigheid van Trump.

Ook nu wil Trump helpen bij beëindigen het het conflict. Hij zei dat hij de leiders van de landen zal bellen. "Ik ga een telefoontje plegen en de oorlog beëindigen tussen twee machtige landen", aldus de Amerikaanse president.

Kyiv heeft in september en oktober minder wapens en munitie gekregen van bondgenoten. Daarmee is de dalende zomertrend doorgezet, concludeert het Duitse onderzoeksbureau Kiel Institute. In het huidige tempo krijgt Oekraïne dit jaar te weinig militaire hulp om het wegvallen van de Amerikaanse steun op te vangen.

Het contrast met de periode maart tot en met juni is groot. Europese landen compenseerden toen grotendeels het ontbreken van hulp uit de VS en trokken maandelijks gemiddeld zo'n 5 miljard euro uit voor militaire hulp aan Oekraïne. Maar van juli tot en met oktober was dat minder dan 2 miljard euro per maand.

"Als het lagere tempo de komende maanden doorzet, wordt 2025 het jaar met het laagste aantal nieuwe hulptoezeggingen sinds het begin van de grootschalige invasie in 2022", zegt Christoph Trebesch, hoofd van de zogenoemde Ukraine Support Tracker van het Kiel Institute.

Er zijn grote verschillen tussen Europese landen. Zo hebben Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hun steun aan Oekraïne fors verhoogd in vergelijking met wat ze de afgelopen jaren hebben gegeven. Desondanks geven deze landen in vergelijking met hun bruto nationaal product nog altijd fors minder dan bijvoorbeeld de Scandinavische landen.

Met name in het zuiden van Europa wordt in het algemeen minder hulp gegeven aan Oekraïne. Spanje heeft dit jaar bijvoorbeeld geen nieuw militair steunpakket aangekondigd. In dit deel van het continent wordt Rusland veel minder als een bedreiging beschouwd dan in het oosten of noorden van Europa.

Over de Ukraine Support Tracker

Het Kiel Institute houdt sinds het begin van de Russische invasie van 2022 bij welke steun landen hebben toegezegd of geleverd aan Oekraïne. De cijfers zijn niet compleet en alleen gebaseerd op informatie die landen willen vrijgeven. Toch wordt de database beschouwd als het meest gedetailleerde overzicht van militaire leveringen aan Oekraïne.

De verminderde toevoer van materieel, wapens en munitie is slecht nieuws voor Oekraïne. Het land kan alle hulp gebruiken in de oorlog tegen Rusland, dat dagelijks het buurland aanvalt met raketten en drones. Het Russische leger rukt langzaam op aan het front, al is de terreinwinst op de schaal van Oekraïne zeer beperkt.

Het is onduidelijk in hoeverre Oekraïne het gebrek aan militaire hulp zelf kan opvangen. Het land produceert zelf inmiddels enorme hoeveelheden drones en leunt steeds meer op de inzet van onbemande toestellen. Dat is ook nodig omdat Oekraïne een groot tekort heeft aan manschappen. Desertie is een groeiend probleem voor het Oekraïense leger.

Harde veiligheidsgaranties

De VS doet pogingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Washington praat daarvoor met Moskou en Kyiv, maar niet met andere Europese landen. Trumps oorspronkelijke voorstel, opgesteld in samenspraak met Rusland, was zwaar in het voordeel van Poetin.

In samenwerking met zijn Europese bondgenoten werkt Zelensky aan een alternatief voorstel. Hoe dat Europese voorstel eruitziet, is nog niet bekend. Na overleg in Londen hamerden Zelensky, de Britse premier Starmer, de Duitse bondskanselier Merz en de Franse president Macron maandag op het belang van harde veiligheidsgaranties tegen verdere Russische agressie.

De humanitaire situatie voor kinderen in de wereld is in een "vrije val" terechtgekomen, stelt VN-kinderrechtenorganisatie Unicef in zijn jaarlijkse noodhulprapport. Volgens de organisatie is het aantal ernstige schendingen van kinderrechten in conflictgebieden nog nooit zo hoog geweest.

De kinderrechtenorganisatie waarschuwt dat "wereldwijde bezuinigingen de kinderen raken die nu al op de rand van het bestaansminimum leven". De nood is volgens Unicef hoger en extremer dan de afgelopen tientallen jaren. Volgend jaar hebben 200 miljoen kinderen humanitaire hulp nodig.

"Kinderlevens worden hard getroffen door krachten waar ze geen invloed op hebben", zegt directeur Suzanne Laszlo van Unicef Nederland. Het gaat volgens haar dan om geweld, honger, klimaatrampen en een instortende gezondheidszorg.

Ze wijst erop dat hulpverleners van Unicef die de kinderen willen helpen hen niet kunnen bereiken, doordat regio's "gevangen zitten tussen frontlinies, zonder toegang tot zorg, bescherming of onderwijs".

Minder financiering

Unicef constateert in het rapport ook dat landen "drastisch" minder geld voor humanitaire hulp geven. Unicef had in 2025 een financieringstekort van 72 procent voor voedselhulp. Dat heeft er volgens de organisatie toe geleid dat in twintig landen minder vrouwen en kinderen werden bereikt: in plaats van 42 miljoen waren het er 27 miljoen.

De VN-organisatie wijst erop dat donorlanden bezuinigingen aankondigen die het werk van Unicef direct raken. De kinderrechtenorganisatie moest naar eigen zeggen al programma's inkrimpen en doelen bijstellen.

Zo moet Unicef kiezen in welke crisis het wel helpt en in welke niet, bijvoorbeeld bij kinderbeschermingsprogramma's. "We worden gedwongen tot keuzes die niemand zou moeten maken", stelt Laszlo, "We moeten beperkte middelen gebruiken voor sommige kinderen, ten koste van andere kinderen."

'Het tij keren'

Unicef pleit voor intensievere humanitaire diplomatie, zodat de organisatie toegang houdt om kinderen te kunnen helpen.

De organisatie heeft het komende jaar 7,66 miljard dollar nodig om kinderen te helpen en roept op tot nieuwe, hogere en meerjarige financieringen van regeringen en andere donoren, zodat "het tij gekeerd kan worden".

In Rhenen heeft vannacht een grote brand gewoed bij een garagebedrijf, meldt de Veiligheidsregio Utrecht. Inmiddels is het sein brand meester gegeven.

De brand brak iets na middernacht uit, waarop de brandweer vijf bluswagens inzette om het vuur onder controle te krijgen.

Het pand waar de brand woedde, is volledig uitgebrand, laat een woordvoerder van de Veiligheidsregio weten. Voor zover bekend zijn er geen gewonden. Het is nog niet duidelijk hoeveel auto's er in het pand stonden en wat de schade is.

Een horloge van het merk Rolex dat van prins Bernhard is geweest is vanavond geveild voor 140.000 euro. Dat meldt het Haagse veilinghuis Venduehuis, dat het horloge onder de hamer bracht. Het is voor een fors hoger bedrag dan de richtprijs verkocht; die lag tussen de 10.000 en 20.000 euro.

Het is niet bekendgemaakt wie het uurwerk heeft gekocht.

Het gaat om een uurwerk van merk Rolex van 18-karaats goud uit 1964. Het horloge was speciaal voor de prins op maat gemaakt. Zo staat zijn hardtekening op de achterkant gegraveerd en was de band extra luchtig gemaakt zodat Bernhard het ook kon dragen in tropische omgevingen.

Weggegeven

De prins heeft het horloge volgens Venduehuis vaak gedragen voordat hij het besloot te geven aan een vriend. Wie dat was, zegt het veilinghuis uit Den Haag niet.

De nieuwe eigenaar krijgt naast het horloge ook het bijbehorende doosje, een origineel garantiebewijs en het papier waarop Bernhard zijn handtekening zette voor de gravering.

Prins Bernhard was getrouwd met prinses Juliana, die van 1948 tot 1980 koningin van Nederland was. Bernhard was de grootvader van koning Willem-Alexander.

Bernhard kwam in 2023 nog in het nieuws omdat zijn lidmaatschapskaart van de NSDAP was gevonden, de partij van Adolf Hitler. Bernhard had altijd ontkend dat hij lid was geweest van de nazipartij.

Wetenschappers hebben bij een opgraving in de Romeinse stad Pompeï een plek ontdekt waar beton werd gemaakt. De materialen die ze daar aantroffen bevestigen de pas een paar jaar bestaande theorie over hoe dit uitzonderlijk sterke beton werd gemaakt.

Het tijdschrift Nature Communications beschrijft dat archeologen bij een opgraving in Pompeï op een bouwplaats zijn gestuit, die bij de vulkaanuitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus onder een lading as en steen verdween.

Tussen de muren in aanbouw lagen gereedschappen en al gemengde grondstoffen die nodig waren voor het maken van beton. "Terwijl ik het bekeek, voelde het alsof ik terugreisde in de tijd en naast de arbeiders stond die beton aanmaakten en aanbrachten", zegt hoofdonderzoeker Admir Masic in het vakblad.

Theorie

De kennis over hoe de Romeinen hun beton maakten, is verloren gegaan. Maar in 2023 kwamen onderzoekers onder wie Masic zelf met een theorie. De Romeinen zouden ongebluste kalk hebben gemengd met water en een mix van vulkanische stenen en as.

Aan die methode zou het Romeinse beton zijn unieke zelfhelende kwaliteit te danken hebben, waarbij beschadigingen door een chemische reactie vanzelf worden gerepareerd, zelfs onder water. Romeinse bouwwerken als het Colosseum, het Pantheon en tal van aquaducten hebben dankzij dit beton de tand des tijds goed doorstaan.

Probleem

Er was alleen een probleem. De Romeinse ingenieur en architect Vitruvius beschreef in de eerste eeuw voor Christus een heel andere methode van beton maken.

Dat probleem is volgens Masic met de opgraving in Pompeï opgelost. Hij denkt dat in de honderd jaar na de dood van Vitrivius de methode van beton maken is veranderd. "Vergelijk het met de vroege telefoons. In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw gebruikte je een draaischijf en belde je via koperen leidingen. Nu bellen we met smartphones via draadloze netwerken."

Werelderfgoed

Pompeï ligt bij het huidige Napels. Tot de uitbarsting van de Vesuvius was het een bloeiende stad. Die uitbarsting kwam zo plotseling dat de 10.000 tot 20.000 inwoners volkomen werden verrast.

De stad verdween met zijn inwoners onder een 4 tot 6 meter dikke laag steen en as. Dankzij de opgravingen hebben we een goed beeld van hoe mensen daar leefden. De opgravingen staan op de werelderfgoedlijst van Unesco.

In bijna vier jaar tijd hebben Russische militairen die terugkeerden van het front in Oekraïne ruim 500 mensen gedood en honderden anderen zwaar mishandeld in Rusland. In totaal zijn er ruim duizend slachtoffers, concludeert het onafhankelijk Russische nieuwsmedium Verstka. De onderzoekers schetsten een gitzwart beeld op basis van honderden gerechtelijke uitspraken.

Het gaat om militairen die na hun verlof, gratie of door verwondingen zijn teruggekeerd naar de maatschappij. In sommige gevallen zat hun contracttermijn erop of zijn ze na ontslag teruggekeerd van het front.

In de meeste gevallen zijn de slachtoffers familieleden of andere naasten van de teruggekeerde militairen, concluderen de journalisten. In meer dan de helft van de gevallen was er alcohol of waren er drugs in het spel.

Daders vaak ex-gevangenen

In 274 gevallen werden de verdachten veroordeeld voor moord, schrijft Verstka. Andere dodelijke slachtoffers die de onderzoekers meetellen zijn bijvoorbeeld personen die na mishandeling aan hun verwondingen overleden. Bij de gevallen waar het gaat om moord, is de dader vaak een ex-gevangene, blijkt uit de rechtbankgegevens.

Al binnen een paar maanden na de Russische aanval in februari 2022 verschenen de eerste berichten dat Rusland gevangenen rekruteerde voor de oorlogsvoering. De Russische president Poetin had de bevolking beloofd dat er geen mobilisatie kwam. De gevangenen boden daarom uitkomst. Onder meer huurlingenleger Wagner dook op in de verafgelegen strafkoloniën om de gevangen te ronselen voor het front.

Veel van de gerekruteerde gevangenen overleefden de gevechten niet. Wie het wel een halfjaar lang volhield, kreeg een medaille, gratie en amnestie.

Een aantal van hen duikt nu op in de documenten van Verstka. "Ik ben op zoek naar een levenspartner", staat in de bio van een teruggekeerd Wagner-lid op zijn VKontakte-pagina, een Russische sociaal medium. Wat er niet in zijn profiel staat is dat hij bij zijn terugkeer van het front zijn partner doodde.

Hij is hiervoor veroordeeld tot 8 jaar en 6 maanden celstraf in een strafkolonie. De rechtbank noemt als verzachtende omstandigheden onder meer zijn gezondheid, deelname aan "een speciale militaire operatie" en een onderscheiding van de staat.

Strafvermindering als veteraan

In 90 procent van de ruim 700 geanalyseerde uitspraken beschouwden de rechters de deelname van de militairen aan de oorlog in Oekraïne als een verzachtende omstandigheid, schrijft Verstka. Een andere reden voor strafvermindering is het "onwettige" of "immorele gedrag" van de slachtoffers. In bijna een kwart van de gevallen werd dit als als verzachtende omstandigheid meegenomen.

Verstka sprak onder meer de vriendin van de vermoorde Anna Kasjanova. Kasjanova werd gedood door een vriend van haar partner. Haar partner had de man gevraagd haar in de gaten te houden tijdens zijn afwezigheid. Na een ruzie wurgde de man haar en verborg haar lichaam in de koelkast. Hij kreeg acht jaar strafkolonie opgelegd.

In 2015 was de man al eens veroordeeld tot 15 jaar strafkolonie voor het vermoorden van een politieagent en het in stukken hakken van zijn lijk. Hij kwam eerder vrij door zich aan te sluiten bij het leger.

De vriendin van de vermoorde Kasjanova vroeg de politie om opheldering over de lage straf, gezien zijn eerdere veroordeling, vertelt ze aan Vertska. "Zij zeiden: 'Nee, hij heeft voor die misdaad al met zijn bloed geboet bij de speciale militaire operatie, er is gratie aan hem verleend.'"

Steekproef

Het daadwerkelijke aantal misdrijven dat is gepleegd door teruggekeerde Russische militairen ligt waarschijnlijk aanzienlijk hoger dan in deze steekproef is aangetoond, schrijven de journalisten. Na de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne worden er veel minder uitspraken gepubliceerd en worden gegevens over gratieverlening of deelname aan de oorlog dikwijls weggelaten.

Zo'n 140.000 veteranen zijn inmiddels volgens de autoriteiten teruggekeerd naar hun normale leven. Dat is slechts een klein percentage van de totale Russische bevolking, ruim 145 miljoen. Toch is de stijging van het aantal moorden schrikbarend te noemen, schrijven de journalisten.

Volgens de Russische overheid worden er in Rusland ruim 7000 moorden per jaar gepleegd, ruim 9 per 100.000 mannelijke inwoners, berekenen de onderzoekers. Het aantal moorden bij de sinds 2022 teruggekeerde veteranen ligt vele malen hoger: 171 per 100.000.

In de Tweede Kamer zijn grote zorgen over de veiligheid van Aruba, Bonaire en Curaçao nu de spanningen rond Venezuela oplopen. De ABC-eilanden liggen op slechts tientallen kilometers afstand van de Venezolaanse kust.

Zorgen zijn er om het geweld van de Amerikanen, de instabiliteit in de regio en het risico dat het conflict groter wordt, met alle gevolgen voor de eilanden van dien. "Het is geen ver-van-ons-bed-show, het gaat om de voordeur van ons Koninkrijk", zei BBB-Kamerlid Vermeer.

Volgens demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken (VVD) is er geen acuut gevaar voor de eilanden, maar houdt het kabinet de situatie wel nauwlettend in de gaten door bijvoorbeeld frequent contact te hebben met de autoriteiten ter plaatse. Ook wordt met andere landen overlegd hoe in geval van escalatie gezamenlijk kan worden opgetreden.

Uit voorzorg is het het Nederlandse marineschip Zr.Ms. Den Helder van de Verenigde Staten naar de Caraïben gevaren, aldus Van Weel. Dat kan in ieder geval helpen bij de bevoorrading. Voor nu is er dus geen reden tot paniek, zei Van Weel, maar hij zal "dag en nacht bereikbaar" zijn als er vragen zijn vanuit de eilanden, "en dat meen ik".

De spanningen tussen Venezuela en de VS zijn de laatste tijd steeds verder opgelopen. De afgelopen maanden heeft het Amerikaanse leger meer dan twintig vermeende drugsboten uit Venezuela aangevallen in de Caribische Zee en het Stille Oceaangebied. Tientallen mensen werden daarbij gedood. Volgens onder meer GroenLinks-PvdA, D66 en Denk gaat het om schendingen van het internationaal recht.

De regering-Trump zegt dat de opvarenden drugs naar de VS probeerden te smokkelen, maar bewijzen zijn er niet. Voor de kust van Venezuela is inmiddels een grote Amerikaanse troepenmacht opgebouwd, met een nucleaire onderzeeër, het grootste vliegdekschip ter wereld, de USS Gerald R. Ford, en torpedobootjagers.

'Geen informatie van de VS'

Trump zou de Venezolaanse leider Maduro een - inmiddels verstreken - deadline hebben gegeven om op te stappen. Ook Kamerleden hebben kritiek op het regime van Maduro, dat protesten met harde hand de kop indrukt. Volgens cijfers van de Verenigde Naties zijn de afgelopen tien jaar bijna 8 miljoen Venezolanen het land ontvlucht.

Maar het slechte regime ter plaatse is geen reden voor Nederland om zich te lenen voor de door "grondstoffen gedreven neokoloniale politiek" die de VS nu bedrijft, vindt Denk-fractievoorzitter Van Baarle. Ook hekelt hij, evenals andere Kamereden, de aanvallen op speedboten met vele slachtoffers.

Kamerleden wilden van het kabinet weten welke informatie er is over de acties van de Amerikanen, en hun uitspraken over drugssmokkel, waarmee ze hun aanvallen rechtvaardigen. Van Weel zei die vragen goed te begrijpen, maar niet over informatie te beschikken. Daarmee kan niet gecontroleerd worden of er inderdaad schendingen van het internationaal recht plaatsvinden, betoogde Van Weel. "We weten de exacte intenties van de VS niet."

Problematisch

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Piri noemde het uitblijven van een veroordeling van het geweld "problematisch". "Natuurlijk moeten de dingen worden onderzocht, en ik ga er vanuit dat dat gebeurt", zei Van Weel, maar dat is nu "het eerste proces dat moeten worden doorlopen".

Van Weel benadrukte evenwel ook dat Nederland "beslist geen onderdeel van de operatie van de Amerikanen wil worden".

De rechtbank in Groningen heeft twee mannen van 26 en 24 jaar veroordeeld voor fraude. Zij wisten goederen ter waarde van 260.000 euro buit te maken door wat de rechter "een geraffineerd systeem" noemde met valse retourzendingen aan Amazon.

De 26-jarige man kreeg anderhalf jaar cel waarvan een half jaar voorwaardelijk, meldt RTV Noord. De 24-jarige kreeg een taakstraf van 240 uur en een voorwaardelijke celstraf van een half jaar.

De twee werkten in 2022 en 2023 bij PostNL in Hoogezand. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) fabriceerde de 26-jarige man in die tijd software op zijn laptop waarmee hij het retourzendingssysteem van Amazon kon nabootsen. Die software, volgens het OM een kloon van het echte retourzendingssysteem, wist hij door inloggegevens te misbruiken draaiend te krijgen op de computers van zijn werkgever.

Valse retourlabels

Vervolgens bestelden de mannen goederen zoals smartphones en tablets bij Amazon. Ze betaalden daarvoor, maar na ontvangst draaiden zij via de software die ze bij PostNL hadden geïnstalleerd valse retourlabels uit. Op grond van die retourlabels betaalde Amazon ruim 260.000 euro uit.

Overigens stuurde het tweetal wel degelijk dozen terug, maar die waren meestal leeg of volgestopt met rotzooi. Tijdens de rechtszaak bleek dat ze de buit verkochten.

De twee liepen tegen de lamp toen PostNL in de gaten kreeg dat het systeem in Hoogezand was gehackt.

Refundfraude

De 26-jarige man werd er ook van verdacht dat hij het idee voor de fraude met anderen deelde. In augustus 2022 liet hij een groep mannen in Hoogeveen zijn zelfgemaakte software zien. Hij vertelde erbij hoe zo gemakkelijk veel geld te "verdienen" zou zijn. Hij liet zijn laptop achter, waarna de groep ook begon met wat het OM refundfraude noemt.

Bij de rechter zei de 26-jarige man dat hij zich niet verantwoordelijk voelde voor de daden van de groep in Hoogeveen, omdat hij daarbij niet aanwezig was. Maar de rechtbank noemde hem een mededader en veroordeelde de man voor computervredebreuk (het binnendringen in het systeem van PostNL), flessentrekkerij, oplichting, illegaal vuurwerk- en drugsbezit.

De rechtbank achtte de rol van de 24-jarige man een stuk kleiner. Daarom komt hij er vanaf met een taakstraf en een voorwaardelijke celstraf.

Terugbetalen

Beide mannen moeten Amazon het volledige schadebedrag terugbetalen. Aan hun voormalige werkgever PostNL moeten ze ruim 8000 euro betalen.

De groep mannen uit Hoogeveen wordt ervan verdacht voor miljoenen te hebben gefraudeerd op identieke wijze. Zij moeten in januari voor de rechtbank verschijnen.

Dat er dinosporen zijn te vinden in de buurt van het Boliviaanse dorp Torotoro is al heel lang bekend, maar hoeveel het er zijn is nu pas duidelijk. Paleontologen hebben na zes jaar onderzoek vastgesteld dat het om zo'n 16.600 pootafdrukken gaat, verspreid over een groot stuk rotslandschap in de oostelijke Andes.

De drietenige afdrukken spraken onder de lokale bevolking al in vroeger tijden tot de verbeelding. Bewoners vertelden elkaar legendes over bovennatuurlijke monsters die de kracht hadden om hun klauwen in het harde gesteente te zetten. In de jaren 60 kwamen wetenschappers naar het gebied. Ze stelden vast dat het om de afdrukken ging van theropoden, een dinosaurusgroep waartoe ook de tyrannosaurus rex behoorde.

Ze zetten hun enorme klauwen meer dan 66 miljoen jaar geleden in de modder. Dat gebeurde vlak voordat de waterspiegel rees. De sporen bleven onder water intact en versteenden uiteindelijk.

Nu is dus uitgezocht hoeveel stappen de dino's in het sediment hebben gezet. De sporen zijn nauwkeurig in kaart gebracht en gedocumenteerd. De resultaten zijn gemeld in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS One.

Pogingen om te zwemmen

"Er is geen plaats ter wereld waar je zo'n overvloed aan pootafdrukken vindt", zegt onderzoeker Roberto Biaggi. "Het is een wereldrecord." Dat was niet meteen duidelijk, vertelt Biaggi. "We begonnen met één terrein. Toen ontdekten we dat de sporen leidden naar ander terreinen, en dat je ze allemaal met elkaar kon verbinden. Uiteindelijk vonden we negen verschillende terreinen."

De pootafdrukken geven de wetenschappers inzicht in het gedrag van de dino's. Onderzoekers kunnen er bijvoorbeeld aan zien hoe de dieren bewogen, hoe hard ze liepen en of ze plotseling stopten of omdraaiden.

Er wachtte de paleontologen nog een bijzondere vondst. De dino's deden ook pogingen om te zwemmen, blijkt uit andere sporen. Die laten zien hoe ze tijdens die moeizame inspanning krassen maakten met hun klauwen in de bodem van het meer. Het team vond 1378 van die sporen.

Prehistorische supersnelweg

De dino's die Torotoro passeerden varieerden in grootte. Er waren dieren bij die 10 meter lang waren, maar ook kleintjes ter grootte van een kip, concludeerden de wetenschappers uit de pootafdrukken.

Waarom de theropoden in kuddes over het winderige plateau trokken, vertellen de sporen niet. Mogelijk omdat het een waterrijk gebied was, zegt paleontoloog Anthony Romilio, die niet deelnam aan de studie. "Het kan zijn dat ze allemaal frequente bezoekers van het zoetwatermeer waren en deze modderige oever vaker opzochten." Biaggi acht het ook mogelijk dat de dino's voor iets wegrenden of dat ze op zoek waren naar een plaats om zich te vestigen.

Een ander mysterie is dat er geen dinosaurusbotten zijn gevonden in het gebied. Ook dat wijst erop dat de dino's onderweg waren naar andere gebieden, het spoor volgend van een soort prehistorische supersnelweg die van zuidelijk Peru tot aan het noordwesten van Argentinië liep.

Biaggi verwacht dat het onderzoek in het Boliviaanse gebied verdergaat. "Ik denk dat dat nog jaren doorgaat en dat er nog veel meer afdrukken worden gevonden, in de buurt van wat er nu is ontdekt."

Pasgeborenen in Gaza betalen de prijs voor de honger die hun moeders de afgelopen jaren hebben geleden. Voordat de oorlog tussen Hamas en Israël eind 2023 uitbrak had volgens het ministerie van Gezondheid in Gaza, dat onder controle staat van Hamas, 5 procent van de pasgeborenen een te laag geboortegewicht. Dat komt neer op minder dan 2,5 kilo. In de eerste helft van dit jaar was dat 10 procent.

"Ondervoede moeders zetten te lichte of te vroeg geboren kinderen op de wereld", zegt Tess Ingram van Unicef, de VN-hulporganisatie voor kinderen. "Die kinderen sterven in ziekenhuizen op de neonatologieafdeling. Als ze het overleven, krijgen ze zelf met ondervoeding te maken en ondervinden ze mogelijk hun hele leven de medische gevolgen ervan."

Duizenden kinderen

Uitgedrukt in absolute cijfers werden in Gaza in de eerste helft van dit jaar 300 baby's per maand met een te laag gewicht geboren. Tussen juli en september waren dat er gemiddeld 460 per maand. Gemeten over de hele oorlog gaat het om enkele duizenden kinderen.

"Kinderen met een te laag geboortegewicht hebben twintig keer meer kans om te sterven dan kinderen met een normaal gewicht", zegt Ingram. "Ze hebben speciale zorg nodig, wat veel ziekenhuizen in Gaza niet konden bieden door de verwoestingen, door de dood en het ontbreken van personeel en doordat Israël essentiële medische hulp niet toeliet."

Sterfte

Volgens Ingram steeg het aantal baby's dat hun eerste dag niet overleefde van 27 per maand net voor de oorlog naar 47 per maand de afgelopen zomer. "Een laag geboortegewicht wordt doorgaans veroorzaakt door ondervoeding tijdens de zwangerschap van de moeder, stress bij de moeder en te beperkte zorg voor pasgeborenen. In Gaza zien we dit alle drie."

In oktober kwamen Israël en Hamas een staakt-het-vuren overeen. Twee maanden later is de levering van voedsel nog niet op peil en zijn nog steeds veel moeders ondervoed. "Dit zal ook in de komende maanden de geboorte van te lichte baby's tot gevolg hebben", aldus Ingram.

De emoties liepen vandaag hoog op in de rechtbank in Den Bosch. Daar stonden Jumbo, de op een na grootste supermarkt van het land, en een van zijn huisbakkers, Amarant, tegenover elkaar. Het zijn de zeldzame momenten waarop het publiek iets meekrijgt van normaal gesproken geheime onderhandelingen over contracten en prijzen.

Ruim 20 jaar was Koninklijke Amarant Bakkers, een familiebedrijf uit het Noord-Hollandse Avenhorn, een belangrijke huisbakker van Jumbo. Totdat de supermarkt eerder dit jaar aankondigde per januari over te stappen naar de grootste bakker van Nederland, Goedhart Borgesius. Jumbo doet dit omdat het de inkoopkosten wil drukken.

Amarant zegt een langere overgangsperiode nodig te hebben. De advocaat van de bakkerij stelt dat de jarenlange samenwerking eenzijdig is beëindigd en waarschuwt dat de bakkerij nu flink in de problemen kan komen. "Door de jaren heen zijn partijen steeds meer met elkaar vervlochten geraakt", aldus de advocaat. "Die vervlechting heeft partijen afhankelijk van elkaar gemaakt."

Amarant bezit vier bakkerijen, waarvan er twee exclusief voor Jumbo bakken, waaronder de grootste van de vier. Deze bakkerijen leveren dagvers brood aan de supermarktketen. Jumbo heeft daarnaast nog andere broodleveranciers, waarvan Goedhart Borgesius verreweg de grootste is.

'Redden van de ondergang'

Jumbo zegt in de rechtbank dat de overeenkomst tussen de supermarkt en de bakker volledig duidelijk is en de einddatum al langer bekend was. "In het contract staat een spijkerharde einddatum, dus hier is geen sprake van een opzegging vanuit Jumbo, maar van het aflopen van een contract van een bepaalde tijd", aldus de advocaat van Jumbo.

"Het kost Jumbo niet veel moeite om een transitieperiode toe te staan en daarmee redt het Amarant van de ondergang", zegt de advocaat van Amarant. De opzegging van Jumbo heeft al grote gevolgen gehad voor de bakker. Die moest een van zijn bakkerijen "noodgedwongen" verkopen. Die is "voor een spreekwoordelijke appel en een ei aan een derde verkocht".

"Het voelt alsof we van de markt af worden gedrukt", zegt directeur Renee Pater van het bakkersbedrijf. De bakkerij moest volgens haar door Jumbo verder onderhandelen met de grootste concurrent, Borgesius. "Die heeft er als leverancier van zowel Jumbo als Albert Heijn ook geen baat bij dat de overgangsperiode voor Amarant wordt verlengd", zegt Pater.

Amarant levert ook brood aan Albert Heijn, maar het is nog niet zeker of het meer brood kan gaan leveren. Dit regelen kost veel tijd, zegt het bakkersbedrijf. Om die periode te kunnen overbruggen is een langere transitieperiode voor het Noord-Hollandse bedrijf van levensbelang, zegt de bakkerij.

Jumbo blijft in de rechtszaal benadrukken dat het zich aan de contractuele afspraken houdt en dat Amarant een transitieperiode die eerder is aangeboden, heeft geweigerd. Directeur Pater was geëmotioneerd tijdens haar slotwoorden: "Juist van Jumbo, een familiebedrijf bij uitstek, mag je verwachten dat het zich laat leiden door redelijkheid en billijkheid, maar dat is hier niet gebeurd."

Meer rechtszaken

Het is niet de eerste keer dat Jumbo in de rechtbank tegenover een van zijn leveranciers staat. Eerder dit jaar spande Heineken een kort geding aan tegen de supermarkt omdat het biermerken uit de schappen zou houden. Heineken verloor dit kort geding.

Daarnaast was er onenigheid tussen Jumbo en JDE Peet's, het moederbedrijf van Douwe Egberts, over de prijs van koffie. Jumbo kreeg sinds begin dit jaar geen DE-producten en Pickwick-thee meer geleverd. Daardoor waren deze producten een tijd niet verkrijgbaar bij de supermarkt.

Jumbo is overigens niet de enige supermarkt die de laatste tijd in conflict raakt met zijn leveranciers. Ook Albert Heijn en Picnic voerden stevige onderhandelingen met de koffieleverancier.

Supermarkten onderhandelen jaarlijks met leveranciers en producenten over de prijzen van hun producten. Die onderhandelingen worden steeds harder gevoerd omdat supermarkten de prijzen laag willen houden, maar leveranciers - door de inflatie en hogere productiekosten - deze juist willen verhogen.

Over twee weken doet de rechter uitspraak over deze zaak tussen Jumbo en Amarant.

Het Nederlands-Belgische spoorbedrijf European Sleeper laat vanaf volgend jaar zomer een nachttrein rijden naar Milaan. Vanaf 18 juni kunnen passagiers drie keer per week opstappen in Amsterdam of Brussel. In Duitsland worden beide treindelen gekoppeld. Daarna rijden ze met tussenstops in Keulen, Bern, Brig, Stresa (Lago Maggiore) door naar Milaan.

"De dienstregeling is nog niet helemaal definitief, maar het vertrek uit Amsterdam is waarschijnlijk rond 19.00 uur", zegt Chris Engelsman van European Sleeper. "De bedoeling is dat hij voor 10.00 uur in Milaan aankomt, maar we hebben nog geen definitieve tijden in Italië."

De trein vertrekt op maandag, donderdag en zaterdag uit Amsterdam en Brussel. Terugreizen vanuit Milaan kan op woensdag, vrijdag en zaterdag. Per rit kunnen er 500 tot 600 mensen mee, afhankelijk van het aantal rijtuigen. Het treinstel waarmee wordt gereden, bestaat uit zit- en slaaprijtuigen. Bij de slaaprijtuigen is er keus tussen drie- en vijfpersoonscoupés. Die eerste coupés bieden meer luxe.

Enkeltje voor 80 euro

Net als bij luchtvaartmaatschappijen betalen reizigers minder als ze vroeg boeken. Engelsman verwacht dat een enkeltje Milaan met een eenvoudige slaapcoupé gemiddeld 80 euro gaat kosten. Doelgroep is zowel de toerist als de zakelijke reiziger.

European Sleeper rijdt sinds 2023 met nachttreinen op het traject Brussel-Amsterdam-Berlijn-Dresden-Praag. Vanaf eind maart rijdt het bedrijf ook op het traject Parijs-Berlijn. In 2027 of 2028 wil het een nachtverbinding met Barcelona opzetten.

Nieuwe verbindingen naar Duitsland

Het is de derde internationale treinverbinding die Nederland er volgend jaar bij krijgt. Gisteren werd bekend dat vervoerder GoVolta in maart begint met treindiensten naar Berlijn en Hamburg. Die treinen beginnen in Amsterdam.

Naar Hamburg bestaat nu nog geen directe verbinding. Op de route Amsterdam-Berlijn gaat GoVolta de concurrentie aan met European Sleeper en met de NS. Die rijdt samen met Deutsche Bahn zeven keer per dag tussen beide hoofdsteden.

De Amerikaanse zanger Raul Malo is op 60-jarige leeftijd overleden. Hij was frontman van de country- en americanaband The Mavericks.

In Nederland is de band vooral bekend van de hit Dance The Night Away, dat in 1998 acht weken in de Top 40 stond, met plek 23 als hoogste notering. In het door Malo geschreven nummer, dat nog altijd geregeld te horen is, wordt country vermengd met pop en zijn ook Latin-invloeden te horen.

Raul Malo werd in Miami geboren en had Cubaanse ouders. In 1989 was hij medeoprichter van The Mavericks. Malo en zijn bandgenoten waren bewonderaars van onder anderen Roy Orbison en Elvis Presley, wat ook in hun muziek was terug te horen.

De groep bracht in 1990 bij een relatief kleine platenmaatschappij debuutalbum The Mavericks uit en brak door na een optreden in Nashville een jaar later. In het hart van de Amerikaanse countrymuziek sloeg de sound aan en ze tekenden een contract bij het bekende countrylabel MCA Nashville.

Countrywereld

In de jaren die volgden kreeg de groep vooral in de countrywereld steeds meer bekendheid. Meerdere nummers eindigden hoog in de hitlijsten voor countrymuziek in de VS en ook in Canada deden de nummers van The Mavericks, met de karakteristieke baritonstem van Malo, het goed. Het nummer Here comes the rain werd in dat land hun grootste hit, met een vierde plaats in de countryhitlijsten als hoogtepunt.

In Europa kwam de doorbraak met het album Trampoline in 1998. Het nummer Dance the night away bleek in Europa populair, maar werd ook in de VS gewaardeerd. Daarna verscheen de groep niet meer in de Europese hitlijsten. The Mavericks gingen weg bij MCA Nashville en had in verschillende samenstellingen meerdere comebacks.

Meerdere prijzen

De groep won verschillende countryprijzen, met als hoogtepunt de Country Music Association-prijs voor beste zanggroep van 1995. De CMA's worden gezien als de meest prestigieuze prijzen voor country-artiesten. Het jaar erop won de groep ook een Grammy Award voor het beste country-optreden met Here comes the rain.

Als soloartiest was Malo onderdeel van het collectief Los Super Seven, een groep die in wisselende samenstelling met bekende latino artiesten muziek opnam. Hij zong mee op het album Canto in 2001.

Darmkanker

Vorig jaar was Malo nog aan het touren met The Mavericks. Op meerdere podia trad hij op met country-artiest Dwight Yoakam. Die tour maakte hij niet af; hij maakte bekend uitgezaaide darmkanker te hebben. Het laatste album van de groep, Moon & Stars, kwam ook in dat jaar uit.

"Niemand belichaamde het leven en de liefde, vreugde en passie, familie, vrienden, muziek en avontuur op de manier zoals onze geliefde Raul dat deed", laat zijn vrouw Bettty weten aan Amerikaanse media. Zijn band prijst zijn inzet "voor behoud van het meertalige Amerikaanse muzikale repertoire" en de manier "waarop hij opkwam voor muziekonderwijs voor ieder kind in de VS en de rest van de wereld".

De Oekraïense president Zelensky zegt dat zijn land klaar is voor verkiezingen, ook als de oorlog nog niet ten einde is gekomen. Wel wil hij dan garanties van de Verenigde Staten en Europa dat de stembusgang eerlijk en veilig zal verlopen.

"Ik vraag nu in het openbaar de hulp van de VS", zei hij tegen een groep journalisten, melden meerdere media, waaronder Kyiv Independent en persbureau Reuters. "Samen met onze Europese partners kunnen we de veiligheid garanderen die nodig is om verkiezingen te houden. Als dat gebeurt, is Oekraïne klaar om binnen 60 tot 90 dagen verkiezingen te houden."

Volgens de Oekraïense krant stelde Zelensky dat hij het parlement gaat vragen om met wetvoorstellen te komen die moeten regelen dat er in oorlogstijd kan worden gestemd.

Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:

"Het voorstel roept nog veel vragen op, maar Zelensky maakt hier een bijzondere draai die vergaande gevolgen kan hebben voor zijn land. Verkiezingen in oorlogstijd sloot hij tot nu toe steeds uit, en de meeste Oekraïners waren het daarmee eens. Want hoe zorg je ervoor dat de verkiezingen democratisch en veilig verlopen, als het land continu wordt aangevallen en als een deel van de bevolking onder Russische bezetting leeft? Bovendien is er de zorg dat verkiezingen kunnen leiden tot verdeeldheid die Rusland weer zou kunnen uitbuiten.

Maar de Amerikaanse president Trump heeft sinds hij aan de macht kwam er bij Zelensky meerdere keren op aangedrongen om verkiezingen te houden. Deze eis kwam ook terug in het 'vredesplan' dat de VS met Rusland opstelde. Zelensky laat met deze aankondiging zien dat hij bereid is ver te gaan om Amerika tevreden te stellen. Ook zal hij hiermee kritiek dat Oekraïne steeds autoritairder wordt van de hand kunnen doen.

Bovendien is de timing opvallend. Oekraïne is nog aan het bijkomen van een vergaand corruptieschandaal in de energiesector, waardoor Zelensky's rechterhand Jermak gedwongen werd om te vertrekken. Hierdoor heeft de populariteit van de president een grote deuk opgelopen. Als er daadwerkelijk verkiezingen komen, zou dat voor hem en zijn partij zomaar slecht kunnen uitpakken."

Zelensky werd in 2019 met 73 procent van de stemmen gekozen als president. Zijn ambtstermijn zat er officieel in mei van vorig jaar op, maar de huidige Oekraïense wet staat geen verkiezingen toe in oorlogstijd. Zelensky stelt nu "zelf de wil en bereidheid te hebben" om zich hard voor te maken voor een wijziging van die wet.

Mochten er daadwerkelijk verkiezingen komen, dan is ook de vraag hoe Oekraïners op de vlucht hun stem zouden kunnen uitbrengen. Naar schatting hebben ruim 5 miljoen Oekraïners hun land verlaten sinds de grote Russische invasie van begin 2022. Verder zijn nog eens zo'n 4 miljoen Oekraïners in hun eigen land ontheemd. In Nederland verblijven zo'n 135.000 Oekraïense vluchtelingen.

Overleg in Londen

Amerikaanse en Russische diplomaten stelden eerder een 28-puntenplan op voor beëindiging van de oorlog in Oekraïne. Daarin stond onder meer dat binnen honderd dagen nieuwe verkiezingen in Oekraïne moeten komen. Tot ontstemming van Oekraïne was het zelf niet betrokken bij de totstandkoming van dat plan.

Het bevat voor het land zeer ongunstige punten, waaronder dat de door Rusland bezette gebieden in de Donbas Russisch grondgebied worden en dat ook delen die Rusland niet bezet Russisch zouden worden. Voor veel Oekraïners komt dat neer op capitulatie.

Als tegenreactie spreekt Zelensky met zijn Europese bondgenoten over een alternatief voorstel. Hoe dat Europese voorstel eruitziet, is nog niet bekend. Na overleg in Londen, hamerden Zelensky, de Britse premier Starmer, de Duitse bondskanselier Merz en de Franse president Macron gisteren op het belang van harde veiligheidsgaranties tegen verdere Russische agressie.

Het zeehondencentrum in Lauwersoog maakt zich grote zorgen over het aantal zeehonden dat verstrikt raakt. Dit jaar zijn 45 verstrikte zeehonden gemeld die soms forse snijwonden hadden opgelopen. Een aantal overleefde het niet.

Het zeehondencentrum slaat alarm naar aanleiding van de vondst van Django (Unchained), afgelopen vrijdag op Terschelling. De grijze zeehond zat vast in een visnet en had diepe snijwonden in haar nek.

De zeehondenwachters van Terschelling konden Django meteen bevrijden, maar vonden het door de ernst van de verwondingen onverantwoord om haar vrij te laten. Om op krachten te komen en te worden behandeld is ze overgebracht naar zeehondencentrum WEC in Lauwersoog.

Lijden door afval

"Onschuldige zeehonden zoals Django lijden door het afval dat mensen in de natuur achterlaten", zegt strandingscoördinator Emmy Venema bij Omrop Fryslân. "Django heeft geluk gehad dat ze tijdig werd gevonden."

Django verblijft nu op de intensive care, waar bezoekers haar ook kunnen zien. "Het is heftig om te aanschouwen, maar het benadrukt hoe menselijk handelen ingrijpende gevolgen kan hebben", aldus het zeehondencentrum.

Django is de vierde verstrikte zeehond die dit jaar is opgenomen in Lauwersoog. Twee van hen overleefden hun verwondingen niet.

Verviervoudigd

Volgens Venema is het aantal verstrikte zeehonden dat wordt gemeld bij de drie zeehondencentra in Nederland in tien jaar tijd verviervoudigd. "De vraag is: waar komt dat door? Is het mooi weer en zijn er meer mensen die het zien? Of komt het doordat mensen een telefoon hebben en het daardoor makkelijker melden?"

Het zeehondencentrum doet een oproep: "Ruim je afval op, en neem ook mee wat je onderweg tegenkomt. Daarmee voorkom je leed en houden we de Waddenzee veilig voor zijn bewoners."

De provincie Zeeland zit opnieuw zonder aannemer die de iconische Zeelandbrug wil opknappen. Vandaag werd bekend dat de provincie het contract met aannemerscombinatie BAM/Spie voor de renovatie van de brug heeft opgezegd.

De opknapbeurt zou "heel fors" duurder worden dan het budget van 5,5 miljoen euro, zegt gedeputeerde Harry van der Maas bij Omroep Zeeland. Hij wil begin volgend jaar een nieuw plan presenteren voor de renovatie.

De basculebrug in de Zeelandbrug, het deel dat open en dicht gaat voor de scheepvaart, is hoognodig toe aan een opknapbeurt. De beweegbare brug werd geopend in 1965 en kampt met metaalmoeheid. Door het toegenomen aantal zware voertuigen is scheurvorming ontstaan in het stalen brugdek. Ook moet de Zeelandbrug over de volledige lengte worden voorzien van nieuw asfalt.

Samen aan het werk

Maar toen de provincie in januari op zoek ging naar een aannemer, wilde niemand de klus doen. Pas twee maanden na het verlopen van de inschrijftermijn, in juli, meldden BAM Infra Nederland en SPIE Nederland dat ze samen aan het werk wilden.

Het is nooit bekendgemaakt waarom de aannemerscombinatie zo laat in het project stapte. Maar vorige week ging het mis. In het bouwteam werd toen een nieuwe kostenraming gepresenteerd. "En die heeft me onaangenaam verrast", aldus gedeputeerde Van der Maas.

Hij zegt teleurgesteld te zijn. "Het is niet onlogisch dat er kostenoverschrijdingen zijn als je een definitief plan maakt, maar dit was heel fors."

Meer dan twintig procent

Hoe hoog de extra kosten waren, wil de gedeputeerde niet zeggen. "Maar het was meer dan 20 procent."

Bezuinigen op het ontwerp is onmogelijk, volgens Van der Maas. Dat gaat in tegen de regels voor aanbestedingen van projecten. "Als we dat zouden doen, kunnen andere bedrijven zeggen: onder die voorwaarden hadden we dat werk ook wel willen uitvoeren", legt hij uit. Die bedrijven kunnen dan naar de rechter stappen om dat alsnog af te dwingen.

Hoe het provinciebestuur verder wil, is niet duidelijk. "We verkennen de mogelijkheden", zegt Van der Maas. Begin januari wil hij een nieuw plan voorleggen aan Provinciale Staten.

Dertig jaar veilig mee

BAM en Spie laten weten dat uit gezamenlijk onderzoek met de provincie gaandeweg is gebleken dat het beschikbare budget onvoldoende is om de werkzaamheden in de gestelde periode van zes weken gelijktijdig uit te voeren. Beide bedrijven wijzen erop dat door het onderzoek wel duidelijk is geworden wat er technisch moet gebeuren aan de Zeelandbrug zodat deze weer dertig jaar veilig mee kan.

"De provincie kan deze kennis gebruiken bij de ontwikkeling van verdere plannen. Vanuit BAM en SPIE blijven wij bereid om de provincie te ondersteunen met onze kennis en ervaring en wij overwegen verder geen juridische stappen", aldus de bedrijven in een gezamenlijke verklaring.

De Drentse gemeente Westerveld gaat voortaan uitleggen waarom bomen moeten worden gekapt. In plaats van de ouderwetse gele stip komt er een QR-code op de boom die verwijst naar informatie.

"Het kappen van een boom geeft altijd emotie", aldus Patrick Brouwer van de gemeente Westerveld bij RTV Drenthe. "De een is er blij mee en ziet het als openhaardhout. De ander wil de boom juist graag behouden. We geven nu inzicht aan de voorkant waarom je een boom moet kappen."

De gemeente, waar onder meer de dorpen Havelte, Diever, Dwingeloo en Vledder onder vallen, is bij de invoer van het systeem niet over een nacht ijs gegaan. Wie de QR-code scant, krijgt niet alleen informatie over de boom zelf, maar ook een interactieve bomenkaart van de hele omgeving.

Sterretjes en bolletjes

Op die kaart staan sterretjes en bolletjes. De bolletjes staan voor te planten bomen, de sterretjes voor de bomen die worden geveld. Wie vervolgens op de boom zelf klikt, krijgt informatie over de leeftijd, dikte en soort, alsmede de reden waarom de boom niet kan blijven staan.

In de Vlasstraat in Diever staat inmiddels een aantal bomen met een QR-code op de stam. De bomen zijn onlangs afgekeurd door een onafhankelijk bureau, meldt het systeem. De reden: "Een slechte conditie en einde levenscyclus".

De methode met de QR-codes is niet helemaal nieuw. De gemeente Rotterdam begon er eerder mee en ook enkele andere gemeenten gingen Westerveld voor.

Man met de zaag

Brouwer is er blij mee omdat bomenkap in het verleden soms tot lastige gesprekken leidde. "Dan kwam er de bekende gele stip op", zegt Brouwer. "Alleen was het dan vaak zo dat als de man met de zaag kwam, hij de vraag kreeg: waarom moet die boom weg?"

De gemeente hoopt dat het nieuwe systeem meer begrip oplevert. Binnenkort worden in de bebouwde kommen van de Drentse gemeente meer bomen die weg moeten van QR-kaartjes voorzien.

Brouwer benadrukt dat voor de kaartjes waarop de QR-code staat geen boom is gekapt. De kaartjes zijn gemaakt van gerecycled materiaal en gaan lang mee. "De aannemer haalt het kaartje eraf en geeft dat aan ons terug zodat we deze het volgende jaar opnieuw kunnen gebruiken", stelt hij.

Wanneer een omroep klinkt uit de luidsprekers op station Lozova staan de mensen in de wachtruimte op. Niet omdat hun trein eraan komt, maar omdat het luchtalarm in de Oost-Oekraïense stad is afgegaan. Het verkeer is stilgelegd, wordt omgeroepen. Iedereen moet het station verlaten en schuilen in de kelder.

Op het perron is duidelijk te zien waarom het luchtalarm hier zo serieus wordt genomen. Afgelopen zomer hebben Russische kamikazedrones een groot deel van het oude stationsgebouw zwaar beschadigd.

Spoor als nationale trots

Sinds het begin van de oorlog zijn de spoorwegen met regelmaat doelwit geweest, maar dit jaar zijn de aanvallen fors toegenomen. Dat werd afgelopen weekend opnieuw duidelijk, toen een belangrijk knooppunt ten zuiden van de hoofdstad Kyiv werd verwoest.

De spoorwegen zijn een punt van nationale trots in Oekraïne. Na bijna vier jaar oorlog blijven treinen door het hele land rijden. Het is een levensader voor de export van graan, voor personenvervoer, en natuurlijk voor wapenleveranties en andere steun vanuit het Westen. Dat weten ze in Moskou ook.

In de schuilkelder in Lozova zitten spoormedewerkers en een paar treinreizigers. Reizen doe je alleen als het echt moet, zegt een vrouw die op een houten bankje zit te wachten. "Als je op reis bent, weet je nooit wat er kan gebeuren in een minuut of twee."

Verwoest station

Als het luchtalarm voorbij is, laat stationsdirecteur Nina Zabjela de schade van de aanval van begin augustus zien. Het is een wonder dat het gebouw nog staat, zegt ze. Door de hoge ramen en neoklassieke zuilen van begin 20ste eeuw kijk je zo de blauwe hemel in.

De aanval bestond uit twee golven, zegt Zabjela. Het gebouw werd tientallen keren geraakt door drones. "Gelukkig was iedereen op tijd gaan schuilen en waren er geen slachtoffers."

Station Lozova is volgens de directeur een doelwit omdat het een belangrijk knooppunt is. Hier komen vier spoorlijnen samen: naar Dnipro in het zuiden, naar de Donbas in het oosten, naar Charkiv in het noorden en naar het westen. "Hiervandaan kan je naar alle delen van Oekraïne reizen", zegt de directeur.

Binnen en buiten zijn bouwmaterialen opgesteld voor het herstel. Maar dat gaat langzamer dan ze zou willen, zegt Zabjela. Het werk moet steeds onderbroken worden als het luchtalarm afgaat.

Aanvallen op energie-infrastructuur

Ook blijft het een uitdaging om de treinen op tijd te laten rijden. Niet alleen vanwege de aanvallen op de spoorwegen, maar omdat de energie-infrastructuur in de tussentijd net zo goed de ene na de andere klap te incasseren heeft. Grote delen van Oekraïne zitten steeds zonder stroom, en daardoor zijn treinen ook vaak vertraagd.

De nationale spoorwegmaatschappij Oekrzaliznitsja noteerde van begin augustus tot oktober 300 aanvallen. In dezelfde periode vorig jaar waren het er 217. In totaal waren er de afgelopen jaren 4200 aanvallen op hun infrastructuur en werden 40 treinstations beschadigd of verwoest.

Het grootschalige luchtoffensief gaat door terwijl druk wordt gesproken over een mogelijk eind aan de oorlog. Kyiv ziet de luchtaanvallen als een poging van het Kremlin om de wil van Oekraïners te breken en om zo vergaande concessies af te dwingen bij een bestand. Moskou eist onder meer dat Oekraïne de hele Donbas opgeeft.

Ook de trein naar Barvinkove, een plaatsje verder naar het oosten, is deze dag vertraagd. Reizigers wachten op het perron, meerdere militairen staan met bloemen in de hand. Als de trein aankomt, is duidelijk waarom. Vriendinnen, vrouwen en zelfs een heel gezin stappen uit en vallen de mannen in de armen.

Verbindingen ingekort door oorlog

Lviv-Kramatorsk staat als route op de wagons, alleen is die informatie achterhaald. Naar Kramatorsk, de belangrijkste stad in de Donbas die nog in Oekraïense handen is, rijdt de trein niet meer. Daar is het front en zijn de Russische aanvalsdrones te dichtbij gekomen.

Ze kunnen alleen nog tot Barvinkove rijden, zegt een militair die even uitstapt en een vape rookt. Daarna moeten ze per bus de Donbas in. Hij is net op familiebezoek geweest. "Ik heb de commandant moeten zeggen dat ik te laat ben, anders maakt hij zich zorgen", zegt de militair. Gezond en wel aankomen, dat is volgens hem belangrijker dan op tijd zijn.

De 19-jarige Ivan woont in Barvinkove en is ook gewend geraakt aan de vertraging. Hij is blij dat de treinen ondanks alle aanvallen nog rijden, zegt hij voordat hij instapt. Dat reizen gevaarlijker is geworden, wuift hij nonchalant weg. "Dat is wonen in Oekraïne ook."