NOS Nieuws - Algemeen

Het jongerengeweld in Beverwijk en Heemskerk is een conflict tussen twee groepen en is "geen brede dreiging voor onze hele gemeenschap". Dat zegt burgemeester Martijn Smit van Beverwijk in een verklaring.

Smit vaardigde gisteravond een noodbevel uit vanwege geweldsincidenten tussen twee rivaliserende groepen in Beverwijk en Heemskerk. Enkele wijken zijn aangemerkt als veiligheidsrisicogebied. Dat betekent dat de politie er preventief mag fouilleren, er geen groepsvorming mag zijn en dat gezichtsbedekkende kleding in het openbaar verboden is. Het noodbevel geldt drie dagen, het veiligheidsrisicogebied tot 9 oktober. Ook in Heemskerk werd een noodbevel afgekondigd.

Gewelddadige beelden

Online gaan beelden rond van mishandelingen en vernederingen van jongeren. "Bij mensen wordt de broek uitgetrokken, geslachtsdelen worden gefilmd", zei burgemeester Smit. In een andere video wordt een jongen door twee mannen in zijn gezicht geschopt terwijl zijn mond is dichtgeplakt met tape. In weer een andere clip wordt een pistool in iemands mond gestopt.

Er worden daarnaast met AI bewerkte video's gedeeld op sociale media waarin een bom valt op een school en een school wordt beschoten. Door de beelden is veel onrust ontstaan bij inwoners, zegt Smit. "Het is dreigend, mensen zijn gewoon bang." De recherche doet momenteel onderzoek naar de toedracht van het geweld.

Scholen dicht

Middelbare scholen in Beverwijk en Heemskerk bleven vandaag gesloten vanwege geweld tussen jongeren. Het gaat om het Castor College, het Dalí College, SKILLS, Forta en Fourteens. Ook enkele sportverenigingen schrappen trainingen en blijven dicht.

Het Nova College in Haarlem legde later vanochtend de lessen stil vanwege de dreiging van geweld onder jongeren. Eerder werd de locatie van de mbo-school in Beverwijk al preventief gesloten. "We merkten later in de ochtend dat studenten onrustig werden en zich onveilig voelden", zegt een woordvoerder over de locatie in Haarlem. Ook het Mendelcollege in Haarlem heeft de lessen stilgelegd, meldt NH Nieuws.

De gemeente Haarlem zei "alert" te zijn omdat er ook Haarlemmers betrokken zijn bij incidenten tussen rivaliserende groepen in Beverwijk en Heemskerk. "Politie en gemeente doen er alles aan om hun identiteit te achterhalen", zegt burgemeester Jos Wienen. "De ongeregeldheden vinden nu vooral plaats in Beverwijk en Heemskerk. Vooralsnog zijn er geen signalen dat dit geweld zich naar Haarlem verplaatst, maar we kunnen het niet uitsluiten. Maar we zijn erop voorbereid als het nodig is."

Maandag gaan de scholen in Beverwijk en Heemskerk weer open, maakten de gemeenten bekend.

In de Verenigde Staten is een verdachte opgepakt voor de moord op de politiek activist en invloedrijke mediapersoonlijkheid Charlie Kirk. Dat zei president Trump in een interview bij tv-zender Fox.

Trump zei dat de verdachte vastzit op een politiebureau en dat "ze iemand hebben, waarvan ze denken dat hij het heeft gedaan". Trump zei niet waar de man werd opgepakt. De Amerikaanse opsporingsdiensten waren al dagen naar hem op zoek en deelden recent nog beelden, waarop te zien was hoe iemand wegvluchtte van een dak.

Charlie Kirk werd woensdag doodgeschoten op de campus van de Utah Valley University in Orem, in de Amerikaanse staat Utah. Hij hield daar een toespraak voor zo'n 3000 studenten. Toen het ging over vuurwapengeweld, viel er plotseling een schot.

Kirk werd geraakt in zijn hals en werd hevig bloedend weggevoerd. President Trump meldde niet lang daarna zijn overlijden op zijn platform Truth Social. Na de aanslag schreef FBI-directeur Patel op X dat de vermoedelijke schutter was opgepakt. Later werd duidelijk dat deze persoon niet de schutter was. Die is daarop vrijgelaten.

Direct na de moord startten de autoriteiten een klopjacht, waarbij onder meer de volledige campus werd afgegrendeld en uitgekamd door agenten.

Na de moordaanslag ontstond er paniek op de campus:

Donderdag maakte de FBI bekend dat een vuurwapen was gevonden in de buurt van de universiteit. Dat is vermoedelijk het moordwapen. Kort daarna deelde de veiligheidsdienst foto's van een man die gezocht werd, en loofde een beloning van 100.000 dollar uit voor informatie die zou leiden tot aanhouding van de verdachte.

De moordaanslag op de 31-jarige Kirk schokt de VS. Zowel vanuit Republikeinse als Democratische hoek wordt de moord stevig veroordeeld. De gouverneur van Utah sprak van een politieke liquidatie.

Kirk was een bondgenoot van president Trump: hij speelde een belangrijke rol in het enthousiast maken van jonge kiezers voor Trump.

Kirk propageerde conservatieve waarden op internet en campussen van hogescholen en universiteiten onder de vlag van zijn Turning Point USA-beweging. Het leverde hem miljoenen volgers op, een goed beluisterde podcast en invloed die reikte tot aan het Witte Huis.

Trump omschreef Kirk op zijn platform Truth Social als legendarisch en als iemand die "als geen ander het hart van de jeugd in de Verenigde Staten" begreep.

Meer politiek geweld in VS

De aanslag komt in een tijd waarin het politiek geweld in de VS toeneemt. In de afgelopen jaren werd VS al opgeschrikt door onder meer de Capitoolbestorming in 2021, meerdere aanslagpogingen op Trump en in juni werden er nog twee Democratische politici uit Minnesota thuis beschoten. Een politicus overleefde die aanslag niet.

In de eerste zes maanden van dit jaar werden er 150 politiek gemotiveerde aanvallen geteld in het land. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van dezelfde periode in 2024.

Ruim 300 Zuid-Koreaanse werknemers die vorige week door de Amerikaanse immigratiedienst ICE werden gearresteerd, zijn teruggekeerd naar huis. Ze stapten op de luchthaven Incheon, ten westen van hoofdstad Seoul, uit een gecharterde vlucht en werden begroet door familieleden, honderden journalisten en enkele functionarissen, onder wie de presidentiële stafchef.

Vorige week viel ICE Hyundai-fabriek in de staat Georgia binnen en werden ongeveer 475 mensen aangehouden. Volgens de immigratiedienst hadden ze niet de juiste werkvergunning. Amerikaanse media toonden beelden van geboeide en met kettingen vastgemaakte werknemers die werden afgevoerd. De arrestaties leidden tot verontwaardiging in Zuid-Korea, dat geldt als een bondgenoot van de VS.

Onder de 330 mensen die aan boord waren van het vliegtuig zijn 316 Zuid-Koreanen, onder wie een zwangere vrouw. De overige werknemers komen uit China. Japan en Indonesië. Ze werden dagenlang vastgehouden in een immigratiedetentiecentrum in Folkston, bijna 500 kilometer ten zuidoosten van hoofdstad Atlanta.

De 145 overige gedetineerden uit onder meer Guatemala, Colombia en Mexico zitten nog steeds vast. Koreaanse en Amerikaanse vakbonden roepen op tot hun vrijlating.

Onduidelijkheid over visa

Volgens de Amerikaanse autoriteiten waren sommigen van de gedetineerden illegaal het land binnengekomen. Anderen zouden een verlopen visum hebben of een visumvrijstelling die hen verbood te werken.

Zuid-Koreaanse functionarissen zeggen dat de VS niet heeft geluisterd naar het verzoek om het Amerikaanse visumsysteem te verbeteren en Zuid-Koreaanse werknemers te huisvesten.

Zuid-Koreaanse bedrijven zouden werknemers gebruik laten maken van bezoekersvisa voor de korte termijn en het ESTA-systeem, dat in het algemeen niet bedoeld is voor werknemers. Die praktijk wordt al jaren grotendeels gedoogd.

Onderhandelingen

Na onderhandelingen bereikten Seoul en Washington een akkoord over hun vrijlating. "We vinden het jammer dat we ze niet veel eerder naar huis hebben kunnen brengen, ook al hebben we ons best gedaan", zei stafchef Kang Hoon-sik daarover.

De Zuid-Koreaanse president Lee Jae-myung waarschuwde gisteren dat Zuid-Koreaanse bedrijven in de toekomst zullen aarzelen om investeringen te doen in de VS, tenzij het visumsysteem wordt aangepast. Eerder had hij nog beloofd dat Zuid-Koreaanse bedrijven 350 miljard dollar zullen investeren in de VS.

De veroordeling van de Braziliaans oud-president Jair Bolsonaro roept reacties op in binnen- en buitenland. In Brazilië vierden tegenstanders van Bolsonaro feest op straat. Aanhangers van Bolsonaro hielden zich rustig. De Amerikaanse president Trump toonde zich "verrast" door de veroordeling van zijn geestverwant.

Gisteren veroordeelde het hooggerechtshof Bolsonaro tot 27 jaar cel voor zijn poging tot een staatsgreep. De rechters achten bewezen dat hij met anderen samenzwoer om in 2022 de verkiezingswinst van zijn opvolger Lula ongedaan te maken. Ook wist hij van de plannen voor een moordaanslag op de sociaaldemocraat Lula.

Duizenden aanhangers bestormden in 2023 het regeringscentrum in Brasilia:

De oud-president gaf de verkiezingsnederlaag nooit toe. Ook sprak hij steevast de beschuldigingen tegen. Het verkiezingsverlies en de vervolging riepen veel weerstand op onder zijn aanhangers (bolsonaristas).

Zijn veroordeling geldt als een test voor de jonge democratie: Brazilië was tot 1985 een militaire dictatuur. Na de veroordeling van Bolsonaro werd verwacht dat zijn aanhang opnieuw massaal de straat op zou gaan, maar dat is nog niet gebeurd.

VS verrast

De Amerikaanse regering is slecht te spreken over de veroordeling. President Trump zegt "erg verrast" te zijn over de uitspraak waardoor "een goede president van Brazilië" de cel in moet. Zijn minister van Buitenlandse Zaken Rubio zegt dat de VS "gepast zal reageren op deze heksenjacht".

Eduardo Bolsonaro, lid van het Braziliaanse Congres en zoon van de oud-president, voorspelt Amerikaanse sancties. "We gaan krachtig reageren met maatregelen van de Amerikaanse regering tegen de opkomende dictatuur in Brazilië." De jongere Bolsonaro verhuisde eerder dit jaar naar de VS om met steun van Trump de vervolging tegen zijn vader te stoppen.

Ook de Argentijnse president Milei, een andere bondgenoot van Bolsonaro, veroordeelde het strafproces. Volgens de Braziliaanse politie probeerde Bolsonaro tevergeefs na zijn huisarrest het land te ontvluchten om asiel aan te vragen in Argentinië.

Straatfeesten

President Lula heeft nog niet gereageerd. Andere politieke rivalen deden dat al wel. Onder andere de activistische politica Erika Hilton van de Socialistische en Liberale Partij PSOL reageert met een bewerkte foto van Bolsonaro achter tralies.

In Rio de Janeiro gingen inwoners de straat op om de veroordeling te vieren. Inwoners maakten muziek en speelden al dansend met trompetten, saxofoons en drums nummers zoals Bella Ciao, een protestlied dat symbool staat voor verzet.

Ook in het centrum van de hoofdstad Brasilia was het druk. Bezoekers scandeerden leuzen als "het is tijd voor Jair om te gaan". Mensen staken rode fakkels aan en auto's reden toeterend rond. "We willen laten zien dat Brazilië ondanks alles niet altijd een land van straffeloosheid is", zegt een lokale verslaggever tegen persbureau AP.

Ook de NOS was aanwezig in Brasilia en sprak met feestvierende Brazilianen:

De veroordeling betekent niet dat Bolsonaro meteen naar de gevangenis moet. Het hof heeft nu twee maanden om de uitspraak te publiceren, waarna de voormalige Braziliaanse president vijf dagen de tijd heeft om daarop te reageren. Zijn huisarrest blijft in ieder geval tot die tijd van kracht.

Nederland doet niet mee aan het Eurovisie Songfestival als Israël ook weer meedoet. Dat schrijft omroep AVROTROS in een persbericht.

De omroep "kan de deelname van Israël in de huidige situatie niet langer verantwoorden gezien het voortdurende en ernstige menselijke leed in Gaza". Nederland sluit zich daarbij aan bij Slovenië, Ierland, Spanje en IJsland. Die eerste twee hebben al laten weten niet deel te nemen, de laatste overwegen niet deel te nemen als Israël meedoet.

Of de AVROTROS het evenement wel zal uitzenden als Nederland zich terugtrekt is nog onduidelijk. "Dat besluit nemen we pas nadat de EBU haar keuze heeft gemaakt. Daar lopen we nu niet op vooruit", zegt een woordvoerder tegen de NOS.

De NPO zegt het besluit van AVROTROS te respecteren. "En dat betekent dat er dit jaar geen Nederlandse deelnemer zal zijn als AVROTROS zich terugtrekt, ook niet via een andere omroep", zegt een woordvoerder.

Aantijgingen van valsspelen

AVROTROS wijst er verder op dat er sprake is "van bewezen inmenging van de Israëlische regering tijdens de afgelopen editie van het Songfestival". Toen bij de laatste editie Israël met zangeres Yuval Raphael op de tweede plaats, dankzij het hoge aantal publieksstemmen, eisten veel landen een onderzoek naar valsspelen bij het televoten.

Volgens de omroep is het daarmee door Israël gepolitiseerd. "Dat druist in tegen het apolitieke karakter van het Songfestival."

Persvrijheid

Ook spreekt de omroep grote zorgen uit over de "ernstige aantasting van de persvrijheid" in Gaza. "Het doelbewust uitsluiten van internationale, onafhankelijke verslaggeving en de vele slachtoffers onder journalisten."

AVROTROS zegt dat Nederland niet kan meedoen aan het Eurovisie Songfestival 2026 zolang Israël wordt toegelaten door de EBU. "Wanneer de EBU besluit Israël niet toe te laten, is AVROTROS er komend jaar graag bij. In afwachting van dat besluit lopen alle voorbereidingen vooralsnog gewoon door."

Twee keer eerder afwezig

Van de vijf landen die het nu hebben over een boycot van het Songfestival, is Nederland het enige dat al sinds het begin van het evenement meedeed: in 1956 deed ons land mee samen met België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, West-Duitsland en gastland Zwitserland.

Slechts twee keer eerder koos Nederland ervoor niet mee te doen aan het evenement, in 1985 en 1991. Beide keren was dat omdat de Nationale Dodenherdenking op dezelfde dag viel. In 1995 en 2002 deed ons land vanwege een te slecht resultaat een jaar eerder niet mee.

Demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Gouke Moes spreekt van een spannend besluit. Hij hoopt niet dat het festival door verdeeldheid uit elkaar valt, zegt hij tegen de NOS.

Hij wil niet spreken van een politiek besluit om niet mee te doen als Israël tot het festival wordt toegelaten. "Maar we voelen allemaal dat dit een spanningsveld is", zegt Moes.

De A12 is ter hoogte van Veenendaal in beide richtingen afgesloten vanwege een gekantelde vrachtwagen. De verloren lading opruimen duurt tot begin van de avond, verwacht Rijkswaterstaat.

Het ongeluk gebeurde rond 08.45 uur op de A12 in de richting van Utrecht. Bij het ongeval is een deel van de lading stenen van de vrachtwagen op de andere rijbaan beland. Hoe het ongeluk heeft kunnen gebeuren, is niet bekend.

Meerdere hulpdiensten zijn ter plaatse. Het is niet duidelijk of er mensen gewond zijn geraakt.

Beschadigd

Hoelang de weg afgesloten blijft, is nog onduidelijk. Inmiddels staat de vrachtwagen weer overeind, maar het opruimen van de lading kost tijd, zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat tegen RTV Utrecht. Doordat de lading uit stenen bestond, is dat niet makkelijk om te bergen, aldus de woordvoerder.

Door de omgevallen lading is het een ravage op de weg:

Verder zijn door het ongeluk beidde weghelften beschadigd geraakt en is de barrière in de middenberm verschoven. Inmiddels is gestart met de verloren lading opruimen. Dat verplaatsen zou ongeveer tot begin van de avond duren, verwacht Rijkswaterstaat.

Het verkeer wordt tot die tijd in beide richtingen omgeleid via de A27, A28, A1 en A30.

De evacuatie van Gaza-Stad is al dagen aan de gang. Honderdduizenden Palestijnen proberen te ontkomen aan het Israëlische oorlogsgeweld, maar de routes naar het zuiden zijn levensgevaarlijk en de opvang daar is overvol. Ondertussen wordt de stad met bijna een miljoen inwoners in hoog tempo kapotgeschoten.

Sinds het evacuatiebevel van het Israëlische leger eerder deze week verlaten dagelijks duizenden gezinnen de stad. De twee door Israël aangewezen routes blijken nauwelijks begaanbaar. Op Salah al-Din Street schieten sluipschutters volgens getuigen op iedereen die zich verplaatst. Op de kustweg al-Rashid, waar talloze families in tenten bivakkeren, werd woensdag een flatgebouw getroffen bij een luchtaanval.

Het Israëlische leger zegt inmiddels bijna de helft van de stad in handen te hebben. Hele stadsdelen en vooral de hoogbouw zijn met de grond gelijk gemaakt. Toch weigeren veel bewoners te vertrekken. Of ze nu sterven door de bommen of de honger, het blijft hun stad, zo is de gedachte.

De al-Rashid kustweg met Gaza-Stad op de achtergrond

Defensieminister Katz rechtvaardigde de aanvallen op de hoogbouw in Gaza-Stad door deze "terreurtorens" te noemen, doelwitten die volgens hem onlosmakelijk met Hamas verbonden zijn. De verwoestingen hebben in minder dan een week meer dan 50.000 inwoners van de stad dakloos gemaakt, zegt een woordvoerder van de burgerbescherming tegen Al Jazeera.

'Oorlogsmisdaad'

Volgens Marieke de Hoon, docent internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam, gaat het evacuatiebevel veel verder dan militaire noodzaak. "Gebied vrijmaken van een bevolking met of onder de dreiging van geweld, is een misdaad tegen de menselijkheid en een oorlogsmisdaad. Het kwalificeert als de ernstigste misdrijven die er bestaan."

"Het proberen te verslaan van Hamas is geen legitieme rechtvaardiging voor zo'n bevel. Hamas verslaan is sowieso geen haalbaar militair doel. Er is geen enkele legitimering voor dit geweld. Het enige dat Israël rechtmatig kan doen is stoppen met vechten en zorgen dat de Palestijnen weer veilig terug kunnen."

'Alles is Hamas'

De Israëlische analist Ori Goldberg benadrukt dat de regering zich weinig aantrekt van internationale kritiek. "Ze geven niets om beschuldigingen van etnische zuivering. Zelfs de gijzelaars interesseren hen nauwelijks, in elk geval niet genoeg om hun dagelijks beleid te veranderen."

Volgens Goldberg ziet de Israëlische regering Gaza volledig als militair doelwit. "In de ogen van Katz heeft Hamas overal in de stad inlichtingenapparatuur geïnstalleerd. Eigenlijk is alles in Gaza Hamas."

Met auto's, paard en wagen of te voet trekken veel Gazanen naar het zuiden:

Hij wijst erop dat Israël dagelijks rond de honderd Palestijnen doodt. "Israël speelt een gevaarlijk spel met de internationale gemeenschap: hoelang mag dit doorgaan voordat iemand ingrijpt? Het enige wat Israël kan stoppen, zijn sancties."

Over de verwoesting van de torens in Gaza-Stad zegt Goldberg: "Er zit iets kinderlijks in die argumenten. Het gaat niet om tunnels. Het leger blaast die gebouwen op omdat ze het meest zichtbaar zijn in Gaza. Dit is geen proportioneel geweld, dit gaat om de volledige vernietiging van Gaza."

Nieuwe distributiepunten

Ondertussen wijst Israël op nieuwe distributiepunten van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation (GHF), opgericht met Amerikaanse steun. Twee grote locaties worden ingericht - een op de ruïnes van de stad Rafah, en een aan de kuststrook al-Mawasi. Daar moeten Palestijnen in een gecontroleerde omgeving noodrantsoenen kunnen ophalen.

De GHF-locaties worden bewaakt door Amerikaanse huurlingen van wie sommigen volgens een BBC-onderzoek lid zijn van een motorbende met sterke anti-islamitische sentimenten. Bij de GHF-uitgiftepunten zijn al honderden Palestijnen doodgeschoten die hoopten voedsel te krijgen.

Overvol tentenkamp

In al-Mawasi bevinden zich uitgestrekte velden van geïmproviseerde tenten. In het overvolle gebied, dat door Israël is aangewezen als humanitaire zone, zijn water en medische zorg schaars. Mensen klagen over rooklucht, groeiende bergen afval en open rioolwater. Boven het gebied hangt het constante gebrom van Israëlische drones, een teken dat het nergens in Gaza veilig is.

Het ministerie van Volksgezondheid in Gaza meldt dat het aantal dodelijke slachtoffers van Israëlische aanvallen is gestegen tot 64.700, met 163.800 gewonden. In de afgelopen 24 uur werden meer dan 70 lichamen in ziekenhuizen binnengebracht.

Volgens De Hoon toont het evacuatiebevel voor Gaza-Stad, samen met de omvang van de aanvallen, dat Israël structureel burgerslachtoffers accepteert. "Dit past in het beeld dat Israël opzettelijk de Palestijnse bevolking uitroeit. Het spreekt het in ieder geval niet tegen."

Negen moskeeën in Nederland hebben een haatbrief ontvangen die besmeurd lijkt met bloed. Het gaat om moskeeën in Rotterdam, Eindhoven, Arnhem, Tilburg en Den Haag, meldt het AD. In de brief staan lasterlijke teksten, beledigingen en spotprenten van de profeet Mohammed.

"Het is een vorm van intimidatie en bedreiging", zegt Joram van Klaveren van de moskeekoepel K9 tegen de NOS. "De brieven staan vol met haatretoriek, dat is natuurlijk geen gezellig gebeuren. We hebben ook in Rotterdam gezien dat er in de brief wordt gesproken over de laatste dagen van de islam in Europa."

De moskeeën reageren geschrokken. Van Klaveren verwijst naar geweldsdelicten in het verleden zoals de terreuraanslag op twee moskeeën in de Nieuw-Zeelandse stad Christchurch in 2019 waar 51 mensen werden gedood en de moord op een moskeeganger tijdens het bidden in april dit jaar in Frankrijk.

"We hopen natuurlijk niet dat dit een opmaat is naar, maar je weet het niet in deze tijd", aldus Van Klaveren. "Er zijn voorbeelden van mensen die de laatste stap zetten, en dat begint vaak met intimidatie, telefoontjes, brieven. En bij ons staan er ook niet al te vrolijke teksten in de brieven."

Veiligheidsmaatregelen

Van Klaveren zegt dat moskeeën ook met andere vormen van haat te maken krijgen in Nederland, bijvoorbeeld als moskeegangers samenkomen in Rotterdam. Mensen die langslopen beginnen te schelden of te spugen.

De moskeeën staan in contact met de gemeenten, zegt Van Klaveren. In Rotterdam is er zelfs direct contact geweest met burgemeester Schouten. "Wij hebben nu gevraagd of onderzocht kan worden op welke manieren de veiligheidsmaatregelen kunnen worden genomen, en daar zijn ze nu naar aan het kijken."

De politie Rotterdam meldt op de hoogte te zijn van de brieven. Het is nog niet duidelijk of er een onderzoek komt.

Tussen vandaag en woensdag komt bij 941.000 vrouwen een brief van Bevolkingsonderzoek Nederland op de mat. Dat meldt de organisatie vrijdagochtend. Het gaat om vrouwen van wie mogelijk of zeker data zijn buitgemaakt door hackers.

Een eerdere ronde brieven ging naar 405.000 mensen, maar twee weken geleden bleek het datalek groter dan eerder gemeld. Daarom licht de instantie nu alle vrouwen in van wie gegevens werden gedeeld met het gehackte laboratorium, Clinical Diagnostics in Rijswijk.

Vier varianten

De boodschap is niet voor iedereen hetzelfde; vier verschillende brieven gaan de deur uit. De brief voor mensen die eerder al op de hoogte werden gesteld, bevat iets meer informatie over wat er precies van hen kan zijn gestolen.

De organisatie meldt nu ook expliciet dat mensen zich geen zorgen hoeven te maken dat hun e-mailadres of telefoonnummer is gestolen. Dat maakt de kans op misbruik kleiner.

In totaal 216.000 vrouwen ontvangen een eerste brief met de mededeling dat hun gegevens voor de hackers toegankelijk waren, terwijl dat eerder nog niet was vastgesteld. Voor 282.000 vrouwen is de boodschap in de brief situatie onzekerder: van hen is niet zeker dat er gegevens zijn gestolen, maar het kan ook niet worden uitgesloten.

Een vierde groep van 38.000 vrouwen kwam niet rechtstreeks, maar via de huisarts in het datalek terecht. Het gaat bij hen om oudere uitstrijkjes van voor 2017. Het gaat daarbij wel om onderzoek voor Bevolkingsonderzoek Nederland. Op het darkweb verschenen eerder data van zowel mannen als vrouwen, vooral afkomstig van huisartsen, maar dat is een andere en nieuwere dataset.

Van hen was al wel bekend dat ze in het lek zaten, maar hun adressen konden nog niet worden gevalideerd, laat een woordvoerder van Bevolkingsonderzoek Nederland weten. Daarom krijgen ze nu pas een brief.

Ransomwaregroep

De hack bij Clinical Diagnostics kwam begin augustus aan het licht. Bij de hack werden in totaal de gegevens van 850.000 mensen gestolen, waarvan het grootste aandeel afkomstig van Bevolkingsonderzoek Nederland: 700.000 vrouwen. De rest van de dataset is afkomstig van huisartsen en behandelcentra.

De hackers van ransomwaregroep Nova publiceerden een deel van de data op het darkweb. Daarbij ging het niet om vrouwen die meewerkten met onderzoek naar baarmoederhalskanker. De hackers dreigden aanvankelijk om nog meer data te publiceren, maar zagen daar uiteindelijk van af. Ook zeiden ze de data te hebben verwijderd, maar of ze dat daadwerkelijk hebben gedaan, kan niet worden vastgesteld.

In de strijd tegen corruptie neemt de Albanese premier Edi Rama een AI-bot op in zijn regering. De virtuele Diella wordt minister van Aanbestedingen.

Corruptie is een wijdverbreid probleem in het land. Volgens Rama is Diella ongevoelig voor steekpenningen, bedreigingen of belangenverstrengeling. Ze moet op basis van objectieve maatstaven gaan bepalen welke bedrijven overheidscontracten krijgen.

"Dit is geen sciencefiction", zei Rami op het partijcongres waar hij de komst van Diella aankondigde. "We zullen 100 procent transparant zijn over de manier waarop publiek geld wordt toegewezen."

Virtuele functionaris

Diella ('zon' in het Albanees) is al een bekende voor de Albanezen. Sinds begin dit jaar helpt ze als virtuele functionaris burgers en bedrijven met papierwerk op het overheidsportaal e-Albania. Ze is daar te zien als een vrouw in traditionele klederdracht.

Rama legde bij de presentatie van het kabinet aan het begin van zijn vierde termijn niet uit hoe het menselijke toezicht op Diella is geregeld. Ook zei hij niets over het risico dat kwaadwillenden het algoritme manipuleren waarmee zij besluiten neemt.

Ingezet op verbetering

Albanië heeft de afgelopen jaren flink ingezet op de bestrijding van corruptie. Een speciale aanklager is zaken begonnen tegen hoge functionarissen als oud-ministers, parlementsleden en burgemeesters.

Desalniettemin heeft het land op de corruptie-index van Transparency International nog altijd de op een na laagste positie van alle Europese landen, na Hongarije. Dat bemoeilijkt de ambitie van Albanië om binnen enkele jaren toe te treden tot de EU.

Met het oog op de naderende verkiezingen voor de Tweede Kamer willen de NOS en de regionale omroepen graag weten wat jij belangrijk vindt, wat je bezighoudt en wat je van de politiek verwacht.

Die verkiezingen worden gehouden op 29 oktober en dat is hét moment om invloed uit te oefenen met je stem.

Wat vind jij belangrijke thema's? Waar moet de politiek zich voor inzetten? Gaat het je om de woningmarkt, je financiële situatie, het klimaat of Gaza? Of vind je de natuur, asiel, zorg of de toekomst van de landbouw belangrijker?

We willen graag weten wat jij ervan vindt, dus doe mee aan dit publieksonderzoek. Dit is geen opiniepeiling, maar een middel om ervaringen en verhalen van mensen te vergaren en te horen wat er leeft in ons land. Het helpt ons de komende weken, op weg naar de verkiezingen, nog beter te berichten over wat jij belangrijk vindt.

Je kunt je mening geven en ervaringen delen door deze korte vragenlijst in te vullen. We stellen het zeer op prijs als je meedoet. Je antwoorden worden vertrouwelijk behandeld. De enquête staat open tot en met zondag 14 september.

Rusland en Belarus zijn een grote militaire oefening begonnen langs de grens met Polen en de Baltische staten. De militaire oefening komt op een uiterst gevoelig moment. Twee dagen geleden haalde de Poolse luchtmacht Russische drones in haar luchtruim neer.

De militaire oefeningen die Rusland en Belarus geregeld houden, veroorzaken zorgen in aangrenzende NAVO-lidstaten. De laatste grote gezamenlijke militaire oefening van de twee buurlanden eindigde begin 2022, kort voor de Russische inval in Oekraïne.

De Poolse premier Tusk spreekt over "zeer agressieve" oefeningen, "heel dicht bij de Poolse grens". Om middernacht sloot Polen daarom voor onbepaalde tijd de grenzen met Belarus, inclusief de treinverbindingen.

Minister Kierwinski van Binnenlandse Zaken meldt dat de grenzen opengaan zodra de regering er zeker van is "dat er geen bedreiging meer is voor Poolse burgers". Litouwen heeft besloten de grenzen te bewaken.

30.000 militairen

Het Kremlin meldt dat de strategische oefening niet gericht is tegen een land. Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen, na grootschalige militaire oefeningen in Belarus. De Amerikaanse president Trump zegt al maanden dat hij zijn best doet om de oorlog te beëindigen, maar Rusland voelt zich niet door hem onder druk gezet en ziet tot nu toe niets in een staakt-het-vuren en onderhandelingen. Vandaag zei het Kremlin dat gesprekken over vrede tussen Rusland en Oekraïne "op pauze" staan. Het stelt dat Europese landen de onderhandelingen tegenwerken.

Vanwege de oorlog in Oekraïne is de omvang van de meerdaagse oefening veel kleiner dan vorige keer. Toen deden 200.000 soldaten mee. Volgens de Litouwse militaire inlichtingendienst gaat het nu om ongeveer 30.000 militairen, al zeggen Rusland en Belarus dat er minder dan 10.000 soldaten betrokken zijn.

De oefening is door Rusland Zapad-2025 genoemd, "Westen-2025". De naam verwijst naar de winstreek van het land waar de training plaatsvindt, in het westen van Rusland.

Drones

Deze week zijn de spanningen tussen NAVO-lid Polen en Rusland hoog opgelopen. Twee dagen geleden drongen meerdere Russische drones het Poolse luchtruim binnen. De Poolse luchtmacht wist de drones onder meer met hulp van Nederlandse F-35-straaljagers neer te halen.

Op Pools grondgebied werden vervolgens vijftien drones gevonden. Tusk zei na het drone-incident dat Polen het "dichtst bij een gewapend conflict sinds de Tweede Wereldoorlog" is.

Gisteren maakten Frankrijk en Duitsland bekend extra gevechtsvliegtuigen naar Polen te sturen om te helpen bij het beschermen van het Poolse luchtruim en de oostgrens van de NAVO.

Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp:

"Het doel dat Rusland opgeeft is dat het land wil kijken hoe het staat met de defensie in het geval van een westerse aanval op wat ze noemen de uniestaat van Rusland en Belarus. De twee landen werken al heel lang heel nauw samen en ze willen daarmee natuurlijk ook een signaal afgeven, zoals altijd met dit soort oefeningen het geval is.

Het ligt voor de hand dat ook de inzet van kernwapens onderdeel is van de oefening. Er zijn kernwapens gestationeerd in Belarus, ook als een duidelijk signaal van Moskou aan het Westen. Waarschijnlijk gaan ze een raketlancering simuleren op de computer, het is niet zeker dat er ook echt raketten zullen worden afgevuurd.

In zijn geheel is deze oefening kleiner en bescheidener van opzet dan de vorige grote oefening in Belarus in 2021 en 2022, net voor de Russische inval in Oekraïne. Er doen nu veel minder Russische troepen aan mee, want die zijn nu grotendeels ingezet aan het front."

Het demissionaire kabinet-Schoof ziet vooralsnog geen reden tot zorg. "Dit past bij wat Rusland normaal doet", zegt demissionair minister Brekelmans van Defensie. "Het is niet iets om heel erg van in de stress te raken."

Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken sluit zich hierbij aan. "Er zijn indicatoren om te beoordelen of bepaalde bewegingen en activiteiten wel of geen oefening zijn. We houden het nauwlettend in de gaten maar er zijn nog geen indicaties dat er iets anders aan de hand is."

Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:

"De oefening is een stuk kleiner dit jaar en de belangrijkste onderdelen vinden plaats op trainingslocaties ver weg van de grens met Polen en Baltische Staten. Dat was vorige keer anders. Toch worden de oefeningen scherp in de gaten gehouden, al helemaal na de Russische drones die woensdag uit de lucht geschoten werden.

Zapad-2025 bootst een oorlog met NAVO-landen na, en volgens de Poolse premier Tusk oefenen Rusland en Belarus dit jaar specifiek een aanval op de Suwalki-corridor. Dit is het gebied tussen Belarus en de Russische exclave Kaliningrad en wordt vaak de achilleshiel van de NAVO genoemd.

Dat de grens met Belarus helemaal gesloten is - ook bijvoorbeeld voor goederentreinen uit China - laat zien dat Polen en andere buurlanden nieuwe provocaties van Rusland niet uitsluiten."

Vijf middelbare scholen in Beverwijk en Heemskerk blijven vandaag gesloten vanwege geweld tussen jongeren. Het gaat om het Castor College, het Dalí College, SKILLS, Forta en Fourteens. Ook het Nova College in Beverwijk (mbo) ging vanochtend dicht.

Op de vestiging van het Nova College in Haarlem zijn vanochtend lessen afgelast, laat de school weten. Sommige activiteiten, zoals intakegesprekken, gaan nog wel door. Op beelden is te zien dat grote groepen leerlingen staan te wachten bij de bushalte.

"Leerlingen voelden zich onveilig", laat een woerdvoerder weten.

Beverwijk en Heemskerk zijn de afgelopen weken in de greep van geweld tussen groepen jongeren. Op Tiktok en Snapchat gaan nu beelden van mishandelingen rond die uit Beverwijk zouden komen.

Op een niet-geverifieerde video is te zien dat een jongen met zijn broek op de enkels wordt rondgesleept. Hij wordt op zijn rug gestompt, tegen zijn hoofd geschopt en uitgescholden.

In een andere video ligt een jongen bloedend op zijn rug, zijn mond afgeplakt met tape. Ook hij wordt door twee mannen in zijn gezicht geschopt. In een derde clip wordt een pistool in iemands mond gestopt van wie de ogen afgeplakt zijn.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden van recente intimidaties en mishandelingen in en rond Beverwijk. Het zijn heftige beelden. We publiceren ze, omdat ze belangrijk zijn om een oordeel te kunnen vormen over het nieuws. Slachtoffers zijn onherkenbaar gemaakt:

Op sociale media gaan daarnaast AI-beelden rond waarbij scholen exploderen. Door de beelden is volgens burgemeester Smit van Beverwijk veel onrust ontstaan. "Het is dreigend, mensen zijn gewoon bang." Ook zelf vindt hij de situatie "ontluisterend".

Na overleg met de schoolbesturen en de politie besloot Smit gisteravond om vijf middelbare scholen vandaag dicht te houden. "De situatie is zo wankel. Ouders zeggen: we houden onze kinderen thuis. Daarom is verstandiger om even rust te creëren en de scholen dicht te houden."

Heliomare College De Velst, voor speciaal voortgezet onderwijs, is vandaag wel open. "We vallen net buiten het risicogebied", zegt een receptioniste.

Noodbevel

De burgemeesters van Beverwijk en Heemskerk kondigden gisteravond een noodbevel af. In de aangewezen veiligheidsrisicogebieden in de twee plaatsen geldt een samenscholingsverbod en mag de politie preventief fouilleren.

Meerdere sportverenigingen deden afgelopen week al een oproep aan hun jeugdleden om 's avonds niet alleen over straat te gaan. Voetbalclub DEM heeft vandaag alle trainingen afgelast. Ook hockeyclub BHC Overbos blijft dicht omdat de hockeyclub binnen het veiligheidsrisicogebied ligt.

'Feiten moeten op tafel'

Minister van Justitie en Veiligheid Foort van Oosten zegt in een reactie te schrikken van de beelden die rondgaan. "Dat moeten we in onze samenleving echt niet willen. Daarom is het goed dat er heel veel aandacht is vanuit het lokale gezag om de feiten op tafel te krijgen."

Dat de scholen dicht blijven is "ontzettend treurig" volgens hem. "Kennelijk is de situatie dusdanig geëscaleerd dat men zich genoodzaakt voelde. Ik hoop dat het bij deze dag mag blijven."

Muziekpodium TivoliVredenburg in Utrecht gaat camerabrillen verbieden. "We nemen dit per direct in ons huisreglement op", zegt directeur Jeroen Bartelse.

Afgelopen weekend werd een man de toegang geweigerd, omdat hij zijn camerabril niet wilde afdoen. Beveiligers herkenden de bril aan de ingang. Hoewel ze de man weigerden, had Tivoli nog geen verbod op camerabrillen in het huisreglement opgenomen.

De aanleiding voor de weigering was het incident bij een festival vorige maand in Rotterdam, waar een man met een camerabril vrouwen op het toilet had gefilmd.

Sociale veiligheid

"Filmen mag, maar hier gaat het om de sociale veiligheid," zegt Bartelse. "Een camerabril hoort daar niet thuis, want een ander heeft niet altijd door dat er wordt gefilmd." Vaak gaat er een lampje branden als er wordt gefilmd met een camerabril, maar dat lampje is niet altijd goed zichtbaar.

Zo signaleerden de beveiligers op het festival in Rotterdam in eerste instantie de camerabril niet. "We kregen een melding van bezoekers dat een man veel naar vrouwen keek bij het damestoilet," vertelt beveiliger Rendel van den Heuvel. Hij was de leidinggevende beveiliger op het feest in augustus waar de man met een bril op het damestoilet filmde.

Beveiligers hielden de man aan en fouilleerden hem. "De man was erg zenuwachtig," zegt Van den Heuvel. "Toen we beter naar zijn hoofd keken, merkten we de bril op."

Het beveiligingsteam vond allerlei camerabeelden van vrouwen die het toilet in liepen. Ook vonden ze beelden waar er onder een rokje werd gefilmd. De politie nam de bril in beslag.

Alert

Van den Heuvel is sinds het festival in Rotterdam alerter geworden op camerabrillen bij evenementen. "Tijdens de briefing vooraf aan een feest zeg ik tegen het beveiligingsteam duidelijk dat we er op moeten letten."

"In beginsel mag je met zo'n bril rondlopen in de openbare ruimte en filmen," zegt Bart Schermer, hoogleraar privacy en cybercrime aan Leiden Universiteit. "De vraag is vooral: waar gebruik je dat ding voor, wat film je, en in hoeverre is de gefilmde persoon zich daarvan bewust?" Of het strafbaar is, hangt van de context af.

Zo is het verboden om vrouwen in een toilet te filmen zegt de hoogleraar. Dat raakt aan privacy. "Als je ergens bij een concert ergens in de menigte staat en je wordt toevallig gefilmd dan is dat niet strafbaar." Volgens de hoogleraar wordt het een ander verhaal als de beelden seksueel getint zijn, of gemaakt worden in kleedkamers of van slachtoffers van ongelukken.

Praktische gadget

Camerabrillen kunnen een handige gadget zijn. De slimme bril kan bijvoorbeeld filmen, foto's maken en bellen. Verschillende influencers maken gebruik van de bril om content te maken en promoten deze online.

Maar ook anderen hebben er baat bij. Menno Streefland liep een dwarslaesie op bij een ski-ongeluk en zit hierdoor vaak in een rolstoel. "Voor mij is een camerabril echt ideaal, omdat ik niet altijd mijn handen vrij heb. Ik gebruik de bril om te bellen en audioboeken te luisteren."

Glassholes

Het probleem met camerabrillen is dat het niet zichtbaar is dat er wordt gefilmd. Dat maakt het tot een maatschappelijk vraagstuk: hoe acceptabel vinden we het dat mensen met een onopvallende bril rondlopen, terwijl ze anderen ongemerkt kunnen opnemen?

Toen de smartbril Google Glass, meer dan 10 jaar geleden op de markt kwam leidde datzelfde ongemak al tot de term "glassholes" voor dragers van de bril, vertelt de hoogleraar.

Daar komt bij dat de beelden gefilmd gecombineerd kunnen worden met technologie als deepfakes. Daarmee zou iemand bijvoorbeeld ongewenst naaktbeelden kunnen creëren van een nietsvermoedende voorbijganger. "De vraag of we dit als samenleving moeten willen, ligt daarom nadrukkelijk op tafel."

De Amerikaanse opsporingsdiensten hebben beelden vrijgegeven van een persoon die wordt gezocht voor de moord op politiek influencer Charlie Kirk. Het gaat om een verdachte die wegvlucht van het dak waar het dodelijk schot vandaan kwam.

Op de beelden is te zien welke route de onbekende persoon nam om weg te komen van het dak. Hij liet zich daarbij van een dak vallen om op een grasveld te komen. Daarna vluchtte hij een omliggende woonwijk in.

Bekijk de beelden hier:

Agenten hebben op de vluchtroute meerdere sporen van deze persoon kunnen vinden, zoals afdrukken van een schoen, hand en vingers. De hoop is ook nog DNA-materiaal te kunnen vinden.

Bronnen zeggen tegen CBS News dat de politie de naam van de verdachte al kent, maar die is nog niet bekendgemaakt. Ook zou er nog geen arrestatiebevel zijn uitgevaardigd.

Twijfels over teksten op kogels

Op foto's die eerder al vrij waren gegeven van de voortvluchtige is te zien dat het waarschijnlijk gaat om een jongeman, gekleed in een zwart T-shirt met een Amerikaanse vlag erop. Vanwege zijn leeftijd kon hij makkelijk opgaan in het vluchtende publiek.

Agenten vonden gisteren op zijn vluchtroute een in een handdoek gewikkeld geweer, een Mauser .30, een redelijk zwaar kaliber. Er zaten in het wapen één lege huls en drie andere patronen.

Aanvankelijk meldden Amerikaanse media op basis van politiebronnen dat op de munitie symbolen waren te zien die te maken zouden hebben met "transgender en antifascistische ideologie", zoals het in Trumps MAGA-kringen wordt genoemd. Inmiddels zeggen de bronnen dat de tekens mogelijk verkeerd zijn geïnterpreteerd en het mogelijk een voorbarige conclusie was.

Er zijn in twee dagen tijd al ruim 7000 tips binnengekomen over de zaak. Volgens de FBI is dat het hoogste aantal sinds de aanslag op de Boston Marathon in 2013. De FBI heeft ook 200 mensen gehoord. Er is een beloning van 100.000 dollar uitgeloofd voor de gouden tip.

Het lichaam van Kirk is overgebracht naar zijn thuisstaat:

De Amerikaanse vicepresident Vance heeft het stoffelijk overschot van Kirk begeleid naar zijn woonplaats. Het werd aan boord van ambtsvliegtuig Air Force 2 van de staat Utah naar zijn thuisstaat Arizona gevlogen.

Samen met een militaire erewacht was Vance een van de dragers van de kist toen die in Salt Lake City aan boord werd gebracht. De vicepresident had de herdenking van de aanslagen van 9/11, gisteren 24 jaar geleden, hiervoor laten schieten.

Vance was goed bevriend met de politiek commentator: Kirk was een van de vertrouwelingen die vorig jaar Trump aanraadde hem als tweede man te kiezen.

Bij aankomst in Phoenix begeleidde Usha, de vrouw van Vance, Kirks weduwe Erika. Vance volgde kort daarna. Beide vrouwen waren gekleed in het zwart en droegen zonnebrillen.

Het is nog niet bekend wanneer de uitvaart is van Kirk. De Amerikaanse president Trump heeft al gezegd die te willen bijwonen. Ook maakte hij gisteren bekend hem postuum de Presidential Medal of Freedom te willen geven, de hoogste onderscheiding voor burgers van het land.

Gouverneur Cox van Utah roept ondertussen op tot kalmte in de samenleving. Volgens hem proberen buitenlandse mogendheden de emoties over de moord op Kirk te misbruiken om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten.

"We zien dat onze tegenstanders geweld willen. We zien bots uit China, Rusland en de hele wereld misinformatie delen en aanzetten tot geweld. Ik wil vragen die te negeren."

Goedemorgen! Vandaag komt de VN-Veiligheidsraad vermoedelijk bijeen vanwege de Russische drones die het Poolse luchtruim binnendrongen. En voetbalclub Vitesse speelt de eerste wedstrijd van het seizoen.

Eerst het weer: vanochtend komen vooral in het noordwesten buien voor, later trekken ze over het hele land. Vooral aan de kust zijn de buien soms pittig met onweer, windstoten tot 75 km per uur, hagel en veel regen. Het wordt 18 graden met een stevige zuidwestenwind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro is door het hooggerechtshof schuldig bevonden aan een poging tot staatsgreep. Vier rechters van het Braziliaanse hof stemden voor, één tegen. Bolsonaro moet 27 jaar de cel in, zo werd even na middernacht Nederlandse tijd bekend.

Bolsonaro werd ervan beschuldigd dat hij had samengezworen om de winst van zijn linkse rivaal Lula in 2022 ongedaan te maken. Duizenden aanhangers van Bolsonaro bestormden op 8 januari 2023 in de hoofdstad Brasilia het Braziliaanse parlement, het presidentieel paleis en het hooggerechtshof. Er werden grote vernielingen aangericht. Zeker 1500 mensen werden gearresteerd.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Op veel plekken rukt de woekerplant watercrassula op. Ze nemen vijvers totaal over waardoor andere planten geen kans meer hebben. Onderzoekers zijn nu een proef gestart met piepkleine galmijten, die de watercrassula van binnenuit moet verzwakken.

Fijne dag!

De Amerikaanse regering heeft voor bijna 10 miljoen dollar aan anticonceptiepillen en spiraaltjes laten vernietigen, die eigenlijk bedoeld waren voor de bevolking van arme landen. Dat meldt The New York Times op basis van overheidsdocumenten en verklaringen van Amerikaanse overheidsdienaren.

Het materiaal was aangekocht voordat Trump begin dit jaar aan zijn tweede termijn begon, en besloot de ontwikkelingshulporganisatie USAID te ontmantelen. Sindsdien was het materiaal opgeslagen in een loods in België.

Abortus

In een verklaring aan de krant laat een woordvoerder van USAID weten dat het medische materiaal inmiddels is vernietigd, omdat de anticonceptiemiddelen kunnen worden gebruikt voor abortussen. "President Trump is vastbesloten om de levens te beschermen van ongeboren kinderen overal ter wereld. Deze regering zal niet meer vruchtafdrijvend materiaal verstrekken onder het mom van humanitaire hulp."

Het materiaal dat vernietigd is, kan echter niet gebruikt worden voor abortussen: het ging enkel om middelen die zwangerschap voorkomen. Ze zijn vernietigd in een verbrandingsoven voor medisch materiaal.

Aanbod voor overkopen afgeslagen

Opvallend is dat verschillende hulporganisaties de regering hadden aangeboden om de anticonceptiemiddelen over te nemen en zelf te verspreiden, tegen betaling: onder meer de Gates Foundation en de Children's Investment Fund Foundation hadden zo'n aanbod gedaan. Dat blijkt uit overheidsdocumenten die de krant heeft opgevraagd.

De regering-Trump besloot echter om de middelen te laten vernietigen: dat kostte zo'n 167.000 dollar.

Belgische reddingspogingen

Aangezien de middelen in België waren opgeslagen, heeft de Belgische regering nog gepoogd de vernietiging tegen te houden, zo meldt een medewerker van Buitenlandse Zaken in dat land: de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Prévot heeft zijn Amerikaanse collega Rubio aangespoord om de vernietiging tegen te houden.

Ook de Vlaamse regering poogde nog om het materiaal te redden, met een beroep op een wet die het verbiedt om bruikbare medicijnen te vernietigen. Beide pogingen zijn mislukt, blijkt nu.

Trumps besluit om USAID op te heffen kan tegen het einde van dit decennium geleid hebben tot 14 miljoen extra doden, zo bleek begin juli uit onderzoek gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet. Vooral veel kinderen in ontwikkelingslanden zullen het slachtoffer zijn.

Bij een tuincentrum in het Gelderse dorpje Uddel hebben twee mannen op een brutale manier een sauna gestolen: ze deden alsof ze hadden betaald, terwijl dat niet zo was. De sauna had een verkoopwaarde van 25.000 euro.

"Ze kwamen het terrein op en daar waren toevallig medewerkers bezig. Die vroegen aan de klanten of ze betaald hadden", zegt de eigenaar van het bedrijf tegen Omroep Gelderland. De dieven zwaaiden met een bon, vertelt hij. "Die hebben we niet gecontroleerd." Het bedrijf had de sauna te koop gezet op Marktplaats.

"De mannen hebben dit op een slimme manier aangepakt", zegt een woordvoerder van de politie. "Ze kregen de vraag om binnen te betalen. Ze deden alsof ze dat hadden gedaan en zijn vervolgens geholpen met het inladen van de sauna." De politie houdt er rekening mee dat de sauna inmiddels is doorverkocht.

De Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro is door het hooggerechtshof schuldig bevonden aan een poging tot staatsgreep. Vier rechters van het Braziliaanse hof stemden voor, één tegen. Bolsonaro moet 27 jaar de cel in, zo werd even na middernacht (Nederlandse tijd) bekend.

Bolsonaro werd ervan beschuldigd dat hij met anderen had samengezworen om de winst van zijn linkse rivaal Lula in 2022 ongedaan te maken. Duizenden aanhangers van Bolsonaro bestormden op 8 januari 2023 in de hoofdstad Brasilia het Braziliaanse parlement, het presidentieel paleis en het hooggerechtshof. Er werden grote vernielingen aangericht. Zeker 1500 mensen werden gearresteerd.

De derde rechter die aan de beurt was om te stemmen, sprak van "enorm veel bewijs" dat Bolsonaro een coup wilde plegen en dat hij aan het hoofd staat van een criminele organisatie. De vierde rechter stemde voor vrijspraak.

De 70-jarige Bolsonaro, die van 2019 tot 2022 president van Brazilië was, heeft altijd ontkend dat hij achter een couppoging zat. Maar de rechters zijn ervan overtuigd dat hij al ver voor de verkiezingen begon met mensen opjutten en met twijfel zaaien over de betrouwbaarheid van de verkiezingen. Na de verkiezingen gaf hij nooit zijn nederlaag toe, vocht de uitslag aan en zette uiteindelijk aan tot rellen, een week nadat Lula beëdigd was.

Uitgewerkte plannen

Uit een uitgebreid politieonderzoek bleek ook dat hij op de hoogte was van plannen om Lula, zijn vicepresident en een hoge rechter te vermoorden. Ook dat heeft hij steeds ontkend. Bij een onderminister uit Bolsonaro's voormalige regering werden uitgewerkte plannen gevonden om Lula te doden. Bij dat plan waren ook enkele ministers en hooggeplaatste militairen betrokken.

De oud-president heeft herhaaldelijk gezegd dat zijn vervolging politiek gemotiveerd is en dat zijn tegenstanders hem willen vernederen. Hij kreeg bijval van de Amerikaanse president Trump. Die noemde de vervolging al eens een heksenjacht en dreigde Brazilië daarom met importtarieven van 50 procent.

Ook vannacht zei Trump in een eerste reactie "niet blij" te zijn met het vonnis. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio zei via sociale media dat het vonnis "onrechtvaardig" is, en dat de VS "met een passende reactie zal komen op deze heksenjacht."

Huisarrest

In aanloop naar het proces bepaalde de rechter dat Bolsonaro een enkelband moet dragen vanwege vluchtgevaar. De politie had een concept-asielaanvraag voor Argentinië op zijn telefoon gevonden. Het document dateerde van februari 2024, kort nadat het onderzoek naar Bolsonaro was begonnen. Ook mocht hij geen sociale media meer gebruiken. Die afspraak schond hij, waarna hij onder huisarrest werd geplaatst.

Jair Bolsonaro heeft geen van de zittingen in de zaak bijgewoond, volgens zijn advocaten om gezondheidsredenen. Hij was ook vandaag niet aanwezig. De advocaat die hem vandaag vertegenwoordigde verliet meteen de zaal toen de derde rechter Bolsonaro schuldig verklaarde, al was ze nog niet uitgepraat. Hij liet meteen weten tegen de uitspraak in beroep te gaan.

Correspondent Nina Jurna over de veroordeling

"Dat Bolsonaro een zware straf kon krijgen was van tevoren bekend. De maximale straf voor alle strafbare feiten waarvoor hij terecht voor stond, zou opgeteld al 43 jaar zijn. De rechters besloten Bolsonaro uiteindelijk 27 jaar celstraf op te leggen, en dat betekent in de praktijk dat de 70-jarige Bolsonaro niet meer vrij komt.

Vooral de plannen voor het beramen van een staatsgreep na de verkiezingen van 2022 wegen zwaar, net als het leiden van een criminele organisatie en zijn betrokkenheid bij een moordplan tegen onder meer de huidige president Lula da Silva. De vier rechters die Bolsonaro veroordeelden vonden de bewijzen hiervoor overweldigend: talloze bewijsstukken met documenten, audioberichten, telefoongesprekken tussen Bolsonaro en hoge militairen en ministers uit zijn regering. Die plannen waren in detail uitgewerkt, maar werden op het laatste moment afgeblazen omdat Bolsonaro niet genoeg steun vond bij het leger.

Voor Brazilie is het een historisch proces. Het is een testcase voor de jonge democratie, die tussen 1964 en 1985 nog een militaire dictatuur was."

Vier landen hebben de afgelopen dagen laten weten dat zij volgend jaar niet of hoogstwaarschijnlijk niet deel zullen nemen aan het Eurovisie Songfestival als Israël ook weer meedoet. Slovenië, Spanje, IJsland en sinds vandaag ook Ierland willen dat Israël wordt uitgesloten of zich terugtrekt vanwege het genocidale geweld in Gaza.

Vandaag liet de Ierse zender RTÉ weten van deelname af te zien als wordt besloten dat Israël mag deelnemen.

"RTÉ vindt dat de deelname onredelijk zou zijn gezien het aanhoudende en afschuwelijke verlies aan mensenlevens in Gaza. RTÉ is ook zeer bezorgd over de gerichte moord op journalisten in Gaza, het ontzeggen van de toegang tot het gebied aan internationale journalisten en de benarde situatie van de resterende gijzelaars", zei de directeur van de omroep, Kevin Bakhurst.

VK-correspondent Fleur Launspach:

"Ierland trekt een duidelijke lijn die past bij het sentiment in de Republiek Ierland. Dat doet het vanwege het aanhoudende geweld en verlies van mensenlevens, en dat sluit echt aan bij hoe Ieren denken over de situatie in Gaza. Je kunt gerust stellen dat van alle Europese landen juist Ierland zich het meest aantrekt van het lot van de Palestijnen.

Ieren zien een historische parallel, namelijk het leven onder een bezetter. In het geval van Ierland waren de historische bezetters de Britten. Katholieke Ieren zagen zich toen als een onderdrukt volk.

In Ierland bestaat daardoor veel empathie voor de Palestijnen die steeds verder in kleine gebieden werden teruggedrongen, met steeds minder rechten - wat leidde tot haat en geweld. Ook in Ierland leidde onderdrukking tot gewapend verzet: de Troubles. Daarin werd de IRA de gewapende organisatie die de strijd aanging met de Britten met aanslagen en bommen."

Een week geleden liet de Sloveense publieke omroep RTVSLO als eerste weten alleen te zullen deelnemen wanneer Israël dat niet doet. "Als we het niet eens kunnen worden over een passende samenwerking, dan komen we niet", sprak directeur Ksenija Horvat.

De Spaanse minister van Cultuur Ernest Urtasun uitte maandag zijn twijfels. "Ik denk niet dat we de deelname van Israël aan internationale evenementen kunnen normaliseren alsof er niets aan de hand is", zei hij.

Ook de directeur van de IJslandse zender Ríkisútvarpið (RÚV) bracht eenzelfde boodschap. Momenteel voert de EBU, de organisator van het songfestival, voorbereidende gesprekken met alle landen. IJsland laat weten dat wanneer Israël niet wordt uitgesloten het zal overwegen zich eveneens terug te trekken.

"Dat is een mogelijkheid als er geen verandering komt in het standpunt van de EBU, en er niet wordt gereageerd op de bezorgde geluiden van ons, Spanje, Slovenië en andere landen", zei directeur Stefán Eiríksson.

Deelname Nederland

Over de deelname van Nederland is nog niets besloten, laat een woordvoerder van de AVROTROS weten aan de NOS. De omroep blijft bij een eerdere verklaring waarin staat dat er geen verdere toelichting komt zolang ze in gesprek is met de EBU. De woordvoerder geeft aan dat er binnenkort meer duidelijkheid komt.

Er deden dit jaar 37 landen mee, waarvan er nu vier openlijk twijfels hebben uitgesproken. Normaal gesproken moeten landen de EBU uiterlijk in oktober laten weten of ze meedoen of niet, maar dit jaar is de deadline uitgesteld tot december.

Het Eurovisiesongfestival vindt volgend jaar mei plaats in Wenen. Het is met meer dan 160 miljoen kijkers een van de grootste tv-evenementen ter wereld.