NOS Nieuws - Algemeen

De Europese Commissie heeft invallen gedaan bij Europese kantoren van de Chinese webwinkel Temu. Dat schrijven meerdere media, waaronder persbureaus Bloomberg en AFP en de krant Financial Times.

De invallen vonden plaats in het kader van een onderzoek tegen ongeoorloofde staatssteun, waardoor Temu oneerlijk de concurrentie zou kunnen aangaan met andere webwinkels.

De Commissie zelf bevestigde enkel een "onaangekondigde inspectie" te hebben gedaan bij "een bedrijf in de e-commerce-sector", zonder de naam van Temu te noemen. Maar volgens de media gaat het dus wel degelijk om het Chinese bedrijf, zo schrijven ze op basis van bronnen binnen de Commissie. Temu zelf heeft nog niet gereageerd op de invallen.

Meer onderzoeken

De EU introduceerde in 2023 regelgeving tegen marktverstorende staatssubsidies door landen buiten de Europese Unie. Die regelgeving was vooral in het leven geroepen tegen Chinese bedrijven. Peking wordt ervan beschuldigd bedrijven met subsidies te helpen om producten extra goedkoop op de Europese markt te kunnen verkopen.

Naar het snelgroeiende Temu lopen meer Europese onderzoeken. Een daarvan richt zich op mogelijk verboden manieren waarop de webwinkel klanten verleidt om aankopen te doen. Ook beschuldigde het dagelijkse EU-bestuur Temu ervan te weinig te doen tegen illegale producten op het platform.

Alsof de dreiging van Rusland nog niet genoeg was, krijgt de NAVO nu ook te maken met toenemende spanningen tussen de twee belangrijkste spelers binnen het bondgenootschap: de VS en de EU. Het machtigste lid zet openlijk vraagtekens bij de betrouwbaarheid van de Europese tak van de club, terwijl NAVO-chef Rutte steeds maar de eensgezindheid benadrukt.

Vandaag zoekt de topman nadrukkelijk de publiciteit om aandacht te vragen voor de uitdagingen waar het Westen voor staat. Tussen 14.00 en 15.00 uur spreekt hij in Berlijn als belangrijkste gast op een veiligheidsconferentie.

Het is een jaar na zijn eerste grote speech in Brussel getiteld: 'To prevent war, NATO must do more'. Een roerig jaar volgde. De militaire alliantie vierde successen, maar staat ook onder ongekende druk na de terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis.

Betrouwbare bondgenoot?

De verhoudingen binnen het NAVO-bondgenootschap staan op scherp. In de vrijdag gepresenteerde National Security Strategy van de Amerikanen staat "dat voorkomen moet worden dat de NAVO maar eindeloos blijft uitbreiden", een argument rechtstreeks afkomstig uit de koker van de Russische president. De VS wil de contacten met Rusland herstellen, terwijl dat land in officiële NAVO-documenten gezien wordt als langetermijnbedreiging.

De veiligheidsstrategie van de VS is ook een directe aanval op de Europese Unie, traditioneel de belangrijkste bondgenoot van de VS. Maar Trump ziet de EU als een bedreiging van de Europese beschaving. "Als het zo doorgaat, is Europa over twintig jaar niet te herkennen, waardoor het maar de vraag is of Europese landen economisch en militair nog wel sterk genoeg zijn om een betrouwbare bondgenoot te zijn", staat in het stuk.

De eerste reacties waren voorzichtig. "Niet reageren is ook een vorm van communiceren", aldus een woordvoerder van de Europese Commissie. In een interview met online nieuwsplatform Politico gooide Trump dinsdag nog wat extra olie op het vuur. "Ik denk dat ze zwak zijn", zei hij over Europese leiders, "en ik denk dat ze politiek correct willen zijn. Ze weten niet wat ze moeten doen."

De Duitse bondskanselier Merz noemt de bemoeienis van de VS onaanvaardbaar. "Europa heeft geen Amerikaanse hulp nodig om zijn democratie te beschermen." De voorzitter van de Europese Raad, António Costa, vraagt zich hardop af of de Amerikanen zich nog wel gedragen als vrienden. "Die komen niet met dreigementen, ze respecteren elkaar."

Roerig jaar

Rutte liet zich nog niet uit over de Amerikaanse kritiek op Europa. Vorig jaar vroeg hij in zijn speech om veel meer geld voor de NAVO en om een mentale omslag, waarbij mensen zich moesten voorbereiden op oorlog.

Het geld kwam er: op de top in Den Haag deze zomer spraken de 32 lidstaten van de alliantie een ongekende verhoging van de budgetten af. De beloftes volgden op dreigende taal vanuit Washington dat zij niet langer verantwoordelijk wilden zijn voor de Europese veiligheid.

In februari kregen de niet-Amerikaanse NAVO-bondgenoten ervan langs van defensieminister Hegseth. Hij overviel zijn Europese partners met de rechtstreekse onderhandelingen van de VS met de Russische president Poetin. Zonder Oekraïne, zonder de Europeanen.

Ook vicepresident Vance leerde de Europeanen een lesje. Hij zei in München dat de grootste bedreiging voor de Europese veiligheid niet Rusland of China is, maar van binnenuit komt, door massa-immigratie en wat hij 'censuur' noemde van radicaal-rechtse partijen.

Rutte-strategie

Rutte blijft herhalen dat Trumps inzet en toewijding aan de alliantie in beton gegoten zijn. Het uitbundige prijzen van de Amerikaanse president klinkt inmiddels sleets. Maar zolang de Europese veiligheid van de Amerikanen afhangt, heeft hij geen keus, zeggen mensen rondom Rutte. De kritiek op al te veel gevlei neemt hij voor lief.

Het afgelopen jaar is de NAVO-topman een groot deel van zijn tijd bezig geweest met Trumpwhispering. Vaak is het schadebeperking, bijvoorbeeld nadat president Zelensky in het Witte Huis publiekelijk geschoffeerd werd. Rutte wist de boel te sussen, een volgende ontmoeting tussen Zelensky en Trump met Europese leiders leek een succes.

Tot nu toe heeft hij het luisterend oor van Trump. Om dat zo te houden moet Rutte in zijn speech vanmiddag blijven balanceren tussen de Europese en de Amerikaanse belangen.

Goedemorgen! Het gerechtshof doet uitspraak in het hoger beroep over de moord op Peter R. de Vries en Feyenoord, Go Ahead Eagles, Utrecht en AZ komen Europees in actie.

Eerst het weer: vanochtend is het bewolkt en regionaal nevelig. Later op de dag breekt in het binnenland de zon af en toe door. Het blijft droog en bij een matige zuidenwind wordt het 9 tot 11 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Staten hebben voor de Venezolaanse kust een olietanker in beslag genomen. Amerikaanse media melden dat het gaat om een tanker waartegen in 2022 al sancties zijn ingesteld vanwege banden met Iran en het Libanese Hezbollah.

President Trump noemt het een "grote tanker, de grootste die ooit in beslag genomen is". Het schip voer onder de Guyanese vlag, maar dat land zegt dat het daar niet geregistreerd staat.

Ook de Amerikaanse minister van Justitie bevestigt de inname, volgens haar zou het zijn ingezet "ter ondersteuning van buitenlandse terroristische organisaties".

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De Nederlandse handbalsters bereikten gisteren in eigen land de kwartfinale van het WK door Hongarije met 28-23 te verslaan. In de catacomben werden ze opgewacht door koning Willem-Alexander die de overwinning met hen meevierde.

Fijne dag!

De schade door oplichting met beleggingstrucs ligt waarschijnlijk tien keer hoger dan wordt aangenomen. Vorig jaar deden slachtoffers aangifte bij de politie ter waarde van 75 miljoen euro. Dat is volgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) slechts het topje van de ijsberg, want slechts een klein deel van slachtoffers doet aangifte.

Op basis van een eigen berekening schat de toezichthouder dat de schade van beleggingsfraude vorig jaar op 750 miljoen euro uitkomt. "En dat is echt geen overdreven schatting", benadrukt AFM-voorzitter Laura van Geest.

Schaamte

Bij mensen die in de val van een beleggingsoplichter trappen is de schaamte bijzonder groot. Omdat slachtoffers de schuld ook vaak ook bij zichzelf zoeken, doen zij veelal geen aangifte.

Ook zijn er verschillende instanties die los van elkaar alle beleggingsfraude bijhouden. Naast politie en justitie houden ook bijvoorbeeld de AFM en de Fraudehelpdesk meldingen bij.

Jong en oud

Op basis van de informatie van alle instanties en een vergelijking met de gevallen in omliggende landen, vermoedt de AFM dat slechts 7 tot 10 procent van de slachtoffers zich ergens meldt. Daardoor denkt de AFM dat de werkelijke schade vorig jaar uitkomt op in totaal 750 miljoen euro.

De schade is zo groot, omdat het volgens de AFM bij zowel jong als oud voorkomt. "Achter die 750 miljoen euro gaan heel veel slachtoffers schuil. Jong, oud, hoogopgeleid, praktisch geschoold", somt Van Geest op. "Het kan ons allemaal overkomen."

Wat is beleggingsfraude?

Beleggingsfraude komt in vele soorten en maten voor. De AFM spreekt van beleggingsfraude als mensen worden misleid met valse informatie, misleidende beloftes over rendementen of (niet-bestaande) beleggingsproducten. Alleen de crimineel wordt er rijker van.

Een bekende oplichtingsvorm is een piramidespel, waarbij iedereen die geld inlegt hoge winst wordt beloofd als hij of zij nieuwe deelnemers werft. Bij ponzifraude worden winstuitkeringen gefinancierd met geld van nieuwe deelnemers, in plaats van werkelijke winst uit beleggingen.

Bij boilerroomfraude bellen fraudeurs op agressieve toon slachtoffers vanuit een callcenter. Ook worden slachtoffers vaak misleid met zeer complexe producten. Fraudeurs die zich voordoen als advocaten of toezichthouders vallen onder de term recoveryroom-fraude.

Tot slot is er ook nog pump en dump. Hierbij wordt de koers van aandelen expres omhooggeduwd zodat anderen die aandelen ook gaan kopen. Het aandeel stort ineen als de fraudeurs op de piek zelf hun winst pakken.

Op basis van slachtoffers die zich melden verwijst de AFM het vooroordeel dat alleen goedgelovige mensen in beleggingsfraude trappen naar de prullenbak. Veel gedupeerden blijken namelijk wel degelijk enige kennis van beleggen te hebben.

Hoop en hebberigheid

Slachtoffers zijn meestal ouderen die hun pensioen willen aanvullen of werkenden die aan hun appeltje voor de dorst iets meer willen overhouden dan de spaarrente. Daarnaast zijn er nog jongeren die door mooie verhalen denken snel rijk te kunnen worden.

"Mensen worden langzaam, maar zeker toch verleid om in te stappen. Terwijl ze dat beter niet kunnen doen", zegt Van Geest. "Maar door al die hele mooie verhalen word je hoopvol en op zeker moment misschien ook een beetje hebberig. Dan let je niet zo goed op en stink je er tóch in. Hoop en hebberigheid zijn een dodelijke combinatie. Daar spelen die oplichters heel vakkundig op in."

In Nederland rukt beleggingsfraude de laatste jaren snel op. Enerzijds omdat veel Nederlanders online zijn en dus ook makkelijker te benaderen zijn door criminelen. Anderzijds omdat de technieken om mensen op te lichten steeds geraffineerder en ook goedkoper worden.

Oplichting inkopen

Van Geest wijst naar mogelijkheden om via kunstmatige intelligentie heuse nepwebsites te bouwen en amper van echt te onderscheiden filmpjes waarin bekende Nederlanders de beleggingsproducten aanprijzen: "Dat wordt steeds makkelijker en ook goedkoper. Op die manier wordt iemand naar binnen hengelen steeds eenvoudiger."

Eigenlijk hoeft een fraudeur niet eens meer technisch geschoold te zijn. Alleen een listig plan om iemand te verleiden is voldoende. "Onderdelen van de oplichtingspraktijk kun je gewoon op het dark web kopen bij aanbieders in Oost-Europa of Azië. Het is crime-as-a-service. Je hoeft het niet zelf te maken, maar koopt het gewoon in."

De AFM denkt dat beleggingsfraude een grotere prioriteit wordt om aan te pakken als alle meldingen niet meer zo versnipperd worden geregistreerd. Van Geest pleit daarom voor de invoering van één meldpunt.

De druk op het gevangeniswezen in Nederland blijft hoog. Door personeelstekorten en een tekort aan cellen zijn gevangenissen al langere tijd overvol. Strafrechtexperts en advocaten waarschuwen bovendien dat verdachten nog altijd te vaak of te snel in voorlopige hechtenis zitten.

Verdachten in voorarrest zijn niet veroordeeld en juridisch dus onschuldig. Het Centraal Bureau van Statistiek becijferde eerder dit jaar dat in 2024 bijna de helft van de mensen in detentie nog in afwachting was van de behandeling van hun zaak.

"Het zou een uitzondering moeten zijn om deze mensen op te sluiten, maar in Nederland is de praktijk anders", zegt strafrechtdeskundige Jacques Claessen van de Universiteit Maastricht.

Uit een enquête van NOS op 3 en platform voor onderzoeksjournalistiek Investico onder bijna 300 strafrechtadvocaten blijkt dat 90 procent van hen vindt dat verdachten te vaak of te lang in de cel moeten zitten tijdens het onderzoek naar een mogelijk strafbaar feit. Hoewel er op papier strenge criteria zijn om iemand vast te houden tot aan de rechtszaak, wordt daar in de praktijk volgens advocaten te soepel mee omgegaan.

Europese vergelijking

In Nederland worden verdachten in vergelijking met veel andere Europese landen vaker in voorlopige hechtenis geplaatst, meldde het College voor de Rechten van de Mens al in 2017. Dit najaar concludeerde het mensenrechteninstituut dat er sindsdien weinig is verbeterd en drong het opnieuw aan op maatregelen.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens tikte Nederland in 2021 op de vingers. Het oordeelde toen dat rechters verdachten te gemakkelijk vasthielden, zonder voldoende te motiveren waarom dat noodzakelijk was.

'Geen speerpunt'

Emeritus hoogleraar strafrecht Gerard Mols is kritisch op de ruime toepassing van voorlopige hechtenis. Hij wijst daarbij naar de Raad voor de Rechtspraak. "Zij hadden het na de veroordeling door het Europese Hof tot speerpunt moeten maken. Zij moeten zorgen voor meer capaciteit zodat rechters meer tijd krijgen om dit soort beslissingen te nemen", zegt hij.

De Raad voor de Rechtspraak zegt in een reactie "wel degelijk veel aandacht voor (de motivering van) de voorlopige hechtenis" te hebben. De Raad laat weten dat het belangrijk is dat rechters met elkaar het gesprek blijven voeren om "het aantal verdachten in voorlopige hechtenis zoveel mogelijk te beperken".

Overvolle gevangenissen

Dat zoveel verdachten in voorlopige hechtenis zitten is opvallend, want door het tekort aan cellen en personeel zijn gevangenissen al langere tijd overvol. Om de druk te verlichten, komen gevangenen daarom twee weken eerder vrij. Het kabinet zei eerder zo snel mogelijk van deze noodmaatregel af te willen, maar daar lijkt voorlopig geen sprake van.

Rechters kunnen in bepaalde zaken bij voorlopige hechtenis kiezen voor elektronische detentie in plaats van een celstraf. Daarbij wacht een verdachte met een enkelband thuis het vonnis af. Volgens strafrechtdeskundige Claessen, die onderzoek deed naar elektronische detentie, kan dat helpen om de druk op het gevangeniswezen te verminderen. "Als je kijkt naar de huidige situatie van code zwart, dan kan het opleggen van een enkelband bij sommige verdachten een deel van de oplossing zijn."

NOS op 3 onderzocht samen met onderzoeksjournalisten van Investico en de Groene Amsterdammer waarom Nederland zoveel nog onschuldige mensen opsluit:

In de Amsterdamse wijk Floradorp zijn afgelopen avond meerdere brandjes gesticht. Ook werd er vuurwerk naar de politie gegooid.

De ongeregeldheden ontstonden na de vertoning van een documentaire over het traditionele vreugdevuur in de wijk. Het grote vuur, dat normaal gesproken bij de jaarwisseling wordt ontstoken, is dit jaar door de gemeente verboden vanwege zorgen over de veiligheid.

Volgens Het Parool gingen na de vertoning enkele tientallen mensen de straat op, waarbij ze tegenover de politie kwamen te staan. Daarbij werd er meerdere keren met vuurwerk naar agenten gegooid, meldt AT5. Eén persoon is aangehouden.

Sinds het verbod op het vreugdevuur is het vaker onrustig in de wijk in Amsterdam-Noord. Eerder werd een busje van handhavers bekogeld en werd een beveiligingscamera van de gemeente opgeblazen.

De Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinnaar Maria Corina Machado is na maandenlang ondergedoken te zijn geweest weer in het openbaar verschenen. Vanaf een balkon van haar hotel in Oslo zwaaide ze naar het publiek.

Machado (58) reisde in het geheim naar de Noorse hoofdstad voor de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede, die ze eerder dit jaar kreeg toegekend. Eerder op de dag werd al duidelijk dat ze niet op tijd bij de ceremonie kon zijn. Daarom nam haar dochter de prijs in ontvangst.

Later op de avond verscheen Machado alsnog in het openbaar. Op haar hotelbalkon legde ze haar hand op haar hart en zong ze het Venezolaanse volkslied met de aanwezige aanhangers. Daarna liep ze naar buiten om hen persoonlijk te begroeten.

The Wall Street Journal meldt dat Machado via Curaçao het land heeft verlaten. Ze zou met een houten vissersbootje de overtocht hebben gemaakt, zoals Venezolaanse vluchtelingen vaker doen. Tegenwind en een onstuimige zee leverden daarbij vertraging op.

Medestanders van Machado hadden vooraf contact met het Amerikaanse leger gezocht, om te voorkomen dat haar schip als een drugsboot uit het water zou worden geschoten. De VS heeft dat de afgelopen maanden meerdere keren gedaan bij boten uit Venezuela. Het Witte Huis wilde niet reageren op het verhaal.

Machado had eerder al een spannende reis van 10 uur achter de rug om van haar onderduikplek in Caracas naar de kust te komen. Vermomd met een pruik moest ze door tien controleposten komen, meldt de Amerikaanse krant.

Chartervliegtuig

Volgens The Wall Street Journal kwam Machado dinsdag rond 15.00 uur op Curaçao aan en verbleef er een nacht, voordat ze met een chartervliegtuig richting Noorwegen ging. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat niet.

De voorzitter van het Nobelcomité noemt het "een reis onder uiterst gevaarlijke omstandigheden". In een telefonische boodschap zei Machado dat veel mensen hun leven hadden geriskeerd om haar in Oslo te krijgen.

Ondergedoken

De oppositieleider zat sinds begin januari ondergedoken. Ze is fel tegenstander van de regering van president Maduro en werd vorig jaar uitgesloten van verkiezingsdeelname. Ook kreeg ze een reisverbod van tien jaar opgelegd.

Bij de Nobelprijsuitreiking waren verschillende Latijns-Amerikaanse leiders aanwezig om hun steun aan Machado te betuigen. Onder anderen de Argentijnse president Milei, de Ecuadoraanse president Noboa, de Panamese president Mulino en de Paraguayaanse president Peña waren naar Oslo afgereisd.

Machado droeg de prijs op aan alle Venezolanen. "En zodra ik aankom, zal ik eindelijk mijn familie en mijn kinderen kunnen omarmen, die ik al twee jaar niet heb gezien, en zoveel Venezolanen en Noren die onze strijd delen", zei ze. Ze zei eerder al na de uitreiking weer van plan te zijn terug te reizen.

Een groep vermoedelijk Nederlandse mannen heeft begin deze week voor behoorlijk wat opschudding gezorgd in de Duitse stad Kleve. De mannen renden in hun blootje door de binnenstad en werden even later ook gespot bij een kasteel.

Bij de politie kwamen meerdere belletjes binnen over de groep. Volgens de Duitse regionale krant NRZ ging het om negen mannen, die na hun actie vertrokken in een auto met Nederlands kenteken. De krant beschrijft het negental als "luidruchtige Nederlanders".

De naakte mannen trokken behoorlijk de aandacht en werden door verschillende omstanders gefilmd. Online verschenen meerdere filmpjes, maar die zijn volgens de publieke omroep WDR inmiddels grotendeels offline gehaald.

Waarom de mannen poedelnaakt door de straten van Kleve renden, is onbekend. Ook de politie tast in het duister, zegt een woordvoerder tegen NRZ. "We hebben geen idee wat het was. Of het een vrijgezellenfeest was of een verloren weddenschap, we weten het niet."

De politie schat dat de mannen ongeveer 20 jaar oud zijn. Volgens WDR is er aangifte gedaan van openbare zedenschennis. Het Openbaar Ministerie moet nog bepalen of er ook sprake is van een strafbaar feit.

In Bolivia is de pas afgetreden president Luis Arce opgepakt. Dat meldt Edmand Lara, vicepresident van het Zuid-Amerikaanse land, via sociale media.

Volgens Boliviaanse media zou Arce betrokken zijn bij het verduisteren van geld uit een fonds voor inheemse bevolkingsgroepen tussen 2006 en 2014. Arce was in die periode minister van Economische Zaken onder toenmalig president Evo Morales.

"Wie van dit land heeft gestolen, zal elke laatste cent moeten teruggeven", zei Lara in een videoboodschap die hij eindigde met de woorden "dood aan de corrupten". Volgens de vicepresident zullen er nog meer arrestaties volgen en was Arce pas het eerste doelwit.

De arrestatie van Arce komt slechts een maand na zijn aftreden als president. Op 8 november werd hij opgevolgd door de christendemocraat Rodrigo Paz Pereira. Daarmee kwam een einde aan bijna twintig jaar aan linkse regeringen in Bolivia.

Arce heeft nog niet gereageerd op de beschuldigingen. Een voormalig minister en bondgenoot van Arce zei dat de oud-president "natuurlijk" onschuldig is.

Een deel van de Gazastrook is de afgelopen dag getroffen door noodweer. Volgens Palestijnse berichten zijn veel tenten van vluchtelingen in het grotendeels verwoeste gebied onder water komen te staan.

Op beelden is te zien hoe inwoners door de modder lopen en met pannen of emmers proberen hun tenten droog te maken. Volgens de Israëlische krant Haaretz zijn meerdere tenten ingestort. Matrassen en dekens zijn daarnaast door de overstromingen nat en onbruikbaar geraakt.

Veel mensen zoeken noodgedwongen hun toevlucht in gebouwen, maar die zijn vaak overvol en onverwarmd. Bij de Palestijnse hulpdiensten zijn noodoproepen binnengekomen vanuit de vluchtelingenkampen.

Een inwoner van Gaza-Stad vertelt aan het Duitse persbureau DPA dat hij bang was dat zijn tent zou instorten. "Ik heb de hele nacht met mijn blote handen de paal vastgehouden", zegt de 42-jarige man, die vertelt hoe het water van alle kanten zijn tent binnenstroomde. Hij verbleef daar met zijn vrouw en vijf kinderen.

Ook een 33-jarige vrouw zegt een angstige nacht te hebben gehad. Zij vond met haar gezin tijdelijk onderdak in een gedeeltelijk ingestort gebouw, maar haar kinderen waren de hele nacht bang dat plafond zou instorten.

Op de vlucht

In de Gazastrook zijn nog altijd honderdduizenden mensen op de vlucht. Veel van hen wonen in tentenkampen, die soms zijn opgebouwd op laaggelegen plekken. Doordat afwateringssystemen niet functioneren, mengt rioolwater zich met het overtollige regenwater.

De Palestijnse meteorologische dienst verwacht dat het stormachtige weer met hagel, wind en regen tot vrijdag kan aanhouden.

Bij werkzaamheden aan een oliepijpleiding in Duitsland is minimaal 200.000 liter ruwe olie vrijgekomen. In de buurt van de plaats Gramzow in de deelstaat Brandenburg ontstond een klein lek waardoor de olie onder een druk van 20 bar metershoog naar buiten werd geperst.

Om de gevolgen te bestrijden zijn honderd brandweerlieden en 25 specialisten van een raffinaderij ingezet. Ze hebben de uitstoot van olie aanzienlijk teruggebracht, maar nog niet helemaal kunnen stoppen.

De meeste olie is op een akker terechtgekomen en wordt met een speciaal voertuig opgezogen. Een geluk bij het ongeluk is dat de laatste tijd veel geregend heeft. Omdat olie lichter is dan water, zal het niet in de grond wegzakken en het grondwater vervuilen.

Het opruimen van de olie zal zeker tot in de ochtend duren.

De pendelbus die vanaf station Emmen richting het asielzoekerscentrum in Ter Apel rijdt, wordt gratis. Dat heeft vervoerder Qbuzz bekendgemaakt.

Qbuzz spreekt over een nieuwe veiligheidsmaatregel na een aantal "impactvolle en zeer vervelende situaties" voor buschauffeurs, meldt RTV Drenthe.

Bus 73 tussen Emmen en het azc in Ter Apel wordt vooral gebruikt door asielzoekers. Zij weigeren soms om de ritprijs van 4,52 euro te betalen of vertonen ander probleemgedrag.

'Heel bedreigend'

Begin oktober bijvoorbeeld, stapte midden in Ter Apel een man de bus in die geen geld zei te hebben. Toen een Qbuzz-chauffeur hem de toegang weigerde, ging het mis.

"De man ging echt als een dolle tekeer. Hij schreeuwde en schopte keihard tegen de incheckpaal, die afknapte. Daarna was de pinautomaat aan de beurt. Daar bleef ook weinig van over", aldus de chauffeur bij RTV Noord. "Door op een prullenmand te gaan staan probeerde hij ook nog via het dashboard bij me te komen, maar dat lukte gelukkig niet. Dat was wel heel bedreigend. Daarna ging hij de bus uit en rukte de ruitenwissers eraf."

Omdat de chauffeur de noodknop toen al had ingedrukt, was de politie snel ter plaatse. De man werd opgepakt.

Het werk neergelegd

Het incident begin oktober staat niet op zichzelf. De ritten op lijn 73 verlopen meestal goed, laat Qbuzz weten, maar volgens de vervoerder is wel een stijging te zien in het aantal incidenten en worden die ook steeds ernstiger.

Het probleem speelt al jaren. In 2021 legden chauffeurs meermaals het werk neer om aandacht te vragen voor de bedreigingen en intimidatie waarmee ze te maken kregen.

In de loop der jaren zijn verschillende maatregelen genomen. Zo zet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zogenoemde hosts in, die reizigers vanuit het azc begeleiden naar de pendelbus. In de bussen en op het station Emmen zijn extra toezichthouders aanwezig.

Besloten vervoer

De pendeldienst wordt georganiseerd door het ministerie van Justitie en Veiligheid in samenwerking met beide gemeenten. De uitvoerder van de ritten is Drenthe Tours. Dat betekent dat het gaat om besloten vervoer, niet om openbaar vervoer.

Qbuzz noemt het van belang dat bewoners en bezoekers van het azc in Ter Apel gebruik kunnen maken van de pendeldienst. De vervoerder verwacht verlichting te zien op de 'gewone' Qbuzz-lijnen.

"De kracht zit in de combinatie van maatregelen", zegt Laurence Hovenkamp van Qbuzz. "Het vrij beschikbaar stellen van de pendeldienst is wat mij betreft een cruciale stap om het hele pakket te laten slagen."

De VS heeft voor de kust van Venezuela een olietanker in beslag genomen. Volgens president Trump gaat het om een "grote tanker, de grootste die ooit in beslag is genomen".

Amerikaanse media melden dat het gaat om een tanker met de naam The Skipper, waartegen al in 2022 sancties zijn ingesteld vanwege banden met Iran en de Libanese militante beweging Hezbollah. Het schip voer onder de vlag van Guyana, maar volgens dat land staat het schip niet geregistreerd in Guyana.

Mariniers gaan aan boord van de olietanker:

Pamela Bondi, de Amerikaanse minister van Justitie, bevestigt op X de inname van een olietanker. Ze noemt de naam van het schip niet, maar zegt wel dat het werd gebruikt om olie uit Venezuela en Iran te vervoeren. Daarmee zou het zijn ingezet "ter ondersteuning van buitenlandse terroristische organisaties".

Bij de inname werden volgens media twee helikopters, tien leden van de kustwacht en nog eens tien mariniers ingezet. Volgens Bondi is de inbeslagname "veilig en verantwoord" verlopen.

Militair ingrijpen

De regering van Venezuela noemt het in beslag nemen van de olietanker "internationale piraterij". In een verklaring stelt de regering dat de Verenigde Staten het gemunt hebben op de olievoorraden van het land. "Hiermee zijn eindelijk de ware redenen voor de langdurige agressie tegen Venezuela onthuld", valt er in de verklaring te lezen.

Venezuela heeft enorme olievoorraden en de export daarvan is voor het land een belangrijke inkomstenbron. Vanwege Amerikaanse sancties mag de olie niet de wereldwijde markt op. Het Venezolaanse staatsoliebedrijf slijt het grootste deel van de productie daarom aan China, met een flinke korting.

De Amerikaanse president heeft Venezuela al langer op de korrel. Hij maakt er geen geheim van dat wat hem betreft de Venezolaanse president Maduro het veld moet ruimen en voert op verschillende manieren de druk op. In het Witte Huis zei Trump dat er ook "andere dingen gaande zijn" waar later meer over duidelijk moet worden. Details gaf hij niet.

Trump beschuldigt Maduro en zijn regime onder meer van leidinggeven aan een kartel dat op grote schaal drugs naar de VS zou smokkelen. Onafhankelijke deskundigen zeggen dat Trump de rol van Venezuela overdrijft. De Amerikaanse president zinspeelde meermaals op een militaire interventie in het Zuid-Amerikaanse land, dat op enkele tientallen kilometers van Aruba, Curaçao en Bonaire ligt.

De Amerikanen zijn de afgelopen maanden bezig met een grote troepenopbouw in het Caribisch gebied. Naast tienduizenden militairen is er in de regio een vliegdekschip met gevechtsvliegtuigen gestationeerd.

Trainingsvlucht

Gisteren vlogen twee Amerikaanse gevechtsvliegtuigen over de Golf van Venezuela. Ze waren daar meer dan een half uur, blijkt uit openbare vluchtgegevens. Vermoedelijk was dat de eerste keer in lange tijd dat Amerikaanse vliegtuigen zo dicht bij het Venezolaanse vasteland waren. Een Amerikaanse functionaris sprak van een "routinematige trainingsvlucht".

Sinds september hebben de Amerikanen in de Caribische Zee en het oostelijk deel van de Stille Oceaan tientallen dodelijke aanvallen uitgevoerd op boten die drugs zouden vervoeren. Daarbij kwamen negentig mensen om het leven.

In deze video meer over waarom Trump zijn pijlen gericht heeft op Venezuela:

Onderzoekers van het British Museum hebben bewijs gevonden dat mensen in het zuiden van Engeland 415.000 jaar geleden al vuur maakten. Dat is heel veel vroeger dan tot nu toe bekend was. De oudste plek waar aantoonbaar vuur werd gemaakt lag tot nu in Noord-Frankrijk en was niet ouder dan 50.000 jaar.

De ploeg van het British Museum deed opgravingen bij de plaats Barnham in het graafschap Suffolk op een plek waar in de steentijd vroege neanderthalers leefden. Ze troffen een stukje verhitte klei, door hitte vernielde vuurstenen handbijlen en twee stukjes pyriet aan. Pyriet is een mineraal dat vonken produceert als je ermee langs vuursteen slaat.

Onderzoek wees uit dat de klei langdurig aan temperaturen van meer dan 700 graden blootgesteld is geweest. Verder onderzoek sloot natuurbranden als oorzaak van de verhitting uit. De conclusie was daarom dat daar een veelgebruikte vuurplaats moet zijn geweest. Die lag vlak bij een bron.

Pyriet komt in de omgeving van Barnham niet van nature voor. "We denken dat mensen pyriet naar deze plek brachten met de bedoeling om vuur te maken", zegt archeoloog en onderzoeksleider Nick Ashton.

De beheersing van het vuur maken en aan houden is van cruciaal belang geweest voor de ontwikkeling van de mens. Het stelde mensen in staat om in koudere regio's te overleven, om gevaarlijke roofdieren op afstand te houden en voedsel te verhitten.

Koken maakt giftige stoffen in wortels en knollen onschadelijk en doodt ziekteverwekkers in vlees. Gekookt eten is ook makkelijker te verteren, waardoor er meer energie overbleef voor de ontwikkeling van de hersenen.

Controle over vuur had ook sociale gevolgen. Het stelde mensen in staat om 's avonds bij een vuur plannen te maken, om de taalvaardigheid te ontwikkelen, om verhalen te vertellen en om nauwere relaties met elkaar te ontwikkelen.

De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, verlaagt de rente verder met een kwart procentpunt. Het is de derde renteverlaging dit jaar.

De centrale bank wil de arbeidsmarkt stimuleren en voorkomen dat de werkgelegenheid afneemt. De rente wordt daarom verlaagd met 25 basispunten, tot een rente tussen 3,5 tot 3,75 procent. Een lagere rente betekent dat bedrijven goedkoper geld kunnen lenen zodat zij meer gaan investeren en meer mensen kunnen aannemen.

Inflatie

Naast het zorgen voor een sterke arbeidsmarkt, is het de taak van de Federal Reserve om de inflatie te beteugelen. Hoewel het verlagen van de rente goed is voor de werkgelegenheid, ligt de inflatie hoger dan de Fed wil.

Een verlaging van de rente brengt het risico met zich mee dat de inflatie verder wordt aangewakkerd. Dat komt doordat bij een renteverlaging geld lenen goedkoper wordt. Dat stimuleert de economie. Maar omdat daarmee de vraag toeneemt, stijgen ook de prijzen en neemt de inflatie toe.

Onder beleidsmakers is er veel verdeeldheid over het rentebesluit. Zo stemden drie beleidsmakers tegen de verlaging: twee van hen wilden de rentestand niet aanpassen, één wilde juist een grotere verlaging.

Druk van Trump

Daarnaast oefende president Trump eerder dit jaar druk uit op de Fed om de rente te verlagen. Volgens hem houdt de centrale bank de rente te hoog waardoor de economie niet kan groeien.

Hoewel de Fed een onafhankelijke positie heeft, zei Trump te willen onderzoeken of hij voorzitter Jerome Powell kon ontslaan. Dit bleek niet te kunnen, juist om te voorkomen dat politici het monetaire beleid gaan bepalen.

Het nieuwe undercoverteam van de nationale politie heeft vanwege grote tijdsdruk een valse start gemaakt, concludeert de Commissie Monitoring Waarborgen Heimelijk Werk.

De undercoverafdeling van de politie werd hervormd nadat een agent zichzelf in 2021 van het leven had beroofd. Volgens meerdere rapporten werden infiltranten te veel aan hun lot overgelaten.

'Te ambitieus'

Maar bij de invoering van de hervormingen heeft de politie een te ambitieuze deadline opgelegd, concludeert de commissie. "Het undercoverteam mist diepte en continuïteit omdat expertise niet is overgedragen en fundamentele keuzes over het middel en het stelsel onvoldoende zijn doordacht", stelt de commissie in een eindrapport.

De nieuwe leiding van het landelijke team heeft nog weinig ervaring met undercoverteams, waardoor zij negatieve patronen en risico's mogelijk niet herkennen.

Isolement

De commissie, onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager, ziet een risico dat het team te ver van de rest van organisatie af komt te staan. In de organisatie keren oude patronen volgens de commissie terug, zoals medewerkers die niet openstaan voor feedback en zich afzonderen.

De politie zegt het in een reactie eens te zijn met de conclusie van de commissie dat meer kennis en ervaring nodig zijn. "Ook de eenheidsleiding heeft dit onderkend en daarom inmiddels de leiding versterkt."

Het gerechtshof in Den Haag heeft vandaag twee mannen die racistische teksten projecteerden op de Erasmusbrug tot lagere straffen veroordeeld dan de rechtbank eerder deed.

De hoogste straf, zes maanden cel waarvan vier voorwaardelijk en een taakstraf van 240 uur, is voor een 27-jarige man uit Zwijndrecht. Een 37-jarige man uit Landgraaf krijgt vier maanden cel, waarvan twee voorwaardelijk en een taakstraf van 120 uur.

Beide mannen waren in januari door de rechtbank in Rotterdam nog veroordeeld tot een half jaar onvoorwaardelijke celstraf. Maar in hoger beroep komt het gerechtshof tot een lagere straf, vooral omdat beide verdachten niet eerder voor een soortgelijk feit zijn veroordeeld.

Teksten op pyloon

Het draait in de zaak om de projectie van teksten met laserlicht op de pyloon van de Erasmusbrug in Rotterdam tijdens de jaarwisseling van 2022 naar 2023. 'White Lives Matter' en 'Vrolijk Blank 2023' waren twee van de leuzen die de verdachten projecteerden.

Toenmalig burgemeester Aboutaleb reageerde met afgrijzen. "Een schande dat dit gebeurt in de stad die door de nazi's is platgebombardeerd", zei hij.

Het hof zegt dat de mannen met hun woorden verwezen naar de ideologie van blanke superioriteit en veroordeelde ze voor groepsbelediging en discriminatie. Volgens het hof waren de teksten beledigend voor gekleurde mensen. Dat de projecties juist werden gedaan tijdens de drukbezochte jaarwisseling woog ook mee bij de veroordeling.

Carnaval

Het gerechtshof veroordeelde een van de twee mannen ook voor groepsbelediging en discriminatie in verband met de projectie van de slogan 'Houd Lampegat blank' op het stadhuis van Eindhoven, tijdens carnaval in 2023.

De straf voor de man uit Zwijndrecht valt hoger uit omdat hij voor projecties in zowel Rotterdam als Eindhoven is bestraft, de man uit Landgraaf was alleen bij de projectie in Rotterdam betrokken.

De twee mannen werden verder nog bestraft voor het bezit van racistische stickers en flyers.

Niet discriminatoir

Beide verdachten ontkenden dat zij neonazi's of racisten zijn, meldt omroep Rijnmond. "We komen op voor de blanke bevolking, zonder discriminatoir te zijn naar andere rassen", stelden ze eerder. Hun advocaten betoogden dat ze onderdeel zijn van een maatschappelijk debat, waarin openlijk door politici en opiniemakers wordt gesproken over 'omvolking'.

Beide verdachten waren, net als eerder in de rechtbank in Rotterdam, niet bij de uitspraak van het hof aanwezig. De man uit Landgraaf zit inmiddels vast voor een ander delict: terroristische bedreiging en het maken van wapenonderdelen.

De Amerikaanse regering is van plan de socialemedia-accounts van toeristen uit visumvrije landen, waaronder Nederland, strenger te controleren. Wie de Verenigde Staten binnen wil komen met een zogenoemde ESTA-registratie, wordt volgens een nieuw voorstel verplicht om vijf jaar aan socialemediageschiedenis met de Amerikanen te delen.

Met een ESTA-registratie kunnen toeristen uit tientallen goedgekeurde landen relatief eenvoudig naar de VS reizen. Bij een aanvraag moeten reizigers nu al diverse persoonsgegevens invullen. Er wordt ook gevraagd naar accounts op sociale media, maar het is niet verplicht die op te geven.

Met de voorgestelde wijziging komt die verplichting er wel. Toeristen moeten bovendien de telefoonnummers en e-mailadressen opgeven die ze in de afgelopen vijf tot tien jaar gebruikt hebben, net als informatie over hun familieleden. Ook wordt gevraagd om selfies te uploaden. Dat moet zelfs na vertrek, om vast te stellen dat een reiziger de VS verlaten heeft.

De Amerikaanse grensbewaking schrijft in het voorstel dat de wijziging nodig is "om de VS te beschermen tegen buitenlandse terroristen en andere bedreigingen voor de nationale veiligheid". De voorgestelde maatregelen zijn nog niet definitief. Instanties mogen er de komende tijd op reageren.

'Anti-Amerikaanse sentimenten'

De regering-Trump is al langer bezig om het toelatingsbeleid voor zowel toeristen als immigranten aan te scherpen.

Er geldt op dit moment een inreisverbod voor inwoners van negentien landen in Afrika, het Midden-Oosten en het Caribisch gebied. Mogelijk wordt dat verbod uitgebreid. Buitenlandse studenten die een visum voor de VS aanvragen, zijn sinds de zomer verplicht om hun accounts op sociale media op te geven en kunnen geweigerd worden om "anti-Amerikaanse" sentimenten.

Meerdere Europese landen hebben het reisadvies voor de VS aangepast, omdat burgers steeds vaker op buitengewoon strenge grenscontroles stuiten, soms zelfs met detentie tot gevolg. Zo werden eerder dit jaar nog Duitse en Franse toeristen aan de grens tegengehouden, in een detentiecentrum opgesloten en uitgezet.

Boekingen trekken aan

Reisbrancheorganisatie ANVR verwacht weinig problemen als de Verenigde Staten inderdaad besluiten de sociale media van buitenlandse reizigers te gaan controleren. "We moeten eerst zien hoe het gaat uitpakken. Reisbeperkende maatregelen zijn nooit goed, maar in principe verwacht ik niet dat het mensen ervan zal weerhouden", zegt een woordvoerder tegen persbureau ANP.

De brancheorganisatie meldde vandaag dat Nederlanders tot en met oktober van dit jaar 5 procent minder vakanties naar de VS hebben geboekt. In het najaar was een omslag te zien: de boekingen lagen in september en oktober 'substantieel hoger' dan vorig jaar.

De ANVR verwacht dat de boekingen in 2026 blijven aantrekken, mede door de gunstige dollarkoers voor toeristen uit eurolanden en het WK voetbal dat in de VS gehouden wordt.

Smartphones, laptops en desktopcomputers dreigen de komende maanden flink duurder te worden. Dat komt doordat een belangrijk onderdeel de laatste tijd enorm in prijs stijgt: het werkgeheugen. Dat computeronderdeel is belangrijk voor de rekenkracht van het apparaat: met te weinig werkgeheugen is een telefoon of laptop veel trager.

Een smartphone van 300 of 400 euro is over een aantal maanden misschien wel 50 euro duurder, verwacht Tomas Hochstenbach van techsite Tweakers, die de ontwikkelingen volgt. Ook een laptop kan zomaar 100 euro duurder worden, denkt hij. Inkopers die de NOS sprak, verwachten ook prijsstijgingen in de komende maanden.

Drie keer zo duur

"Werkgeheugen is de afgelopen twee maanden ongeveer drie keer zo duur geworden", zegt Hochstenbach als hij kijkt naar de gegevens op Pricewatch. Dat is een platform van Tweakers waarop de prijs van allerlei elektronica wordt bijgehouden: van smartphones en laptops, maar ook specifieke onderdelen zoals werkgeheugen.

"Dit werkgeheugen wordt opgekocht door andere bedrijven", legt Hochstenbach uit. "Zij hebben het nodig voor datacenters. Die groeien enorm door kunstmatige intelligentie. Daar is de vraag enorm, waardoor tekorten ontstaan voor bijvoorbeeld laptops."

Wat is werkgeheugen?

Elke computer heeft werkgeheugen nodig om taken uit te voeren. De hoeveelheid werkgeheugen wordt uitgedrukt in gigabytes (GB). Laptops hebben vaak een werkgeheugen van 16 GB. Op een smartphone is dat vaak 4, 6 of 8 GB - hoewel de duurste smartphones soms ook 16 GB werkgeheugen hebben.

"Met een vol werkgeheugen wordt je apparaat heel langzaam", zegt Hochstenbach. "Dat merk je bijvoorbeeld als je meerdere apps of computerprogramma's tegelijk gebruikt. Of als je computer op de achtergrond een update installeert."

In krachtige laptops of desktopcomputers is het werkgeheugen 32 GB. "Zoveel werkgeheugen is bijvoorbeeld interessant voor gamers", zegt Hochstenbach. "Dat komt doordat veel games er tegenwoordig erg realistisch uitzien. Het kost veel rekenkracht om de beelden van zo'n virtuele wereld te verwerken."

Sommige gamers kopen de onderdelen voor rekenkracht daarom los. Daarmee kunnen zij hun eigen game-pc bouwen of uitbreiden. "We zien dat 32 GB het populairst is", zegt Hochstenbach. Daarvan is de gemiddelde prijs van vier merken dit jaar al honderden euro's gestegen, blijkt uit gegevens van Pricewatch. Op 1 januari kostte 32 GB nog gemiddeld 111 euro, vorige week was dat 352 euro. "En de afgelopen dagen is het nog verder gestegen."

"Fabrikanten waarschuwden ons in de zomer al dat zij de vraag niet aankunnen", zegt Adri Broos van Megekko, een inkoper van computers en onderdelen, waaronder modules voor rekenkracht.

"Dat horen we wel vaker in de zomer, dus we dachten dat het wel zou meevallen. Maar deze extreme prijsstijgingen had ik niet verwacht. Mensen die zelf een computer willen bouwen, hebben daar nu al last van."

Een van hen is Sergio Meyer uit Rotterdam. Hij bouwt elk jaar zijn eigen game-pc, vertelt hij aan de NOS. "Ik vind het leuk om te doen. Het is een beetje een uit de hand gelopen hobby."

Hij had zijn oude pc al verkocht en wilde aan een nieuwe beginnen. Maar toen zag hij de prijs van het werkgeheugen: 400 euro. "Ik dacht eerst dat het een fout was. Maar het is wel echt de prijs die je nu betaalt."

Dat betekent nu even geen nieuwe game-pc. "Als je dit onderdeel écht nodig hebt, dan moet je dit bedrag wel betalen, maar voor mij is het wel te duur. Ik wacht liever nog even. Dus game ik nu iets minder en ik heb meer tijd voor andere dingen."

'Laptops worden straks duurder'

Broos verwacht dat de prijs van laptops en desktops binnenkort ook stijgt. "De pc's die nu in de winkel liggen, zijn drie of vier maanden geleden gebouwd, met de lage prijs voor werkgeheugen."

Eind november zei computermaker HP al dat het duurdere werkgeheugen zal leiden tot duurdere laptops en desktops. Broos: "Laptops en desktops die straks in de winkel liggen, zijn gebouwd met de hoge geheugenprijzen van nu. En die zullen dus een stuk duurder zijn."

Pas wanneer de prijs van het werkgeheugen zakt, zullen na verloop van tijd ook de apparaten goedkoper worden. "De prijs van werkgeheugen werkt een maand of drie door in producten waar die onderdelen in gaan", zegt Broos.

Hij verwacht dat de prijzen op zijn vroegst pas over een halfjaar op hun normale niveau zijn. "Eén ding is zeker: de prijs van werkgeheugen zal de komende weken echt niet dalen."

Zodra de Verenigde Staten en Europa de veiligheid garanderen gaan Oekraïners binnen negentig dagen naar de stembus. Die verrassende mededeling deed president Zelensky gisteravond. Kenners hebben grote twijfels over de haalbaarheid van het voorstel.

Waar komt dit vandaan?

De Amerikaanse president Trump probeert al lange tijd de legitimiteit van Zelensky onderuit te halen. In februari noemde hij hem "een dictator zonder verkiezingen". Dat de Oekraïense grondwet geen verkiezingen toestaat in oorlogstijd, liet Trump achterwege.

Vanwege de staat van beleg gingen de parlementsverkiezingen in oktober 2023 en die voor een nieuwe president in maart 2024 niet door. Ook toen klonk hierop kritiek vanuit de VS.

Nu lijkt Kyiv toch overstag te gaan door de druk vanuit het Witte Huis. "Zelensky wil hiermee laten zien dat Oekraïne bereid is bijna alles te doen", zegt onderzoeker Julia Soldatiuk-Westerveld van denktank Clingendael. Het is volgens haar een reactie op de aanzwellende kritiek uit Washington dat Oekraïne dwarsligt aan de onderhandelingstafel.

"Zelensky moet Trump te vriend houden, hoewel die steeds meegaat in het narratief van Poetin dat de Oekraïense leider niet legitiem is", zegt defensieanalist Patrick Bolder van denktank HCSS. "Trump zoekt een stok om mee te slaan en Zelensky voelt dat hij in een kwetsbare positie zit."

Zelensky heeft daarnaast te maken met een corruptieschandaal binnen zijn partij. Daarbovenop rukt Rusland langzaam op aan het oostfront, komt er minder militaire hulp uit het buitenland en zijn er dagelijks bombardementen op energievoorzieningen in Oekraïense steden.

NOS op 3 maakte onlangs deze video over de zich opstapelende problemen voor Zelensky:

Hoe haalbaar is het plan?

"Het is totaal onrealistisch nu verkiezingen te houden", zegt de Oekraïense parlementariër Oleksandr Merezjko. Hij is lid van Zelensky's partij en voorzitter van het buitenlandbeleidcomité. Merezjko spreekt van een waslijst aan risico's: van hoe je honderdduizenden militairen aan het front kunt laten stemmen tot hoe je de veiligheid in de stembureaus kunt garanderen.

Dat laatste is in feite alleen mogelijk als Rusland een staakt-het-vuren instelt tijdens de verkiezingen, concludeert Bolder. "En dan nog zetten verkiezingen de deur open voor een beïnvloedingscampagne om een voor Rusland gunstige leider aan de macht te krijgen."

Hij verwacht echter dat het plan al vastloopt op de veiligheidsgaranties, waarop de onderhandelingen over een einde aan de oorlog tot nu toe ook steeds zijn gestrand.

"Ik zie niet hoe op termijn aan deze voorwaarden kan worden voldaan", zegt Westerveld-Soldatiuk. Ze benoemt op politiek en wetgevend vlak allerlei uitdagingen. Zo moeten de wet worden aangepast en allerlei voorbereidingen worden getroffen om ervoor te zorgen dat iedereen die dat wil zich verkiesbaar kan stellen als presidentskandidaat.

"En welke status heeft het door Rusland bezette gebied? Hoe kunnen Oekraïners in bezet gebied stemmen?", vraagt ze zich af. Dan zijn er nog de miljoenen Oekraïners die in het buitenland verblijven met wie rekening moet worden gehouden.

Al deze complicaties roepen de vraag op of het een realistisch aanbod is van Zelensky, of puur onderdeel is van de onderhandelingen. Bolder: "Het is slim van Zelensky om het te verbinden aan de veiligheidsgaranties. Als die er niet komen, kan hij zeggen tegen de Amerikanen: jullie werken juist niet mee."

Hoe kijken Oekraïners ernaar?

Afgaand op opiniepeilingen is er weinig steun voor het plan. In september was 22 procent van de ondervraagden voor het houden van verkiezingen bij een gevechtspauze met veiligheidsgaranties. In hetzelfde Oekraïense onderzoek gaf 63 procent aan dat dit pas kan als de oorlog volledig is beëindigd.

Een kanttekening is dat de groep voorstanders in vergelijking met begin dit jaar is gegroeid. Zo gaf in februari slechts 9 procent van de ondervraagden aan dat verkiezingen een goed idee zijn bij een wapenstilstand met veiligheidsgaranties.

Inwoners van Kyiv twijfelen of er verkiezingen moeten komen:

Mocht het doorgaan, hoeveel kans maakt Zelensky dan?

Zelensky's populariteit is in de loop van 2025 flink gedaald. Hij werd zes jaar geleden overtuigend gekozen tot president, maar bij een deze herfst afgenomen peiling zei zo'n 20 procent dat ze de president een tweede termijn gunnen.

"Ik denk dat het niet veel zin heeft hierover te speculeren", zegt Soldatiuk-Westerveld. Ze benadrukt dat dit soort metingen een momentopname zijn en sterk afhankelijk van resultaten. "Als het Zelensky bijvoorbeeld lukt veiligheidsgaranties te krijgen, kan zijn populariteit zomaar weer stijgen."