NOS Nieuws - Algemeen

Goedemorgen! Vandaag doet de Raad van State uitspraak in een zaak over derdelanders uit Oekraïne en eist Greenpeace meer maatregelen tegen de uitstof van stikstof.

Eerst het weer: zon, wolken en enkele buien wisselen elkaar af. Daarbij waait een veelal matige zuidwestenwind en het wordt ongeveer 10 graden. In de namiddag of avond trekt een groter regengebied over het land.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. En hier zie je de actuele situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist

Bij een melkschapenbedrijf in de Gelderse plaats Brakel is Q-koorts vastgesteld, meldt demissionair minister Adema van Landbouw in een brief aan de Tweede Kamer. Het is de eerste keer sinds 2016 dat er een besmetting is op een bedrijf met melkgeiten of melkschapen.

De Q-koortsbacterie werd aangetroffen in de tankmelk van het bedrijf. Dat gebeurde tijdens een reguliere controle. De bacterie in de melk komt waarschijnlijk van een of enkele jonge dieren die niet gevaccineerd waren, schrijft het ministerie.

Mogelijk waren een aantal niet-gevaccineerde schapen naar andere schapenbedrijven en slachterijen gebracht. Dat onderzoekt de NVWA momenteel. De boer in kwestie heeft aangegeven alle schapen van het bedrijf de komende periode af te voeren naar de slacht. Het bedrijf telt 83 volwassen dieren en op 45 lammeren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit

Het gebruik van verschillende rookaroma's in producten wordt op termijn verboden omdat ze mogelijk kankerverwekkend zijn. Dat is de uitkomst van een stemming in het EU-comité voor voedselveiligheid.

Het besluit betekent dat die stoffen straks niet meer mogen worden gebruikt bij de productie van bijvoorbeeld rookworsten, rookkaas, en andere producten met een rooksmaak, zoals nootjes of sauzen. De NOS sprak een voedingsmiddelentechnoloog hierover:

Fijne dag!

Jesus Christ Superstar en Melk zijn de grote winnaars van de Musical Awards, die gisteravond zijn uitgereikt in Leusden.

Jesus Christ Superstar, over de laatste week in het leven van Jezus, was door de vakjury veertien keer genomineerd en won uiteindelijk in zes categorieën. De musical van regisseur Ivo van Hove won in de categorie beste grote musical, beste mannelijke hoofdrol (Lucas Hamming), beste mannelijke bijrol (Edwin Jonker), beste regie en beste licht- en geluidsontwerp.

Melk, een musical over het moederschap, won verrassend vijf Musical Awards. De musical van Stichting Nanoek werd onder meer beloond in de categorie beste kleine musical en beste muziek.

De publieksprijs ging naar De Tocht, over de Elfstedentocht. "Er is een last van onze schouders gevallen", zei Foppe van der Veen, een van de initiatiefnemers van de musical, na de bekendmaking tegen Omrop Fryslan. "Het was heel spannend. We zijn begonnen met niets en dit is een heel grote erkenning."

In januari was er een voerproefje te zien van Jesus Christ Superstar:

In Arizona worden achttien oud-medewerkers van Donald Trump aangeklaagd wegens betrokkenheid bij pogingen om de verkiezingsuitslag van 2020 ongedaan te maken. Dat meldt de zogeheten grand jury van de Amerikaanse staat vandaag.

In de aanklacht worden elf Republikeinen genoemd die ten onrechte zouden hebben verklaard dat niet Biden, maar oud-president Trump de meeste stemmen kreeg in Arizona. Van zeven anderen worden geen namen genoemd, maar persbureau AP weet te melden dat het gaat om onder anderen Trumps voormalige advocaat Rudy Giuliani en stafchef Mark Meadows.

Giuliani bevestigt dat via zijn woordvoerder en noemt de aanklacht 'politiek gemotiveerd'. De advocaat van Meadows kon de aanklacht nog niet bevestigen.

De nieuwe aanklachten volgen op soortgelijke zaken in andere Amerikaanse staten. Tegen Trump zelf lopen ook diverse rechtszaken rond de nasleep van de verkiezingen uit 2020 en de Capitoolbestorming in januari 2021. In deze nieuwe zaak in Arizona wordt Trump genoemd als een niet-aangeklaagde medeplichtige.

Bij de Amerikaanse verkiezingen van 2020 schreef Biden met een klein verschil van 10.457 stemmen de staat Arizona op zijn naam. Zijn tegenstanders deden maar liefst acht pogingen om via de rechtbank die verkiezingsuitslag ongedaan te maken.

Toeristen die een bezoekje aan de Italiaanse stad Venetië willen brengen, moeten vandaag voor het eerst entreegeld betalen. Een kaartje kost vijf euro. De maatregel is een proef en geldt op de 29 drukste dagen van het jaar.

Venetië trekt jaarlijks miljoenen bezoekers, voornamelijk dagjesmensen. Door toegangsgeld te vragen hoopt de gemeente het aantal toeristen op de drukste dagen terug te dringen.

Het kaartje kan zowel online als in de stad worden gekocht. Mensen die overnachten hoeven geen ticket te kopen: zij betalen al toeristenbelasting voor hun verblijf. Ook bewoners en hun bezoekers zijn uitgezonderd.

Massatoerisme

Venetië probeert het aantal toeristen al jaren te beteugelen. De vele bezoekers leiden tot zorgen over de leefbaarheid van de eeuwenoude stad. Zo loopt het aantal inwoners al jaren terug. Vlak na de oorlog woonden er nog 150.000 mensen in het historische centrum, inmiddels is dat aantal teruggelopen tot minder dan 50.000.

Het vragen van entreegeld is niet de enige maatregel die de gemeente neemt. Groepen mogen vanaf deze zomer niet groter zijn dan 25 mensen. Ook wordt het gebruik van luidsprekers verboden. Grote cruiseschepen, tot een aantal jaar geleden nog vaak gezien in de havenstad, moeten sinds 2021 buiten het centrum aanmeren.

Over de invoering van het dagticket is lang gediscussieerd. Critici vroegen zich af of een kaartje van vijf euro duur genoeg is om toeristen tegen te houden. Een gemeenteraadslid zei vorig jaar dat het kaartje ook bedoeld is om dagjesmensen te verleiden op een rustigere dag te komen.

Het is bijna mei en dus komt voor veel Nederlanders in loondienst de uitkering van het vakantiegeld er weer aan. Voor mensen met een inkomen dat lager is dan modaal valt het bedrag hoger uit dan vorig jaar.

Werknemers met een modaal inkomen of hoger krijgen dit jaar juist minder vakantiegeld. Dat heeft salarisverwerker ADP berekend.

Zo krijgen modale inkomens zo'n 19 euro netto minder vakantiegeld. Iemand die iets daaronder verdient krijgt juist aanzienlijk meer, tot wel honderden euro's.

Een drie keer modaal verdienende werknemer ontvangt daarentegen ruim 600 euro minder. En iemand die parttime werkt krijgt volgens de berekening van ADP 578 euro extra ten opzichte van 2023.

De verschillen hebben te maken met de inkomstenbelasting en het jaarinkomen. Hoe het precies komt dat de ene groep werkenden erop vooruit gaat en de andere juist niet, is niet simpel uit te leggen, zegt Dik van Leeuwerden, expert wet- en regelgeving bij ADP.

Het heeft allemaal te maken met twee kortingen die van toepassing zijn op de inkomstenbelasting: de algemene heffingskorting en de arbeidskorting. Van Leeuwerden: de hoogte van de korting hangt af van je persoonlijke situatie. Niet alleen van hoeveel je verdient, maar ook of je bijvoorbeeld een Wajong-uitkering of AOW hebt.

Op het salarisstrookje van mei krijgen mensen die daar recht op hebben minimaal 8 procent van hun bruto jaarsalaris extra als vakantiegeld. Dat bedrag wordt berekend over het afgelopen jaar - van mei tot mei. Op je vakantiegeld wordt, net als op je loon, belasting ingehouden.

Paar tientjes meer vakantiegeld

Sinds begin dit jaar zijn werkgevers wettelijk verplicht om werknemers het minimumuurloon te betalen. Dat begint op 15-jarige leeftijd rond de vier euro, en loopt op tot ruim dertien euro per uur voor 21-plussers. En de invoering van dat uurloon heeft invloed op het vakantiegeld van mensen die het minimumloon verdienen, ziet de salarisverwerker.

Zo krijgt iemand die 36 uur per week werkt 15 euro minder, maar mensen die meer uren werken krijgen juist tot een paar tientjes meer vakantiegeld. De belangrijkste verklaring daarvoor is dat die laatste groep meer uren werkt waarover vakantiegeld wordt opgebouwd.

Erg inzichtelijk is het systeem rondom het vakantiegeld niet. Van Leeuwerden zit al tientallen jaren in het vak en snapt dus de fijne kneepjes, maar realiseert zich dat niet iedereen begrijpt hoe het werkt.

"Ik denk dat het makkelijker kan, maar dat initiatief moet vanuit de overheid komen. Je zou makkelijk moeten kunnen uitleggen hoe je van bruto naar netto gaat en hoe vakantiegeld in elkaar zit."

In een stal in het Zuid-Hollandse Hazerswoude-Dorp is grotendeels verwoest door een brand. De brand brak gisteravond laat uit.

Bewoners en buren hebben de vier paarden die in de brandende stal stonden op tijd kunnen redden. De dieren zijn elders opgevangen en door een veearts nagekeken. Ze krijgen medicatie omdat ze rook hebben ingeademd.

De brandweer is met groot materiaal uitgerukt en heeft kunnen voorkomen dat het vuur oversloeg naar de woning bij de stal. Rond 01.00 uur meldde de brandweer dat de brand langzaam minder hevig wordt.

De stal moet als verloren worden beschouwd en is uitgebrand. De restanten van het bouwwerk worden deze nacht met een kraan gesloopt, zodat ook onder het puin kan worden geblust. Het blussen kan nog uren duren, verwachtte de brandweer om 02.00 uur.

Omroep West meldde dat in de wijde omgeving rookpluimen waren te zien.

Kamp Amersfoort speelde een grotere rol bij de Holocaust dan tot nu toe werd gedacht. Zo vonden via het doorgangskamp bij Leusden, aan de zuidkant van Amersfoort, wel degelijk directe deportaties plaats naar concentratiekampen in het oosten.

Dat blijkt uit het boek Het vergeten verhaal van de Joodse gevangenen van Kamp Amersfoort van onderzoeker Amanda Kluveld (Universiteit Maastricht) waarover dagblad Trouw schrijft.

"Dit onderzoek zet Kamp Amersfoort in een heel ander licht", zegt Floris van Dijk in de krant. Van Dijk is hoofd onderzoek bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort.

Deportaties

Kamp Amersfoort staat sinds de Tweede Wereldoorlog bekend als een doorgangskamp voor dwangarbeiders, en als locatie waar verzetsmensen zaten. Maar niet als kamp waarin Joden werden verzameld en waar vandaan ze direct werden gedeporteerd. Uit het onderzoek van historica Kluveld blijkt nu dat dat beeld moet worden bijgesteld en dat het kamp ten onrechte ontbreekt op de lijst met nazikampen die in de oorlog een grote rol hadden bij de vernietiging van Joden.

Het kamp was zelfs tien maanden vóór de opening van Kamp Westerbork al een verzamelplaats voor Joden. Groepen Joodse Nederlanders werden vanuit Amersfoort op transport gezet naar vernietigingskamp Auschwitz en naar strafkamp Mauthausen, waar ze zijn vermoord.

Ook werden Joden gruwelijk behandeld in het kamp zelf. Zo blijken er in Kamp Amersfoort 82 Joden te zijn vermoord. Een van hen was een baby.

"Wat met de Joden in Kamp Amersfoort gebeurde, past niet in het relatief cleane beeld dat er is van de Jodenvervolging in Nederland", zegt Kluveld tegen Trouw. "Er werden potloden in hun ogen gestoken, baarden in brand gestoken, Joden werden in beerputten gegooid, doodgeslagen."

Begin van het einde

Op basis van nieuwe documenten en verklaringen die na de Tweede Wereldoorlog werden afgelegd concludeert Kluveld bovendien dat niet-Joden in het kamp tegen hun Joodse medegevangenen werden opgezet. "Tegen Jodenhelpers werd gezegd: je bent hier binnen drie maanden antisemiet."

Kluveld: "Wat we uit dit onderzoek leren is dat Kamp Amersfoort voor heel veel Joodse gevangenen het begin van het einde was." De historica hoopt dat haar onderzoek bijdraagt aan de erkenning voor het leed in kamp Amersfoort tijdens de Tweede Wereldoorlog.

"Dat het erg was, konden we wel vermoeden", reageert Van Dijk in de krant. "Maar dat het zo erg was, is echt schokkend."

Bij een grote politiecontrole in Belgisch-Limburg is een automobilist aangehouden die nog ruim 6,2 miljoen euro aan boetes had openstaan. Waarvoor die boetes waren uitgeschreven, heeft de politie niet verteld.

De controle vond plaats in de omgeving van Hasselt. Omdat de man de boetes niet direct kon betalen, is zijn auto in beslag genomen. In totaal ging het om een bedrag van 6.238.607 euro, schrijft de Vlaamse omroep VRT.

Bij de politie-actie werd woensdag in totaal een bedrag van 18.000 euro ingevorderd, onder meer voor het rijden met illegale rode diesel of in ongekeurde voertuigen. Zeven auto's werden in beslag genomen. Dertien bestuurders bleken onder invloed van drugs achter het stuur te zitten: zij moesten direct hun rijbewijs inleveren.

Bij een melkschapenbedrijf in de Gelderse plaats Brakel is Q-koorts vastgesteld, meldt demissionair minister Adema van Landbouw in een brief aan de Tweede Kamer. Het is de eerste keer sinds 2016 dat er een besmetting is op een bedrijf met melkgeiten of melkschapen.

De Q-koortsbacterie werd aangetroffen in de tankmelk van het bedrijf. Dat gebeurde tijdens een reguliere controle. De bacterie in de melk komt waarschijnlijk van een of enkele jonge dieren die niet gevaccineerd waren, schrijft het ministerie.

Mogelijk waren een aantal niet-gevaccineerde schapen naar andere schapenbedrijven en slachterijen gebracht. Dat onderzoekt de NVWA momenteel. De boer in kwestie heeft aangegeven alle schapen van het bedrijf de komende periode af te voeren naar de slacht. Het bedrijf telt 83 volwassen dieren en op 45 lammeren.

'Risico's laag'

De risico's voor de volksgezondheid in de omgeving worden door het RIVM als laag ingeschat. De GGD Gelderland-Zuid en lokale bestuurders zijn geïnformeerd over de besmetting. Ook worden maatregelen genomen om te voorkomen dat andere dieren worden besmet.

De NVWA is bovendien een handhavingstraject gestart: als blijkt dat de schapenhouder in overtreding is, zal hij een boete krijgen. Het vaccineren van melkgeiten en -schapen tegen Q-koorts is in de meeste gevallen verplicht.

Uitbraak

Tussen 2007 en 2010 vond in Nederland de grootste ooit beschreven uitbraak van Q-koorts in de wereld plaats. Tussen de 50.000 en de 100.000 mensen werden toen ziek, meer dan honderd mensen overleden.

Een op de vijf besmette mensen kreeg last van het Q-koortsvermoeidheidssyndroom, een ziekte vergelijkbaar met long covid en ME.

Oekraïne heeft op het slagveld langeafstandsraketten gebruikt die in het geheim door de VS zijn geleverd. Deze raketten hebben een bereik van ongeveer 300 kilometer. Tot nu toe had Washington volgehouden dat het Oekraïne alleen projectielen met een bereik van zo'n 150 kilometer had gegeven.

De zogeheten Atacms-raketten zijn begin deze maand geleverd aan Oekraïne, zegt een Pentagon-woordvoerder tegen CNN. President Biden had hier achter de schermen groen licht voor gegeven. Op verzoek van Oekraïne is deze informatie pas openbaar gemaakt nu de raketten zijn ingezet.

Onder meer een Russische luchtmachtbasis op de bezette Krim is beschoten met de nieuwe raketten, heeft persbureau AP vernomen van een Amerikaanse functionaris. Het Russische ministerie van Defensie zei vorige week dat er drie Atacms-raketten waren neergehaald boven de Zwarte Zee.

Meer op komst

Het is onduidelijk hoeveel stuks Washington heeft geleverd. In het pas goedgekeurde steunpakket van tientallen miljarden dollars voor Oekraïne zitten naar verwachting meer van deze raketten. President Zelensky bedankte de VS maandag op X voor de langeafstandsraketten die Kyiv gaat krijgen.

Oekraïne lobbyt al maanden bij zijn belangrijkste bondgenoot voor Atacms-raketten met hun ruime bereik. Tot nu toe hield de VS de boot af uit vrees voor escalatie als Oekraïne doelwitten diep in Rusland zouden raken. In oktober kreeg Zelensky daarom te horen dat hij Atacms-raketten kreeg met de helft van het maximale bereik.

Maar de vrees voor escalatie blijkt niet de enige afweging te zijn geweest voor de VS. Washington wilde ook voorkomen dat het zelf te weinig van de langeafstandsraketten in voorraad had. Daarom hebben de strijdkrachten bij Lockheed Martin, dat er jaarlijks 500 produceert, meer Atacms-raketten besteld.

Inmiddels wordt de Amerikaanse voorraad op orde geacht en daarom kunnen de raketten aan Oekraïne worden geleverd. Wat daarbij de doorslag gaf, is dat Rusland volgens de VS ballistische raketten van Noord-Korea heeft ingezet in Oekraïne.

Deze raketten hebben volgens Washington een bereik van ruim 880 kilometer. Zeker 24 burgers zijn gedood bij Russische aanvallen met Noord-Koreaanse raketten, zei de Oekraïense geheime dienst SBU in februari. Brokstukken van deze ballistische raketten zijn bijvoorbeeld aangetroffen in Charkiv.

Meerdere voordelen

Met de komst van de nieuwe Atacms-raketten beschikt Oekraïne ook over meer geavanceerde raketinstallaties. De systemen zijn gemonteerd op vrachtwagens. De raketten kunnen een snelheid van mach 3 bereiken, driemaal de snelheid van het geluid. Daarmee zijn ze veel sneller dan de Britse en Franse kruisraketten die Oekraïne heeft.

Een ander verschil is dat die projectielen, door de Britten Storm Shadow genaamd en door de Fransen Scalp, per vliegtuig moeten worden gelanceerd. Omdat Oekraïne zuinig moet zijn met straaljagers, zijn de Atacms-raketten zeer welkom aan het front.

Nog geen Taurus-raketten

Een Storm Shadow heeft een bereik van ongeveer 250 kilometer. Ook op dat vlak is de komst van de nieuwe langeafstandsraketten een klein voordeel. Maar de Atacms-raketten komen juist weer veel minder ver dan de Duitse Taurus-raketten met een bereik van zo'n 500 kilometer.

Oekraïne wil deze raketten heel graag hebben, maar vooralsnog geeft Berlijn daar geen groen licht voor. Wel heeft minister van Buitenlandse Zaken Baerbock haar regering openlijk opgeroepen om deze optie "intensief te overwegen." Oekraïne verliest al maanden terrein in de oorlog tegen Rusland.

Bij het Nationaal Ereveld Loenen is schrijver en verzetsstrijder Anton de Kom herdacht. De herdenking markeerde de 79e sterfdag van de in Suriname geboren activist. Het was de eerste keer dat de bijeenkomst werd gehouden.

De herdenking is een burgerinitiatief en kwam in samenspraak met de gemeente Apeldoorn tot stand. De burgemeester van die stad, Ton Heerts, hield een toespraak. Ook voorzitter Linda Nooitmeer van het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) sprak de aanwezigen toe. Nadien werd kransen gelegd op het graf van De Kom op het Nationaal Ereveld.

"Het is heel belangrijk dat wij hem herdenken. Hij is een held voor ons allemaal. Wit of zwart, voor iedereen", zegt Nooitmeer. "Dit soort helden moeten we laten voortleven. Omdat zijn nalatenschap ons verder brengt in de strijd die we op dit moment nog met elkaar voeren over gelijkheid."

Verbannen en verraden

De Kom groeide op als nazaat van tot slaaf gemaakten. Op zijn 21e vertrok hij naar Nederland, waar hij naast zijn werk als vertegenwoordiger politiek actief werd, onder meer voor de Indonesische onafhankelijkheidsbeweging en de zwarte bewustzijnsbewegingen.

Toen hij in 1932 terugkeerde naar Suriname, trok zijn activisme al snel de aandacht van het koloniale gezag in Paramaribo. De Kom werd daarop zonder proces verbannen uit zijn geboorteland. Zijn in 1934 verschenen boek Wij slaven van Suriname was een aanklacht tegen koloniale overheersing en een pleidooi voor gelijkwaardigheid.

In de Tweede Wereldoorlog sloot De Kom zich in Nederland aan bij het verzet. Hij schreef voor diverse verzetsbladen toen hij in augustus 1944 werd verraden en gedeporteerd. Op 24 april 1945 stierf hij in Sandbostel, bij concentratiekamp Neuengamme.

Het kabinet heeft vorig jaar officieel excuses aangeboden aan de familie van De Kom "voor het leed dat hij en zijn gezin hebben ondervonden door toedoen van de toenmalige Nederlandse autoriteiten". In 2020 kreeg de verzetsstrijder een plek in de Canon van Nederland, een thematisch overzicht van de vaderlandse geschiedenis.

Een van de Apeldoornse initiatiefnemers van de herdenking bij het Nationaal Ereveld is Ben Brown. Hij wil graag dat de bijeenkomst ter ere van De Kom jaarlijks georganiseerd zal worden. "Het is van belang dat hij niet wordt vergeten", zegt hij tegen Omroep Gelderland.

"Het wordt tijd dat meer mensen weten wie deze man was. En wie hij nog steeds is", klonk het in de toespraak van burgemeester Heerts vanavond. "Want zijn stem klinkt nog door, voor wie wil luisteren."

Werkgevers in de kinderopvang en vakbonden hebben een akkoord bereikt over een nieuwe cao. Er komt in zes maanden 2,5 procent loon bij.

Als de vakbondsleden in meerderheid voor het akkoord stemmen, gaat het op 1 juli in. Werknemers krijgen dus extra loon, ook vervalt de zogenoemde extra roosterdag, een werkdag bovenop de afgesproken contracturen waarbij iemand kan worden ingeroosterd.

Gehaat

Volgens vakbonden FNV en CNV wordt deze extra roosterdag in de branche gehaat. "Al dat geschuif is voor professionals en voor kinderen niet goed", zegt Debby Dorenbos van de FNV. "We zijn blij dat werkgevers daarin op een lijn met de vakbonden zitten".

De cao geldt voor ruim 122.000 mensen die in de kinderopvang actief zijn en eindigt eind december. De brancheverenigingen zeggen ook tevreden te zijn, in afwachting van een langduriger cao die na december ingaat.

Waardering

"Met opnieuw een salarisstijging in 2024 voor onze medewerkers, geven we blijk van onze waardering voor hun inzet en professionaliteit", stelt onderhandelaar namens de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang Robert Sänger. "Hiermee maken we het werken in de kinderopvang nog aantrekkelijker."

Vorig jaar kwamen de onderhandelaars ook al tot een nieuw cao-akkoord, dat loopt tot 1 juli. Daarin werd afgesproken dat in 2023 de lonen omhoog gingen met gemiddeld 7,9 procent en in de eerste maanden van dit jaar met 4 procent.

Voor de kust van het eiland Djerba heeft de Tunesische kustwacht veertien lichamen uit zee gehaald. Het is de derde keer in twee dagen tijd dat de kustwacht omgekomen migranten vindt.

Gisteren werden een stuk noordelijker 22 lichamen gevonden voor de kust van de stad Sfax. Nog eens zeven lichamen werden ter hoogte van Gabès aangetroffen in de gelijknamige Golf van Gabès.

De laatste tijd neemt het aantal migranten dat de Middellandse Zee op gaat weer sterk toe. Dit jaar gaat het al om bijna 50.000 mensen. Volgens de Verenigde Naties zijn daarbij naar schatting 473 mensen omgekomen of vermist geraakt.

Vorig jaar waagde een recordaantal vluchtelingen en migranten de overtocht naar het Italiaanse eiland Lampedusa. Zeker 123.000 mensen maakten de oversteek, waarvan het overgrote deel vanuit Tunesië kwam.

Tunesiëdeal

Vanwege het recordaantal migranten dat de Middellandse Zee overstak sloot de Europese Unie, onder leiding van EU-voorzitter Von der Leyen, de Italiaanse premier Meloni en premier Rutte vorige zomer een deal met Tunesië.

Dat land zou 900 miljoen euro aan investeringen van Europa krijgen, in ruil voor betere grensbewaking. De deal kwam maar moeilijk van de grond en Tunesië heeft meerdere keren grote bedragen teruggestort.

Mensenrechtenorganisaties waren van meet af aan kritisch over de deal. Tunesië zette in de dagen na de deal moedwillig vluchtelingen en migranten over de grens, de Libische woestijn in.

Nieuwsuur-verslaggever Saskia Dekkers sprak vorig jaar met mensensmokkelaars:

De Spaanse premier Sánchez heeft onverwacht zijn taken neergelegd nadat er vandaag een justitieel onderzoek was aangekondigd naar zijn vrouw. Die wordt ervan verdacht dat ze zich met haar bedrijf schuldig heeft gemaakt aan corruptie. Een extreemrechtse actiegroep diende bij een rechtbank in Madrid een klacht tegen haar in.

In een verklaring op X schrijft Sánchez dat hij zich wil bezinnen op de vraag of hij de regering nog wel wil leiden. Zijn kabinet steunt sinds vorig jaar op een wankele meerderheid in het parlement. Aanstaande maandag zal hij zijn besluit kenbaar maken, meldt hij.

De sociaaldemocraat spreekt van een "ongekende aanval" op hem en zijn vrouw door "een coalitie van rechtse en extreemrechtse belangen". Hij verwijst daarmee naar de rechts-conservatieve Partido Popular en de ultrarechtse partij Vox.

"Vaak vergeten we dat er achter politici mensen zitten", schrijft hij. "En ik, ik schaam me er niet voor om het te zeggen, ben een man die enorm verliefd is op mijn vrouw, en hulpeloos moet toekijken hoe er dag in dag uit met modder naar haar gegooid wordt."

Afgelopen zomer verloor Sánchez de verkiezingen van de Partido Popular. Maar toen die partij geen coalitie tot stand kon brengen wist Sánchez een akkoord te sluiten met een aantal kleinere partijen. Daarbij zijn de Catalaanse pro-separatistische partijen ERC en Junts, die hun steun gaven in ruil voor een amnestieregeling voor Junts-leider Puigdemont en honderden andere separatisten.

Leden van Sánchez' partij PSOE spreken op sociale media hun steun uit voor de premier en zijn vrouw. Volgens minister van Justitie Bolaños, ook lid van de PSOE, zijn de beschuldigingen vals.

De in de brief genoemde partijen reageren fel. Vox schrijft in een verklaring dat Spanje "getuige is van een nieuw soort slachtofferschap". "Als hij (Sánchez, red.) wil reflecteren, laat hem dat dan doen, maar dan na zijn ontslag." Een senator van de Partido Popular schrijft: "Hij is goed, de anderen zijn slecht. Natuurlijk wil hij door. Tegen elke prijs."

Sánchez is sinds 2018 aan de macht. De toenmalige premier Rajoy van de Partido Popular verloor destijds een vertrouwensstemming in het parlement vanwege een corruptieschandaal binnen zijn partij.

Bij het Nasser-ziekenhuis in Khan Younis zijn deze week meerdere massagraven ontdekt. Rondom het ziekenhuis liggen zeker 300 lichamen begraven, zegt de Palestijnse Burgerbescherming. De hulpdiensten zijn nog aan het graven en verwachten dat er nog honderden lichamen onder de grond liggen.

Er zouden lichamen zijn ontdekt waarbij de handen en voeten gebonden waren. Ook zouden er lichamen zijn met schotwonden, wat erop zou wijzen dat mensen geëxecuteerd zijn. Volker Türk, de mensenrechtencommissaris van de VN, zei gisteren "geschokt" te zijn door de ontdekkingen van de massagraven. Hij riep op tot internationaal onderzoek.

Palestijnen hebben zich verzameld bij de graven om te controleren of ze vermiste familieleden in een lijkzak kunnen vinden. Er is nog veel onduidelijk over wat er zich heeft afgespeeld bij het ziekenhuis. Het is in Gaza vrijwel onmogelijk om forensisch onderzoek te doen; Israël houdt de grenzen gesloten en weigert onderzoekteams toe te laten.

Palestijnen zoeken bij de graven naar vermisten:

De VN heeft opgeroepen tot een internationaal onderzoek "gezien het huidige klimaat van straffeloosheid". Ook de Europese Unie wil een onderzoek. Het Israëlische leger ontkent iets te maken te hebben met de massagraven of executies, maar die bewering valt dus niet te controleren. Het leger zegt dat het wel lichamen onderzocht heeft om te controleren of het gijzelaars waren.

In januari lag het grote ziekenhuiscomplex wekenlang onder vuur. Volgens het leger hielden gewapende leden van Hamas zich zich er schuil, al leverde het daar geen bewijs voor. Volgens hulpdiensten liggen er ook vrouwen en ouderen in de graven. Het is onduidelijk of er ook ziekenhuispersoneel of patiënten begraven zijn.

Bewijs verdwijnt

Onderzoeksteams kunnen het gebied niet in, waardoor veel kostbare informatie verloren gaat. "Als de aantijgingen van de hulpdiensten gedocumenteerd zouden worden, zou dat sterk bewijs zijn", zegt Soren Blau, afdelingshoofd van forensische antropologie bij de Internationale Commissie voor Vermiste Personen. "Maar al op het moment dat lichamen worden verplaatst, verdwijnt potentieel bewijs."

Bovendien zijn de infrastructuur en gezondheidszorg zodanig verwoest door het Israëlische leger dat de middelen er niet zijn om lichamen te bewaren en te onderzoeken. "We kunnen ook beelden en foto's bekijken, maar daardoor kunnen we alleen speculeren over de doodsoorzaak", zegt Blau. "Hoe langer het duurt, hoe moeilijker het wordt."

Buitenlandse journalisten kunnen de belegerde Gazastrook niet in, maar de oorlog wordt uitgebreid gedocumenteerd door lokale journalisten en burgers. Met behulp van dat materiaal probeert een internationale organisatie als Human Rights Watch alsnog op afstand onderzoek te doen naar schendingen van mensenrechten, bijvoorbeeld door foto's en satellietbeelden te analyseren.

Palestijnse burgers doelwit

Maar door de afstand is het wel moeilijker om mogelijke oorlogsmisdaden vast te stellen. "Er zijn duidelijke aanwijzingen dat Israël niet alleen leden van Hamas aanvalt, maar dat Palestijnse burgers ook doelwit zijn", zegt Sari Bashi, programmadirecteur van Human Rights Watch. "In deze oorlog zijn al 14.000 kinderen gedood, dat zijn er gemiddeld tachtig per dag."

De organisatie heeft veel ervaring met het onderzoeken van massagraven en andere oorlogsmisdaden, onder meer in Oekraïne en Syrië. "We mogen al sinds 2016 de Gazastrook niet meer in", zegt Bashi vanuit Ramallah op de Westelijke Jordaanoever. "We werken samen met lokale forensische experts, maar die zijn op de vlucht en kunnen niet zomaar rondreizen."

Israël zou er ook voor kunnen kiezen om zelf een transparant onderzoek te starten, zegt Bashi. "Maar het leger heeft tot nu toe alleen een onderzoek gedaan toen er Israëlische burgers werden gedood en hulpmedewerkers met een westers paspoort. Er komt geen onderzoek als er Palestijnen worden gedood."

Een muurschildering van de overleden rapper Def Rhymz op een sporthal in Rotterdam-Crooswijk is overschilderd. Kunstenaar Che had de schildering in april gemaakt als eerbetoon aan de rapper, die op 24 maart overleed aan hartfalen. Def Rhymz groeide op in Crooswijk.

Rotterdammer Jean Sa Kaba ontdekte het bekladde kunstwerk en plaatste er een foto van op zijn Facebookpagina. "Kennelijk vond jij het nodig om je fantastische kunstwerk er overheen te spuiten", schrijft hij in een bericht aan de dader. "Ik ben heel erg teleurgesteld in jou. Wist dat de mensheid hele lage streken kon uithalen, maar jij spant de kroon met je actie."

Jean Sa Kaba plaatste een foto van de overgespoten tekening:

Che vindt het jammer dat "iets positiefs nu een nare nasmaak heeft gekregen". De muur waarop de schildering is gespoten, is één van de weinige plekken in Rotterdam waar dat legaal kan, schrijft Rijnmond.

Che zei tegen lokale nieuwswebsite Open Rotterdam dat hij weet dat hij geen recht heeft om een gedeelte van de openbare muur te claimen. "Maar het is jammer dat het op deze manier is gegaan. Er is geen rekening gehouden met de mensen die er veel waarde aan hechten."

De kunstenaar hoopt dat de gemeente door alle reacties op de schildering een speciale muur voor Def Rhymz vrijmaakt. "Er zijn mooie muren in Crooswijk om dit te realiseren."

Alternatieven

Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat er wordt gekeken naar de mogelijkheden. "We kijken naar alternatieven, zoals het beschikbaar stellen van een muur. Maar het is de vraag of dat zomaar kan. In ieder geval gaat het niet à la minute."

De muur is niet in beheer bij de gemeente, legt de woordvoerder uit. "Maar we nemen de bekladding zeker in overweging, want we zijn er helemaal niet blij mee."

Meerdere hartoperaties

Def Rhymz overleed een maand geleden op 53-jarige leeftijd als gevolg van hartfalen. Hij had meerdere hartoperaties ondergaan omdat zijn linker hartklep niet functioneerde.

Hij leefde al ruim vier jaar met een zogenoemd steunhart (een mechanische pomp die de functie van het hart ondersteunt of overneemt) in afwachting van een harttransplantatie. Maar door complicaties is het nooit zo ver gekomen.

Dennis Bouman, zoals de rapper echt heette, was vooral rond de eeuwwisseling populair. Zijn eerste hit was Doekoe uit 1999. In december van dat jaar stond het nummer een week op nummer 1 in de Top 40. Zijn grootste hit was Schudden, een bubbeling-remix van het nummer Love Come Home van DJ Jean.

Hij werd in 1970 geboren in Suriname en kwam rond zijn derde met zijn familie naar Nederland.

De Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht roepen hun studenten op om bangalijsten over studentes te verwijderen. Ze mailden vandaag een dringend verzoek daartoe, op verzoek van de slachtoffers.

"Deze situatie vraagt om een sterk signaal dat wij dit gedrag niet accepteren", laat het bestuur van de universiteit weten. "Daarom hebben we besloten om aanvullend op onze eerdere berichten en sancties richting het Utrechts Studenten Corps de uitzonderlijke stap te nemen om alle studenten te mailen."

De hogeschool noemt het maken en verspreiden van de lijsten "weerzinwekkend", schrijft RTV Utrecht. De Utrechtse onderwijsinstellingen benadrukken dat het strafbaar is om de lijsten te bezitten.

Smaad en/of laster

Vorige maand kwamen kort na elkaar twee lijsten naar buiten met daarop de namen, adressen, foto's en telefoonnummers van Utrechtse studentes. De eerste lijst kwam vanuit het Utrechts Studenten Corps. In de 'grietenpresentatie' werden ook vermeende seksuele activiteiten van studentes beoordeeld.

Twee Utrechtse mannen van 20 zijn aangehouden. Beiden zijn lid van de studentenvereniging. Ze worden verdacht van smaad en/of laster. De vereniging heeft verder enkele leden geschorst vanwege betrokkenheid bij het maken van de bangalijsten.

Zo'n twee weken na de eerste werd een tweede lijst verspreid. Het is nog onduidelijk door wie. In elk geval hebben de universiteit en hogeschool besloten het Utrechtse corps voorlopig niet meer te ondersteunen.

Een tekort aan bijen en andere bestuivers nekt wilde planten in de Nederlandse natuur. Dat concluderen onderzoekers van de Universiteit Leiden, Naturalis en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in een nieuwe studie. Ze hebben 87 jaar aan metingen op meer dan 365.000 plekken onderzocht.

Soorten die ooit algemene graslandbloemen waren, zoals de pinksterbloem, margriet, beemdkroon, knoopkruid en vele tientallen andere, zijn sterk achteruitgaan. Die bloemen verdwenen als eerste uit het boerenland. Oorzaken: overbemesting en het verdwijnen van vochtige hooilanden.

Maar ook in de overgebleven natuurlijke graslanden gaan de bloemen sterk achteruit. Die achteruitgang heeft meerdere oorzaken, waaronder stikstofvervuiling en verdroging van het landschap.

Onbestoven bloemen

Daar komt achteruitgang door afname van bestuiving bovenop, vertelt hoofdonderzoeker Kaixuan Pan van de Universiteit Leiden aan de NOS. "Tussen 1930 en 2017 is het aantal door insecten bestoven planten gemiddeld met ruim een zesde afgenomen. Deze achteruitgang vormt een bedreiging voor de stabiliteit van het ecosysteem en de voedselzekerheid."

Planten die afhankelijk zijn van insecten maken vaak kleurrijke bloemen, met nectar en stuifmeel. Als dat stuifmeel niet wordt uitgewisseld door insecten, vormen zich vaak geen (vruchtbare) zaden en kan de plant zich dus niet uitzaaien. De plek wordt vervolgens ingenomen door planten die bestoven worden door de wind, zoals grassen. Dat is een veel kleiner deel van de plantenrijkdom: mondiaal is zo'n 90 procent van alle planten voor bestuiving (deels) afhankelijk van insecten, waaronder ook veel voedselgewassen.

Neerwaartse spiraal

Onderzoeksleider Geert de Snoo van NIOO-KNAW vindt de afnemende bloembestuiving extra zorgwekkend, omdat het kan leiden tot een vicieuze cirkel. Insecten gaan op hun beurt namelijk mede achteruit door afname van het aanbod van nectar en (geschikt) stuifmeel in het landschap. Kort gezegd: minder bijen is minder bloemen, is nog minder bijen. "Dit lijkt sterk op een neerwaartse spiraal", zegt De Snoo.

Die zorg heeft ook Hans de Kroon, hoogleraar plantecologie van de Radboud Universiteit. "Planten en insecten zijn onderling afhankelijk." De Kroon is niet betrokken bij het nieuwe onderzoek, maar leidde eerder een insectenstudie die in 2017 insloeg als een bom: in natuurgebieden bleek het aantal vliegende insecten in 27 jaar tijd met maar liefst 76 procent te zijn afgenomen.

"We dreigen te vergeten wat normaal is", zegt De Kroon. "Dat geldt ook op bloemrijke plekken: er hoort daar meer te vliegen dan je nu nog kunt waarnemen. Dat komt doordat elders in het landschap grote aantallen insecten verdwijnen."

Een onderzoeksteam onder leiding van NIOO-KNAW publiceerde eerder een 'masterplan' voor insectenherstel. Dat bepleit een reeks gelijktijdige maatregelen, waaronder herstel van kleinschalige diversiteit in het landschap en een afname van het gebruik van landbouwgif, een andere belangrijke veroorzaker van insectensterfte.

"De grote kunst is uiteindelijk om weer in een positieve spiraal te komen", besluit De Kroon.

Nergens in Nederland geldt nog een ophokplicht voor pluimvee. Alleen in de Gelderse Vallei en de Limburgse Peel was die maatregel om verspreiding van vogelgriep te voorkomen nog van kracht, maar demissionair minister Adema heeft de verplichting ook daar ingetrokken. Ook de plicht om vogels af te schermen vervalt.

Sinds december zijn er in Nederland geen uitbraken meer geweest op pluimveebedrijven. Bij wilde vogels in zowel Nederland als in de rest van Europa zijn nog maar weinig besmettingen. De deskundigen die het ministerie van Landbouw adviseren, denken dat er maar een kleine kans is op nieuwe besmettingen op bedrijven.

Het ministerie waarschuwt wel dat het virus nog steeds aanwezig is en dat met de vogeltrek nieuwe varianten kunnen worden meegebracht. Daarom blijft het de situatie in de gaten houden. Landbouw roept pluimveehouders op alert te blijven en mogelijke verdenkingen te melden. Als de situatie verandert, kunnen er opnieuw beperkende maatregelen komen.

Het gebruik van verschillende rookaroma's in producten wordt op termijn verboden omdat ze mogelijk kankerverwekkend zijn. Dat is de uitkomst van een stemming in het EU-comité voor voedselveiligheid.

Het besluit betekent dat die stoffen straks niet meer mogen worden gebruikt bij de productie van bijvoorbeeld rookworsten, rookkaas, en andere producten met een rooksmaak, zoals nootjes of sauzen:

De rookaroma's waren in de EU toegelaten voor een periode van tien jaar, maar die termijn wordt dus niet verlengd. Wel komt er een overgangsperiode van een aantal jaar, zodat producenten de tijd krijgen om alternatieven te vinden.

Genotoxische stoffen

Het besluit volgt op een advies van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid, de EFSA. Die keek naar acht rookaroma's en concludeerde dat zes daarvan zogeheten genotoxische stoffen bevatten. Dat zijn stoffen die schade kunnen toebrengen aan het DNA, wat kan leiden tot bijvoorbeeld kanker.

De Europese voedselwaakhond heeft niet onderzocht hoe groot de kans is dat de consumptie van rookaroma's leidt tot schade aan de gezondheid. Verder tekent de EFSA aan dat het ook afhangt van factoren als eetgewoonten en lichaamsbouw. Daarnaast nemen de deskundigen bij het inschatten van risico's het zekere voor het onzekere. Dat betekent dat ze, in hun eigen woorden, uitgaan van worstcasescenario's.

Bij de andere twee van de acht rookaroma's kunnen schadelijke gezondheidseffecten niet worden uitgesloten, zegt de Europese voedselwaakhond.

Rookworsten werden van oudsher gerookt boven een vuur, de traditionele manier. Die methode kwam onder vuur te liggen omdat in rook allerlei stoffen zitten die kanker kunnen veroorzaken. In de jaren 70 werd daarom gekozen voor een andere manier om de rooksmaak aan het vlees toe te voegen.

Bij het creëren van rookaroma wordt hout verbrand. De rook die daaruit voorkomt wordt vloeibaar gemaakt, het zogeheten condenseren. Na een zuiveringsproces wordt deze stof gebruikt als rookaroma.

Gevolgen voor bedrijven

Het is de vraag wat de gevolgen zijn voor bijvoorbeeld Unox, het merk waaronder jaarlijks zo'n 16 miljoen worsten worden geproduceerd. Die rollen uit een fabriek in Oss, die aan Unilever levert, maar ook producten maakt voor andere merken.

Een woordvoerder laat weten dat de overgangstermijn zal worden gebruikt om "ofwel alternatieve rookaroma's te ontwikkelen ofwel naar andere oplossingen te kijken om de huidige smaak te behouden".

In tegenstelling tot de worsten van Unox wordt de HEMA-variant wel op de traditionele manier gerookt. Volgens de winkelketen worden er jaarlijks zo'n 10 miljoen van verkocht.