NOS Nieuws - Algemeen

In Amsterdam worden de Decembermoorden vanavond voor de laatste keer in een zaal herdacht. Dat gebeurt in het Verzetsmuseum in aanwezigheid van nabestaanden.

Het is de 43ste herdenking van de executies door het regime van de Surinaamse legerleider Desi Bouterse. Vijftien tegenstanders van Bouterse werden in de nacht van 8 december 1982 geliquideerd in Fort Zeelandia in Paramaribo.

Pas eind 2023 werd Bouterse definitief veroordeeld voor betrokkenheid bij de moorden. Hij kreeg twintig jaar cel, maar zat nooit vast; na de veroordeling dook hij onder. Een jaar later overleed Bouterse op 79-jarige leeftijd.

Romeo Hoost is voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers Suriname en organiseert al tientallen jaren de herdenking. Hij zegt dat het thema dit jaar 'overleven' is. "De man is overleden", geeft hij als verklaring waarom dit de laatste zaalherdenking is. "Maar wij zijn er nog. Wij hebben hem overleefd."

Zijn neef Eddy was een van de vijftien slachtoffers. Hij noemt ook Cyrill Daal, voorzitter van de grootste vakbond van Suriname, de Moederbond. Hoost vertelt dat Daal was uitgenodigd voor een internationaal vakbondscongres in Brussel. "Maar vanwege de binnenlandse onrust wilde hij niet naar Europa afreizen. Daarom stuurde hij mij." Daal werd door de militairen vermoord.

Vordering tegen staat

Tientallen nabestaanden eisen van de Surinaamse staat eerherstel van de slachtoffers en een schadeloosstelling. Dat meldt persbureau ANP op basis van advocaat Hugo Essed, die dat gisteren op de Surinaamse radio heeft bekendgemaakt.

Hoost is een van die nabestaanden, bevestigt hij desgevraagd. Essed diende vorige week een verzoekschrift bij de Surinaamse kantonrechter in.

Hoost benadrukt dat de laatste zaalherdenking vanavond niet betekent dat er voortaan helemaal geen herdenking meer is van de Decembermoorden. "We gaan net als ieder jaar eerst bloemen leggen bij het monument bij de Mozes en Aäronkerk bij het Waterlooplein. Ik ben bijna 80 en dat zal ik blijven doen zolang ik leef. En daarna nemen anderen het over."

Bekijk ook deze uitgebreide terugblik op de Decembermoorden, gemaakt eind 2023 door NOS op 3:

"Dit is een hartverscheurend verslag om te delen. Ik zie leed op elke pagina." Bij de presentatie van zijn budgetaanvraag probeerde VN-noodhulpcoördinator Tom Fletcher de menselijke maat terug te brengen in de zakelijke statistieken en staafdiagrammen.

Een kwart miljard mensen wereldwijd heeft noodhulp nodig, maar de VN kreeg dit jaar slechts 12 miljard van de gevraagde 45 miljard dollar. Dit jaar stelt Fletcher dat er in ieder geval 23 miljard nodig is om de ergste nood te lenigen.

"Laten we beginnen met één leven. Een verhaal", begon de Britse ondersecretaris-generaal de persconferentie waarin hij het verlaagde budget aankondigde. "Achter al die cijfers gaan overlevingsverhalen schuil. Over moed. Waardigheid. Overlevingsdrang. En solidariteit."

Hij haalde een vrouw aan die hij in Sudan had gesproken. Toen ze in El Fasher naar haar buren vluchtte omdat haar man en kind waren vermoord, trof ze daar alleen een twee maanden oude baby in leven aan. Op weg naar een VN-post doorstond ze verder geweld, maar ze haalde het wel. "Is er iemand - waar je ook woont, wat je gelooft, op wie je stemt - die vindt dat we er niet voor haar moeten zijn?"

Recordaantal hulpverleners gedood

Toch ziet Fletcher een wereld vol apathie, waar politici "pochen hoeveel hulpgeld ze geschrapt hebben". Terwijl de wereld kampte met natuurrampen, oorlog, honger en epidemieën, kreeg zijn VN-organisatie in de afgelopen tien jaar niet zo weinig geld. De VN kon daardoor 25 miljoen mensen minder helpen dan gehoopt.

Verschillende landen sneden in hun ontwikkelingshulp. Zo trok het kabinet-Schoof er 2,4 miljard minder voor uit en schrapte de Amerikaanse president Trump tientallen miljarden. Fletcher somde op dat daardoor voedselhulp moesten worden beëindigd, programma's voor meisjes en vrouwen geen fondsen kregen en honderden hulpinstanties de deuren sloten. "Het is een tijd van geweld, straffeloosheid en onverschilligheid."

"We rijden namens jullie richting het vuur om te helpen, maar nu worden we ook nog geacht het vuur te bestrijden", vatte hij de ontmoediging samen, "zonder genoeg water in de tank, terwijl we worden beschoten". Wereldwijd kwamen er dit jaar een recordaantal van 380 VN-hulpverleners om.

Sudan, Palestijnen, Syrië

Fletcher gaf toe de wereld te willen dwingen in de spiegel te kijken om los te komen van de onverschilligheid. Met het budget voor volgend jaar moeten 135 miljoen mensen in 50 landen worden geholpen, volgens hem wereldwijd de meest nooddruftigen. "Dit waren onmogelijke keuzes over leven en dood."

Sudan is de grootste 'kostenpost', met 2,9 miljard dollar voor hulp aan ontheemden in dat land zelf en dan nog eens 2 miljard voor mensen die de grenzen over zijn gevlucht. Voor de Palestijnse gebieden is 4,1 miljard geraamd, voor Syrië 2,8 miljard. Al met al gaat het bij die drie crises al om ruim 45 miljoen mensen.

"Ik zou liegen als ik zou zeggen dat we niet overweldigd zijn door de uitdagingen."

1 procent van defensie-uitgaven

Toch blijft Fletcher hopen dat het geld gevonden wordt. "Dit zou in zijn geheel kunnen worden betaald als de rijkste tien procent van de wereld, iedereen die meer dan 100.000 dollar verdient, 20 cent per dag geeft."

"Ik besef dat de budgetten krap zijn, dat gezinnen onder druk staan. Maar de wereld gaf vorig jaar 2,7 biljoen uit aan wapens. Ik vraag maar één procent daarvan", rekent hij voor. "Dit gaat niet over een ziekenhuis in Brooklyn of een ziekenhuis in Kandahar, maar om minder defensie en meer humanitaire hulp."

Daarbij houdt Fletcher de vrouw uit Darfur die hij ontmoette in het achterhoofd. Doordat ze een veilige haven bereikte, zal ze het overleven, net als het ondervoede buurjongetje dat ze meetorste. "Zij bleef geloven dat medemenselijkheid nog bestaat. Ik weiger te geloven dat ze fout zit."

Zo'n 300 mensen zijn waarschijnlijk slachtoffer geworden van beleggingsfraude en vacaturefraude. Ze maakten cryptogeld over naar oplichters. De politie Oost-Nederland zoekt contact met deze gedupeerden.

De slachtoffers maakten op cryptoplatform Coinbase cryptogeld over naar een wallet, een soort bankrekening voor crypto. Coinbase denkt dat Nederlandse klanten geld overmaakten naar verdachte wallets die worden gebruikt om mensen op te lichten.

De slachtoffers werden verleid om beleggingen te doen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met advertenties op sociale media, of door criminelen die via datingapps contact leggen en een romantische relatie opbouwen, waarna het slachtoffer overgehaald wordt te investeren.

Volgens de politie kunnen mensen in een professioneel uitziend platform de rendementen bekijken. Die lijken aanvankelijk goed, maar als ze geld willen incasseren, blijken de beleggingen waardeloos en is er geen persoonlijk contact meer mogelijk. Al het geïnvesteerde geld of crypto is dan weg.

Vacaturefraude

De politie zegt dat er in een paar gevallen ook sprake was van vacaturefraude. Slachtoffers werken dan vaak vanuit huis. Ze schrijven dan bijvoorbeeld reviews over bedrijven. Het inkomen dat ze daarmee denken te verdienen wordt alleen niet uitgekeerd.

Volgens Coinbase verschilt het bedrag waarvoor mensen zijn opgelicht van enkele euro's tot tienduizenden euro's.

Gedupeerden ontvangen een brief waarin benadrukt wordt dat Slachtofferhulp Nederland en de Fraudehelpdesk voor ze klaarstaan. De kans dat ze hun geld terugkrijgen is klein, omdat het heel moeilijk is om de fraudeurs op te sporen.

Nogmaals opgelicht

Volgens de politie ervaren slachtoffers van beleggingsfraude vaak schaamte, maar is dat onterecht. "Criminelen gaan geraffineerd te werk en het overkomt helaas veel mensen."

Verder wordt er gewaarschuwd voor zogeheten recoverybedrijven. Dat zijn bedrijven die zeggen dat ze geld van gedupeerden terug kunnen halen. Slachtoffers moeten dan wel borg betalen. Dat geld zijn ze kwijt, en de recoverybedrijven blijken in werkelijkheid vaak onderdeel te zijn van dezelfde frauduleuze beleggingsmaatschappijen.

Het Israëlische defensiebedrijf Elbit Systems mag sinds 31 juli niet meer meedoen met aanbestedingsprocedures van de NAVO vanwege mogelijke corruptie. Ook zijn lopende samenwerkingen tussen de NAVO en het Israëlische bedrijf stilgelegd, blijkt uit onderzoek van Follow the Money (FTM), La Lettre uit Frankrijk en de Belgische media Knack en Le Soir.

Elbit Systems is het grootste defensiebedrijf van Israël en had in 2024 een omzet van 6,8 miljard dollar. De NAVO kocht er de afgelopen tien jaar voor tientallen miljoenen euro's aan defensiematerieel zoals munitie en antiraketsystemen. Dit bedrag ligt volgens FTM mogelijk nog veel hoger, omdat veel contracten niet openbaar worden gemaakt.

De NAVO heeft het besluit genomen vanwege "ernstige beschuldigingen waaruit blijkt dat Elbit zich mogelijk schuldig heeft gemaakt aan strafbare praktijken, waaronder onregelmatigheden bij de toekenning van contracten", staat in een document dat de onderzoeksjournalisten hebben ingezien.

Smeergeldzaak

De beschuldigingen hangen samen met een omkoopschandaal waar het NATO Support & Procurement Agency (NSPA) in is verwikkeld. Dat NAVO-agentschap gaat over de defensieaankopen van de 32 landen die lid zijn van het bondgenootschap. Defensiebedrijven zouden (oud-)medewerkers van NSPA miljoenen euro's smeergeld hebben betaald om daarmee NAVO-contracten binnen te halen.

Het Israëlische bedrijf zou onder meer nauw contact hebben gehad met de Italiaan Eliau E. Tegen hem is een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd. E. runt meerdere advieskantoren en zou Elbit aan NAVO-contracten hebben geholpen. De consultant wordt verdacht van deelname aan een criminele organisatie en omkoping.

Eliau E. zou ook contact hebben gehad met de Belgische hoofdverdachte in het corruptieonderzoek, Guy M. Deze Belg werkte voor Defensie in eigen land en heeft ook voor het NSPA gewerkt. Hij heeft volgens het Openbaar Ministerie in België voor bijna 2 miljoen euro aan smeergeld ontvangen in ruil voor contracten. M. wordt verdacht van deelname aan een criminele organisatie, corruptie en witwassen.

In mei werd ook de Rotterdammer Hans de J. opgepakt, die jarenlang verantwoordelijk was voor de inkoop van munitie voor de Nederlandse defensie. Hij zou zich in 2023 hebben laten omkopen door defensiebedrijven. NAVO-secretaris-generaal Rutte zei eerder over het corruptieonderzoek dat "de onderste steen boven moet".

Munitie voor Oekraïne

Omdat Elbit Systems meerdere lopende contracten heeft met het NSPA, treft de NAVO-maatregel de toevoer van wapens naar het bondgenootschap. Volgens FTM-journalist Jesse Pinster gaat het met name om munitiecontracten, bijvoorbeeld materiaal dat wordt aangeschaft om aan Oekraïne te geven.

Andere contracten van het Israëlische defensiebedrijf, die geen rol spelen in het corruptieonderzoek, worden niet geraakt door het opschorten van de samenwerking. Zo heeft Nederland volgens de Israëlische krant Haaretz eind vorig jaar voor 175 miljoen dollar aan zelfbeschermingssystemen gekocht bij het bedrijf voor de nieuwe Caracal-helikopters en C390-transportvliegtuigen. Het staat lidstaten van het bondgenootschap vrij om zelf nog wel zaken te doen met Elbit.

Het bedrijf stelt in een verklaring aan de vier media geen commentaar te kunnen geven op hun berichtgeving, omdat het er niets van weet.

Gemeenten zoeken naarstig naar manieren om geweld tegen vrouwen tegen te gaan. Steeds meer gemeenten willen dat centraal aanpakken. Bijvoorbeeld met een steunpunt van Filomena, waar artsen, advocaten, hulporganisaties en politie onder één dak zitten. Slachtoffers kunnen daar zonder verwijzing binnenlopen en hun verhaal in één keer kwijt. Vervolgens kan er gericht actie worden ondernomen.

Als vrouwen (en een enkele man) hulp zoeken tegen geweld, belanden ze nu vaak in een versnipperd landschap. Het is meestal aan het slachtoffer zelf om bij de juiste instanties te komen.

Filomena startte in 2020 in Rotterdam naar aanleiding van de moord op de 16-jarige Hümeyra. "Het kan niet dat een jonge vrouw zo vaak om hulp vraagt, en niemand een totaalbeeld heeft", zegt manager Tanya Hoogwerf. "Filomena is de naam van een beschermheilige die opkomt voor slachtoffers."

Gaten van het systeem

De formule van Filomena blijkt succesvol: het concept werd vorig jaar uitgebreid naar Groningen en in oktober naar Tilburg. "Mensen zijn wanhopig op zoek naar hulp", zegt Hoogwerf. "Wij hebben alle kennis in huis."

De casus van het slachtoffer wordt besproken door de aangesloten instanties. Vervolgens wordt een hulpplan opgesteld. Daarbij wordt gekeken naar de juridische en medische kant van een zaak en naar de gewenste psychische hulp. Met alle betrokkenen wordt gesproken en iedereen kan hulp krijgen, ook de geweldpleger. "Zo doorbreek je patronen", zegt Hoogwerf.

Orange the World

Tot overmorgen is Orange The World bezig, een jaarlijkse campagne waarin aandacht wordt gevraagd voor geweld tegen vrouwen.

Uit cijfers blijkt dat 1,3 miljoen Nederlanders van 16 jaar en ouder in 2024 slachtoffer werden van huiselijk geweld.

Elke acht dagen wordt in Nederland een vrouw gedood, vaak door een partner of ex. In veel gevallen gaat er een langere periode van dwingende controle aan vooraf. Dat patroon wordt door slachtoffers zelf niet altijd herkend en door de omgeving ook niet.

Waarschuwingssignalen

Een voorbeeld daarvan is Marian Stoppelenburg. Haar 30-jarige dochter Sandra werd in mei vorig jaar vermoord door haar partner. Achteraf herkende Stoppelenburg een hoop waarschuwingssignalen. En achteraf kwam ze er ook achter hoe moeilijk het is voor slachtoffers om hulp te zoeken. "De meeste vrouwen treden niet naar buiten en blijven opgesloten in een cirkel van geweld", zegt ze.

De man van Sandra had eerder drie maanden in de gevangenis gezeten vanwege mishandeling. "Dat hielp niet", zegt Stoppelenburg. "Een paar maanden later werd ze vermoord."

Volgens Stoppelenburg is het te prijzen dat er hulppunten ontstaan zoals Filomena. "Het is mooi dat bij Filomena ook hulp wordt gegeven aan de geweldpleger. Want daar ligt de ultieme oplossing. Maar ook de allermoeilijkste."

Slachtoffers van geweld weten het centrum te vinden: in Rotterdam, Groningen en Tilburg hebben zich sinds de opening honderden mensen gemeld. Het overgrote deel van hen is vrouw.

"Er komen zelfs mensen uit Overijssel en Limburg", zegt projectleider van Filomena Groningen Regilio Soerjaman. "Daarom is het goed als er meer hulppunten komen, zodat iedereen in de eigen buurt terechtkan."

Alles onder één dak

Ook in Amsterdam opent volgend jaar een Filomena zijn deuren. In Dordrecht en Den Haag zijn moties aangenomen om ook daar te onderzoeken of een Filomena mogelijk is. Andere steden waar wordt nagedacht over de komst van Filomena zijn Breda en Arnhem.

De provincie Drenthe maakte onlangs 750.000 euro vrij voor een steunpunt tegen femicide. Dat komt waarschijnlijk in Assen en na een proefperiode van drie jaar ook op andere plekken in de provincie.

Hoewel de steunpunten zich bevinden in steden, bedienen ze ook de regio, zegt Hoogwerf. "Als we twaalf Filomena's zouden hebben in Nederland, zijn we landelijk dekkend."

Al dagen rijden auto's toeterend door de straten van de Syrische hoofdstad Damascus. Kinderen hangen uit het raam of zitten op het dak en wapperen met de nieuwe Syrische vlag. Er klinkt muziek en grote groene posters beelden de dag van de bevrijding uit. Voor veel Syriërs is het eerste jaar na de val van Assad voorbijgevlogen.

"Ik kijk terug op dit jaar met gemengde gevoelens. Nadat ik jarenlang verdoofd was door de dictatuur werd ik plotseling extreem gelukkig, waanzinnig bezorgd, en zó verward. Ik kan het allemaal maar moeilijk bevatten", zegt Dana, die met haar kinderen vanuit Aleppo een lang weekend naar Damascus is gekomen om bevrijdingsdag te vieren.

'De ezel is voor altijd weg'

"Ik ben niet zomaar blij, ik ben ontzettend, waanzinnig blij", zegt Razan die met haar gezin over de markt loopt, met een grote vlag in de hand. "Het is een droom die uitkwam, die ezel is voor altijd weg." Razan komt uit een zwaar getroffen wijk van Damascus. Ze raakte haar huis kwijt, een deel van haar familie verdween in de martelgevangenissen van Assad.

Nog altijd is ze, net als zoveel andere Syriërs, op zoek naar antwoorden. Maar gerechtigheid laat op zich wachten, daders lopen vaak nog vrij rond. De trauma's en angst zitten diep en professionele hulp om dit alles te verwerken is er niet. Maar vandaag wil Razan feest vieren, al voelt het net als voor veel anderen, bitterzoet.

Op de markt doen de souvenirs met de nieuwe Syrische vlag erop het goed. De sokkencollectie waar Bashar al Assad met lange nek, flaporen en de tekst 'wat een ezel' of 'drugskoning' op afgebeeld staat, laat menig voorbijganger nog altijd glimlachen. Hier weten ze maar al te goed dat dit een jaar en een dag geleden levensgevaarlijk was geweest.

Vooral Syrische minderheden hebben een zwaar jaar achter de rug. Gijzelingen en moordpartijen waarbij duizenden mensen zijn gedood alsof er van het bloedige verleden niets is geleerd. Alles bij elkaar ervaart lang niet iedereen vandaag als een feestelijke dag. Heel wat mensen zijn afwachtend, voelen zich ongemakkelijk of onveilig. Ze wachten op de beloofde veranderingen en vragen zich af wanneer die komen.

"Heb je wapens bij je", vraagt de bewaker als we het terrein van de Syrische televisie oprijden. Hier worden nu totaal andere nieuwuitzendingen gemaakt. "Ik noem het een journalistieke revolutie", zegt Yaman Zeidan, hoofd communicatie. "Hier deden ze niet aan journalistiek. Ze toeterden de ideeën van Assad de wereld in."

Er is in dit land in transitie grote behoefte aan een betrouwbare nieuwsbron. Er zijn veel geruchten, nepnieuws en allerlei werkelijkheden die naast elkaar lijken te bestaan. Iedereen heeft zijn eigen socialemediabronnen, hoort geruchten van familie en buren en interpreteert de onzekere situatie op een eigen manier.

Vertrouwen

"Er zijn duizenden profielen op sociale media die nepnieuws en geruchten verspreiden met als doel het land te destabiliseren. Ons voornaamste doel is nu dat het publiek volledig vertrouwen krijgt in de Syrische media. Dat vertrouwen winnen we door de inhoud en het nieuws waarvan we verslag doen", zegt Jamil Srour, hoofd nieuws.

Een jaar geleden kwam hij vanuit Idlib naar Damascus, sinds mei zenden ze uit vanuit de oude studio. Srour: "We vormen een brug tussen de mensen en de regering." Ze zijn hier zeer te spreken over de kritische vragen die ze ministers tegenwoordig kunnen stellen.

Vrijheid om je kritisch uit te spreken voelt als een bevrijding, maar tegelijkertijd leeft een groot deel van de Syriërs onder de armoedegrens en is de werkloosheid enorm. Elektriciteit is er sporadisch en stromend water noemen velen een luxe. De wederopbouw is op veel plekken nog nauwelijks begonnen. Grote delen van het land zijn onbewoonbaar en liggen in puin.

"Hier kun je helaas nog niet beginnen, overal liggen mijnen en niet geëxplodeerde munitie", zegt Mohammad Alaaty, die we vorig jaar december ontmoetten in Jobar, een verwoeste buitenwijk van Damascus. Lopend door de puinhopen van zijn buurt doet hij zijn best de positieve dingen te benadrukken.

Sancties opheffen

"Moet je eens zien, de wegen hebben we tenminste aangeveegd en kijk: hier hebben we een elektriciteitskabel geregeld zodat er 's avonds wat straatverlichting is." Niemand kan in Jobar wonen maar het afgelopen jaar putte hij kracht uit de hoop die hij heeft dat hij ooit weer terug kan keren naar zijn geliefde wijk.

"In 2026 zal het écht beginnen. Als de sancties worden opgeheven kan de internationale gemeenschap makkelijker zaken doen met Syrië. Dan kunnen de bouwmaterialen komen en dan gaan we werkelijk aan de slag. Wij Syriërs houden van ons land; ik zal niet rusten voordat ik hier weer zal wonen."

Bekijk hier de video van een jaar een geleden met Alaaty:

Goedemorgen! In Syrië wordt stilgestaan bij de val van het Assad-regime, precies een jaar geleden. Minister Hermans gaat met slachtoffers van de aardbeving in het Drentse Ekehaar van 2023 praten. En aan het einde van de middag wordt de samenstelling van Top 2000 duidelijk.

Eerst het weer: in de ochtend eerst droog en vrij zonnig, later volgt vanuit het zuiden regen. Met een graad of 13 wordt het opnieuw vrij zacht.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De NAVO doet geen zaken meer met het Israëlische defensiebedrijf Elbit Systems, vanwege mogelijke corruptie. Een deel van de lopende samenwerkingen is stilgelegd, en er worden voorlopig geen nieuwe contracten afgesloten. De schorsing bestaat al sinds eind juli, ontdekte onder meer Follow the Money.

Elbit is het grootste defensiebedrijf van Israël. De NAVO kocht er de afgelopen jaren voor tientallen miljoenen euro's aan materieel. De corruptie-aanklacht gaat om een consultant die betrokken was bij meerdere contracten van Elbit.

Anders nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Juist in de week dat Nederland in het WK lootte tegen Japan was het ook een Japans weekendje in de Eredivisie: er werden maar liefst zes goals gemaakt door spelers uit dat land. Shiogai en Mito hadden er elk een, Ueda van Feyenoord (en spits van zijn nationaal elftal) nam de overige vier voor zijn rekening. Hij werd daarmee de eerste Feyenoorder die zo vaak scoorde in een eredivisieduel sinds Georginio Wijnaldum in februari 2011. De speler staat nu met achttien goals na vijftien duels ruim bovenaan de topscorerslijst.

Kijk (en huiver) naar alle zes goals:

Fijne dag!

Vanmorgen brengt Unilever zijn ijsdivisie als The Magnum Ice Cream Company naar de Amsterdamse beurs. Het nieuwe aandeel zal naar verwachting meteen hoog genoteerd staan in het lijstje van populairste Nederlandse beleggingen.

Dat komt doordat Unilever-aandeelhouders voor elke vijf aandelen van Unilever er vandaag één krijgen van The Magnum Ice Cream Company, met merken als Magnum, Ben & Jerry's, de Raket en de Cornetto.

"Unilever staat traditioneel in de top van grootste beleggingen van Nederlandse huishoudens", zegt Gerben Everts, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB). Dat verklaart waarom veel Nederlandse beleggers vandaag opeens Magnum-aandeelhouder zijn.

Voor de Amsterdamse beurs is de beursgang van Magnum de grootste van het jaar. Nederland is met de beursnotering en het hoofdkantoor van The Magnum Ice Cream Company opeens het wereldwijde centrum van consumenten-ijs. Het bedrijf is met een marktaandeel van 21 procent veruit de grootste ijsproducent ter wereld.

Unilever blijft met een belang van bijna 20 procent nog wel grootaandeelhouder. Het tegenwoordig Britse concern wil zonder levensmiddelen stabieler worden qua omzet. Met ijs schommelt de omzet, onder meer doordat mensen in de winter minder ijs eten dan in de zomer.

Risico

Unilever-beleggers kunnen vandaag hun ontvangen aandelen in Magnum verkopen als verlaat sinterklaascadeau. Maar wie rekent op groei van het zelfstandige Magnum kan de aandelen ook houden.

Everts denkt dat veel Unilever-aandeelhouders hun keuze vandaag al maken, op basis van het risico dat ze willen lopen: "Unilever is als groot conglomeraat met verschillende producten een minder risicovolle belegging. De ijsdivisie was nooit de hoogste prioriteit van de directie van Unilever, maar die heeft veel potentieel om te groeien."

Als grootste ijsproducent ter wereld valt er voor Magnum nog een paar procent meer te winnen. Het concern probeert in meer seizoenen ijs te verkopen, in de vorm van dessert, tussendoortjes of energieboost na het sporten.

Drie miljoen vriezers

In de stukken voor de beursgang schrijft Magnum dat het verder honderden miljoenen aan kosten wil besparen, bijvoorbeeld met slimmere vriezers. The Magnum Ice Cream Company heeft drie miljoen vriezers in 35 fabrieken die veel stroom verbruiken.

"Alles wat je op min 18 graden moet produceren, vervoeren en opslaan kent met energie een grotere uitdaging dan andere producten", zegt Everts. "Elke besparing is extra winst. Niet alleen met de vriezers zelf, ook met de doorloopsnelheid van de producten in de vriezers."

Bijna 160 jaar oud

De historie van het nieuwe The Magnum Ice Cream Company gaat terug naar 1866, toen slager William Breyer in Philadelphia in de zomer met paard en wagen huis-aan-huis roomijsjes ging verkopen. In 1993 nam Unilever het merk Breyer over.

Het toen nog Brits-Nederlandse concern bezat al sinds 1922 de ijstak van de Engelse vleesfabrikant Wall's. In 2000 werd het Amerikaanse Ben & Jerry's gekocht. Deze ijsjes worden in Europa gemaakt in Hellendoorn.

Nederland kent een ijshistorie met de waterijsjes van Ola, dat het Belgische margarinemerk Hola in 1956 oprichtte en dat onderdeel werd van Unilever. Ola maakt onder meer de Cornetto, Magnum en de in Nederland populaire Raket.

De keuze om de zelfstandige ijsdivisie in Nederland te vestigen en naar de beurs te brengen was zeker geen uitgemaakte zaak. Dat leek het wel toen Unilever vijf jaar geleden Londen koos als hoofdzetel.

Het kabinet deed toen een beroep op het concern om de voedseldivisie bij een eventuele afsplitsing Nederlands te maken. Unilever beloofde dit, maar alleen als het vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland "aantrekkelijk" zou blijven.

Toen werd besloten de ijsdivisie af te splitsen, uitte toenmalig topman Hein Schumacher in het tv-programma Buitenhof zorgen over het Nederlandse vestigingsklimaat.

Na een flinke lobby viel de keuze begin dit jaar toch op Nederland. "Een belangrijke stap voorwaarts in het versterken van de internationale positie van Nederland als vestigingsland voor bedrijven, van groot tot klein", zei toenmalig minister Beljaarts van Economische Zaken.

Thailand heeft luchtaanvallen uitgevoerd langs de betwiste grensregio met Cambodja. Beide landen beschuldigen elkaar ervan als eerste het vuur te hebben geopend.

Volgens het Thaise leger is één militair omgekomen en zijn er acht gewond geraakt nadat Cambodjaanse troepen schoten hadden afgevuurd op Thais grondgebied. Thailand zou vervolgens vliegtuigen hebben ingezet om "militaire doelen in verschillende gebieden aan te vallen om Cambodjaanse vuuraanvallen te onderdrukken".

Het ministerie van Defensie van Cambodja stelt dat juist het Thaise leger de aanval opende op Cambodjaanse troepen. Drie burgers zouden ernstig gewond zijn geraakt en Cambodja zou geen wraakacties hebben uitgevoerd. "Cambodja dringt er bij Thailand op aan onmiddellijk te stoppen met alle vijandige activiteiten die de vrede en stabiliteit in de regio bedreigen", aldus een woordvoerder.

Aan beide zijden van de betwiste grens worden tienduizenden burgers geëvacueerd als gevolg van het oplaaiende geweld.

Het meer dan honderd jaar oude conflict gaat over de ruim 800 kilometer lange grens tussen de landen. Die werd in 1907 voor het eerst getekend door Frankrijk, dat Cambodja koloniseerde. Beide landen claimen tempels die in het grensgebied staan. In het verleden escaleerde het sluimerende conflict vaker, al bleven confrontaties beperkt en kort.

In juli kwamen de landen onder druk van de Amerikaanse president Trump een staakt-het-vuren overeen, na vijf dagen van geweld waarbij tientallen militairen en burgers omkwamen. Sinds het tekenen van een nieuw akkoord, eind oktober, zijn de spanningen tussen de landen weer opgelopen.

Correspondent Zuidoost-Azië Mustafa Marghadi:

"Wat er exact gebeurd is, is moeilijk te verifiëren. Duidelijk is dat het plaatsvond in het meest betwiste grensgebied tussen Oost-Thailand en Noordwest-Cambodja.

Dat het geweld weer oplaait, komt omdat Thailand het grensgeschil in leven wil houden. Het tempelcomplex waar in de buurt is gevochten, is van enorm cultureel en religieus belang. Thailand claimt het al meer dan 100 jaar. Het was ook van Thailand, maar toen Frankrijk als kolonisator Cambodja verliet, trok het de grenzen verkeerd.

Thailand kwam daar veel te laat achter om er nog een legitieme claim op te leggen maar accepteerde dat niet. Ze moeten en zullen dat complex terugkrijgen en zijn blijkbaar bereid geweld te gebruiken om dat voor elkaar te krijgen.

Als de verkeerde beslissingen worden genomen, dan kan het zomaar weer helemaal misgaan. De enige stok achter de deur is Amerika, dat met de importheffingen een belangrijk economisch middel heeft om de twee landen een beetje in toom te houden. Als Amerika blijft dreigen met hogere importheffingen, dan kan het conflict op dit niveau blijven, maar dat is geen garantie.

Het zal sowieso voor heel wat onzekerheid bij de grensbevolking zorgen, ook op economisch gebied. De handel tussen Thailand en Cambodja langs de grens is stil komen te liggen dus er wordt heel weinig verdiend daar. Door de oplopende spanningen zullen de handelsrelaties niet 1-2-3 herstellen."

Het dodental van de aanslag bij een politiebureau in de Mexicaanse stad Coahuayana afgelopen weekend is opgelopen naar zes. Zes anderen raakten gewond, melden lokale autoriteiten volgens Mexicaanse media.

Zaterdag rond het middaguur ontplofte een bom voor het politiebureau in het centrum van de stad in Michoacán. Het explosief werd vervoerd in een pick-uptruck. De bestuurder van de vrachtwagen kwam om het leven. Vier van de doden zijn leden van het politiekorps.

Misdaad bestrijden

In de westelijke deelstaat Michoacán zijn talloze criminele organisaties actief, waaronder het Jaliscokartel. De rivaliserende bendes vechten om controle over het gebied, dat een toegangspoort is van chemische grondstoffen voor synthetische drugs.

Het land lanceerde vorige maand een plan om de georganiseerde misdaad in Michoacán te bestrijden. Directe aanleiding daarvoor waren de moord op burgemeester Carlos Manzo van Uruapán en de protesten tegen de regering die daarop uitbraken.

De regering kondigde aan duizenden leden van het leger, de luchtmacht en de Nationale Garde in te zetten om bendes aan te pakken, afpersing te bestrijden, en trainingskampen en drugslabs te ontmantelen.

Drugskartels in Mexico zetten steeds zwaardere explosieven in. Zo worden bommen afgeworpen van drones en mijnen in de grond begraven.

In Brazilië zijn tienduizenden vrouwen de straat op gegaan om te protesteren tegen geweld tegen vrouwen. Het land werd recent opgeschrikt door een reeks geweldsincidenten en heeft te maken met een recordaantal vrouwelijke slachtoffers.

In onder meer Rio de Janeiro en São Paulo riepen vrouwen van alle leeftijden op een einde te maken aan femicide, verkrachtingen en vrouwenhaat. Ze vroegen mannen zich bij het protest aan te sluiten:

Op 28 november werden in Rio de Janeiro twee vrouwelijke medewerkers van een onderwijsinstelling doodgeschoten door een mannelijke collega, naar verluidt omdat hij het niet kon verkroppen dat hij vrouwelijke leidinggevenden had. De zus van het slachtoffer liep mee in de protestmars in Rio de Janeiro.

Dezelfde dag werd een vrouw in São Paulo opzettelijk overreden door haar ex-vriend en honderden meters meegesleurd. De verwondingen van de 31-jarige vrouw waren zo ernstig dat haar benen moesten worden geamputeerd. De man zou jaloers zijn geworden omdat het slachtoffer in een bar in het gezelschap was van een andere man.

Toename geweld

Volgens een rapport van een Braziliaanse denktank is in een jaar tijd meer dan een derde van de vrouwen in het land het slachtoffer geworden van seksueel of gendergerelateerd geweld. Dat is het hoogste aantal sinds 2017, het eerste jaar dat het werd bijgehouden.

Tien jaar geleden werd in Brazilië een wet aangenomen die strafverzwaring mogelijk maakt voor moord op vrouwen en meisjes. Vorig jaar werden 1492 vrouwen slachtoffer van femicide, het hoogste aantal sinds de invoering van de wet. "We zien een toename in cijfers, maar ook in de intensiteit en wreedheid van het geweld", zegt Juliana Martins van denktank Brazilian Forum on Public Safety.

Onlangs nam het parlement in Italië een wet aan die de moord op vrouwen bestraft met een levenslange gevangenisstraf. Het is daarmee het vierde Europese land dat femicide heeft opgenomen in het strafrecht, na Cyprus, Malta en Kroatië. In Nederland valt femicide in het strafrecht onder moord of doodslag.

Op het Spaanse eiland Tenerife zijn drie toeristen om het leven gekomen door hoge golven. Het zijn een 35-jarige man, een 55-jarige vrouw en een man van wie de leeftijd niet is bevestigd. Volgens lokale media zijn onder de doden een Italiaanse en een Slowaakse toerist.

Meerdere mensen raakten gewond. Een vrouw is na een hartstilstand ter plekke gereanimeerd door ambulancepersoneel en in kritieke toestand opgenomen in het ziekenhuis.

Natuurzwembad

Het incident gebeurde in een natuurzwembad bij de plaats Los Gigantes, aan de westkant van het eiland. Meerdere mensen werden door de hoge golven de zee ingesleurd.

Hulpdiensten kwamen massaal ter plaatse en redden enkele mensen uit zee. Sommige slachtoffers konden zelfstandig de kust bereiken. Met onder meer helikopters is boven zee gezocht naar mogelijke andere slachtoffers.

Volgens omroep RTVE hadden de autoriteiten van de Canarische Eilanden tijdig gewaarschuwd voor hoge golven.

Vorige maand kwamen op Tenerife ook drie mensen om het leven door hoge golven, onder wie een 79-jarige Nederlandse vrouw. Nog eens vijftien mensen raakten toen gewond.

In het Louvre in Parijs zijn honderden boeken beschadigd door een lekkage. Het zijn boeken van de museumafdeling Egyptische Oudheid, waarvan de oudste werken dateren van eind 1800.

De lekkage in het Parijse museum was eind november, maar er wordt nu melding van gemaakt in het vakblad La Tribune de l'Art. Waarom nu pas, is niet duidelijk.

De lekkage werd zo'n drie uur na sluitingstijd ontdekt. Medewerkers probeerden de schade te beperken door de boeken te behandelen met wateropnemend vloeipapier.

De boeken hebben geen grote geldwaarde, maar volgens de adjunct-directeur van het museum zijn het "belangrijke werken, tijdschriften en archeologische naslagwerken." Door de lekkage is ook tapijt en kantoormeubilair beschadigd.

Reparatie gepland

De Franse nieuwszender BFMTV meldt dat de lekkage ontstond in het systeem dat de verwarming en ventilatie in de bibliotheek van stroom voorziet.

De slechte staat van de pijpleidingen was al langer bekend bij het museum. Er stond voor volgend jaar een reparatie gepland.

Roof

Het Louvre kwam onlangs in het nieuws door een spectaculaire juwelenroof op klaarlichte dag. Later bleek dat de beveiliging van het Louvre niet op orde was. Zo waren systemen verouderd en zaten er zwakke plekken in de beveiliging.

In het zuidwesten vielen vanmiddag de eerste regendruppels van een uitgestrekt gebied aan neerslag, dat vanavond van Zeeland richting Groningen over Nederland trekt. Het is de voorste begrenzing van zachte lucht en dat gaan we merken.

Op weerstation Westdorpe, in Zeeland, was het om 16.00 uur 12 graden. Daarna is de temperatuur in een gestage lijn verder gestegen, tot boven de 14 graden.

In de Bilt werd het volgens Weeronline met 14 graden de warmste 7 december sinds het begin van de metingen. Het vorige record dateerde uit 2007 met 13,8 graden.

Vannacht is het uiteindelijk op de meeste plaatsen weer droog en hoewel het iets afkoelt, blijft het ook in de nacht aan de zachte kant, met minima tussen de 7 en 11 graden. Wel is de wind behoorlijk, die neemt toe naar windkracht 7, hard, uit het zuidwesten en er kunnen ook windstoten voorkomen, tot ongeveer 70 kilometer per uur.

Geen vorst, wel wind

Morgen beginnen we de dag droog met redelijk wat wolkenvelden, 's middags moet je weer rekening houden met neerslag. Het is opnieuw opmerkelijk zacht. Gemiddeld zouden we rond deze tijd een graad of 7 kunnen verwachten, nu zouden we zomaar op het dubbele uit kunnen komen.

De nachten verlopen voorlopig eveneens zacht. De vorst is ver te zoeken, de minimumtemperaturen liggen de eerste dagen van de week net in de dubbele cijfers.

Dinsdag wordt naar verwachting een natte dag, maar niet voor iedereen: de meeste regen lijkt dan weggelegd voor het midden en noorden van Nederland. Het waait flink, met name aan zee. Woensdag is het al een stuk droger. Dan overheerst wel de bewolking. De wind gaat in de loop van de dag dan ook in de kuststreken iets afnemen.

Donderdag en vrijdag is het wat rustiger weer met meer kans op zon. Het blijft droog en het is geen 14 graden meer, maar met een graad of 10 nog steeds vrij zacht te noemen.

De Britse fotograaf Martin Parr is overleden op 73-jarige leeftijd. Hij werd bekend met zijn iconische foto's van zonnebadende badgasten en fastfood etende gezinnen in het Verenigd Koninkrijk.

Later reisde Parr de wereld rond om foto's te maken van alledaagse taferelen, van Noord-Korea tot Nederland.

"Met groot verdriet melden wij dat Martin Parr (1952-2025) gisteren is overleden in zijn huis in Bristol", meldt zijn stichting in een verklaring. De doodsoorzaak is niet bekendgemaakt, maar in 2021 werd bij Parr kanker vastgesteld.

Ruim honderd boeken

Parr was sinds 1994 lid van de prestigieuze vereniging voor fotografen Magnum Photos. In die periode was hij drie jaar president van het fotopersbureau. Parr heeft ruim honderd (foto)boeken op zijn naam staan. Zijn werk was onder meer te zien in de Kunsthal Rotterdam en het Stedelijk Museum Amsterdam.

"Ik maak serieuze foto's, vermomd als entertainment", zo werd de kunstenaar geciteerd door de Britse krant The Guardian. Hij stak graag de draak met de maatschappij, met name de consumptiemaatschappij.

Zo legde Parr vast hoe recreanten ogenschijnlijk zorgeloos genieten aan het strand, tussen de rommel van voedselverpakkingen en uitpuilende vuilnisbakken:

"We zijn allemaal te rijk", zei de fotograaf eerder dit jaar in een interview met het Franse persbureau AFP. "Het is een grap dat we naar nul CO2-uitstoot gaan - dat gaat nooit gebeuren." Hij maakte dan ook regelmatig foto's van massatoerisme in wereldsteden.

Parr liet zien hoe toeristen elkaars gedrag kopieerden, bijvoorbeeld bij het 'omhooghouden' van de Toren van Pisa op foto's voor het thuisfront:

Parr werd geboren in de plaats Epsom, aan de zuidwestkant van Londen. Geïnspireerd door zijn grootvader, een amateurfotograaf, besloot hij in zijn tienerjaren van fotografie zijn werk te maken. Begin jaren 80 bracht de Brit zijn eerste werk uit, destijds nog in zwart-wit. Halverwege dat decennium ging hij over op kleur.

Parr wordt beschouwd als een pionier in het gebruik van felle kleuren bij documentairefoto's. The Last Resort werd zijn doorbraak.

Deze collectie was het resultaat van drie zomers foto's maken op en bij het strand van New Brighton:

De foto's vielen niet bij iedereen in goede aarde. Parr kreeg kritiek dat hij middenklassegezinnen belachelijk maakte vanuit een bevoorrechte positie. Zijn fans waren juist onder de indruk van zijn rauwe en tegelijkertijd geestige weergaven van Britten in hun vrije tijd.

De volgende stappen in zijn carrière zette Parr in het buitenland. Net als in zijn geboorteland legde hij elders in Europa en onder meer ook in Azië het alledaagse leven vast.

Dood aan de selfie

De opkomst van de smartphone bood Parr de gelegenheid om de draak te steken met toeristen die een selfie maken. De boektitel Dood door een selfie zegt genoeg over zijn visie op dit fenomeen.

Met de komst van de smartphone werd de selfie, tegen de achtergrond van een historisch gebouw of kunstwerk, volgens hem nog belangrijker dan de toeristische trekpleister zelf. "Het is alsof je punten verzamelt in een spel", zei hij over deze trend.

In Nederland maakte Parr onder meer foto's op een carnavalsfeest in Helmond in 2012. Hij poseerde daar voor een persiflage van zijn boek Verveelde Stellen:

Het fotoboek over stellen die op elkaar lijken uitgekeken, dateert uit 1993. Hier is een van de afbeeldingen uit dat boek:

Ondanks, of beter gezegd juist door zijn kankerdiagnose ging Parr de laatste jaren door met fotograferen. "Fotografie houdt me op de been", zei hij eerder dit jaar in een interview met de VPRO Gids.

Hij bleef "jagen" op de zes à acht foto's per jaar waar hij echt tevreden over is. "Ik werk aan mijn archief en aan mijn nalatenschap: een beeld schetsen van het moderne Groot-Brittannië in de tijd dat ik heb geleefd."

"Wat ga ik doen zonder Instagram?" De vraag van de 15-jarige Tom Knight is er een die door veel kinderen in Australië wordt gesteld. Vanaf 10 december geldt voor kinderen tot 16 jaar een verbod op verschillende sociale media. Ruim een miljoen accounts worden geblokkeerd.

Knight, een tiener met een grote bos krullen, komt net uit school en is met zijn vriend Toby Price op weg naar huis. Ook Price, eveneens 15 jaar oud, maakt zich zorgen over het aanstaande verbod. "Het is zo irritant. Ik wil gewoon TikTok kijken en spelletjes spelen", zegt hij. Hij denkt dat zijn leven flink gaat veranderen. "Ik heb straks vast veel meer vrije tijd, maar ik heb geen idee wat ik daarmee ga doen."

Tien platforms

Het verbod geldt voor tien platforms: Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, YouTube, Twitch, X, Reddit, Threads en Kick. Apps als WhatsApp, Messenger en Roblox zijn nog wel toegestaan, maar de regering sluit niet uit dat ze op een later moment ook verboden worden.

Het is de verantwoordelijkheid van de socialemediabedrijven om de leeftijdsgrens te handhaven. Ze moeten laten zien dat ze 'redelijke stappen' zetten om te voorkomen dat kinderen jonger dan 16 op hun platforms terechtkomen. Als ze dat niet doen, riskeren ze forse boetes. Ouders en kinderen krijgen zelf geen boete bij overtreding.

De bedrijven hebben zich verzet tegen het verbod, maar zeggen het wel te zullen naleven. Meta begon afgelopen week al met het verwijderen van accounts van jonge gebruikers. Om de leeftijd te controleren, wordt gevraagd om identificatie, bankgegevens en een gezichtsscan. Ook wordt het gedrag van gebruikers met algoritmes geanalyseerd om een inschatting van de leeftijd te maken.

'We moeten dit proberen'

Tegenstanders van het verbod zijn naar het Hooggerechtshof gestapt om het van tafel te krijgen. De campagnegroep achter de zaak, het Digital Freedom Project, zegt op te treden namens twee 15-jarigen. De zaak komt volgend jaar voor.

Minister Wells geeft toe dat het verbod niet zal betekenen dat kinderen helemaal niet meer op sociale media komen. Ze stelt dat sociale verandering nu eenmaal tijd kost. "Ouders in Australië hebben de regering gevraagd om iets te doen. Zij weten, en wij weten, dat het niet perfect zal zijn. Maar voor de zeven op de tien kinderen die online misbruik meemaken, en voor de generatie die de beste start in het leven verdient, moeten we dit proberen."

VPN's en andere trucs

In hoeverre het gaat werken is de vraag. "Iedereen gaat proberen er onderuit te komen", zegt de 14-jarige Connie Rawson. Ze gebruikt sociale media om in contact te blijven met vrienden die verder weg wonen.

Om onder het verbod uit te komen, gebruiken kinderen onder meer VPN's, waardoor het lijkt alsof ze in een ander land zijn waar het verbod niet geldt. Ook vragen ze ouders of oudere vrienden om de gezichtsscan te doen. Sommige kinderen gebruiken maskers om de gezichtsscanners om de tuin te leiden. Ook Connie wil proberen het verbod te omzeilen. "Er zijn geen gevolgen voor kinderen als je er toch op zit. En het is ook een soort uitdaging. Juist omdat het verboden is, wil je erop", zegt ze.

Minister Wells verwacht geen vlekkeloze overgang. "Kinderen zullen ontwenningsverschijnselen krijgen. Tieners zullen boos zijn en hun best doen om toch hun accounts te behouden. Maar ik geloof dat de voordelen op lange termijn opwegen tegen het ongemak op de korte termijn."

Internationale belangstelling

Het Australische verbod wordt in de rest van de wereld met grote interesse gevolgd. In Denemarken, Griekenland, Roemenië, Frankrijk, Nieuw-Zeeland, Maleisië en bij de Europese Commissie wordt soortgelijk beleid overwogen.

Australische kinderen en tieners maken zich intussen op voor een zomer zonder sociale media. Bij een middelbare school in de wijk Marrickville in Sydney overheerst berusting. "Ik moet telefoonnummers vragen van mijn vrienden, want we kunnen dan niet meer via sociale media met elkaar chatten", zegt Mika Bakota (15). Hij denkt dat hij niet heel veel last krijgt van het verbod. "Ik zie het maar als een detox."

Mensen die binnen 500 meter van een geitenhouderij wonen, hebben 73 procent meer kans op een longontsteking dan andere Nederlanders. Woon je binnen een kilometer van een geitenhouderij, dan heb je 19 procent meer kans op een longontsteking.

Het zijn conclusies uit onderzoek van de Gezondheidsraad in opdracht van het kabinet, waar de NOS inzage in heeft. Het rapport wordt dinsdag gepresenteerd. Eerder trok het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) al soortgelijke conclusies. Maar door onenigheid in het kabinet werd besloten tot nog een onderzoek.

Ook de Gezondheidsraad zegt nu tegen de politiek: bescherm omwonenden tegen de uitstoot van geitenhouderijen, anders krijgen velen van hen een longontsteking. Gemiddeld zijn dat 841 mensen per jaar, binnen een kilometer van een geitenstal. Het grootste risico lopen jonge kinderen, ouderen en mensen met onderliggend lijden.

De Gezondheidsraad noemt drie mogelijke oplossingen: afzuiginstallaties in stallen, bouwbeperkingen (geen nieuwe geitenstallen als er mensen in de buurt wonen en geen nieuwe huizen in de buurt van geitenstallen) en het laten krimpen van de sector. Het onderzoek volgt op een advies van deze zomer. Toen zei de Gezondheidsraad al dat maatregelen nodig zijn.

Geitensector komt zelf met plan

Donderdag lanceerde de geitensector zelf een "sectorplan voor een gezonde leefomgeving en toekomstbestendige geitenhouderij". Daarin staan maatregelen die de uitstoot van bacteriën moeten verminderen.

De geitensector is snel gegroeid en is grotendeels gericht op de export van geitenmelk en geitenkaas. Het aantal geiten nam toe van 350.000 in 2010, vlak na de ruimingen wegens Q-koorts, tot 636.000 in 2024. Dat aantal is daarna niet toegenomen vanwege de geitenstop in de meeste provincies. Meer dan de helft van de geiten wordt gehouden in Noord-Brabant en Gelderland.

LTO Geitenhouderij en de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie (NGZO) behartigen de belangen van de sector. "Beleidsmakers moeten zorgvuldig besluiten nemen zolang nog niet duidelijk is wat de oorzaak van de verhoogde longontstekingen is", zeggen zij.

Bronnen: WUR, Rijksoverheid, LTO

Het advies is duidelijk, maar het conflict binnen het kabinet is nog steeds niet opgelost. Het begon in februari toen toenmalig minister van Volksgezondheid Agema (PVV) vond dat er ingegrepen moest worden na onderzoek van het RIVM.

Die onderzoekers concludeerden al dat mensen die binnen een straal van twee kilometer van een geitenboerderij wonen meer kans hebben op een longontsteking. En hoe dichterbij, hoe groter de kans. Hierdoor overlijden jaarlijks tientallen mensen, schatte het RIVM. De verklaring wordt gezocht in bepaalde bacteriën die zowel in de geitenstallen als in de zieke mensen uit de omgeving werden gevonden. Dat zijn andere bacteriën dan Coxiella burnetii, de veroorzaker van Q-koorts.

Agema vond dat dit gezondheidsrisico moest worden aangepakt, maar zij kreeg te maken met een onwillige minister van Landbouw Wiersma (BBB). Wiersma en haar partij vonden de conclusies van het onderzoek niet overtuigend. Daarom werd toen besloten tot het onderzoek door de Gezondheidsraad.

Zakelijke belangen

Maar ook na deze conclusies is Wiersma nog niet overtuigd dat gezondheidsmaatregelen vanuit de overheid nodig zijn, zo vertellen bronnen. In een intern overleg op het ministerie en ook in gesprekken met de nieuwe minister van Volksgezondheid Bruijn (VVD) plaatst Wiersma opnieuw allerlei vraagtekens bij de wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksresultaten.

Zij blijft vooral kijken naar de zakelijke belangen van de snel groeiende geitensector, zo melden ingewijden aan de NOS.

Zolang het demissionaire kabinet er niet uit is, hebben negen provincies een bouwmoratorium ingesteld. Dat betekent dat er tijdelijk geen nieuwe stallen gebouwd worden in de buurt van woonhuizen en geen woonhuizen in de buurt van stallen.

Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft minister Wiersma om een (tijdelijke) landelijke bouwstop voor geitenbedrijven gevraagd, met het oog op de volksgezondheid, en ook om achteraf gezien nutteloze investeringen van geitenhouders te voorkomen.

Op 14 januari debatteert de Kamer met de ministers Wiersma en Bruijn over de kwestie, die er dan dus onderling uit moeten zijn. De betrokken ministeries zeggen in een reactie dat zij het rapport zullen "bestuderen" en dat de Kamer dinsdag een brief met een reactie tegemoet kan zien.

De twee Nederlandse gevechtsvliegtuigen die vanochtend reageerden op een alarmmelding vanwege een onbekend object, zijn weer teruggekeerd naar vliegbasis Volkel. Het bleek te gaan om een drone, die geen directe bedreiging vormde en inmiddels het Nederlandse luchtruim weer heeft verlaten, meldt Defensie. Waar de drone vandaan kwam, is niet duidelijk.

De drone had zich niet kenbaar gemaakt aan de luchtverkeerleiding via radioverkeer of een transponder.

Het vliegverkeer heeft geen hinder ondervonden, schrijft Defensie verder.

De inzet van de F-35's was een Quick Reaction Alert (QRA), die wordt ingezet als een onbekend toestel het luchtruim binnenvliegt zonder zich te legitimeren. De Nederlandse toestellen van de QRA staan dag en nacht paraat en kunnen binnen enkele minuten opstijgen.

Het Air Operations Control Station in Nieuw Milligen in Gelderland stuurt de QRA aan. Dit luchtcontrolecentrum staat in contact met het NAVO-controlecentrum voor luchtruimbewaking in het Duitse Uedem.

Nederland en België bewaken afwisselend het luchtruim van de hele Benelux, sinds november is Nederland aan de beurt. De afgelopen maanden waren er meerdere dronemeldingen.

In Den Haag is vanmiddag de dodelijke aanslag aan de Tarwekamp herdacht. Het is vandaag een jaar geleden dat een huizenblok in de wijk Mariahoeve werd getroffen door een verwoestende ontploffing, die zes mensen het leven kostte.

Vier mensen zijn opgepakt voor de aanslag, die gericht was tegen de bruidsmodewinkel van de ex-vriendin van de hoofdverdachte. De strafzaak wordt waarschijnlijk volgend jaar inhoudelijk behandeld.

De herdenking werd bijgewoond door honderden mensen. Vrienden, familie en buurtbewoners kwamen bijeen in de Adventkerk. Ook veel hulpverleners die op 7 december in touw waren, woonden de herdenking bij, schrijft Omroep West.

Er waren toespraken van ondernemers, bewoners en nabestaanden. Aan het einde werden de namen van slachtoffers voorgelezen en was er een moment van stilte.

'Niemand van ons heeft dit gewild'

Ingo Wewer, eigenaar van een wijnwinkel in de buurt, vertelde over de impact van de explosie. "Alle bewoners van de Tarwekamp zijn getroffen, de een meer dan de ander", zei hij. "Het is niet uit te leggen hoe het is om dit leed te moeten delen met anderen. Het is een tragedie om naar je zaak toe te rijden en dan het gat in het pand te zien."

Hij vervolgt: "Niemand van ons heeft dit gewild en veroorzaakt. We moeten verder. Wij kunnen dat nu en daar zijn we dankbaar voor. Het is een wonder dat we de zaak binnen tien maanden weer konden openen."

'Pijn die blijft'

De nabestaanden van de drie gezinsleden die bij de explosie om het leven kwamen, hadden een video gemaakt. Zij vertelden daarin hoe hun leven is veranderd. "Sommigen zeggen dat het verliezen van een dierbare vergelijkbaar is met een storm. Maar het is een pijn die je je hele leven bij zal blijven. Bij iedere verjaardag of feestdag worden we opnieuw geconfronteerd met het verlies."

Ze hopen dat de daders zwaar worden gestraft. "Het enige wat we nog willen, is dat deze tragische zaak zo eerlijk mogelijk wordt behandeld. We hopen dat de criminelen die hiervoor verantwoordelijk zijn de langst mogelijke straf krijgen. Ze hebben het leven van drie jonge mensen verwoest."

Ook burgemeester Van Zanen sprak op de herdenking. "Ik zal 7 december nooit meer vergeten. Wat een jaar geleden gebeurde, is nog altijd niet te bevatten", zei hij. Hij noemde de dood van zes mensen een ongelooflijk groot verlies. "We denken ook aan de vier gewonden, de mensen die een of meer dierbaren verloren, hun huis kwijtraakten of nog elke dag aan de klap worden herinnerd."

De burgemeester roemde de onderlinge saamhorigheid. "Er zijn acties die ons enorm hebben geraakt. Ik denk aan de Chinese gemeenschap, aan lichtpuntjes en aan alle hulpdiensten. Het is een warme deken die over Mariahoeve heen is gekomen."

Bij de explosie een jaar geleden stortte een portiekflat deels in. Zes mensen kwamen om het leven, van wie drie uit één gezin. Vijf mensen raakten gewond. Daarnaast werden woningen en bedrijfspanden verwoest of raakten ernstig beschadigd.

Nieuwsuur keek met een bewoner van de Tarwekamp terug op wat er een jaar geleden gebeurde:

De tweede fase van het bestand tussen Israël en Hamas zal "zeer binnenkort" ingaan, zegt de Israëlische premier Netanyahu. Israël wacht nog op het stoffelijk overschot van de laatste dode gijzelaar die Hamas nog in handen heeft. Het gaat om een politieagent die bij de terreuraanslagen op 7 oktober 2023 werd gedood en door Hamas werd meegenomen naar Gaza.

Volgens Netanyahu kan de tweede fase "mogelijk eind deze maand" beginnen. Hij verwacht dan met de Amerikaanse president Trump te praten over het staakt-het-vuren. Een datum voor die ontmoeting is nog niet bekend.

De volgende stappen van Trumps plan voor Gaza zijn onder meer de oprichting van een interim-bestuur in Gaza, onder toeziend oog van een internationaal bestuur, de ontmanteling van Hamas en de terugtrekking van het Israëlische leger uit delen van Gaza.

Merz in Jeruzalem

Vandaag ontmoette Netanyahu de Duitse bondskanselier Merz in Jeruzalem. Op een gezamenlijke persconferentie zei Merz dat Duitsland Israël zal ondersteunen bij de uitvoering van de tweede fase van het bestand in Gaza. Dit onder meer door officieren en diplomaten te sturen naar een door de VS geleid militair coördinatiecentrum in het zuiden van Israël. Ook zal Duitsland humanitaire hulp naar Gaza sturen.

De Duitse steun voor Israël is onveranderd, herhaalde Merz. Ook zei hij dat Duitsland nog steeds gelooft in een twee-staten-oplossing. Maar Berlijn zal pas een Palestijnse staat erkennen "aan het einde van het proces en niet aan het begin".

"Ik hoop dat er voor de Israëlische bevolking betere tijden aanbreken, na jaren van terreur en oorlog", schreef de bondskanselier later op X. "Hopelijk worden er beslissingen genomen die leiden tot vrede en goede relaties tussen buren. Duitsland staat als vriend aan uw kant." Ook de Israëlische premier deelde foto's van de ontmoeting.

Geweld niet gestopt

De Qatarese premier Thani waarschuwde gisteren voor een kritieke fase in de gemaakte afspraken voor Gaza. Volgens hem is er nog niet eens sprake van een wapenstilstand. Sinds het staakt-het-vuren in oktober van kracht werd, is het Israëlische geweld in Gaza niet gestopt. Vandaag werden nog zes Palestijnen gedood, schrijft persbureau Wafa, onder wie een Palestijns meisje. De driejarige Ahed al-Bayouk zou in Mawasi zijn doodgeschoten door het Israëlische leger.

De Palestijnen in tentenkampen in Gaza leven onder erbarmelijke omstandigheden. De sanitaire voorzieningen zijn gebrekkig en er is een tekort aan schoon drinkwater. Hulporganisaties staan klaar om te helpen, maar daar is toestemming van Israël voor nodig. De VN liet afgelopen maand weten dat Israël sinds de ingang van het bestand meer dan honderd verzoeken voor de invoer van noodhulp heeft afgewezen.

Ran Gvili

Hamas heeft sinds het ingaan van het bestand tussen Israël en Hamas in Gaza op 10 oktober alle twintig gijzelaars die nog in leven zijn vrijgelaten. Ook zijn 27 lichamen van dode gijzelaars overgeleverd, in ruil voor 2000 Palestijnse gevangenen.

Alleen de stoffelijke resten van de 24-jarige politieagent Ran Gvili, worden nog in Gaza vastgehouden. Als ook hij terug is in Israël, kan dat het einde van de eerste fase markeren.

Volgens premier Netanyahu geloofden weinig mensen dat de eerste fase van het staakt-het-vuren stand zou houden, en de tweede fase noemt hij net zo uitdagend. De derde fase is volgens de premier het "deradicaliseren van Gaza", maar daarvoor moet Hamas ontmanteld worden.