NOS Nieuws - Algemeen

Europese leiders benadrukken harmonie met Trump, maar wijzen afstaan Donbas af

15 minutes 1 second ago

Leiders van Europese landen scharen zich achter de uitspraak van president Trump dat Rusland en Oekraïne onmiddellijk moeten ophouden met vechten. Anders dan Trump vinden ze niet dat Oekraïne de grotendeels door Rusland bezette Donbas-regio moet opgeven.

In een gezamenlijke verklaring zeggen de leiders van onder meer het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en de EU dat ze president Trumps punt steunen dat de huidige frontlinie het startpunt voor onderhandelingen moet zijn. Ze voegen er echter wel iets aan toe: "We blijven op het standpunt staan dat landgrenzen niet door geweld veranderd mogen worden".

Trump zei gisteren dat de oorlog in Oekraïne moet stoppen en dat hij de situatie in de Oekraïense Donbas-regio wil laten zoals hij is. Die regio is grotendeels door Rusland bezet.

"Laat het verdeeld blijven zoals het nu is, circa 78 procent is al bezet door Rusland. Laten we dat zo houden, en dan kunnen ze er later nog eens over onderhandelen", zei Trump tegen journalisten. "Laten we frontlinie zo houden, naar huis gaan, stoppen met vechten en mensen doden."

Voldongen feit

Voor de Oekraïense president Zelensky is het opgeven van gebied juist altijd uitgesloten geweest. Hij is bang dat zodra Oekraïne hiermee instemt, Poetin het veroverde terrein nooit meer teruggeeft. Hij drong daarom eerder aan op de terugtrekking van Russische troepen.

Volgens de Europese leiders heeft alleen Oekraïne laten zien dat het vrede wil. "We kunnen allemaal zien dat Poetin blijft kiezen voor geweld en vernietiging", schrijven ze.

Om Rusland tot onderhandelingen te dwingen moet de druk op de Russische economie en oorlogsindustrie worden opgevoerd, zeggen de leiders, "totdat Poetin bereid is om vrede te sluiten". Ze verwijzen daarbij naar plannen om de bevroren Russische tegoeden in westerse landen in te zetten om de Oekraïense economie en oorlogsindustrie draaiende te houden.

De leiders van EU komen donderdag bijeen in Brussel. Daar komt onder meer de aanwending van Russische tegoeden voor steun aan Oekraïne aan de orde. Aansluitend is er vrijdag in Londen een top met andere landen die Oekraïne steunen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Canada.

Weerspannige Sarkozy begonnen aan gevangenisstraf: 'Ik ben onschuldig'

37 minutes 29 seconds ago

Onder begeleiding van een grote politie-colonne dwars door Parijs is Nicolas Sarkozy naar de La Santé-gevangenis gebracht. De voormalige Franse president moet daar een gevangenisstraf van vijf jaar uitzitten.

Voor de stoet vertrok was Sarkozy hand in hand met zijn vrouw Carla Bruni zijn huis uit gelopen. Daar werd hij door een groep aanhangers aangemoedigd die "Nicolas, Nicolas" scandeerden en het Franse volkslied zongen.

Bekijk hier hoe Sarkozy naar de gevangenis werd gebracht:

In een bericht op X toonde Sarkozy zich van zijn meest opstandige kant: "Ik blijf dit juridische schandaal aanklagen, deze beproeving die ik al meer dan 10 jaar doormaak", schreef de oud-president, die zegt dat zijn gedachten uitgaan "naar de Fransen van alle rangen en standen en meningen".

"Ik wil hen met al mijn kracht vertellen dat het niet een voormalige president van de Republiek is die vanochtend wordt opgesloten, maar een onschuldige man."

Criminele organisatie

De veroordeling van Sarkozy is een hoofdstuk in de jarenlange juridische strijd over beschuldigingen dat zijn campagne in 2007 miljoenen aan contanten had aangenomen van de Libische leider Kadhafi. Die werd later afgezet en vermoord tijdens de opstanden van de Arabische Lente.

Sarkozy is schuldig bevonden aan deelname aan een criminele organisatie. De rechter sprak hem vrij van andere aanklachten, zoals corruptie, verduistering van overheidsgeld en illegale financiering van een verkiezingscampagne.

De oud-president heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn en heeft aangekondigd in hoger beroep te gaan. "Een langdurig gerechtelijk onderzoek is gestart op basis van een document waarvan de valsheid inmiddels is vastgesteld", zegt hij in zijn bericht op X.

Truien en oordopjes

De La Santé-gevangenis is ook bekend omdat de Amsterdamse criminelen Willem Holleeder en Cor van Hout er zaten nadat ze in 1984 in Frankrijk waren gearresteerd voor de Heineken-ontvoering.

In de afdeling waar Sarkozy wordt ondergebracht, verbleven in het verleden de beruchte Venezolaanse terrorist Carlos de Jakhals en de Panamese dictator Manuel Noriega. Alle gevangenen hebben een aparte cel en worden om veiligheidsredenen gescheiden gehouden bij buitenactiviteiten.

De cellen zijn 9 tot 12 vierkante meter groot en hebben een eigen douche. Voor een vergoeding kan Sarkozy ook een televisie en een vaste telefoon krijgen.

Sarkozy's advocaat Jean-Michel Darrois vertelde aan de radiozender Franceinfo dat zijn cliënt spullen meeneemt om het gevangenisleven te doorstaan. "Hij heeft een paar tassen samengesteld waarin hij truien heeft gestopt, omdat het koud kan zijn in gevangenissen, en oordopjes, omdat er ook veel lawaai kan zijn", aldus de advocaat.

Beroepszaak

Dat Sarkozy zijn hoger beroep niet thuis mag afwachten, komt doordat de rechter heeft besloten dat de straf onmiddellijk moet worden uitgevoerd. Om de perceptie van straffeloosheid tegen te gaan, bepalen Franse rechters steeds vaker dat straffen onmiddellijk moeten ingaan, ongeacht een lopend hoger beroep.

Minder treinen in Randstad door tekort aan verkeersleiders

1 hour 15 minutes ago

Op verschillende trajecten in de Randstad rijden er minder of zelfs geen treinen. ProRail kampt vandaag met een tekort aan verkeersleiders. Dit duurt tot zeker 12.00 uur.

Het gaat om trajecten die via Utrecht Centraal lopen. Er rijden minder Intercity's van en naar Leiden, Rotterdam en Den Haag. Er zijn geen treinen op het traject Utrecht - Spoorwegmuseum.

Verkeersleiders zijn essentieel voor het treinverkeer. Zij coördineren het verkeer en zorgen ervoor dat het veilig verloopt. ProRail zegt tegen de NOS dat door de herfstvakantie en het uitvallen van een zieke collega vanochtend extra druk kwam te liggen op het rooster.

ProRail benadrukt het waarborgen van de veiligheid van passagiers. "We hebben besloten treinen uit de trajecten te halen om de werkdruk naar beneden te halen en om, voor het geval het zich voordoet, calamiteiten te kunnen beheersen", zegt een woordvoerder.

Er is inmiddels een andere collega bereid gevonden om te komen werken. ProRail hoopt dat daarmee in de middag het reguliere treinverkeer kan worden hervat.

Aanhoudingen in Polen voor sabotageplannen

1 hour 31 minutes ago

In Polen zijn de afgelopen dagen acht verdachten opgepakt die volgens de binnenlandse veiligheidsdienst in verschillende delen van het land sabotage wilden plegen.

Premier Tusk maakt de aanhoudingen bekend. Details gaf hij niet, maar minister Siemoniak van Binnenlandse Zaken zegt op X dat de verdachten militaire locaties en "kritieke infrastructuurelementen" hebben verkend. Ook zouden ze aan plannen voor aanslagen hebben gewerkt.

De arrestaties vonden plaats in een gezamenlijke actie van de binnenlandse veiligheidsdienst, de politie en justitie. De operatie is nog niet afgerond, zei Tusk.

Rusland

De Poolse autoriteiten zeiden niets over de achtergrond van de verdachten. Bij eerdere sabotageacties in West- en Centraal Europa werd al gauw naar Rusland gekeken.

Rusland probeert hiermee "ons gevoel van veiligheid te raken", zei militair analist Patrick Bolder vorig jaar. Hij werkt bij het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. De aanleiding was toen de doorsnijding van twee telecomkabels in de Oostzee.

In september pakte de Nederlandse politie twee 17-jarige jongens op in Den Haag die in Den Haag wifi-netwerken in kaart brachten. Vermoedelijk stond een van hen in contact met een hackersgroep die voor de Russische overheid werkte.

Privacywaakhond waarschuwt: vertrouw AI-chatbots niet als stemhulp

3 hours 33 minutes ago

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) waarschuwt mensen om niet te vertrouwen op stemadvies van AI-chatbots. De privacywaakhond concludeert uit eigen onderzoek dat deze adviezen gekleurd en onbetrouwbaar zijn. Wie kunstmatige intelligentie vraagt welke partij het beste bij hen past, komt volgens AP opvallend vaak bij twee partijen uit: de PVV of GroenLinks-PvdA.

Voor het onderzoek werden vier bekende AI-chatbots vergeleken met het Kieskompas en StemWijzer. Aan de hand van deze stellingen werden profielen opgesteld van vijftien politieke partijen in de Tweede Kamer. Maar volgens de AP viel het gros van de partijen weg in de adviezen die aan chatbots werden gevraagd.

"Chatbots lijken slimme hulpjes, maar als stemhulp slaan ze stelselmatig de plank mis", zegt Monique Verdier, vicevoorzitter van de AP. "Hierdoor krijgen kiezers mogelijk zonder het te weten het advies om op een partij te stemmen die niet het beste bij hun voorkeuren past. Dat raakt direct een hoeksteen van de democratie."

Bij de proef werd de PVV in ruim 30 procent van de gevallen als eerste geadviseerd en GL-PvdA in bijna 25 procent van de gevallen. Ter vergelijking: het CDA werd met 1,3 procent amper aangeraden, evenals bijvoorbeeld de ChristenUnie met 0,3 procent.

'Stofzuigereffect'

De onderzoekers spreken van een 'stofzuigereffect'. Links-progressieve profielen kwamen met name bij GroenLinks-PvdA terecht en rechts-conservatieve bij de PVV. Middenpartijen werden nauwelijks aangeraden. "Dit is een sterke vertekening en polarisering van het Nederlandse politieke landschap", staat in het rapport.

"Het punt is dat dit eigenlijk de hoeksteen van de democratie raakt en de integriteit van vrije en eerlijke verkiezingen", zegt Verdier in een toelichting. "Omdat als jij ongeacht wat je invoert uitkomt bij twee partijen, dan denk je misschien: 'Ik moet op die partij gaan stemmen', terwijl die partij helemaal niet aansluit bij jouw voorkeur en bij de dingen die jij belangrijk vindt."

Chatbots die werken op basis van kunstmatige intelligentie worden door steeds meer mensen gebruikt. Het is echter onduidelijk hoeveel mensen deze middelen gebruiken voor stemadvies in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober.

Bedreiging democratie

Het lag voor de hand dat programma's als ChatGPT, Gemini en Grok geen representatieve stemadviezen zouden geven. Deze programma's genereren antwoorden op basis van grote hoeveelheden trainingsdata en bepaalde patronen. Onderliggende taalmodellen kunnen vooroordelen bevatten en daardoor een vertekend beeld geven, volgens AP.

AP roept daarom chatbots op om geen antwoord te geven als een gebruiker om stemadvies vraagt. "Dat kan geregeld worden", zegt Verdier. "Dat er dan gewoon een antwoord komt van: wij kunnen hier geen advies geven je wordt doorverwezen naar bijvoorbeeld Stemwijzer en Kieskompas."

Daarop handhaven kan AP niet, weet Verdier. "Wij houden toezicht op AI-ontwikkelingen en als we ons zorgen maken onderzoeken we dat. Zeker als het een bedreiging kan vormen voor onze democratie, zoals nu."

Belastingchaos op Curaçao, voordeeltjes buiten de boeken gehouden

4 hours 6 minutes ago

Op Curaçao heeft de minister van Financiën gedreigd naar justitie te stappen met een onderzoek naar wanpraktijken bij de belastingdienst van het eiland. Hij deed dat kort voor zijn vertrek vorige week. Het onderzoek dat miljoenen aan misgelopen belastingen blootlegt is uiterst gevoelig voor Curaçao, dat de begroting al jaren amper rond krijgt.

Het onderzoek gaat over de dienst die de belastingen int op Curaçao, de Landsontvanger. Het werd uitgevoerd door de organisatie die de overheid en overheidsdiensten op Curaçao controleert, de Stichting Overheidsaccountants Bureau (SOAB).

Uit verschillende rapporten blijkt dat inwoners en bedrijven van Curaçao die te laat zijn met belastingbetalingen niet tot nauwelijks aanmaningen krijgen toegestuurd. Daarnaast krijgen diverse bedrijven, ambtenaren en politici op voorhand al teruggaven toegekend.

De afspraken worden rechtstreeks gemaakt met het hoofd van de Landsontvanger, via telefoon of WhatsApp. Ze blijven vervolgens buiten de boeken, waardoor ze ook niet gecontroleerd kunnen worden.

Uit de onderzoeken komt op zijn minst een wantoestand bij de dienst naar voren. Maar het roept vooral vragen op over mogelijke bevoordeling die loopt tot in hoge ambtelijke en politieke kringen.

Parlement

De rapporten over de Landsontvanger liggen al lange tijd bij het parlement op Curaçao. Daar zijn ze vooralsnog zonder politieke gevolgen gebleven. Ook zijn de stukken buiten de deuren van het parlement onbekend. Parlementariërs die de NOS heeft gesproken ontwijken een antwoord op de vraag waarom.

De NOS heeft de onderzoeken van toezichthouder SOAB in handen, en daarnaast ook een brandbrief die oud-minister Silvania van Financiën dreigde naar het Openbaar Ministerie op Curaçao te sturen. Korte tijd later, dat was dus vorige week, ruimde Silvania het veld.

Buiten de boeken

In de onderzoeken komt steeds één hoofdverantwoordelijke terug: Alfonso Trona, het hoofd van de Landsontvanger. Hij blijkt veel belastingvoorschotten aan "zowel ambtenaren als niet-ambtenaren, waaronder topambtenaren en (voormalige) politieke ambtsdragers" persoonlijk goed te keuren.

Hij kent zelfs voorschotten toe nog voor een belastingaangifte is ingediend. Alle afspraken worden in een "apart bestand geregistreerd". Hierdoor kan niemand controleren of de betalingsafspraken wel correct zijn, waarschuwde de controledienst SOAB al in 2022.

Naast deze praktijken blijven op Curaçao veel belastingaanslagen onbetaald, omdat niet duidelijk is of wanbetalers ooit een herinnering of aanmaning krijgen. Uit een steekproef van de controledienst onder risicovolle wanbetalers in 2022 blijkt dat iets minder dan de helft met een betalingsachterstand daadwerkelijk een aanmaning heeft gekregen. Van maar een klein deel van die groep is duidelijk dat de aanmaning ook echt is verstuurd.

Kantoorbrand

In een reactie tegenover de onderzoekers erkent Trona de problemen bij de dienst. Als reden wijst hij vooral naar een brand in het oude kantoor van de Landsontvanger en tal van verhuizingen. Volgens hem zijn daardoor zoveel dossiers zoekgeraakt dat "er momenteel geen sprake is van een deugdelijke administratie".

Oud-minister Silvania zegt dat Trona de problemen nog altijd niet aanpakt. Hij zou de ministerraad in 2023 al hebben gevraagd hem te ontslaan. Dit leidde voorlopig alleen tot het instellen van een "ondersteuningsteam" bij de dienst.

Financiële gevolgen

De financiële gevolgen van het falende belastingbeheer zijn groot. Het College financieel toezicht (Cft) stelde eerder al dat de gebrekkige inning op Curaçao al jaren tot tekorten leidt op de begroting. Dit belemmert ook de afbouw van de overheidsschuld.

De toezichthouder dringt sinds 2020 al aan op hervorming en modernisering van de dienst. Zolang de inning niet betrouwbaar functioneert, blijft het eiland kwetsbaar voor nieuwe begrotingstekorten en geldproblemen.

Met medewerking van redacteuren Anneke Polak en Ruben Eg.

Reactie Alfonso Trona

"In het kader van het beginsel van hoor en wederhoor met betrekking tot de rapporten van de SOAB kan ik u meedelen dat mijn tegenargumentatie reeds bij hen bekend is. Zoals u weet ben ik als ambtenaar gebonden aan een geheimhoudingsplicht, waardoor het mij helaas niet is toegestaan om hierover in de openbaarheid te treden."

Wekdienst 21/10: Vijfde editie van het Grote Zorgdebat • Franse oud-president Sarkozy moet naar de gevangenis

4 hours 24 minutes ago

Goedemorgen! De vijfde editie van het Grote Zorgdebat vindt plaats in Utrecht en de Franse oud-president Sarkozy moet zich melden bij de gevangenis.

Eerst het weer: Vandaag trekken buien over het land en er staat een matige wind boven land tot krachtige wind aan zee. Het kwik stijgt naar 15 of 16 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In het centrum van Eindhoven zijn gisteravond zo'n 180 supporters van de Italiaanse voetbalclub Napoli aangehouden. De politie zegt dat er aanwijzingen waren dat er een confrontatie stond gepland tussen aanhangers van Napoli en van PSV. De twee clubs staan vanavond tegenover elkaar in de Champions League.

De supporters waren eerder aangesproken op hun gedrag, maar toen de situatie niet veranderde werden ze door de politie gearresteerd. De Napoli-fans zijn naar het bureau gebracht voor verhoor en komen volgens de politie in de ochtend weer vrij.

Op een andere plek in de stad zijn vier supporters van PSV aangehouden omdat ook "hun gedrag aanleiding gaf tot ongeregeldheden".

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Door een 2-0 overwinning op IFK Göteborg is Mjällby gisteravond, onder toeziend oog van ruim 1500 meegereisde fans, voor het eerst landskampioen geworden. Naaste achtervolger Hammarby IF vormt drie wedstrijden voor het slot geen bedreiging meer.

Een voetbalclub met een minibudget uit een vissersdorp van zo'n 1500 inwoners die de topclubs ver achter zich laat. Het seizoen van de Zweedse voetbalclub Mjällby AIF wordt met recht omschreven als een voetbalsprookje.

Fijne dag!

Dode en zwaargewonden bij noodweer ten noorden van Parijs

6 hours 55 minutes ago

Bij een hevige storm in Val-d'Oise ten noorden van Parijs is een persoon om het leven gekomen, meldt de bestuurder van het departement. Negen mensen raakten gewond, van wie er vier in kritieke toestand verkeren.

Volgens de autoriteiten ontstonden er gisteren aan het begin van de avond plotseling zeer zware en gevaarlijke windstoten in ongeveer tien gemeenten. Hij spreekt van "een soort minitornado". Een ooggetuige zegt tegen de krant Le Parisien dat ze rond 18.00 uur uit het raam keek en zag dat er stoelen door de lucht vlogen.

Op beelden is te zien dat huizen, wegen, auto's en bomen beschadigd zijn. In de plaats Ermont waaiden drie hijskranen om.

Tachtig brandweermensen en vijftig politieagenten werden ingezet. Ook waren twintig mensen van de medische hulpdiensten op de been. Een lokale sporthal is ingericht als opvanglocatie voor mensen die hun huizen moesten verlaten.

Franse oud-president Sarkozy begint aan celstraf met boek over ontsnapping

7 hours 2 minutes ago

De Franse oud-president Nicolas Sarkozy moet zich vanochtend om 09.30 uur melden bij de gevangenis in de Parijse wijk Montparnasse. Hij werd vorige maand tot vijf jaar cel veroordeeld in een zaak die draait om miljoenen aan steekpenningen vanuit Libië.

De 70-jarige Sarkozy is het eerste voormalige Franse staatshoofd in vele decennia dat de cel in moet. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd de Franse leider Philippe Petain vastgezet voor zijn collaboratie met de nazi's.

Sarkozy werd schuldig bevonden aan deelname aan een criminele organisatie. Daarvoor kreeg hij naast de celstraf ook een boete opgelegd van 100.000 euro. Ook mag hij zich vijf jaar niet verkiesbaar stellen.

De rechter sprak hem vrij van een aantal andere aanklachten, waaronder corruptie en verduistering van overheidsgeld. De aanklagers hadden zeven jaar cel geëist.

Sarkozy heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn en kondigde al snel hoger beroep aan. Dat mag hij vooralsnog niet in vrijheid afwachten. Zijn advocaten willen vandaag wel al een verzoek indienen voor voorlopige vrijlating. Zoiets kan pas als de veroordeelde gevangen zit. De rechter moet zo'n verzoek dan binnen twee maanden behandelen.

Privédouche

De Franse oud-president zit de komende tijd vast op een aparte afdeling van de La Santé-gevangenis. De cellen zijn negen tot twaalf vierkante meter groot en hebben sinds een recente renovatie allemaal een privédouche. Sarkozy heeft verder onder meer de beschikking over een vaste telefoon en een tv-toestel, tegen betaling van 14 euro per maand.

In de in 1867 geopende La Santé-gevangenis zaten eerder prominenten als Alfred Dreyfus, bekend van de Dreyfusaffaire, en de Venezolaanse terrorist Carlos de Jakhals. Het cellencomplex is de afgelopen jaren volledig gerenoveerd.

In aanloop naar vandaag gaf Sarkozy een aantal interviews in Franse media. Daarin zei hij onder meer "met opgeheven hoofd door de gevangenispoort te gaan". De oud-president mag naast kleding tien familiefoto's meenemen, evenals een aantal boeken.

De graaf van Monte Cristo

Tegen de krant Le Figaro vertelde Sarkozy te hebben gekozen voor een boek over het leven van Jezus Christus en De graaf van Monte Cristo. In dat werk van Alexandre Dumas ontsnapt de hoofdpersoon uit de gevangenis na daar jarenlang onterecht te hebben vastgezeten. Na zijn vlucht vindt hij een schat en neemt hij wraak op de mensen die hem dat leed hebben berokkend.

Sarkozy werd twee keer eerder veroordeeld, onder meer in 2021. De rechter achtte toen bewezen dat hij zijn herverkiezingscampagne van 2012 illegaal had gefinancierd. Hij moest een jaar een enkelband dragen.

Eind vorig jaar werd hij schuldig bevonden aan omkoping en beïnvloeding. Hij had in 2014 een ambtenaar een baan in Monaco beloofd als die hem informatie zou doorspelen. Hij werd veroordeeld tot drie jaar cel, waarvan twee voorwaardelijk, maar mocht die straf thuis uitzitten. Na drie maanden met een enkelband mocht die weer af, onder meer vanwege zijn leeftijd.

Zo'n 180 Napoli-supporters opgepakt in Eindhoven

8 hours 57 minutes ago

In het centrum van Eindhoven zijn gisteravond zo'n 180 supporters van de Italiaanse voetbalclub Napoli aangehouden. De politie zegt dat er aanwijzingen waren dat er een confrontatie stond gepland tussen aanhangers van Napoli en van PSV. De twee clubs staan vanavond tegenover elkaar in de Champions League.

De supporters waren eerder aangesproken op hun gedrag, maar toen de situatie niet veranderde werden ze door de politie gearresteerd. Op een andere plek in de stad zijn vier supporters van PSV aangehouden omdat ook "hun gedrag aanleiding gaf tot ongeregeldheden".

De Napoli-fans zijn naar het bureau gebracht voor verhoor en komen volgens de politie in de ochtend weer vrij:

Napoli heeft 1600 kaartjes ter beschikking gekregen voor het duel met PSV en die zijn allemaal verkocht, schrijft Omroep Brabant. De politie zei vorige week te verwachten dat er zo'n 300 'risicosupporters' naar de Brabantse stad zouden komen.

Ook hebben vermoedelijk niet alle supporters van de Italiaanse ploeg in Eindhoven een kaartje voor de wedstrijd. De gemeente beoordeelde het duel vorige week als "risicowedstrijd van de hoogste categorie". Burgemeester Dijsselbloem heeft delen van de stad als veiligheidsrisicogebied aangewezen, waar de politie preventief mag fouilleren.

Supporters van Napoli hebben een reputatie als het gaat om confrontaties met aanhangers van de tegenstander. Drie jaar geleden werden in Amsterdam honderd supporters van de club aangehouden op het Centraal Station, voorafgaand aan de wedstrijd tegen Ajax.

VS en Australië sluiten deal over toegang tot zeldzame aardmetalen

9 hours 45 minutes ago

De Amerikaanse president Trump en de Australische premier Albanese hebben een overeenkomst getekend over de toegang tot zeldzame aardmetalen in Australië. Het land heeft veel kritieke grondstoffen die nodig zijn voor onder meer de chipindustrie en defensietechnologie.

Door de deal is de VS minder afhankelijk van China voor dit soort aardmetalen. Deze maand voerde het Chinese ministerie van Handel vergaande exportbeperkingen in voor dergelijke grondstoffen. Dat was de zoveelste escalatie van het handelsconflict tussen de VS en China.

8,5 miljard

Met de deal is zo'n 8,5 miljard dollar gemoeid, zeiden Albanese en Trump op een persconferentie in het Witte Huis. Er is volgens de Amerikaanse president maanden over onderhandeld. "Over een jaar hebben we zo veel kritieke mineralen en zeldzame aardmetalen dat je niet meer weet wat je ermee moet doen", jubelde Trump. "Dan kosten ze nog maar 2 dollar."

Ook Albanese reageerde verheugd. Volgens hem heeft de deal de relatie tussen de VS en Australië "naar een hoger niveau getild".

Eerder sloot de VS een overeenkomst met Oekraïne over toegang tot mineralen in dat land.

Correspondent Australië Meike Wijers:

"China domineert al jaren de markt van de kritieke grondstoffen, die zo cruciaal zijn voor de hele wereld. 90 procent van alle zeldzame aardmetalen ter wereld wordt in China verwerkt. Australië heeft veel van deze kritieke metalen, waarvan 80 procent nog in de grond zit. Tot nu toe worden ze steeds opgegraven en naar China verscheept om te laten verwerken. Raffinaderijen zijn namelijk kostbaar en vervuilend.

Maar het is duidelijk dat China de dominante positie op het gebied van kritieke grondstoffen als drukmiddel gebruikt. De Australische regering ziet nu kans om een wereldspeler te worden in deze markt, maar daarvoor is de hulp van de Verenigde Staten hard nodig.

Dankzij Amerikaanse investeringen kan de verwerkingsindustrie in Australië opgezet worden. De bedoeling is dat uiteindelijk heel de wereld, ook Europa, minder afhankelijk is van China voor deze belangrijke grondstoffen."

Celstraffen voor tieners in Oostenrijk die lerares verkrachtten en afpersten

12 hours 7 minutes ago

In Oostenrijk zijn zes tieners veroordeeld tot celstraffen voor onder meer het verkrachten, mishandelen en afpersen van een lerares (28). Ze waren allen tussen de 14 en 17 jaar oud.

Een verdachte werd vrijgesproken. Het gaat om een oud-leerling van de vrouw, met wie zij sinds vorig jaar een seksuele relatie had. De vrouw ontmoette de vrienden van de toen 16-jarige oud-leerling, die haar vervolgens maandenlang onder druk zetten met opnames van seksuele handelingen en drugsgebruik. Ze dwongen de vrouw te betalen voor drugs, sigaretten, eten, drinken en taxiritten. Ook werd geld gestolen.

Depressie en PTSS

De rechtbank acht bewezen dat de vrouw terwijl ze weerloos en onder invloed van drugs was, door leden van de groep is verkracht, aangerand en mishandeld. Uit een psychiatrisch rapport blijkt dat de vrouw lijdt aan een chronische depressie en posttraumatische stressstoornis als gevolg van wat haar is aangedaan.

Sommige verdachten zijn ook veroordeeld voor brandstichting, inbraak en diefstal in de woning van de vrouw. Tijdens een vakantie van de lerares afgelopen januari stichtten zij brand in haar woning en stalen waardevolle spullen. Het politieonderzoek begon enkele maanden na de brandstichting.

Twee hoofdverdachten kregen de zwaarste straffen: een 15-jarige verdachte kreeg 3,5 jaar cel, een 17-jarige moet drie jaar de cel in. De overige verdachten werd enkele maanden (voorwaardelijke) celstraf opgelegd.

De tieners hadden gedeeltelijk schuld bekend aan diefstal en brandstichting, maar beweerden dat de seksuele handelingen met wederzijdse toestemming plaatsvonden. Daar ging de rechter niet in mee.

Kabel van gecrashte tram Lissabon was ongeschikt voor personenvervoer

12 hours 19 minutes ago

De kabeltram in Lissabon die begin vorige maand crashte, had een kabel die niet voldeed aan de veiligheidsnormen. De verbindingskabel was niet geschikt voor het vervoer van mensen en er werden onjuiste montageonderdelen gebruikt. Dat blijkt uit voorlopige onderzoeksresultaten van GPIAAF, de instantie die onder meer spoorongevallen in Portugal onderzoekt.

De oude iconische Glória-tram ontspoorde op 3 september nadat de kabel, die de twee wagons met elkaar verbindt, was losgeraakt. Een van de wagons reed vervolgens de helling af en crashte met een snelheid van zo'n 60 kilometer per uur tegen een gebouw. Bij het ongeluk kwamen zestien mensen om het leven en 21 mensen raakten gewond.

De losgeraakte kabel was al zo'n elf maanden in gebruik en in andere kabeltrams in de Portugese hoofdstad worden dezelfde soort kabels al langer gebruikt. Het is volgens de onderzoekers nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken.

Bij een inspectie op de ochtend van het ongeluk waren geen problemen vastgesteld. Maar het deel waar de kabel losraakte, kon niet geïnspecteerd worden zonder dat de tram langere tijd werd stilgelegd en delen werden gedemonteerd.

'Onderhoud niet altijd op orde'

De onderzoekers stellen daarnaast dat er niet altijd toezicht was op onderhoudswerkzaamheden. "Onderhoudswerkzaamheden die werden geregistreerd, waren niet altijd uitgevoerd", zo staat in de voorlopige onderzoeksresultaten.

Ook de inspectie van de Glória-tram op de dag van het ongeluk werd volgens de onderzoekers mogelijk onjuist geregistreerd. "Er is bewijs dat de inspectie niet werd uitgevoerd binnen de opgegeven tijd."

GPIAAF benadrukt dat er meer onderzoek nodig is. Verder wordt geadviseerd andere historische liften en kabeltrams in Lissabon niet te laten rijden totdat de kabels en de remsystemen zijn gecontroleerd. De remmen van de Glória-tram werkten naar behoren, maar waren niet sterk genoeg om de ontspoorde wagon tot stilstand te brengen.

Het eindrapport over de crash wordt naar verwachting binnen een jaar na het ongeluk gepubliceerd.

In deze reconstructie van vlak na het ongeluk is te zien welke weg de kabeltram aflegde voor de crash:

Lerares die meisje doodstak op school in Zuid-Korea krijgt levenslang

13 hours 37 minutes ago

Een lerares die in februari een meisje van 7 doodstak op een basisschool in Zuid-Korea is veroordeeld tot levenslang, melden Zuid-Koreaanse media.

De 48-jarige Myeong Jae-wan had de leerling naar een klaslokaal laten komen door te zeggen dat ze daar een boek zou krijgen. Daar werd het meisje gestoken en gewurgd.

De lerares had zelf steekwonden in haar nek en arm die ze volgens de Zuid-Koreaanse politie waarschijnlijk zichzelf had toegebracht.

Depressie

De vrouw verklaarde in de rechtbank dat ze tijdens het misdrijf psychisch in de war was en betuigde spijt. Volgens haar advocaat leed Myeong aan een depressie en psychische stoornissen waarvoor ze werd behandeld.

Het Zuid-Koreaanse Openbaar Ministerie had de vrouw aangeklaagd voor moord en had de doodstraf geëist. Aanklagers omschreven de zaak als een "misdrijf met een abnormaal motief". De vrouw kampte met problemen in haar familie en op haar werk.

Myeong werd ook beschuldigd van het aanvallen van een collega en het vernielen van een computer in een klaslokaal een aantal dagen voor de moord.

De Britse worsteling met de bouw van een Chinese 'superambassade' aan de Theems

13 hours 57 minutes ago

China heeft de Britse premier Keir Starmer gewaarschuwd: als het VK geen toestemming geeft voor de bouw van een nieuwe Chinese 'superambassade' in Londen, zullen daar "consequenties" aan verbonden worden.

De Britse regering zou deze week groen licht geven voor het project, maar heeft het besluit uitgesteld tot december in verband met een spionageschandaal. China noemt het uitstel ongegrond en onrechtvaardig.

China wil zijn 'superambassade' vestigen in de Britse Royal Mint, een imposant en historisch gebouw naast de Tower of Londen van ruim 20.000 vierkante meter, aangekocht voor 225 miljoen pond. Als de vergunningen rond zijn, wordt het de grootste diplomatieke post van China in Europa.

Zorgen om spionage

Maar het project leidt tot felle discussies. Bronnen binnen de veiligheidsdiensten hebben gewaarschuwd dat er vanuit het pand flink gespioneerd zou kunnen worden. Het gaat dan met name om de kelder van het gebouw, omdat China in de verbouwingsplannen niet duidelijk maakt waarvoor die ruimte zal worden gebruikt.

Het gebouw staat bovenop kabels en netwerken die lopen naar het financiële hart van Londen, The City, waardoor communicatie eenvoudig zou kunnen worden afgetapt.

Prodemocratische activisten uit Hongkong zijn uit protest tegen de superambassade de straat opgegaan. Zij beschouwen de grootschalige plannen als onderdeel van de 'lange arm van China'. Ook de VS heeft de Britse regering gewaarschuwd voor mogelijke spionage.

Gevoelige informatie

De discussie rond de 'superambassade' valt samen met een spionageschandaal dat de Britse voorpagina's domineert. Twee Britten worden ervan verdacht als spion voor China te hebben gewerkt. Christopher Berry, een leraar die in China actief was, en Christopher Cash, een onderzoeker in het hart van het Britse parlement, zouden samen gevoelige informatie hebben doorgespeeld aan hoge Chinese functionarissen.

Berry werd op de luchthaven van Londen, na een reis naar China, aangehouden met een koffer vol contant geld. Hij zou meer dan dertig rapporten hebben geschreven voor Chinese contacten over de interne werking van het Britse parlement.

Dat leidde ook tot verdenkingen tegen zijn vriend Cash, die in Westminster onderzoek deed binnen een China-kritische groep naar beleid rond de toegang van Chinese bedrijven tot de Britse markt. De informatie die Cash en Berry verzamelden zou uiteindelijk zijn beland bij Cai Qi, de op vier na machtigste man van China en de onofficiële stafchef van president Xi Jinping.

'Banden met China belangrijker dan veiligheid'

De beschuldigingen tegen Cash en Berry, op basis van de Britse Official Secrets Act (de wet die spionage moet tegengaan en bestraffen) waren opzienbarend. Toch liet het Britse Openbaar Ministerie de zaak plotseling vallen vlak voordat het proces zou beginnen. Een onverwachte wending in een zaak waarin eerder nog voldoende bewijs leek te zijn om tot vervolging over te gaan.

Volgens de openbaar aanklagers werd de zaak stopgezet, omdat de bewijsdrempel niet langer werd gehaald. Dat kwam doordat de Britse regering niet wilde of kon bevestigen dat China op het moment van de mogelijke spionage juridisch als "vijand of bedreiging" werd beschouwd. En die markering is cruciaal voor vervolging onder de Official Secrets Act. De twee mannen, die altijd hebben gezegd onschuldig te zijn, waren van de ene op de andere dag vrij.

Dat leidde tot woedende reacties in het Lagerhuis, van zowel Labour-parlementariërs als leden van de oppositie die de regering van premier Starmer ervan beschuldigden de 'warme diplomatieke banden met China' belangrijker te vinden dan hun eigen nationale veiligheid.

'Beveiligingslek binnen overheid'

Afgelopen weekend gooide Dominic Cummings - de voormalige rechterhand en adviseur van oud-premier Boris Johnson, vaak omschreven als de kwade genius achter de Brexitcampagne - nog een extra handgranaat in het debat over de mogelijke Chinese spionage.

Cummings, die jarenlang in het machtscentrum van de politiek verkeerde, zegt dat er in 2020 een beveiligingslek was binnen de Britse overheid. Dat was nadat Chinese brievenbusfirma's een bedrijf hadden overgenomen dat de datacenters beheerde van verschillende overheidsdepartementen. Het ging daarbij om vertrouwelijke informatie, waaronder ook politie-informatie.

De toenmalige regering-Johnson heeft dat beveiligingslek onder het tapijt geveegd, stelt Cummings. Zijn beschuldigingen worden door de regering niet bevestigd, en ook niet tegengesproken.

De beslissing over de Chinese superambassade is uitgesteld in de hoop dat het debat over spionage afkoelt. Maar er volgen dagelijks nieuwe onthullingen, en met de volle aandacht van de Britse pers, kun je er op rekenen dat er nog wel wat lijken uit de kast gaan komen.

Kozakken Boys keurt racisme rond wedstrijd af en zegt op te treden tegen daders

14 hours 13 minutes ago

Voetbalclub Kozakken Boys betreurt de incidenten die afgelopen zaterdag bij de club plaatsvonden en "keurt zowel racistische spreekkoren als elke vorm van geweld ten strengste af". Ook zegt de amateurclub "passende maatregelen" te nemen tegen de daders, staat in een verklaring.

De club uit Werkendam speelde zaterdag thuis tegen Spakenburg. Tijdens en na afloop van dat duel in de tweede divisie werd Spakenburg-spits Ahmed El Azzouti racistisch bejegend door een deel van de aanhang van de thuisploeg. Volgens aanwezigen werden teksten geroepen als 'azc weg ermee', 'kankermoslim' en 'kankermarokkaan'.

Ook werden zijn familie en hij na afloop belaagd door supporters. Tientallen supporters zochten de spelersbus van Spakenburg op. Buiten het sportpark ontstond een vechtpartij. "Ik heb mijn broer en broertje klappen zien krijgen", zei El Azzouti.

Stappen tegen betrokkenen

Kozakken Boys-voorzitter Dick Hoogendoorn zei zondag tegen De Gooi- en Eemlander dat hij "wat opstootjes" had gezien. "Ook in de richting van de broer van El Azzouti. Maar naar El Azzouti zelf? Nee, niks van gemerkt of iets van gehoord."

Nu laat de club in de verklaring weten kennis te hebben genomen van de beelden en verklaringen tijdens en na afloop van de wedstrijd.

"Het onderzoek naar de gebeurtenissen loopt nog. Wat de club op basis van de beschikbare beelden en verklaringen al wel kan concluderen, is dat er tijdens de wedstrijd door een deel van de supporters kwetsende spreekkoren zijn geuit, waaronder uitingen als 'azc weg ermee'. Kozakken Boys distantieert zich volledig van dit gedrag en onderneemt stappen tegen de betrokken personen."

Wat er zich na de wedstrijd heeft afgespeeld op de parkeerplaats, is volgens de club nog niet duidelijk. "Er bestaan verschillende verklaringen over hoe de situatie is ontstaan."

Teleurgesteld

El Azzouti liet aan RTV Utrecht weten dat hij vooral teleurgesteld was in enkele stewards, die niet ingrepen. "Begrijp me niet verkeerd, de grote meerderheid heeft alles gedaan om mij en mijn familie te beschermen." Onder anderen de spelers van Kozakken Boys deden dat. "Maar dat er enkele stewards zijn die dat niet deden, heeft mij het meest van alles geraakt."

El Azzouti liet weten dat hij overweegt aangifte te doen. Of dat inmiddels is gebeurd, is niet bekend. El Azzouti speelde tot 2019 voor Kozakken Boys. Zaterdag maakte hij twee doelpunten tegen zijn oude club, die met 2-1 werd verslagen.

Onderzoek

Burgemeester Egbert Lichtenberg van Altena, waar Werkendam onder valt, gaat deze week praten met de voorzitter van Kozakken Boys over het racisme en geweld van afgelopen zaterdag. De gemeente stelt een onderzoek in naar de gebeurtenissen.

Voetbalbond KNVB is een tuchtrechtelijk onderzoek gestart. Kozakken Boys zegt eerst het onderzoek naar de feiten af te willen wachten en vervolgstappen bekend te maken als dat is afgerond.

Dode op akker Abbenes blijkt man, hoe hij daar terechtkwam nog onduidelijk

14 hours 22 minutes ago

Het lichaam dat donderdag op een akker in Abbenes werd gevonden, is van een man. Dat bevestigt de politie tegenover de regionale omroep NH. Een misdrijf wordt uitgesloten.

Onderzocht wordt nog of de man een verstekeling was die uit het landingsgestel van een vliegtuig was gevallen. Abbenes ligt op een aanvliegroute van Schiphol.

Het lichaam was gevonden door een boer die zijn akker aan het ploegen was.

Meerdere scenario's

Meteen na de vondst meldde de politie dat het lichaam in slechte staat verkeerde en dat identificatie tijd zou kosten. Zo ontbraken vingerafdrukken.

Hoe en wanneer de man op de akker is terechtgekomen, is nog onduidelijk.

Afzwakking dreigt voor Europees klimaatdoel Hoekstra

14 hours 59 minutes ago

Het voorstel van Eurocommissaris Wopke Hoekstra voor een nieuw klimaatdoel voor 2040 staat onder grote druk. EU-regeringsleiders en staatshoofden buigen zich donderdag op een EU-top in Brussel over de klimaatplannen van de Nederlander. Hoekstra deed al concessies in zijn oorspronkelijke voorstel; toch lijkt dat nog niet genoeg.

Hoekstra presenteerde in juli het nieuwe doel voor 2040: een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen van 90 procent ten opzichte van 1990. Maar het is inmiddels de vraag of dat percentage de eindstreep haalt. Grote EU-landen vrezen dat zo'n ambitieus klimaatdoel te veel problemen oplevert voor de Europese economie. Zij pleiten daarom voor afzwakking van Hoekstra's voorstel.

90 procent onzeker

Hoekstra hield al rekening met kritiek vanuit lidstaten toen hij zijn voorstel deed. Daarom had de Eurocommissaris in zijn oorspronkelijke 90 procent-plan allerlei geitenpaadjes ingebouwd. Zo mogen landen wat de klimaatcommissaris betreft ook uitstootvermindering in het buitenland meetellen bij het halen van hun doel. Ze kunnen bijvoorbeeld bossen planten in Zuid-Amerika, of fabrieken vergroenen in India.

In Hoekstra's voorstel mag die buitenlandse klimaatwinst optellen tot maximaal 3 van de 90 procent. Mogelijk moet dat aandeel verder omhoog om genoeg steun te krijgen bij de 27 EU-landen.

En mogelijk is dat nog niet genoeg. Binnen de Europese Commissie wordt er rekening mee gehouden dat het doel van 90 procent ook omlaag moet.

Economie vs. klimaat

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen stuurde vandaag een brief naar alle EU-landen in aanloop naar de top van donderdag. Daarin probeert ze landen die het doel te hoog vinden, gerust te stellen. Von der Leyen schrijft dat het doel "lager dan 90 procent kan zijn", zolang het verschil in uitstoot buiten de EU wordt gecompenseerd. Ook doet ze verschillende toezeggingen aan de lidstaten om de industrie te helpen bij vergroening.

Met die toezeggingen wil Von der Leyen onder anderen Frankrijk en Duitsland overtuigen. De Fransen vrezen bij een te hoog klimaatdoel voor de concurrentiekracht van hun staal- en luchtvaartsector. De Duitsers willen koste wat kost de voor hen zo belangrijke auto-industrie overeind houden.

Nederland steunt het klimaatplan van Hoekstra wel en is ervan overtuigd dat de EU niet hoeft te kiezen tussen klimaat en economie. Het versterken van het EU-concurrentievermogen en het omlaag brengen van de uitstoot gaan "hand in hand", zegt het demissionaire kabinet. Wel komen er wat Den Haag betreft maatregelen om EU-inwoners en bedrijven te helpen de doelen te halen.

Het loslaten van het 90 procent-doel zou betekenen dat de EU-landen wetenschappelijk onderzoek in de wind slaan. De wetenschappelijke klimaatraad van de EU stelde eerder in een advies dat het noodzakelijk is om in te zetten op 90 tot 95 procent uitstootvermindering in 2040.

Alleen met dat tussendoel zou het einddoel, netto helemaal geen uitstoot meer in 2050, te halen zijn. Hoekstra zei daarover eerder dat "we serieus moeten luisteren naar de wetenschappelijke gemeenschap en haar advies".

'Laatste 10 procent het moeilijkst'

"Onze Europese collega's hebben die 90 procent niet voor niets geadviseerd", zegt klimaatwetenschapper en vicevoorzitter van de Nederlandse Wetenschappelijke Klimaatraad Heleen de Coninck. Volgens haar zijn juist die laatste 10 procent uitstootvermindering het moeilijkst. Daarom is het belangrijk om in 2040 al op 90 procent te zitten. "Dan vergroot je de kans dat je je doelen in 2050 haalt."

De Coninck vindt de lagere klimaatambities van grote uitstoters als de Verenigde Staten en China geen reden om ook als EU de ambities af te zwakken. "Als wij het niet doen, doet niemand het."

Daarnaast loopt China al voorop als het gaat om de ontwikkeling van groene technologie. "We moeten echt een been bijtrekken om met deze race mee te kunnen doen. En dat kun je doen door die doelen te stellen en door je private sector en je bedrijfsleven daar echt in te stimuleren."

Doel nodig?

Klimaatoptimisten benadrukken vaak dat de EU, als die doorgaat op de huidige weg, hoe dan ook al 88 procent uitstootvermindering haalt in 2040. Zij vinden het onnodig om nog een apart doel voor 2040 in de wet vast te leggen.

Daar kan tegenin gebracht worden dat de EU juist allesbehalve doorgaat op de ingeslagen weg. Op allerlei punten wordt eerder vastgesteld klimaatbeleid afgezwakt of staat het onder druk. Een wet om ontbossing tegen te gaan is al twee keer uitgesteld en duurzaamheidsregels zijn afgezwakt. Zelfs een van de hoekstenen van de Green Deal-klimaatplannen gaat mogelijk van tafel: het einde van de benzine- dieselauto in 2035.

Het is niet de verwachting dat de regeringsleiders donderdag met exacte percentages of maatregelen komen. Daarvoor is over twee weken een extra bijeenkomst gepland van klimaatministers. Die moeten de politieke koers die de Europese leiders donderdag uitzetten, vertalen naar een concreet plan.

Synthetische diamanten groeimarkt in China: voor de sier en als geopolitiek drukmiddel

15 hours 30 minutes ago

Synthetische diamanten zijn bezig met een opmars. Consumenten wereldwijd maken de overstap naar diamanten uit de fabriek. Soms doen ze dat vanwege de prijs, soms uit ethische overwegingen, gelet op de mensenrechtenschendingen en milieuvervuiling in de toeleveringsketen van natuurlijke diamanten.

Door de groeiende populariteit zit de sector in China in de lift. Vorige jaar was China al goed voor meer dan 60 procent van de wereldwijde synthetische diamantproductie. "Om aan de vraag te kunnen voldoen, ben ik van plan mijn productie met 200 procent uit te breiden", zegt Feng Canjun, oprichter van diamantenproducent Jiaruifu.

De synthetische diamanten in China komen in twee vormen: sieraaddiamanten en diamantpoeder, gebruikt als slijp- en snijmiddel voor harde materialen in de industrie. Maar op industrieel diamantpoeder heeft China vorige week exportcontroles aangekondigd in de handelsoorlog met de Verenigde Staten. Die maatregelen gelden ook voor de rest van de wereld.

Gevolgen voor Europa

In industrieel diamantpoeder is China's aandeel in de wereldproductie nog groter, zo'n 90 procent. Als de exportcontroles volgende maand ingaan zal ook de Europese industrie hierdoor in de problemen kunnen komen. Maar liefhebbers van goedkopere (synthetische) diamanten hoeven niet te vrezen, want daarop heeft China expliciet geen exportcontroles aangekondigd.

Het stadje Zhecheng in Centraal-China is het hart van de synthetische diamantproductie. Het noemt zich de "diamantenstad" van het land. De juwelierszaken schieten hier als paddenstoelen uit de grond, van slechts een handjevol een paar jaar geleden naar zo'n zestig nu.

Verlovingsring

Verkoopster Meng van juwelierszaak Xingbo Diamanten ziet een enorme groei in de verkoop van synthetische sieraden de afgelopen twee jaar. Deze zaak is pas een half jaar open. "Onze voornaamste klanten komen van buiten Zhecheng, zowel uit China als uit het buitenland," zegt ze.

Vaak komen stelletjes samen, vertelt ze verder. Ook nemen klanten wel eens een foto van een verlovingsring van een beroemdheid mee. Ze kunnen die dan namaken voor een fractie van de prijs, maar wel met een echte, synthetische diamant.

De synthetische diamanten, hier ook wel "kweekdiamanten" worden genoemd, worden getest op zuiverheid en helderheid bij het Internationaal Instituut van de Gemmologie in Shanghai en krijgen een certificaat. Elke steen krijgt een minuscule gegraveerde code waarmee je het certificaat kunt opzoeken.

Pas het afgelopen decennium is de technologie ver genoeg ontwikkeld dat er synthetische diamanten als sieraden kunnen worden verkocht. Maar de geschiedenis van de productie van synthetische diamanten in Zhecheng gaat verder terug.

In de jaren 80 werd de relatie tussen de Sovjet-Unie en China zo slecht dat de Sovjet-Unie stopte met het leveren van natuurlijke diamanten. Maar die waren nodig voor de industrie. Zonder eigen diamanten in de grond was het zelf maken van synthetische de enige optie.

Westerse toegang beperken

Nu is China verreweg de grootste producent van diamantpoeder voor industrieel gebruik. China gaat de export van diamantpoeder in naam van nationale veiligheid beperken, omdat het een materiaal is dat ook kan worden gebruikt in de defensie-industrie. Zo'n 90 procent van het diamantpoeder dat de Europese Unie importeert komt uit China. Voor Amerika is dat 77 procent, volgens de United States Geological Survey.

Irina Patrahau, bij The Hague Centre for Strategic Studies gespecialiseerd in kritieke mineralen, ziet het als onderdeel van een bredere strategie om de westerse toegang tot China's grondstoffen en materialen te beperken. "Een van de grootste gebruikers van industriële diamanten is de computerchipsector in Europa en in Amerika," legt ze uit.

De huidige afhankelijkheid van China zal niet snel minder worden, verwacht ze, ook al zijn er producenten van diamantpoeder of vervangende materialen in Europa en in de VS. "In combinatie met restricties op zeldzame aardmetalen, bijbehorende technologie en dit diamantpoeder wordt het moeilijk voor de Europese industrie om deze uitdaging snel het hoofd te bieden," zegt ze.

Niet hoogtechnologisch

Een diamantpoederproducent waarmee de NOS sprak in Zhecheng verbaasde zich over de Chinese maatregelen. "Het is helemaal niet hoogtechnologisch wat we hier doen. Buitenlandse landen kunnen dit snel genoeg zelf produceren."

Basispakket in de zorg staat ineens centraal in campagne

16 hours 29 minutes ago

Niet asiel, niet de woningmarkt, maar de kosten van de zorg zijn ineens een belangrijk discussiepunt in de verkiezingscampagne. Hoe gaan partijen om met die alsmaar stijgende kosten? Als er niets gebeurt, dan is een gezin in 2040 de helft van zijn inkomen kwijt aan zorgkosten.

Gisteravond, tijdens het RTL-debat, beschuldigde GroenLinks-PvdA-leider Timmermans zijn collega Jetten van D66 van 'jokken' over zijn plannen met het basispakket, de lijst met behandelingen en medicijnen die vergoed worden uit de basisverzekering.

Dit gebeurde gisteren bij het RTL-debat:

Jetten zei dat ook nieuwe behandelingen of medicijnen toegevoegd kunnen worden aan dat basispakket. Maar Timmermans wees erop dat D66, net als VVD, ChristenUnie, SGP, Volt en JA21 heeft gekozen voor het 'bevriezen' van het basispakket. Daardoor komen er niet meer, zoals nu, automatisch dure behandelingen bij. Ook het CDA boekt een bezuiniging in op het basispakket.

Dat bevriezen levert een forse besparing op, die over een aantal jaren op kan lopen tot meer dan zeven miljard euro, stelt het Centraal Planbureau (CPB). Maar patiëntenorganisaties waarschuwden gisteren in brandbrief voor de situatie dat alleen de rijksten nog in aanmerking komen voor nieuwe behandelingen tegen reuma of kanker.

Wat is het basispakket?

Iedereen in Nederland is verplicht verzekerd tegen ziektekosten. Behandelingen van de huisarts en de specialist in het ziekenhuis, maar ook medicijnen, revalidatie en bepaalde hulpmiddelen vallen onder het basispakket, dat voor iedereen en bij elke verzekeraar hetzelfde is. Naast het basispakket kunnen mensen ook nog kiezen voor aanvullende verzekeringen voor bijvoorbeeld de tandarts, maar dan gaat wel de premie omhoog.

De kosten van het basispakket stijgen al jaren fors. In 2014 werd er ongeveer 40 miljard euro uitgegeven aan zorg uit het basispakket, tien jaar later was dat meer dan 62 miljard. In dit dataverhaal lees je meer over de stijgende zorgkosten.

Een dag na zijn aanvaring met Timmermans wil Jetten graag vertellen hoe hij de term 'bevriezen' uitlegt. D66 wil niet het pakket bevriezen, maar wel de totale kosten, zegt hij. Nieuwe, innovatieve behandelingen kunnen wel toegevoegd worden, maar dan moet er elders bezuinigd worden.

Het Zorginstituut, dat een belangrijke stem heeft in de samenstelling van het pakket, moet van Jetten kritisch gaan kijken naar niet-effectieve behandelingen die geschrapt kunnen worden. Als voorbeeld noemt hij het inbrengen van buisjes in de oren van kinderen die vaak oorontsteking hebben en operaties aan de tongriem.

"Ik geloof er echt in dat de zorg af en toe slimmer en goedkoper kan, juist ook om ruimte te creëren voor betere zorg en nieuwe medicijnen en behandelingen", zegt Jetten. "Ook bij ons gaat er de komende jaren negen miljard euro meer naar de zorg. Bij andere partijen nog veel meer. Maar wij willen ook geld overhouden voor andere zaken, zoals kleinere klassen en het klimaat."

'Zonder ingrijpen onbetaalbaar'

Door het debat van gisteren zit vooral D66 in de verdediging, maar zoals gezegd kiezen ook andere partijen ervoor iets te doen aan het automatisme dat nieuwe, dure medicijnen worden toegevoegd aan het basispakket.

"Zonder ingrijpen wordt de zorg onbetaalbaar", zegt JA21. "De zorg is de enige grote uitgavenpost waarin technologische vooruitgang automatisch wordt doorberekend, waardoor de kosten veel sneller stijgen dan bij alle andere overheidsuitgaven", laat de ChristenUnie weten.

Toch wil geen enkele partij dat een nieuwe, succesvolle kankerbehandeling alleen bereikbaar is voor mensen die het zelf kunnen betalen. In de praktijk zullen er dus wel degelijk zaken worden toegevoegd aan het basispakket. De vraag is dan wel of de verwachte bezuiniging daadwerkelijk gehaald gaat worden. Dat is ook de kritiek van sommige zorgeconomen.

GroenLinks-PvdA en SP willen helemaal niet besparen op het basispakket. Die partijen gaan dan ook uit van een verdere forse stijging van de zorgkosten. Tegelijkertijd willen ze alle medisch specialisten in loondienst, wat weer geld zou moeten opleveren.

Meer weten over de zorgkosten en het Nederlandse zorgstelsel? Check dan ons dataverhaal:

Checked
8 minutes 14 seconds ago
NOS Nieuws - Algemeen
NOS Nieuws
Subscribe to NOS Nieuws - Algemeen feed