NOS Nieuws - Algemeen

Holland Casino krijgt steeds meer bezoekers, maar zo druk als voor corona is het nog niet. Afgelopen jaar werd het casino 5,1 miljoen keer bezocht, een stijging van 24 procent ten opzichte van vorig jaar. Vóór corona kwamen er nog een miljoen bezoekers meer langs.

Het staatsgokbedrijf ziet dat bezoekers minder uitgeven en dat de gemiddelde leeftijd stijgt. In 2018 waren bezoekers gemiddeld 46,6 jaar oud, nu is dat 48,2 jaar. Daardoor staat de toekomst van de casino's onder druk.

Om nieuwe spelers binnen te halen, gaat het bedrijf investeren in concepten die nieuwe generaties aanspreken. Ook wil het meer diversiteit onder het personeel, zodat meer doelgroepen zich welkom voelen in de casino's.

Preventiegesprek

De laatste jaren is er meer discussie over problemen met gokverslaving. Het gaat dan vooral over online gokken. Bij Holland Casino neemt het marktaandeel in de online gokmarkt af, onder meer door toegenomen concurrentie van buitenlandse gokbedrijven.

In de fysieke casino's voert het bedrijf preventiegesprekken om vooral jongeren bewust te maken van de risico's van gokken. Afgelopen jaar hield het bedrijf meer dan 1500 van dit soort gesprekken met jongeren onder de 24 jaar.

Gokkasten uit

Holland Casino maakt zich zorgen over de winstgevendheid. De loonkosten lopen op en ook aan energie is het bedrijf meer geld kwijt. Het probeert op energie te besparen door bijvoorbeeld de 6000 gokkasten vaker uit te zetten.

Topvrouw Petra de Ruiter waarschuwt dat de rek eruit is. "We hebben te maken met effecten van twee jaar hoge inflatie, hogere kosten om te blijven voldoen aan aangescherpte wet- en regelgeving, stijgende personeelskosten en verhoogde kansspelbelasting, waardoor we echt een strakke koers moeten varen."

Holland Casino kampt ook nog met een belastingschuld van 195 miljoen euro uit de coronaperiode. In 2023 is er ruim 50 miljoen afgelost.

Afgelopen jaar werd er 23,6 miljoen euro winst gemaakt, bijna 6,5 miljoen meer dan een jaar eerder.

De bisschop die tijdens een dienst in zijn kerk in Sydney werd neergestoken, herstelt snel en vergeeft zijn aanvaller. Dat heeft hij zelf in een audiobericht op sociale media gezegd. Het is zijn eerste commentaar na de aanval van afgelopen maandag.

"Het gaat goed met mij, ik herstel zeer snel. U hoeft zich geen zorgen te maken", zei de Assyrische bisschop Mar Mari Emmanuel in het audiobericht. "Ik vergeef degene die deze daad heeft begaan. Ik zal altijd voor je bidden en degene die je hiervoor heeft gestuurd. Ik vergeef hem ook."

Een jongen van 16 is gearresteerd voor de aanval. De jongen was een bekende van de politie. De aanval was volgens de politie een terreurdaad.

De bisschop drong er bij zijn aanhangers ook op aan om rustig te blijven en niet voor eigen rechter te spelen. "Ik wil dat je je als Christus gedraagt. Jezus heeft ons nooit geleerd om te vechten. Jezus heeft ons nooit geleerd wraak te nemen en hij heeft nooit gezegd 'oog om oog, tand om tand'." De bisschop spoorde zijn supporters aan om samen te werken met de politie.

Overmeesterd door kerkbezoekers

De mesaanval was in Wakeley, een buitenwijk op zo'n 30 kilometer van het centrum van Sydney. Op een livestream van de dienst was te zien dat de bisschop van de Assyrische Kerk bij het altaar wordt aangevallen door iemand in donkere kleding. Op de achtergrond is gegil en geschreeuw te horen. De verdachte wordt vervolgens door kerkbezoekers overmeesterd.

Het incident kwam een paar dagen na de steekpartij in een winkelcentrum in Sydney, waarbij zes doden vielen. Die aanvaller, een man van 40, werd doodgeschoten door een politieagent. De man viel vooral vrouwen aan. De politie onderzoekt wat hem daartoe bracht. Hij was in elk geval een bekende van de politie en kampte in het verleden met psychische problemen.

In Kroatië zijn de parlementsverkiezingen gewonnen door de conservatieve regeringspartij HDZ. Volgens de voorlopige uitslagen behaalt de partij 60 van de 151 zetels in het Kroatische parlement, niet genoeg om alleen te kunnen regeren. Bij de vorige verkiezingen behaalde de partij nog 66 zetels.

De op een na grootste partij, een alliantie van onder meer de sociaaldemocratische SDP en andere linkse en centrumpartijen onder leiding van president Milonovic, kwam uit op ruim veertig zetels. De rechts-nationalistische DP eindigt met dertien zetels op de derde plek.

De uitslag betekent een lastige regeringsvorming. Zo steunt de HDZ het geven van steun aan Oekraïne, maar is de oppositie tegen de steun. Partijleider Plenkovic van de HDZ positioneert zichzelf als prowesters en pro-Europees.

Zijn opponent van de SDP, Milanovic, heeft juist geregeld pro-Russische uitspraken gedaan en is tegen wapensteun aan Oekraïne. Volgens hem laat dat de oorlog alleen maar voortduren.

"Het parlement zal meer gefragmenteerd zijn en de coalitieonderhandelingen zullen veel langer duren", zegt analist Mario Bikarski van een Brits adviesbureau tegen persbureau Reuters. "Een minderheidsregering, geleid door ofwel de HDZ of de SDP, zou nog instabieler zijn en het waarschijnlijk niet volhouden tot het einde."

Corruptie

De stembusgang in Kroatië kende een tumultueuze aanloop. De HDZ leek onder leiding van Plenkovic in eerste instantie eenvoudig te kunnen winnen, maar president Milonovic meldde half maart plotseling dat hij de kandidaat zou worden voor de SDP. Hij beschuldigde Plenkovic en de HDZ van corruptie.

Het Kroatische hooggerechtshof oordeelde dat de president niet zomaar mee zou kunnen doen aan de verkiezingen en eerst zou moeten aftreden. Milonovic trok zich van die uitspraak niets aan. Hij zei enkel op te stappen als hij de verkiezingen zou winnen.

Sinds 2015 zijn er in ieder geval 172 mensen overleden na het gebruik van zelfdodingsmiddel 'X'. Stichting 113 Zelfmoordpreventie en GGD Amsterdam onderzochten vorig jaar hoeveel mensen in Nederland stierven door het gebruik van het poeder. Naar eigen zeggen werd dit voor het eerst onderzocht.

De onderzoekers ontdekten dat de gemiddelde leeftijd van de gestorven mensen 59 jaar is. "Deze cijfers wijzen uit dat het een zeer diverse groep is met mensen uit alle leeftijdscategorieën, en dat de groep niet alleen bestaat uit ouderen die een weloverwogen keuze maken", zegt onderzoeker Lizanne Schweren tegen NRC. Wel was de grootste leeftijdsgroep boven de 70 jaar, namelijk 38 procent.

Verder bleek dat het aantal mensen dat stierf door zelfdoding met middel X tussen 2017 en 2021 jaarlijks toenam. Zeven jaar geleden ging het om maximaal tien mensen en in 2021 al om vijftig. Een jaar later waren het 42 gevallen.

'Risico op kopieergedrag'

Op basis van de lijkschouwverslagen van forensisch artsen concludeerden de onderzoekers onder andere dat 70 procent, ofwel 120 mensen, een "psychiatrische voorgeschiedenis" had. Voorbeelden als een depressie of angststoornis worden genoemd. Daarnaast werd bij 19 procent een euthanasieaanvraag gerapporteerd, die bij meer dan de helft was afgewezen.

Voor het onderzoek werden het aantal sterfgevallen door zelfdodingspoeders van 1 januari 2015 tot en met 31 december 2022 bekeken. Dat gebeurde op basis van informatie van forensisch medische diensten en data van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het ging om gegevens van bijna alle GGD-regio's in Nederland: 23 van de 25.

Het onderzoek werd in januari gepubliceerd, maar stichting 113 heeft toen met een reden niet de publiciteit opgezocht. NRC publiceerde er gisteravond voor het eerst over. "Het communiceren over methoden van suïcide brengt het risico op kopieergedrag met zich mee", zegt Schweren tegen de krant. De resultaten zijn eerder al wel gedeeld met onder meer het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

"In de berichtgeving over het proces rondom middel X zagen we dat werd aangenomen dat er geen cijfers zijn", legt de onderzoeker uit. "Dat klopt niet en dat wilden we rechtzetten."

Maandag eiste het Openbaar Ministerie tegen een groep verdachten in de zaak rond zelfdodingsmiddel X celstraffen tot 2,5 jaar, waarvan een jaar voorwaardelijk. Ze hebben volgens justitie geholpen bij de verstrekking van het middel en zouden daardoor schuldig zijn aan hulp bij zelfdoding.

De zeven verdachten in deze rechtszaak zijn allemaal verbonden (geweest) aan de Coöperatie Laatste Wil.

Hulp bij zelfdoding is strafbaar in Nederland tenzij aan heel strenge voorwaarden is voldaan. Voor euthanasie moet sprake zijn van ondraaglijk lijden, moet er geen behandeling meer mogelijk zijn en is betrokkenheid van een arts vereist.

In de Georgische hoofdstad Tbilisi hebben duizenden mensen gedemonstreerd tegen de omstreden 'buitenlandse agenten'-wet, die gisteren in eerste lezing door het parlement werd aangenomen. Van de 150 parlementariërs stemden er 83 voor de wet. Ook de afgelopen dagen waren er demonstraties.

De betogers hadden zich verzameld voor een belangrijke doorgaande weg bij het parlementsgebouw in Tbilisi. "Nee tegen de Russische wet!", werd er volgens persbureau AFP geroepen nadat het Georgische volkslied en vervolgens het Europese volkslied waren afgespeeld. Mensen hadden Georgische en Europese vlaggen bij zich.

De politie zette onder meer traangas in om een einde te maken aan het protest. Er zouden ook mensen zijn opgepakt, maar het is niet duidelijk hoeveel. Volgens persbureau AP waren er ook in diverse andere Georgische plaatsen protesten tegen de wet.

Russische invloed

De demonstranten eisen dat de wet van tafel gaat. Ze vrezen dat de wet ertoe leidt dat Georgië zich meer gaat richten op Rusland en minder op de Europese Unie. Ook Rusland gebruikt een 'buitenlandse agentenwet' om onder meer kritische journalisten en mensenrechtenorganisaties te muilkorven.

Duizenden mensen met vlaggen en spandoeken kwamen samen bij het parlementsgebouw:

Human Rights Watch noemde de Georgische wet eerder autoritair en in strijd met het internationaal recht.

Volgens de wet moeten organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen zich registreren als 'buitenlands agent'. Veel projecten om de democratie in Georgië te versterken worden gefinancierd met geld uit het westen.

Treurige dag'

Een 88-jarige betoger zegt tegen het persbureau dat het "een treurige dag" is voor Georgië. "Onze regering heeft opnieuw een stap gezet richting Rusland, en weg van Europa." Tegelijkertijd is de demonstrant ook hoopvol omdat hij veel jonge mensen op de been ziet. "Zij zijn trots Europeaan en zullen die droom door niemand laten afpakken."

De wet moet nu nog twee keer door het parlement. President Zoerabisjvili van Georgië is fel tegenstander van de wet en heeft aangekondigd dat ze die zal vetoën, maar een parlementsmeerderheid heeft de macht om dat veto ongedaan maken.

Het wetsvoorstel werd vorig jaar door regeringspartij Georgische Droom ingetrokken na felle protesten, al hield de partij toen al een slag om de arm. Onlangs werd de wet echter toch weer ingediend.

EU en VS teleurgesteld

Georgië kreeg in december vorig jaar de status van kandidaat-lid van de Europese Unie. De Europese Commissie heeft boos gereageerd op het wetsvoorstel en spreekt van "zeer zorgwekkende ontwikkelingen". "Deze wet is niet in lijn met de Europese normen en waarden", meldde de Commissie gisteren in een verklaring.

Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt "zeer bezorgd" te zijn over het wetsvoorstel. "Het maatschappelijk middenveld, de journalistiek en media zijn de hoekstenen van de democratische samenleving."

Het UWV constateerde vorig jaar een stuk minder overtredingen van mensen met een uitkering. In 2022 overtraden nog ruim 10.000 mensen de regels rond de inlichtingenplicht, in 2023 is dat gedaald naar 6600.

De inlichtingenplicht houdt in dat mensen met een uitkering het UWV op de hoogte moeten houden van onder meer vakanties, verhuizingen of vrijwilligerswerk. Als dat niet gebeurt, moeten uitkeringsgerechtigden het te veel ontvangen bedrag terugbetalen.

Bij ernstige overtredingen legt het UWV ook nog een boete op. Ook die werd minder uitgedeeld: in 2022 nog aan 1700 mensen, in 2023 is dat gedaald naar 1100. Het gaat per persoon om een bedrag van zo'n 2000 euro.

Mensen beter op de hoogte

Volgens het UWV komt het lagere aantal overtredingen deels door een nieuwe aanpak, waarbij de dienst uitkeringsgerechtigden beter informeert over hun rechten en plichten. "We zien dat het zich nu uitbetaalt", zegt bestuursvoorzitter Maarten Camps. "Mensen weten veel beter waar ze aan toe zijn. Dat leidt ertoe dat we minder sancties hoeven op te leggen."

Ook benadrukt het UWV dat het meer de menselijke maat toepast. "We maken nadrukkelijk een onderscheid tussen mensen die heel bewust misbruik maken van onze dienstverlening, en mensen die een foutje maken", zegt Camps.

"Die foutjes komen voor, omdat de regels ingewikkeld zijn en mensen niet zo goed snappen welke informatie ze moeten geven. Daar gaan we nu op een hele andere manier mee om: het leidt niet meteen meer tot een sanctie."

Het UWV draaide afgelopen jaar ook honderden boetes terug die waren gegeven op basis van illegaal verkregen gegevens over uitkeringsgerechtigden die in het buitenland verbleven.

Ook bleken 5000 mensen onterecht een boete te hebben gekregen, omdat de informatie over hun extra inkomsten intern al bekend was.

PandaBuy, een Chinese online marktplaats voor namaakspullen, zit in de problemen. De Chinese politie is een onderzoek gestart nadat merkeigenaren een rechtszaak hadden aangespannen tegen het bedrijf. Enkele dagen daarvoor lekten gegevens uit van ruim 1,3 miljoen klanten na een cyberaanval.

De site van PandaBuy is nog in de lucht, maar veel functies werken niet meer. Op het PandaBuy-kanaal op de chatplatforms Discord en Reddit bevestigt het bedrijf dat dit komt door een politieonderzoek. Klanten reageren ongerust en vrezen dat bestelde namaak Nikes of Airpods niet meer worden bezorgd.

De merkeigenaren worden vertegenwoordigd door advocatenkantoor Rouse. Welke merken het zijn, is niet bekend. Volgens Rouse heeft de Chinese politie loodsen en het hoofdkantoor in Hangzou doorzocht. Ook een netwerk van handelaren verbonden aan de website ligt onder de loep, aldus Rouse.

"Het is voor zover bekend de eerste keer dat een Chinese online marktplaats op deze schaal wordt aangepakt", zegt transporteconoom Roel Gevaers. "PandaBuy is een bekende speler." Advocatenkantoor Rouse noemt PandaBuy een "gigantisch imperium".

Hoeveel gebruikers Pandabuy precies heeft, is onduidelijk. In Europa is de app al meer dan een miljoen keer gedownload. React, een Nederlandse organisatie die zonder winstoogmerk wereldwijd optreed tegen merkvervalsing, ziet dat het platform vooral bij jongeren populair is die er neppe merkkleding kopen.

Dat komt volgens React door marketingcampagnes op sociale media en de eenvoud waarmee spullen kunnen worden besteld. "Voor de komst van deze websites werden namaakgoederen voornamelijk in grotere zendingen verscheept vanuit China. Vervolgens verkochten tussenhandelaren de spullen weer door. Die stap wordt nu overgeslagen. Met een paar clicks kun je zonder moeite een paar schoenen bestellen", aldus een woordvoerder.

NOS Stories sprak ook met jongeren die bekend zijn met PandaBuy. Veel maken er gebruik van:

De helft van de jongeren in Nederland weet niet dat het kopen van namaakspullen illegaal is, zegt de douane. Er zijn ook klanten van PandaBuy die op de hoogte zijn van de risico's en tips uitwisselen om de douane te omzeilen.

Dat gebeurt vooral op TikTok, ziet Gevaers. "Ze spelen in op de verschillende waardes die landen hanteren als grens voor het controleren van pakketjes. Die waarde wordt uitgedrukt in geld maar ook in gewicht. Als de waarde van een pakje laag is, controleert de douane het minder snel. Hier spelen klanten op in door een bestelling bijvoorbeeld op te delen in kleinere pakjes."

Gevaers pleit daarom voor één Europese standaard waarvan niemand de exacte gegevens kent. "Maar dat zie ik niet zo snel gebeuren in de Europese Unie."

Ondanks trucs om controles te omzeilen, bestaat de kans dat klanten toch worden ontmaskerd. Eerder deze maand belandden de gegevens van ruim 1,3 miljoen klanten van PandaBuy op straat na een cyberaanval. Maar volgens Bailey focussen de autoriteiten zich niet op de kopers, maar op de grote handelaren. "Dat zijn onze voornaamste doelwitten."

De omvang van de wereldwijde markt in nepspullen is lastig in te schatten. Cijfers variëren van honderden miljarden euro's tot ruim een biljoen per jaar. Buiten kijf staat dat veruit het grootste deel van die spullen uit China komt, volgens de Verenigde Staten 80 procent.

De Nederlandse douane ziet de laatste jaren een flinke toename in het aantal onderschepte namaakartikelen. Afgelopen jaar ging het om 1,6 miljoen producten, bijna twee keer zoveel als in 2020.

Of het aanpakken van sites als PandaBuy impact heeft op de namaakindustrie, betwijfelt Gevaes. "Ik heb geleerd dat zo snel als het een wordt afgeschaft, het ander weer opduikt. Het enige typerende is dat de inval nu in China plaatsvindt. Dat zou nog wel een afschrikkende werking kunnen hebben. Maar ik zie niet dat de Chinese overheid structureel streng optreedt tegen dit soort bedrijven."

Derk Bolt (68) zal in het nieuwe televisieseizoen niet meer te zien zijn als presentator van Spoorloos, meldt KRO-NCRV. De omroep gaat de opzet van het programma in het nieuwe seizoen aanpassen en heeft besloten niet door te gaan met Bolt. De laatste uitzending met Derk Bolt als presentator is op 1 mei.

"Na dertig jaar als presentator stopt het hier voor mij, spijtig genoeg. Ik ga mij richten op andere programma's die op mijn pad komen", aldus Bolt.

Hij dankt de deelnemers aan Spoorloos die bereid waren hun vragen en persoonlijke verhalen te delen. Ook spreekt hij zijn dank uit aan "al die miljoenen kijkers voor alle support door de jaren heen. Ik zal ze missen."

Ontvoering

Bolt was sinds 1991 betrokken bij het programma, eerst als presentator die vanuit de redactiekamer verslag deed van zoekacties in het buitenland. Al snel daarna ging hij zelf op pad. Hij reisde voor Spoorloos de hele wereld over, op zoek naar uit het oog geraakte familieleden.

In 2017 was Bolt zelf enige tijd spoorloos toen hij met zijn vaste cameraman Eugenio Follender in de Colombiaanse jungle werd ontvoerd door rebellen. Na een week werden ze vrijgelaten. Later schreef hij een boek over die gebeurtenis.

Bolt nam zich voor ooit terug te keren naar het gebied waar hij werd ontvoerd om zijn ontvoerders te interviewen en terug te kijken op de spannende, levensbedreigende omstandigheden. Of het is gelukt is te zien in een speciale extra Spoorloos-uitzending op dinsdag 23 juli.

Twee deelnemers verkeerd gekoppeld

In 2022 lag het programma onder vuur toen journalist Kees van der Spek in het programma Oplichters Aangepakt naar buiten bracht dat adoptiekinderen in Colombia door Spoorloos aan de verkeerde biologische ouders waren gekoppeld. Een Colombiaanse tussenpersoon zou zeker twee mismatches hebben gemaakt.

KRO-NCRV zag geen reden om met het programma te stoppen. Wel zei de omroep lokale medewerkers voortaan beter te zullen screenen.

In de nieuwe opzet blijft Spoorloos volgens KRO-NCRV mensen samenbrengen die elkaar uit het oog zijn verloren, maar zal het accent minder liggen op adoptie en buitenlandse zoektochten.

KRO-NCRV-mediadirecteur Sandra Hilster bedankt Derk Bolt voor de ruim dertig jaar die hij het gezicht was van het programma. "Met vakmanschap, toewijding en soms gevaar voor eigen leven wist hij familieleden na jaren weer te herenigen. Daar zijn niet alleen de deelnemers, maar ook wij hem enorm dankbaar voor."

De gemeente Roermond heeft excuses aangeboden voor de rol die de stad speelde bij de roof van Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog en de nasleep ervan. Uit onderzoek is gebleken dat Roermond zonder protest anti-Joodse maatregelen uitvoerde.

Burgemeester Yolanda Hoogtanders bood vanmiddag excuses aan namens het college van burgemeester en wethouders en namens de stad Roermond. "Het is laat, maar nooit te laat om excuses aan te bieden."

De gemeente liet onderzoek doen naar de rol van de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog en hoe de gemeente toen met vastgoed van Joden om is gegaan. De resultaten van het onderzoek, uitgevoerd door historicus Fred Cammaert, zijn opgenomen in het boek Balans Opmaken, Een Bittere Noodzaak, dat vandaag werd gepresenteerd.

Volledige ondersteuning

In het boek wordt uitgelegd hoe Roermond, net als veel andere gemeenten, tijdens de oorlog "zonder een spoor van protest" alle anti-Joodse maatregelen uitvoerde, meldt L1. Dit gebeurde onder aanvoering van de pro-Duitse burgemeester Paul Reijmer. Ook zijn opvolger, NSB-burgemeester Jozef Lensing, bood volgens Cammaert volledige ondersteuning aan de Jodenvervolging.

De Limburger schrijft dat Roermond in 1939 133 tot 156 Joodse inwoners telde. Tussen de 85 en 100 werden er door de nazi's vermoord. In de stad werden 19 panden en 18 percelen van Joden onteigend. Daarvan waren er negen nog niet bekend uit de 'Verkaufsbücher', waarin de Duiters de transacties vastlegden.

"Door roof op ongekende schaal verloren alle Joods-Roermondse bedrijfseigenaren en huisbezitters hun eigendommen", schrijft Cammaert. Er waren geen aanwijzingen dat Roermond zelf panden opkocht of na de oorlog nog belastingen oplegde aan Joodse eigenaren.

Het handjevol overlevenden dat na de oorlog terugkeerde, werd volgens de historicus op een "kille en harteloze" wijze ontvangen. Als het al lukte, hadden ze de grootste moeite hun eigendommen terug te krijgen. Ook daarin speelde de gemeente Roermond een kwalijke rol, aldus Cammaert.

Aanbevelingen voor rechtsherstel

Volgens Hoogtanders laat het onderzoek zien dat "we nooit mogen wegkijken". "Het is van grote waarde voor de huidige en toekomstige generaties zodat zij de feiten leren kennen en het duidelijk wordt waar onverschilligheid, onvermogen of misschien zelfs onwil om niet op te treden, toe kan leiden", zei ze vanmiddag tijdens de presentatie.

Een begeleidingscommissie bij het onderzoek heeft aan het stadsbestuur aanbevelingen gedaan voor rechtsherstel. Het gaat daarbij om middelen voor genoegdoening voor de Joodse gemeenschap in Limburg, het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de synagoge en het opzetten van educatieve projecten. Het stadsbestuur gaat de aanbevelingen voorleggen aan de gemeenteraad.

Landelijk onderzoek naar geroofd Joods vastgoed

In 2020 lanceerden tv-programma De Monitor en journalistenplatform Pointer een groot online project over Joods vastgoed dat in de Tweede Wereldoorlog werd geroofd door de Duitse bezetter. Aan de hand van Duitse vastgoedboeken brachten zij ruim 5000 verkochte Joodse panden in Nederland in kaart.

Het onderzoek bevestigde dat gemeenten vaak geroofde Joodse panden kochten en na de oorlog Joodse eigenaren belasting lieten betalen over de periode dat ze waren ondergedoken of in een concentratiekamp zaten. Ook maakten ze het Joodse eigenaren moeilijk hun bezit terug te krijgen.

Naar aanleiding van het project stelden tientallen gemeenten, waaronder Roermond, extra onderzoek in naar hun eigen gedrag tijdens en na de oorlog. In Groningen leidden de uitkomsten van het onderzoek ertoe dat de gemeente excuses en een schadevergoeding aanbood aan de kleinzoon van een Joods echtpaar. Het huis van zijn grootouders werd tijdens de Tweede Wereldoorlog geroofd en doorverkocht.

"Wat heeft Mark Rutte nog nodig om ook de Hongaarse steun voor zijn gedroomde top-baan als NAVO-baas binnen te slepen?" Vrolijk lachend richt de Hongaarse premier Viktor Orbán zich tot de camera van de NOS als hij in het rumoer in een Brusselse conferentiezaal onze vraag opvangt.

Orbán, die zojuist conservatieve aanhangers heeft toegesproken, heeft geen seconde nodig om na te denken. "Ik wacht eerst tot er een nieuwe premier in Nederland is." Glunderend loopt hij verder, duidelijk in zijn nopjes met zijn ietwat pesterige antwoord. Op straat stapt hij met zijn medewerkers in de auto, op weg naar de Brusselse EU-top. Daar wordt deze woensdag en donderdag in de wandelgangen Ruttes kandidatuur ook weer besproken.

De meeste van de 32 NAVO-landen willen zo snel mogelijk Rutte aanwijzen als nieuwe NAVO-secretaris-generaal. Vier landen, Hongarije, Roemenië, Slowakije en Turkije, zijn nog niet om en Orbán is de grootste dwarsligger.

Nieuwe premier

Er wordt tijd verspild, klinkt het in kringen rond het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. De irritatie over Orbáns positie neemt er toe, maar met 'ik wacht nog tot er een nieuwe Nederlandse premier is' maakt Orbán duidelijk dat hij niet van plan is vaart te maken.

De officiële deadline voor de benoeming van een opvolger van de huidige NAVO-topman Jens Stoltenberg is pas eind oktober. Dat de Amerikaanse president Biden het liefst nog vóór de NAVO-top in Washington, begin juli, Ruttes benoeming rond wil hebben, maakt op Orbán geen indruk.

De Hongaar is een goede politieke vriend van Donald Trump en die wil niets liever dan Bidens 'NAVO-feestje' in Washington bederven. Orbán helpt daarbij graag een handje, aldus waarnemers in Brussel.

'Niets te zoeken'

Wat zeker ook meespeelt is de politieke vete tussen Rutte en Orbán, die al jaren duurt. De twee botsten de laatste jaren meermaals in de EU, zeker als het ging om Ruttes felle kritiek op de rechtsstaat in Hongarije.

"Hongarije kan de kandidatuur van Rutte niet steunen", zei onlangs Orbáns minister van Buitenlandse Zaken Péter Szijjártó. We kunnen zeker geen man steunen als hoofd van de NAVO die eerder Hongarije op de knieën probeerde te krijgen.

Na een EU-top bijna drie jaar geleden zei Rutte dat Hongarije vanwege zijn homofobe wetgeving "niets meer in de EU te zoeken heeft" als het op die voet doorging. "Het langetermijndoel is om Hongarije op dit punt op de knieën te krijgen", aldus Rutte toen. Dat is Orbán niet vergeten.

Oekraïne

Een ander bezwaar dat Hongarije maakt, is Ruttes uitgesproken steun voor intensivering van wapen- en munitieleveranties aan Oekraïne. Orbán, die vindt dat het Westen en de NAVO daarmee de oorlog blijven voeden, bepleit een heel andere strategie. Hij roept op tot onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland over een staakt het vuren.

Al sinds de Russische invasie van Oekraïne laat Orbán geen Westerse wapenleveringen over Hongaars gebied naar Oekraïne toe.

Socialemediaplatforms als Facebook en Instagram mogen hun gebruikers niet dwingen zich te laten volgen op internet, in ruil voor toegang tot de platforms. Dat zegt de Europese privacywaakhond EDPB, waar ook de Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens deel van uitmaakt.

Volgens de toezichthouder moeten grote online platforms een gratis optie bieden waarbij je als gebruiker slechts 'beperkt' gevolgd wordt. Daarbij zou je dan alleen advertenties zien die niet gebaseerd zijn op je internetgedrag.

Deze zogeheten contextuele advertenties passen bij de inhoud die iemand op dat moment bekijkt. Bij een bericht over katten zou er dan een advertentie voor bijvoorbeeld kattenvoeding kunnen staan.

Betaald abonnement

De uitspraak van de EDPB is een reactie op de keuze die Meta, het bedrijf achter Facebook en Instagram, zijn gebruikers sinds november vorig jaar voorlegt.

Gebruikers kunnen sindsdien kiezen tussen een versie met gepersonaliseerde advertenties, of een betaald abonnement waarbij persoonsgegevens niet worden gebruikt om gerichte advertenties aan te bieden. Dat abonnement kost zo'n 13 euro per maand. Zonder te kiezen kan er geen gebruik meer gemaakt worden van de diensten.

Meta introduceerde deze keuze kort nadat de EDPB vorig jaar oordeelde dat de manier waarop het bedrijf gepersonaliseerde advertenties toonde in strijd was met Europese privacyregels. Het bedrijf moest van de toezichthouder binnen Europa stoppen met persoonlijke advertenties die gebaseerd zijn op het internetgedrag van gebruikers.

'Geen eerlijke keuze'

Nadat Meta de nieuwe opties invoerde, kondigde de Europese privacywaakhond een nieuw onderzoek aan. Vandaag noemt de EDPB de huidige opties voor gebruikers "geen eerlijke keuze".

Volgens de toezichthouder worden gebruikers eigenlijk gedwongen te 'betalen' met hun persoonsgegevens. Dat is vooral een probleem als de abonnementsprijs hoog is.

Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT en Recht aan de Radboud Universiteit, noemt het standpunt van de EDPB "verstandig". "De toezichthouder mag de wet alleen uitleggen, maar geen nieuwe wetten bedenken. De wet zegt dat gepersonaliseerde advertenties alleen mogen met 'geldige toestemming', die vrijwillig gegeven is. Maar als je moeilijk om een platform heen kunt, kun je je afvragen hoe vrijwillig die toestemming gegeven wordt."

Een woordvoerder van Meta verwijst in een reactie naar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. "Dat stelde dat het abonnementsmodel een rechtsgeldige manier voor bedrijven is om toestemming te vragen voor gepersonaliseerde advertenties. Het EDPB-advies verandert niets aan dat oordeel. Het abonnement zonder advertenties voldoet aan de Europese wetgeving."

Een onder Nederlandse luchtvaartfanaten en koningshuisliefhebbers geliefde Fokker 70 staat sinds kort weer te koop. Het voormalige regeringsvliegtuig is onder de naam PH-KBX 21 jaar gebruikt door de regering en leden van het koninklijk huis. In zijn tijd als kroonprins heeft Willem-Alexander ermee gevlogen.

Het vliegtuig van Nederlandse makelij werd in 2017 verkocht aan Alliance Airlines in Australië. Dat bedrijf betaalde er 3,7 miljoen euro voor en gebruikte het zeven jaar als VIP-toestel. Onlangs besloot de luchtvaartmaatschappij de Fokker te verkopen. Het is onduidelijk hoeveel het toestel zal opleveren.

Gesloten envelop

"Het vliegtuig wordt verkocht op basis van een bod in een gesloten envelop", zegt Peter van Oostrum namens de Fokker Services Group. Het in Nederland gevestigde onderhoudsbedrijf is voor deze klus ingeschakeld door de Australische luchtvaartmaatschappij.

"De enveloppen, digitaal of fysiek, worden op 15 mei opengemaakt in Sydney en het hoogste bod wint." Er is concrete interesse uit Europa en Afrika, zegt Van Oostrum. Dat zijn geen particulieren of musea, maar bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappijen. "Het zijn vooral operators die ervaring hebben met Fokker-vliegtuigen. Want het is een vrij uniek toestel."

In 1996 ging de Nederlandse vliegtuigfabrikant failliet. Dat jaar werd de PH-KBX in gebruik genomen. De Fokker F-70 Executive Jet had voor die tijd moderne communicatiemiddelen zoals een fax en satelliettelefoon, vermeldt de Rijksoverheid. Er was een conference lounge met veertien stoelen, die om konden worden gebouwd tot bedden. Het prijskaartje: 75 miljoen gulden.

Het toestel werd in 2010 verbouwd om te voldoen aan de nieuwste veiligheidseisen. Als toevoeging werd ook internetten mogelijk aan boord. Enkele jaren later werd het toestel verkocht, omdat KLM-Cityhopper niet meer vloog met de Fokker 70. Daarmee verdween de expertise die nodig was voor het onderhoud.

9000 vlieguren

Volgens Van Oostrum heeft het vliegtuig minder dan 9000 vlieguren gemaakt. "De levensduur is officieel 90.000 vlieguren, dus wat dat betreft is hij nog relatief jong", zegt Van Oostrum als goede verkoper. "Het vliegtuig ziet er mooi uit, maar er is wel enig achterstallig onderhoud." Met wat investeringen kan de kist volgens hem nog vele jaren mee.

Koning Willem-Alexander heeft de Spaanse koning Felipe bedankt dat prinses Amalia een jaar lang in Madrid kon wonen en studeren.

"Dit werd mogelijk gemaakt door de vriendelijke inspanningen van veel van uw landgenoten en uzelf. Een ontroerend blijk van vriendschap in een moeilijke tijd.

Ik wil u en alle anderen die dit hebben helpen regelen, hartelijk bedanken", zei de koning:

De koning sprak zijn dank uit tijdens het staatsbanket in het koninklijk paleis op de Dam, waarbij ook prinses Amalia aanwezig was. Het is de eerste keer dat Amalia een officiële rol vervult bij een staatsbezoek.

Zware bedreigingen

Gisteren werd bekend dat prinses Amalia ruim een jaar in Madrid heeft gewoond en gestudeerd vanwege haar veiligheidssituatie. "Van daaruit kon ze haar studie aan de Universiteit van Amsterdam voortzetten", zei Willem-Alexander.

Inmiddels is Amalia weer in Amsterdam. Volgens bronnen is de dreiging niet verdwenen, maar kan ze door maatregelen wel weer in Nederland wonen en studeren.

In zijn toespraak verwees Willem-Alexander ook naar "het speciale plekje in onze harten" voor Spanje. In dat land ontmoetten koning Willem-Alexander en koningin Máxima elkaar 25 jaar geleden voor het eerst tijdens de Féria in Sevilla. "De vonken sloegen over, en de rest is geschiedenis", aldus de koning.

Balletje trappen

Koning Felipe en koningin Letizia kwamen vanochtend aan in Amsterdam, waar zij op de Dam officieel welkom werden geheten door koning Willem-Alexander en koningin Máxima.

Willem-Alexander en Felipe bezochten vervolgens de Johan Cruyff Foundation. De Nederlands-Spaanse stichting biedt kinderen met een handicap uit achterstandswijken de kans zich te ontwikkelen via sport. De twee koningen trapten een balletje op het Cruyff Court in de Amsterdamse wijk Betondorp, en waren bij een kickboksclinic en een basketbaltraining.

Daarna bezochten ze de haven van Amsterdam, waar ze informatie kregen over een waterstofcorridor tussen de Spaanse stad Bilbao en Amsterdam. Het is de bedoeling op de route tussen beide havens een zogeheten 'groene waterstoftoeleveringsketen' te ontwikkelen.

Aan de rand van de tweede ring in Peking inspecteert stationsmanager Li zijn troepen. Allemaal zijn ze uitgedost in gele jassen en helmen van Meituan, China's grootste maaltijdbezorger. Elke bestelling is een race tegen de klok. Met een economische groei van 5,3 procent lijkt China het niet zo slecht te doen, maar voor veel Chinezen is de realiteit anders.

"Elke ochtend komen we hier bijeen", vertelt Li. "We delen tips, zorgen dat ze oog houden voor veiligheid onderweg en niet te hard rijden." Ook legt hij vast wie er aanwezig zijn. "Bij ons zijn er nog geen ontslagen", zegt Zhang, niet zijn echte naam. "Maar veel bezorgers stoppen er uit zichzelf mee omdat er niks meer mee te verdienen valt."

Achter hem wordt een thermobox die maaltijden warm moet houden gedesinfecteerd. Het geheel wordt vastgelegd op camera en geüpload in het systeem van Meituan. Dat lijkt vooral voor de bühne: andere boxen blijven onberoerd. "Het gaat slecht recentelijk, zegt één van de bezorgers. "We zijn simpelweg met te veel mensen, en er zijn te weinig bestellingen", valt Zhang zijn collega bij.

Geen slecht salaris

Maar volgens stationsmanager Li is dat onzin. "Het hangt er maar net vanaf hoe hard iemand wil werken." "Als je bijna alle bestellingen aanneemt, kan je daar meer dan 10.000 renminbi per maand mee verdienen."

Omgerekend bijna 1300 euro, geen slecht salaris in de hoofdstad. Maar daar komt geen van de geïnterviewde bezorgers bij in de buurt, ook Zhang niet. Hij was gewend aan een inkomen van 300 renminbi per dag.

"Nu is dat zo'n 150, misschien 170", zegt hij, de helft minder. Toch zullen ze niet terugkomen in het Chinese werkloosheidscijfer, dat afgelopen maand op 5,2 procent uitkwam. Werk hebben ze nog wel, al zouden ze meer willen doen dan nu lukt.

En ook al liggen de inkomsten fors lager, de bezorgers mogen zich gelukkig prijzen dát ze nog betaald worden. Bij meerdere bedrijven, vooral in de vastgoedsector, kunnen aannemers en bouwvakkers fluiten naar hun loon.

Mensenrechtenorganisatie China Labour Bulletin telde afgelopen jaar bijna 1800 protesten in China, een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. Veelal was dat omdat werknemers geen salaris hadden gekregen. In meer dan de helft (945) van de gevallen ging het om mensen in de bouw. Op andere plekken wordt salaris ingehouden of zijn bonussen al dan niet tijdelijk afgeschaft vanwege de economische tegenwind.

Het zijn vooral nieuwere industrieën die groei laten zien. Chips bijvoorbeeld (+28,4 procent), maar ook elektrische auto's. Daarvan werden een derde meer gemaakt dan een jaar eerder, bleek verder uit de trits aan economische cijfers. Daar gaat veel geld naartoe. Zo maakte Volkswagen vorige week bekend nog eens 2,5 miljard euro uit te trekken voor uitbreiding in de stad Hefei.

"We produceren hier nu al 240 elektrische auto's per dag", vertelt Thomas Schinke van Volkswagen Anhui. "Dat moeten er in de toekomst 1200 zijn." Het zijn vooral robotarmen waar fabrieken als deze op leunen. Schinke, die de carrosserie-afdeling leidt: "We hebben 140 mensen op de vloer, tegen 1129 robots. 96 procent van het werk is geautomatiseerd."

Robots zijn noodzaak

Zuid-Korea is koploper op dat gebied. Per 10.000 medewerkers zijn het er meer dan 1000, becijferde de International Federation of Robotics over 2022. China volgt op gepaste afstand, met 392 robots. Maar in absolute aantallen komt niemand in de buurt van China, goed voor meer dan de helft van alle geïnstalleerde industriële robots in 2022. Tien jaar eerder was dat nog 14 procent.

"Ik ben verantwoordelijk voor het controlepaneel", lacht Sun Yue, die achter een computer zit in een verder vrijwel uitgestorven hal. "Ik hoef dus niet bang te zijn dat ik mijn baan verlies", zegt hij desgevraagd. Hij checkt de kwaliteit van de autoramen, bijvoorbeeld op de hoeveelheid licht die wordt doorgelaten.

De robots zijn pure noodzaak om de Chinese maakindustrie concurrerend te houden: fabrieksarbeiders zijn niet meer goedkoop. Zwaarder nog weegt dat China in rap tempo vergrijst, de beroepsbevolking krimpt.

Voor de groep ongeschoolde Chinezen betekent het op korte termijn evenwel dat er minder te kiezen is. "Als je het restaurant of het bezorgadres niet kan vinden, zoek dan nooit langer dan 10 minuten", instrueert stationsmanager Li aan zijn nieuwe Meituan-bezorger, terug in Peking. Veel heeft hij nog niet te doen gehad.

"Ik wacht nog steeds op mijn eerste order", grinnikt de bezorger. "Ik ga het verderop maar eens proberen", zegt hij, terwijl hij verdwijnt tussen de andere geelhelmen op de tweede ring.

De zenuwen zijn tastbaar op het kantoor bij de Leidse start-up Meatable. Voor het eerst mogen er - op eigen grond - mensen proeven van het product waar ze al jaren mee bezig zijn. Want vandaag eten de eerste mensen binnen de Europese Unie een kweekvarkensworstje.

In kleine kring, want de vergunning is er alleen voor proeverijen. Dat betekent een beperkt aantal mensen, die allemaal een document ondertekenen waarin staat dat het proeven vrijwillig is en op eigen risico. Interesse is er genoeg: nationale en internationale pers zijn op het evenement afgekomen.

Hoe smaakt het? NOS-verslaggever Jeroen Gortworst - what's in a name - en chefkok Ron Blaauw mochten proeven:

Het is al een hele tijd 'een grote belofte': kweekvlees. Een echt stukje vlees waar geen dier voor is gestorven en waarvoor veel minder water en land nodig is dan bij de reguliere veehouderij. Maar vooruitgang gaat langzaam.

Ruim tien jaar geleden werd de eerste in het lab gekweekte hamburger gepresenteerd. Vandaag mochten de eerste mensen binnen de Europese Unie dus een kweekvarkensworstje proeven. Op kleine schaal, want de commerciële verkoop laat nog op zich wachten. Het duurt naar verwachting nog wel tien jaar voor het overal in de supermarkt ligt.

Heel normaal worstje

Het is een bijzondere dag voor het bedrijf, al wil oprichter Krijn de Nood vooral benadrukken dat dit - als het aan hem ligt - zo snel mogelijk doodgewoon is. De proevers moeten niet iets bijzonders verwachten. "Het is een heel normaal worstje. Het ziet eruit, smaakt, ruikt, als normale varkensworst", aldus De Nood.

Waar ze de verwachtingen over de smaak van hun product klein willen houden, kan het qua ambities niet groot genoeg. Met de verkoop van hun kweekvlees hopen ze in 2040 zeker 130 miljoen ton broeikasgasuitstoot, 300 miljard liter water en 14 miljoen dierenlevens te hebben bespaard.

Maar dan moet het wel op grote schaal geproduceerd worden en betaalbaar zijn, en zo ver is het nog niet. Het maken van kweekvlees is nog steeds erg duur. Niet meer zo duur als die eerste hamburger in 2013: daar zat voor bijna 250.000 euro aan research, materiaal en productiekosten in.

Intussen is de prijs al flink gezakt, volgens een recente studie zou het moeten kunnen voor zo'n zestig euro per kilo. Wat de proefworstjes van vandaag precies kosten, kan het bedrijf niet zeggen, "maar het is niet een prijs die veel mensen ervoor zouden willen betalen."

Waarom het zo duur blijft? "Op dit moment produceren we nog niet op grote schaal, waardoor de kosten voor de apparatuur en de voedingstoffen niet in verhouding staan tot wat we eruit kunnen krijgen. De efficiëntie van het proces moet nog flink omhoog", zegt medeoprichter Daan Luining. Bij de start-up werken ze op dit moment nog met reactoren van enkele tientallen liters, om commercieel interessante hoeveelheden te produceren zijn reactoren nodig van minstens 500 liter.

Ook is er voor het productieproces nog steeds veel energie nodig, waardoor het ook nog niet zo klimaatvriendelijk is als het zou kunnen zijn. En de Europese toestemming laat dus op zich wachten.

In Singapore, Israël en de VS is kweekvlees al wel voor consumenten te koop. In Europa moet de Europese voedsel- en warenautoriteit EFSA toestemming geven. Omdat het een compleet nieuwe manier van voedsel produceren betreft, een novel food, gaat daar veel tijd overheen.

Verbod in Italië

Om het nieuwe voedsel toe te laten op de Europese markt is toestemming van alle lidstaten voor nodig. Of alle landen die zullen geven is nog maar de vraag. De weerstand tegen kweekvlees neemt toe.

Italië besloot vorig jaar kweekvlees te verbieden, nog voordat het op de markt kwam. Ook in andere landen neemt het verzet tegen kweekvlees, vooral vanuit agrarische hoek, maar ook vanuit rechts-populistische kring, toe.

Maken ze zich daar zorgen om? "Niet extreem veel zorgen", zegt Luining. Volgens hem hoeft de traditionele landbouwsector zich geen zorgen te maken. "Dit zal gewoon vlees niet helemaal gaan vervangen. De vleesconsumptie neemt zo ontzettend snel toe. We willen vooral zorgen voor een alternatief." In de afgelopen vijftig jaar is de vleesproductie meer dan verdrievoudigd.

Ze zijn daar dus nog niet, toch was de proeverij volgens De Nood een grote stap vooruit, vooral voor de acceptatie. "Kweekvlees was lang toch een soort sciencefiction, pas als je het mag gaan proeven wordt het echt."

Wetenschappers denken in het zuiden van Engeland de overblijfselen te hebben gevonden van een zeereptiel van 25 meter lang. Het dier moet ruim 200 miljoen jaar geleden hebben gezwommen in de wereldzeeën. Met een lengte van twee stadsbussen achter elkaar zou het voor zover bekend het grootste zeereptiel zijn dat ooit heeft bestaan.

De Britse paleontologen vonden de afgelopen jaren steeds nieuwe botfragmenten in de Westbury Mudstone Formation in het graafschap Somerset. De verschillende stukken bot bleken te behoren tot de kaak van het gigantische zeereptiel.

Eerder hadden de onderzoekers een paar kilometer verderop al vergelijkbare botresten gevonden, die in hun ogen allemaal tot een nog onbekende soort ichthyosaurussen behoren. Ze hebben de nieuwe soort Ichthyotitan severnensis gedoopt.

Dolfijnachtig

Ichthyosaurussen lijken enigszins op de huidige dolfijnen. Ze ontstonden zo'n 250 miljoen jaar geleden en bereikten als volwassen exemplaar al snel een lengte van zo'n 15 meter. Dankzijn hun gestroomlijnde vorm konden ze zich met hoge snelheden voortbewegen en jagen op vissen en inktvissen.

Tijdens de late Trias, ruim 200 miljoen jaar geleden, bereikten ze hun maximale lengte - naar het zich laat aanzien dus in ieder geval zo'n 25 meter. Lang hebben ze niet van hun status als grootste zeereptiel kunnen genieten: tijdens de Trias-Jura-extinctie, 201,4 miljoen jaar geleden, stierf ruim 20 procent van alle zeedieren uit. Onder de slachtoffers waren ook de ichthyosaurussen.

Heel skelet

De onderzoekers houden wel een kleine slag om de arm, omdat ze de lengte hebben bepaald op basis van een beperkte hoeveelheid botresten. Ze hopen ooit een schedel of zelfs een heel skelet van het zeereptiel tegen te komen.

Die nieuwe vondsten zullen in de toekomst hopelijk een nauwkeuriger schatting mogelijk maken. Ook vandaag de dag zwemmen er nog dieren van vergelijkbare omvang in de wereldzeeën rond. De blauwe vinvis kan zelfs 26 tot 30 meter lang worden, maar die behoort tot de groep der zoogdieren.

In het zuidwesten van Groot-Brittannië worden vaker fossielen van ichthyosaurussen gevonden. In 2022 kwam een onderhoudsmonteur er toevallig nog eentje op het spoor in een drooggelegd waterreservoir. Een kleintje, vergeleken met de nieuwe vondst: slechts 10 meter lang.

Als het Britse parlement ermee instemt, kan het Verenigd Koninkrijk asielzoekers naar Rwanda deporteren. Asielzoekers en migranten die illegaal het VK binnenkomen - vaak met rubberboten over het Kanaal - kunnen dan met een enkeltje Kigali het land uitgezet worden. Het Britse plan wordt met belangstelling gevolgd door andere Europese landen die ook worstelen met asielopvang.

Of de wet er vandaag al doorkomt is nog maar de vraag, want beide huizen van het parlement zijn het over een aantal details oneens.

Deze wetgeving werd twee jaar geleden aangekondigd onder Boris Johnson en heeft al ruim honderd miljoen pond gekost, maar tot nu toe is nog niemand naar Rwanda gestuurd. In 2021 werd een vliegtuig met geselecteerde asielzoekers op het laatste moment op de landingsbaan tegengehouden door een Europese rechter. Sindsdien wordt het Rwanda-beleid geplaagd door een reeks juridische problemen.

In november oordeelden de hoogste rechters van het VK dat het plaatsen van asielzoekers en migranten elders mogelijk is, maar dat de aangewezen plek wel veilig moet zijn. Rwanda werd door de rechters als "niet veilig" bestempeld: er bestond een risico dat de migranten uiteindelijk onrechtmatig zouden worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Bovendien waren er zorgen over het asielproces in het Afrikaanse land.

Laatste fase

Daarop besloot premier Sunak extra afspraken te maken met de Rwandese regering om de bezorgdheid van de rechters weg te nemen. Juridisch experts en medewerkers van de Britse immigratiedienst werden naar Rwanda gestuurd om te helpen bij het opzetten van de procedures.

Sunak loodste ook wetgeving door het Lager- en Hogerhuis, waarbij Rwanda in feite tot veilig land werd verklaard en ministers de mogelijkheid kregen om in zekere zin internationale verdragen en de Human Rights Act te negeren. Die wetgeving bevindt zich nu in de laatste fase van pingpongen tussen het Lager- en Hogerhuis.

Afschrikwekkende werking

Voor Sunak is het van cruciaal belang dat er zo snel mogelijk een vliegtuig met asielzoekers naar Afrika vertrekt. Zijn Conservatieve Partij staat voor een mogelijk historische nederlaag bij de verkiezingen later dit jaar. Hij hoopt zijn populariteit te herstellen en met dit beleid zijn grote belofte waar te maken om "de boten te stoppen".

De focus op illegale immigratie is wel enigszins vertekend: het aantal mensen dat illegaal met bootjes in het VK aankomt, bedraagt grofweg 40.000 per jaar - wat niet in verhouding staat tot de ongeveer 1,2 miljoen immigranten die legaal het land binnenkomen.

De logica achter de Rwanda-deportaties is dat ze een afschrikkende werking zouden hebben en het verdienmodel van mensensmokkelaars zouden verstoren. Het doel is om mensen te ontmoedigen duizenden euro's te betalen aan mensensmokkelaars en in gammele boten het Kanaal over te steken - met het risico om ten slotte niet in het VK, maar in Rwanda terecht te komen. Er is echter weinig bewijs dat de maatregel echt afschrikwekkend werkt.

Europa kijkt mee

In de rest van Europa wordt met grote belangstelling gekeken naar de inspanningen van het Verenigd Koninkrijk om asielzoekers in Rwanda onder te brengen. Ook in Nederland, Oostenrijk, Italië en Duitsland tonen politici interesse om asielprocedures voortaan elders te laten plaatsvinden. Denemarken heeft zelfs al een wet aangenomen om de asielprocedure aan Rwanda uit te besteden, hoewel deze nog niet in de praktijk is gebracht.

Als het Britse parlement de wet nu aanneemt, markeert dat een belangrijk moment, dat symbool staat voor de wijze waarop landen proberen het asielsysteem te veranderen. Lange tijd werd gedacht dat het plan bij de rechter zou sneuvelen. Maar na de stemming kan de wetgeving binnen enkele dagen door de koning worden bekrachtigd. Daarna kan het nog enkele weken duren voordat het eerste vliegtuig vertrekt.

Of het sturen van migranten naar Rwanda daadwerkelijk een afschrikkende werking heeft op asielzoekers en migranten die naar het VK willen komen, zal dus nog moeten blijken. Ook blijft de vraag open of dit een verschil zal maken voor de kiezers bij de komende strijd tussen Labour en de Conservatieven. Als Labour de verkiezingen wint, is de kans groot dat het programma voor deportatie naar Rwanda per direct wordt stopgezet.

Op kinderzender BabyTV is voor de tweede keer in korte tijd Russische propaganda te zien geweest. Ditmaal kon zeker een kwartier gekeken worden naar Russische muziekvideo's afgewisseld met oorlogsbeelden.

BabyTV is een Disney-programma dat via de satelliet wordt verspreid en in Nederland door Ziggo wordt uitgezonden. Ziggo zegt geschrokken te zijn van de beelden die vanmiddag te zien waren.

"Het is absoluut niet de bedoeling dat kinderen en baby's aan dit soort beelden worden blootgesteld. Wij hebben dan ook direct contact opgenomen met Disney en we hebben hen gevraagd om te onderzoeken hoe dit soort beelden op BabyTV hebben kunnen verschijnen. Uit voorzorg hebben wij BabyTV tot nader order op zwart gezet."

Signaal verstoord

Disney is verantwoordelijk voor de distributie via de satelliet. Het Franse Eutelsat, dat het signaal verzendt, werd de vorige keer gehackt. Of de hackers daar deze keer weer hebben toegeslagen is niet duidelijk.

Ziggo heeft de beelden verwijderd uit het archief, waardoor ze niet meer terug te kijken zijn via Ziggo. Provider KPN, die ook BabyTV uitzendt, is bekend met de berichten, maar zegt dat bij KPN geen Russische propaganda is uitgezonden. Wel was het signaal korte tijd verstoord.

Tweede keer in korte tijd

Op 6 april werd BabyTV voor het eerst overgenomen. Toen duurde het aanzienlijk korter.

Wie er achter de hacks zit is niet bekend. Rusland heeft wel vaker cyberaanvallen op satellietbedrijven uitgevoerd. Deskundigen vermoeden dat de Russische overheid erachter zit vanwege de professionaliteit van de hack.

Onder andere deze beelden waren vanmiddag te zien op BabyTV:

Zaterdagavond staan ook alle streekbussen drie minuten stil. Ze doen mee aan een landelijke actie tegen agressie in het openbaar vervoer. NS kondigde de actie aan nadat afgelopen weekend een conducteur zwaar was mishandeld in een trein.

Alle treinen van de NS, van sprinters tot Intercity's en van ICE tot Intercity Brussel, staan zaterdagavond om 22.30 uur drie minuten stil. Spoorvervoerder Arriva en stadsvervoerders lieten deze week al weten mee te zullen doen aan de actie.

Nu ook de bussen van Arriva, Keolis, Qbuzz, Transdev en EBS meedoen staat daarmee zo goed als al het openbaar vervoer in Nederland stil.

Stationswinkels doen ook mee

Daarnaast zijn de stationswinkels solidair. Zij gaan zaterdag ook drie minuten dicht en willen daarmee niet alleen hun collega's steunen, maar ook zelf een symbolisch gebaar maken, meldt de NS. "Ook zij en andere stationsmedewerkers voor schoonmaak, fiets, logistiek en onderhoud, hebben te maken met geweld en agressie."

Voor het tijdstip van zaterdagavond 22.30 uur is gekozen omdat rond die tijd afgelopen weekend een NS-conducteur zwaar werd mishandeld in een trein die onderweg was van Delft naar Den Haag Hollands Spoor. Eén minderjarige jongen is door de politie aangehouden.

Bij een Russische aanval op de Oekraïense stad Tsjernihiv zijn zeker 15 doden en meer dan 60 gewonden gevallen. Dat melden zowel de burgemeester van de stad als de gouverneur van de regio dicht bij de Russische grens op Telegram.

Volgens laatstgenoemde hebben drie Russische raketten het centrum van de noordelijk gelegen stad geraakt. Daarbij werden onder meer een ziekenhuis en een onderwijsinstelling getroffen. Zestien gebouwen zijn beschadigd geraakt door de aanval.

President Zelensky spreekt van "Russische terreur" en zegt dat er geen slachtoffers waren gevallen als Oekraïne "voorzien was van effectieve luchtverdedigingsmiddelen".

Het land heeft het zwaar te verduren in de oorlog met Rusland. Niet alleen boeken de Russen weer terreinwinst, maar zij lijken ook "lokaal overwicht te krijgen in de lucht", zei Oost-Europa-onderzoeker Bob Deen onlangs. Hij verwees daarmee naar de recente verwoestende aanvallen op de Oekraïne energiesector.

Ook heeft Oekraïne te maken met een nijpend tekort aan munitie, waaronder luchtverdedigingsmateriaal en raketten. Duitsland heeft onlangs nog een Patriot-luchtafweersysteem naar Oekraïne gestuurd. Nederland zei eerder nog een extra miljard euro vrij te maken voor militaire hulp aan het land.

Maar Oekraïne heeft meer nodig dan dat. In de Verenigde Staten ligt al langere tijd een miljardensteunpakket klaar voor Israël, Oekraïne en Taiwan. Het pakket, ter waarde van 95 miljard euro, is al aangenomen door de Senaat, maar moet nog genoeg stemmen krijgen in het Huis van Afgevaardigden. Daar wordt het tegengehouden door de Republikeinen, die vinden dat Oekraïne al genoeg geld heeft gekregen uit Washington.

Vandaag benadrukte NAVO-chef Stoltenberg het belang van wapensteun aan Oekraïne. Volgens hem is wapensteun aan Oekraïne op korte termijn voor NAVO-lidstaten het allerbelangrijkste, ook als ze daardoor tijdelijk de NAVO-vereisten voor aantallen wapens zelf niet halen.

"De realiteit is dat Oekraïne ondersteunen en helpen om het Russische gevechtsmateriaal onklaar te maken ook onze eigen veiligheid versterkt", aldus Stoltenberg.