NOS Nieuws - Algemeen

Politie en het Openbaar Ministerie hebben vorig jaar voor een recordbedrag van 409 miljoen euro beslag gelegd op criminele eigendommen. Dat bevestigt het OM na berichtgeving van De Telegraaf. Justitie stelt dat het nog meer crimineel geld kan afpakken als wetgeving wordt aangepast.

"Soms ligt dat wat je wilt afpakken zo dichtbij dat je het kunt aanraken, maar word je tegengehouden door bewijsvoering, slechte internationale samenwerking en wetgeving", zegt Anita van Dis, Landelijk Coördinator Afpakken bij het OM, tegen De Telegraaf.

Justitie ziet het meest in een nationale aanpak om witwaspraktijken tegen te gaan, waarbij onder meer wordt samengewerkt met gemeenten. Die hebben vaak informatie over criminele praktijken, maar kunnen deze gegevens vanwege privacywetgeving niet met opsporingsdiensten delen.

Ook wil het OM dat het criminelen op andere manieren moeilijker wordt gemaakt. Nu kunnen criminelen bij de Kamer voor Koophandel eenvoudig een rechtspersoon inschrijven zonder dat zij zich duidelijk kenbaar hoeven te maken.

"Er worden ingenieuze, vaak internationale witwasconstructies opgetuigd en soms heb je wel 400 rechtspersonen op één adres", zegt Van Dis.

Derde jaar op rij gestegen

Het is het derde jaar op rij dat het bedrag van in beslag genomen eigendommen is gestegen. In 2022 ging het om een bedrag van 246 miljoen euro en in 2023 om 363 miljoen euro. Vorig jaar was het dus 409 miljoen euro. Het leeuwendeel (90 procent) had te maken met drugs- en fraudezaken.

Het totale bedrag dat rondgaat in het criminele circuit ligt vele malen hoger. Het centrale meldpunt bij de overheid waar instellingen als banken, makelaars en notarissen verdachte transacties moeten aangeven kwam over heel 2023 uit op een bedrag van ruim 25 miljard euro aan verdacht geld.

Begin dit jaar werd bekend dat in 2024 voor 41 miljoen euro aan crimineel cryptogeld in beslag is genomen. "Klassieke opsporingsmethoden waren vooral gericht op cashgeld", zei Patrick de Nijs, leider van een politieteam dat is gespecialiseerd in complexe, (inter)nationale cybercrimezaken, daar toen over. "Nu weten criminelen de weg sneller te vinden naar crypto in de digitale wereld."

Een jaar na het sluiten van de gaskraan in Groningen verslechtert de gezondheid, het veiligheidsgevoel en het vertrouwen van Groningers in de overheid niet langer. Inwoners van het bevingsgebied ervaren zelfs iets meer veiligheid en hebben meer vertrouwen in instanties, concluderen onderzoekers verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Onder de noemer Gronings Perspectief onderzoeken zij sinds 2016 de impact van de gaswinning op Groningers in de tien betrokken gemeenten. "De negatieve trends die we zagen zijn sinds 2023 niet erger geworden", zegt onderzoeksleider Michel Dückers. Wel blijven er zorgen over het welzijn van inwoners die met veel bevingsschade te maken kregen.

Meer erkenning

Uit de enquête blijkt dat Groningers zich fysiek iets veiliger zijn gaan voelen. "Het dichtdraaien van de gaskraan lijkt de meest voor de hand liggende verklaring", zegt Dückers. De afgelopen jaren vonden er minder bevingen plaats in het gebied en nam de ernst ervan af, zag het KNMI. Ook ervaren mensen van wie het huis (bijna) is hersteld een groter veiligheidsgevoel.

Verder geven Groningers die te maken hebben met bevingsschade aan weer meer vertrouwen te hebben in de landelijke overheid, gemeente en provincie. Anders ligt dat bij inwoners die meermaals met schade te maken hebben gekregen. Zij hebben juist structureel minder vertrouwen in instanties en daar moet aandacht voor zijn, staat in het rapport.

Ook wijzen ze erop dat het vertrouwen weliswaar iets is toegenomen, maar nog altijd laag is. Groningers voelen veel afstand tot instanties en twijfelen aan de intenties van het kabinet. "Sinds het aantreden van het nieuwe kabinet is er minder vertrouwen in een goede afwikkeling van de schade", zegt Dückers. Groningers wijzen daarbij op de beslissing om nieuwe vergunningen uit te geven voor gaswinning in kleine Groningse velden.

Dückers wijst er tegelijk op dat het kabinet veel geld heeft vrijgemaakt om de veiligheid, leefbaarheid en het toekomstperspectief voor Groningers te bevorderen. Zo krijgen Groningen en Noord-Drenthe vanaf dit jaar 100 miljoen euro per jaar om te besteden aan onderwijs, zorg en welzijn, gedurende de komende dertig jaar.

De onderzoekers zijn voorzichtig met conclusies trekken, maar vermoeden dat de lichte verbeteringen in veiligheid en vertrouwen te maken hebben met de voortgang in de schadeafhandeling en compensatieregeling. "Daarnaast kan ook de toegenomen publieke en politieke erkenning van de gevolgen van de gaswinning sinds de parlementaire enquête een rol spelen", schrijven ze.

Versterking duurt langer

De gezondheidsproblemen van Groningers die met veel schade te maken kregen, blijven voor de onderzoekers een punt van zorg. De gezondheid van deze groep is al jarenlang slechter dan die van Groningers met beperkte of geen schade aan hun woningen. Ze kampen met meer stress en een slechtere mentale gezondheid. Ook geven ze hun gezondheid een lager cijfer.

Het nu gepubliceerde onderzoek gaat over de periode tot oktober 2024. Sindsdien werd onder meer bekend dat de versterking van huizen in het gaswinningsgebied in Groningen jaren langer gaat duren dan gepland, tot zeker 2034. "Dat kan geen positief effect hebben", zegt Dückers. "Alles wat langer duurt, alles wat meer stress oplevert, zien we terug in de cijfers over gezondheid, vertrouwen en veiligheid."

Recreatieondernemer Peter Gillis is veroordeeld tot een celstraf van een jaar, waarvan zes maanden voorwaardelijk, voor onder meer belastingfraude. De 63-jarige Gillis wordt door de rechtbank gezien als "de aansturende kracht achter de fraude".

De rechtbank acht bewezen dat de recreatieondernemer ten minste vijf jaar lang belastingfraude heeft gepleegd. Die fraudepraktijken speelden zich af op het hoofdkantoor en acht vakantieparken van de Oostappen Groep Vakantieparken.

Gillis reageerde na afloop van de uitspraak:

Hij is veroordeeld voor onder andere het zwart verhuren van chalets op zijn vakantieparken, het onjuist voeren en bewaren van administratie, het niet leveren van documenten aan de Belastingdienst en het niet of niet tijdig doen van belastingaangifte, meldt Omroep Brabant.

'Cijfers de eigen kant op buigen'

Zwarte verhuur was een structureel onderdeel van de bedrijfsvoering, oordeelt de rechtbank. "Het eigenbelang, geld verdienen, stond telkens voorop", zeiden de rechters. "Huur kon buiten beeld gehouden worden en met dat geld werden werknemers zwart uitbetaald."

Volgens de rechtbank was binnen de organisatie sprake van "een administratieve cultuur waarin het verdoezelen van gegevens als een geëigend middel werd gezien om de cijfers 'de eigen kant op te buigen'."

De Oostappen Groep heeft volgens de rechters niet voldaan aan de eisen die de Belastingdienst stelt. "Urenlijsten, roosters en administratie zijn niet bewaard. Hierdoor is er te weinig belasting betaald onder leiding van Gillis." Zijn dochter en toenmalige vrouw hebben hieraan meegewerkt, zo stelt de rechtbank. "Briefjes met de administratie werden door Peter Gillis verscheurd."

Ook dochter en ex-vrouw veroordeeld

Ook Gillis' dochter en ex-vrouw zijn veroordeeld. Zij werden verdacht van betrokkenheid, wat de rechters bewezen achten. Zij kregen een taakstraf van respectievelijk 240 uur en 180 uur, evenals een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden.

De straf voor Peter Gillis valt lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie. Die eiste in januari een gevangenisstraf van achttien maanden, waarvan zes voorwaardelijk. De rechtbank heeft er bij het bepalen van de straf rekening mee gehouden dat het lang duurde voordat de zaak inhoudelijk werd behandeld. Daarnaast heeft Gillis volgens de rechtbank forse fiscale boetes opgelegd gekregen.

Ook eiste het OM dat Gillis twee jaar lang niet mag ondernemen, maar daar gaat de rechtbank niet in mee. Daarbij woog mee dat de ondernemer nog niet eerder is veroordeeld voor belastingfraude en de vakantieparken niet alleen werden gebruikt voor criminele doeleinden, aldus de rechters.

Gillis zegt nog na te denken over een hoger beroep. "De advocaten gaan eerst kijken wat er allemaal in het vonnis staat en dan gaan we beslissen", zegt hij tegen Omroep Brabant. Verder vond hij de uitspraak "teleurstellend" en "triest" voor zijn dochter en ex-vrouw.

Danny Verbiest, de geestelijk vader en de stem achter hond Samson, is overleden. Dat meldt de Vlaamse omroep VRT. Verbiest was 79 jaar en werd bekend als poppenspeler in de populaire kinderserie Samson en Gert, die hij samen met onder meer Gert Verhulst maakte.

Naast poppenspeler en acteur was Verbiest in 1996 een van de oprichters van Studio 100, het Belgische tv- en theaterproductiebedrijf.

Sinds 1989 vertolkte Verbiest de stem van de hond Samson. Deze rol vertolkte hij tot 2005, toen hij met pensioen ging. Hij verkocht toen ook zijn aandelen in Studio 100. In totaal werkte Verbiest mee aan meer dan 700 afleveringen van Samson en Gert. De serie werd ook in Nederland uitgezonden.

Naast zijn werk als acteur schreef Verbiest ook mee aan de scenario's van het programma. Ook schreef hij mee aan programma's als Kabouter Plop, Piet Piraat, K3 en Spring en was hij te zien in Bassie en Adriaan.

Bekijk en luister hier fragmenten van Samson uit Samson en Gert:

Het karakter van Samson had Verbiest naar eigen zeggen geïnspireerd op zijn jongste dochter die, net als Samson in de serie, regelmatig moeilijke woorden verkeerd uitsprak.

"Mijn jongste dochter leefde tussen de grote mensen. Vandaar de woorden die ze dacht te moeten gebruiken, maar helemaal verkeerd uitsprak", zei hij daarover tegen Het Nieuwsblad. Voordat Verbiest uitgroeide tot de man achter Samson was hij jarenlang het gezicht van het kinderprogramma Kameleon.

Na zijn pensioen in 2005 zette Verbiest zich onder meer in voor goede doelen. Zo zorgde hij ervoor dat patiënten van het Universitair Ziekenhuis Brussel hun huisdieren konden bezoeken. Daarnaast had hij ook andere projecten in het ziekenhuis om mensen die een tegenslag hadden gehad een duwtje in de rug te geven.

De laatste jaren kwam Verbiest nog zelden in de schijnwerpers. Hij kampte al langere tijd met gezondheidsproblemen.

De man die gisteren op Curaçao werd opgepakt in verband met het onderzoek naar de moord op Peter R. de Vries, is aangekomen in Nederland. Hij zat in een privévliegtuig dat vanochtend iets na 07.30 uur op Schiphol landde, blijkt uit gegevens van Flight Radar.

Een woordvoerder van het Landelijk Parket bevestigt dat het toestel met verdachte Raily B. is geland. Hij werd onder begeleiding van een politiehelikopter en een aantal zwaarbeveiligde auto's weggereden van de luchthaven.

De 39-jarige Raily B. zou een leidinggevende rol hebben gespeeld bij een criminele organisatie die onder meer achter de moord op De Vries zat. B. zat op Curaçao al in de gevangenis. Hij is daar veroordeeld tot 20 jaar cel voor een schietpartij op luchthaven Hato. Daarbij kwamen twee mannen om het leven en raakten zeven omstanders gewond.

Volgens een woordvoerder van het Landelijk Parket zal Raily B. worden voorgeleid aan de rechter-commissaris en naar een cellencomplex worden gebracht. Daarna zal hij verhoord worden.

'Vanuit cel aangestuurd'

Mogelijk heeft B. vanuit zijn cel per telefoon de uitvoerders van de moord op de misdaadverslaggever aangestuurd. Twee uitvoerders van de moord, in de zomer van 2021, zijn veroordeeld tot 28 jaar cel. De organisator kreeg 26 jaar en één maand.

Er werden ook celstraffen van 14 en 10 jaar opgelegd aan mensen die de wapens leverden, op de uitkijk stonden en filmden. Er dient in al die zaken nog een hoger beroep.

No Limit Soldiers

B. was lid van de beruchte No Limit Soldiers-bende. De groep is ontstaan op Curaçao en is ook actief op Sint-Maarten. De groep houdt zich voornamelijk bezig met drugshandel, wapensmokkel, afpersing en liquidaties. B. was bij de schietpartij op Hato de bestuurder van de vluchtauto van de twee schutters, die ook lid waren van No Limit Soldiers (NLS). Die hadden in de aankomsthal van het vliegveld de slachtoffers van een rivaliserende drugsbende doorzeefd met kogels uit automatische wapens.

NLS was ook betrokken bij de moord op politicus Helmin Wiels, in 2013 op Curaçao. Een lid van de bende was de schutter in die zaak en kreeg levenslang opgelegd.

In Europa is NLS actief in de cocaïnesmokkel en wordt er samengewerkt met de georganiseerde misdaad, waarbij er Caribische connecties zouden zijn met het syndicaat rond Ridouan Taghi. Delano G., die is veroordeeld voor het doodschieten van De Vries, is een geboren Arubaan en in het onderzoek zijn ook twee mannen met roots in Curaçao aangehouden.

In Kenia zijn vier mensen opgepakt die honderden kostbare mieren het land probeerden uit te smokkelen. De insecten zaten verstopt in kleine buisjes waarin ze twee maanden konden overleven en waren waarschijnlijk bedoeld om te verhandelen op de exotische huisdierenmarkt in Europa en Azië.

Volgens The Kenya Wildlife Service (KWS) ging het onder meer om de zogeheten Messor cephalotes, een mierensoort die alleen voorkomt in Ethiopië, Tanzania en Kenia. De organisatie, die zich normaal gesproken richt op de bescherming van grotere dieren als leeuwen en olifanten, spreekt van een "mijlpaal".

De Messor cephalotes is gewild bij verzamelaars vanwege hun gedrag. Ze kunnen complexe kolonies bouwen en zijn daarom populair in een formicarium. Dat is een speciaal terrarium voor mieren. Daarnaast zijn het goede ongediertebestrijders, bijvoorbeeld in de kas.

De verdachten hadden de mieren in reageerbuisjes gestopt die niet getraceerd zouden worden door de beveiliging op het vliegveld. In de buisjes zaten vochtige katoenen watjes waardoor mieren twee maanden lang konden overleven.

Twee van de verdachten komen uit België, een uit Vietnam en een uit Kenia. Ze hebben voor de rechtbank op het vliegveld van hoofdstad Nairobi schuld bekend. Het is onduidelijk wat voor straf ze boven het hoofd hangt.

De handel in mieren is in Kenia niet verboden, maar wel streng gereguleerd. KWS spreekt van "bio-piraterij"; het commercieel exploiteren of exporteren van biologisch materiaal, zoals planten, dieren en micro-organismen, zonder dat het land van herkomst daarvan profiteert.

Het Rode Kruis stopt met de hulpverlening in het Sudanese vluchtelingenkamp Zamzam. Volgens de hulporganisatie is de situatie te onveilig.

Het vluchtelingenkamp, waar naar verluidt zo'n 700.000 mensen verblijven, werd afgelopen weekend ingenomen door de paramilitaire groepering RSF. Bij de aanvallen kwamen zeker honderd mensen om het leven. Omdat er maar weinig informatie beschikbaar is, ligt het werkelijke aantal doden waarschijnlijk een stuk hoger.

"Het is er levensgevaarlijk, er heerst hongersnood", zegt Derk Segaar, hoofd Internationale Hulp bij het Rode Kruis. De hulporganisatie moest afgelopen weekend acht keukens sluiten waarmee 13.000 vluchtelingen dagelijks werden gevoed. "Het is verschrikkelijk, er ligt hier echt een urgente taak voor de internationale gemeenschap."

Grootste humanitaire ramp ter wereld

Vluchtelingenkamp Zamzam was al een jaar lang omsingeld door RSF, waardoor de vluchtelingen niet meer weg konden. Het kamp ligt op enkele kilometers van de stad Al-Fashir, een van de weinige plekken in de regio Darfur die nog niet in handen zijn van de RSF.

Verschillende hulporganisaties spreken van de grootste humanitaire ramp ter wereld. Segaar maakt zich grote zorgen dat door de onveilige situatie in het land er weinig informatie naar buiten komt. "Van collega's ter plaatse hoor ik gruwelijke verhalen over geweld en tienduizenden doden." Naar schatting van de hulporganisatie zijn sinds het uitbreken van de burgeroorlog 13 miljoen mensen ontheemd geraakt en heeft de helft van de bevolking dringend voedselhulp nodig.

Volgens Unicef dreigt in de regio een complete ineenstorting van essentiële diensten zoals ziekhuizen en voedseltekorten. "Hulpgoederen worden door de RSF tegengehouden en geplunderd", zegt Wouter Booij, werkzaam bij de hulporganisatie.

"De omstandigheden in het vluchtelingenkamp zijn heel slecht. Het is een geïmproviseerd kamp in de open lucht. Mensen slapen op de grond onder zeilen. Er is geen stromend water en er zijn ook geen toiletten. De omvang is niet te omvatten."

Wat is er aan de hand in Sudan? In deze video die we vorig jaar maakten: waarom het ramp op ramp is:

Vandaag is het precies twee jaar geleden dat de bloedige burgeroorlog tussen het regeringsleger en de rebellengroep RSF uitbrak. De oorlog ontstond toen de leiders van beide partijen een staatsgreep pleegden en het vervolgens niet eens werden over de verdeling van de macht.

De RSF controleert het grootste deel van het westen van het land, waaronder de regio Darfur. De laatste tijd verliest de paramilitaire groep echter steeds meer terrein aan het regeringsleger, onder meer in hoofdstad Khartoem.

Onderzoeker Anette Hoffmann van Clingendael is gespecialiseerd in conflicten in Oost-Afrika en ziet dat het inmiddels een regionaal conflict is geworden. "De internationale gemeenschap is zich ermee gaan bemoeien. Er zijn heel veel partijen die nu een belang hebben bij deze oorlog. Zo wordt de RSF gesteund door onder meer de Verenigde Arabische Emiraten en krijgt het regeringsleger steun van Egypte en Saudi-Arabië."

De landen zijn geïnteresseerd in Sudan vanwege de bodemschatten die het land rijk is. Zo zit er veel goud in de grond. Daarnaast is ook de invloed in het gebied rond de Rode Zee van belang voor de landen in de regio.

Weinig aandacht

Ook Hoffmann ziet dat de situatie in Sudan weinig aandacht krijgt, en dat kan een probleem worden, denkt ze. "Diplomatiek is zo weinig aandacht voor dit conflict dat het alleen maar erger wordt en de strijdende partijen gewoon hun gangen kunnen gaan."

"Dit kan ook een groot probleem worden voor Europa door de enorme aantallen vluchtelingen die het land proberen te verlaten", zegt Hoffmann. Volgens haar schatten de westerse landen de belangen verkeerd in. "De belangen met bijvoorbeeld de Verenigde Arabische Emiraten wegen gewoon zwaarder dan de Sudanese belangen. Landen zijn bang om onder meer de Emiraten aan te spreken."

Er ligt een regeerakkoord, maar het duurt nog een paar weken voordat de nieuwe Duitse regering kan beginnen. Een belangrijke hobbel wordt vanaf vandaag genomen als de bijna 360.000 leden van de SPD twee weken lang mogen stemmen over het akkoord. Goedkeuring is niet vanzelfsprekend.

De centrumrechtse CDU/CSU en centrumlinkse SPD presenteerden woensdag na zes weken onderhandelen het regeerakkoord. De middenpartijen willen de asielregels aanscherpen en minder vluchtelingen toelaten. Ook moet de kwakkelende economie worden gestimuleerd door investeringen te steunen en belastingen en bureaucratie terug te dringen.

SPD-leider Klingbeil spreekt met gepaste trots over het resultaat. "Het is gelukt om bruggen te bouwen", zei hij, "in polariserende en onzekere tijden". Klingbeil vertrouwt erop dat zijn achterban het akkoord zal goedkeuren.

Kritiek van jongeren en linkervleugel

Maar de jongerenpartij van de SPD wijst het akkoord af, omdat op te veel dossiers het land "de verkeerde kant op" wordt geduwd, zegt hun leider Philipp Türmer. Hij is "geschokt" over de asielplannen en vindt de financiële plannen te weinig ambitieus. "Er zijn duidelijke verbeteringen nodig voordat wij toestemmen."

Het verzet van de SPD-jongeren, goed voor een vijfde van de leden, leidt ongetwijfeld tot zorgen op het SPD-hoofdkwartier. Bij de raadpleging voor de vorige CDU-SPD-regering in 2018 kwamen de SPD-jongeren eveneens in verzet. Toen stemde 34 procent van de leden tegen.

Wat ook niet helpt, is dat de coalitiepartners nu al in een meningsverschil zijn beland. CDU en SPD geven beide een andere uitleg aan de afspraken over het minimumloon, een belangrijk thema voor de sociaaldemocraten. Volgens de SPD stijgt het volgend jaar van 12,82 naar 15 euro per uur. CDU-leider Merz spreekt dat tegen. "Zo hebben we dat niet afgesproken", zei de beoogd bondskanselier tegen Bild am Sonntag.

In de overeengekomen tekst wordt verwezen naar de adviezen van de commissie die zich bezighoudt met het minimumloon. Die noemde de stijging naar 15 euro "haalbaar". Daarmee is er geen sprake van een 'wettelijk automatisme', zegt Merz. "Het is aan de commissie."

Hoewel hij gelijk heeft, leidt zijn uitspraak tot ergernis bij de linkervleugel van de SPD. "Het regeerakkoord op voor ons belangrijke punten openlijk ter discussie stellen, draagt niet bij aan het opbouwen van vertrouwen", zegt SPD-Bondsdaglid Klüssendorf tegen het weekblad Stern.

Het bouwen van vertrouwen is inderdaad nog nodig, na een verkiezingscampagne die gekenmerkt werd door harde aanvallen over en weer.

Veel voorbehoud

Het is nu aan Klingbeil en Merz om hun achterban te enthousiasmeren over het regeerprogramma. Het akkoord zit echter vol compromissen en voorbehouden. Doordat de financiering van veel plannen nog onduidelijk is, blijft onzeker welke beloftes daadwerkelijk de eindstreep halen.

Klingbeil probeert de kritiek te smoren door te wijzen op de consequenties als het akkoord wordt weggestemd. "Dan volgen nieuwe verkiezingen of een minderheidsregering", zegt hij. "Met alles wat er in de wereld gebeurt, heeft Duitsland een stabiele regering nodig." Uit peilingen blijkt dat met name de flanken, AfD op rechts en die Linke op links, kunnen profiteren van nieuwe verkiezingen.

Vanuit de CDU klinkt kritiek op de onrust bij de SPD. "Als het regeerakkoord wordt weggestemd, belandt Duitsland in een staatscrisis", waarschuwt een CDU-Bondsdaglid alvast.

De ledenraadpleging van de SPD duurt tot en met 29 april; een dag later volgt de uitslag. Bij de christendemocraten is alleen de goedkeuring nodig van de 'kleiner Parteitag', bestaande uit zo'n 160 leden. De Beierse CSU heeft al groen licht gegeven voor het akkoord.

De kaart van Myanmar op de site van Democratic Voice of Birma staat vol oranje stippen. Ze staan voor de aanvallen die het leger heeft uitgevoerd sinds het land eind vorige maand werd getroffen door een zware aardbeving. Volgens gegevens die de onafhankelijke nieuwssite verzamelde waren het er 152; daarvan vonden er negentig plaats nadat het leger een staakt-het-vuren had afgekondigd.

"Terwijl alle aandacht zou moeten uitgaan naar het veiligstellen van humanitaire hulp in de rampgebieden, lanceert het leger nieuwe aanvallen", concludeert het bureau van de Hoge Commissaris voor Mensenrechten.

Het VN-kantoor in Genève hield het vrijdag op meer dan 120 aanvallen, waarvan de helft na het afgekondigde bestand van 2 april - óók in door de aardbeving getroffen gebieden.

In die regio, rond de stad Mandalay, doodde het leger afgelopen donderdag nog twee burgers met een luchtaanval, schrijft nieuwssite Myanmar Now. Een van de slachtoffers was een 13-jarig meisje.

Meer naar het westen, in een regio aan de grens met India die onder controle staat van verzetsgroepen, werden vorige week 37 doden geteld na bombardementen, melden lokale bewoners aan de site.

Hulpkonvooi beschoten

Ondertussen proberen hulporganisaties burgers in het bevingsgebied zo goed en zo kwaad als dat gaat te voorzien in hun eerste levensbehoeften.

Hulpverleners van het Rode Kruis leggen waterpunten aan, delen hygiëneproducten en tenten uit en zetten mobiele klinieken op daar waar ziekenhuizen overvol zijn of ingestort, vertelt woordvoerder Daniëlle Brouwer. "Om ziekten te voorkomen is toegang tot schoon water nu essentieel."

De hulpverlening staat of valt met de veiligheid van de hulpverleners, zegt Brouwer. Het Rode Kruis heeft in Myanmar nu zo'n 500 medewerkers ter plaatse. "Maar als zij niet veilig hun werk kunnen doen, dan moeten ze omkeren. Punt."

Ze wijst op het Chinese konvooi van het Rode Kruis dat kort voor het afgekondigde bestand door militairen werd beschoten op weg naar Mandalay.

Het leger vroeg na de aardbeving, die aan minstens 3650 mensen het leven kostte, om internationale hulp. In de praktijk is de junta selectief in wie die hulp mag verlenen. Bevriende landen stuurden reddingsteams en hebben Myanmar miljoenen aan hulp bij de wederopbouw beloofd, zoals China en Maleisië. Tegenstanders van het bewind verwachten dat dat geld in de zakken van de militaire leiders belandt.

Sinds het leger in 2021 opnieuw de macht greep na tien jaar samenwerking met de oppositie, gaat Myanmar gebukt onder een burgeroorlog tussen het leger en samenwerkende rebellengroepen. Door de gevechten zijn inmiddels 3 miljoen inwoners binnen de landsgrenzen op de vlucht geslagen en is de economie ingestort.

Gevaar van alle kanten

Voor het Rode Kruis is het door de aanwezigheid van het leger en rebellen moelijker om sommige plekken te bereiken, vertelt Brouwer. Dat geldt bijvoorbeeld voor buitenwijken van Sagaing, de buurstad van Mandalay die het epicentrum van de aardbeving vormde en eveneens zwaar is getroffen. "Mensen hebben heel hard hulp nodig. We roepen strijdende partijen op om met geweld te stoppen en hulpverlening door te laten."

Ook voor hulporganisatie CARE is het een puzzel hoe en waar hulp te verlenen in Myanmar, vertelt hoofd humanitaire hulp Jojanneke Spoor van de Nederlandse tak. "Ik weet dat er absoluut nog gebieden zijn waar het heel lastig is om te komen, door conflicten en restricties van de autoriteiten." In overleg met andere organisaties helpen hulpverleners daar waar ze kunnen komen.

Ze proberen daarbij zo zelfstandig mogelijk te werk te gaan. Bijvoorbeeld door op lokale markten hulpgoederen in te kopen en contant geld op te halen bij banken waarmee inwoners zelf wat boodschappen kunnen doen. "De lokale prijzen zijn omhooggeschoten, maar er zijn nog winkels open. Wel zijn er restricties voor de hoeveelheid cash die we bij de bank kunnen ophalen."

De veiligheid van medewerkers is een ingewikkeld punt, zegt Spoor. "Je krijgt geen garanties. Een speciaal team verzamelt lokaal zoveel mogelijk informatie. Op basis daarvan maken we elke dag de afweging of het werk nog veilig te doen is."

In het rampgebied "heerst een overweldigend gevoel van ontreddering", zegt Spoor. "Mensen slapen op straat, hebben een gebrek aan water en vragen zich af hoe ze het aanstaande regenseizoen doorkomen. Hulp gaat niet alleen om voedsel en water, maar ook om het omgaan met angst en stress." Ze ziet dat de situatie niet alleen bij inwoners, maar ook bij hulpverleners tot spanning leidt.

Goedemorgen! De rechtbank in Den Bosch doet vandaag uitspraak in de fraudezaak tegen vastgoedondernemer en mediapersoonlijkheid Peter Gillis. En in Duitsland mogen vanaf vandaag leden van de sociaal-democratische partij SPD stemmen over het regeerakkoord met de conservatieve CDU/CSU.

Eerst het weer: De dag begint op veel plaatsen droog en zonnig. In de loop van de middag komen buien tot ontwikkeling. Daarbij is er kans op onweer en veel regen. Voor de buien uit stijgt het kwik naar 19 tot 23 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De gouverneur van de Oekraïense regio Soemy bevestigt dat er zondagochtend een militaire bijeenkomst plaatsvond in de stad op het moment van de Russische luchtaanval. Bij de aanval kwamen zeker 35 mensen om.

Onder meer de burgemeester van een andere stad in de regio eist het aftreden van de gouverneur. Volgens hem had zo'n bijeenkomst dicht bij het front nooit mogen plaatsvinden omdat Rusland zo'n evenement ziet als doelwit.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Met vijf andere vrouwen heeft popartiest Katy Perry een korte suborbitale ruimtevlucht gemaakt. Het was de eerste ruimtevlucht met een volledig vrouwelijke crew sinds de vlucht van Valentina Teresjkova in de jaren 60.

Fijne dag!

In het eerste kwartaal van dit jaar stopten bijna 61.000 ondernemers met hun bedrijf, blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel (KVK). Dat is een toename van 37 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal van 2024 en volgens de KVK de sterkste stijging van het aantal stoppers in tien jaar tijd.

Bij bijna driekwart van de bedrijven gaat het om zzp'ers. Al maanden is daar een flinke afname te zien.

De KVK noemt het uitzonderlijk dat de toename van het aantal stoppers in alle sectoren te zien is. Koplopers zijn de land- en tuinbouw (90 procent meer stoppers), gezondheidszorg (72 procent) en bouw (50 procent).

Schijnzelfstandigheid

Sinds het begin van dit jaar controleert de Belastingdienst op schijnzelfstandigheid. Het idee is dat veel zzp'ers in dienst gaan, omdat ze eigenlijk hetzelfde werk doen als werknemers met een contract en dus helemaal geen zelfstandige zijn.

Dat er nu zo veel ondernemers stoppen, kan niet losgezien worden van die handhaving, zegt Josette Dijkhuizen, ondernemer en hoogleraar Tilburg University.

"We zien dat er veel onrust is hierover. In de verschillende sectoren weet men nog niet zo goed waar het naartoe gaat. Ook eind 2024 zag je al meer stoppers."

Minder starters

Tegelijk nam het aantal startende ondernemingen flink af. Het waren er ruim 60.000. Dat is de sterkste afname in tien jaar tijd (17 procent). Het aantal starters neemt al ruim anderhalf jaar af.

In dezelfde sectoren waar veel ondernemers stoppen, beginnen er ook maar weinig mensen met een onderneming. Volgens Dijkhuizen heeft ook dat te maken met de onzekerheid te maken die de handhaving schijnzelfstandigheid met zich mee brengt.

Opvallend is dat nieuwe ondernemers er steeds vaker voor kiezen om een besloten vennootschap op te richten. De KVK denkt dat dit te maken kan hebben met de aanstaande verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers.

Europa is het snelst opwarmende continent en er is duidelijk verschil tussen het natte westen en het extreem hete en droge oosten. Dat valt op te maken uit de Europese Staat van het Klimaat 2024, een jaarlijks rapport waarin de Europese klimaatdienst Copernicus en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) de balans opmaken van de klimaatverandering in het voorgaande jaar.

2024 was het warmste jaar wereldwijd, maar ook in Europa, waar bijna de helft van het continent te maken kreeg met recordtemperaturen. Sinds de jaren 80 warmt Europa twee keer zo snel op als het mondiale gemiddelde, wat deels verklaard wordt door de snelle opwarming van de poolregio. Een relatief groot deel van die regio maakt deel uit van het Europese continent.

"Dit rapport markeert dat Europa het snelst opwarmende continent is, en de gevolgen van extreem weer en klimaatverandering hard voelt", stelt secretaris-generaal Celeste Saulo van de WMO. "Iedere fractie van een graad opwarming doet ertoe, want die versterkt de risico's voor ons leven, economieën en de planeet. Ons hieraan aanpassen is noodzakelijk."

Zoveel warmer was het vorig jaar in Europa gemiddeld:

Er waren grote neerslagverschillen tussen West- en Oost-Europa. West-Europa was vorig jaar natter dan gemiddeld, met op meerdere plaatsen neerslagrecords, terwijl in het oosten, vooral in het zuidoosten, juist lange droogteperiodes waren.

2024 was ook het jaar waarin Europa te maken kreeg met de grootste overstromingen sinds 2013. Ongeveer een derde van de rivieren trad buiten zijn oevers. Noodweer en overstromingen verstoorden het leven van zo'n 413.000 mensen. Zeker 335 mensen overleefden het niet.

Ook in neerslag was een duidelijk verschil te zien tussen het westen en het oosten:

Het was ook het jaar van storm Boris, die regenbuien meebracht die langdurig boven één plek bleven hangen en daardoor ernstige overstromingen veroorzaakten in Centraal- en Oost-Europa. Delen van Duitsland, Polen, Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Roemenië en Italië hadden dagenlang te kampen met extreem hoge waterstanden.

Ook Spanje werd in het najaar opgeschrikt door grote overstromingen als gevolg van een periode van zware regenval. In Valencia kwamen zeker 232 mensen om het leven bij een van die overstromingen. Ook in Albacete, Cuenca en Malaga vielen doden. De schade in Spanje was zo'n 16,5 miljard euro.

Tegelijk werden verschillende regio's getroffen door droogte, wat leidde tot veel bosbranden. Dat gebeurde zeker in september in Portugal, maar in zijn algemeenheid in het hele (zuid)oosten van Europa.

Het risico op branden was zeker in het zuidoosten groot:

Diezelfde regio ging sowieso door een bijzonder warme en droge zomer. Zo kreeg de helft van Zuidoost-Europa in juli te maken met de langste (13 dagen) en op één na heetste hittegolf ooit gemeten in het gebied. In totaal kende het gebied tussen begin juni en begin september 43 dagen met hittegolven. Op twee dagen na was de temperatuur de hele zomer bovengemiddeld, valt te lezen in het rapport.

Het aantal dagen met hittestress was ook erg groot. In het zuidoosten van Europa waren er 66 van dat soort dagen met een gevoelstemperatuur boven de 32 graden. Ter vergelijking: het gemiddelde aantal dagen met hittestress is in Europa 29. Ook het aantal tropische nachten (23) van 20 graden of warmer lag ver boven het gemiddelde (16), wat inhield dat er veel minder tijd was om te herstellen van de hete dagen.

Middellandse Zee 1,2 graad warmer dan gemiddeld

Niet alleen op land was hitte een thema. Ook de zeetemperatuur was hoog. Het hele jaar waren de Europese wateren recordwarm, met een temperatuur die 0,7 graad boven het gemiddelde lag. In de Middellandse Zee in het bijzonder lag de temperatuur zelfs 1,2 graad boven het gemiddelde.

De laatste maanden is er veel te doen over smeltende gletjers. Ook daarover gaat het in de Europese Staat van het Klimaat. In alle regio's in Europa werd gemeten dat er ijs verdween. Bij de Scandinavische gletsjers en die op Spitsbergen werd de meeste smelt gemeten. Ook de omvang van het arctische zee-ijs daalde vanaf juli onder het gemiddelde.

Harvard raakt een deel van zijn overheidssubsidies kwijt omdat de prestigieuze Amerikaanse universiteit weigert om de eisen van de regering-Trump door te voeren. Het gaat om een bedrag van omgerekend zo'n 2 miljard euro.

Het ministerie van Onderwijs eist dat Harvard 'activisme' op de universiteitscampus terugdringt, onder meer door diversiteitsprogramma's te beëindigen en mondkapjes te verbieden. Die laatste worden vaak gedragen door pro-Palestijnse betogers. De regering wil ook dat de universiteit in Cambridge (Massachusetts) onderwijsprogramma's en afdelingen doorlicht op antisemitisme.

De directeur van Harvard zegt dat de "ongehoorde" eisen ingaan tegen allerlei grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting en van godsdienst. "Geen regering, ongeacht van welke partij, mag dicteren wat particuliere universiteiten moeten onderwijzen, wie ze kunnen toelaten of aannemen en welke onderwerpen ze willen onderzoeken."

In een brief, te lezen bij The New York Times, die de regering vrijdag naar de universiteit stuurde, wordt onder meer geëist dat studenten en faculteitsleden minder macht krijgen bij universitaire zaken. Ook moeten buitenlandse studenten die een overtreding begaan direct worden gemeld bij de autoriteiten. Daarnaast moet een externe partij in de gaten houden of er op iedere academische genoeg diversiteit aan politieke standpunten is.

Giften

In het financiële rapport van Harvard van 2024 is te lezen dat de totale waarde van het fonds met schenkingen en donaties, zowel van de overheid als van andere partijen, vorig jaar steeg naar 53,2 miljard dollar.

Vorig jaar bestond de zogenoemde operationele begroting van Harvard uit 6,4 miljard dollar. Van die uitgaven in 2024 kwam 2,4 miljard uit de giftenpot: ruim 37 procent.

Van die 2,4 miljard kwam 686 miljoen van de overheid, berekende de Amerikaanse nieuwssite Axios, wat neerkomt op ongeveer 16 procent. De nieuwssite stelt dat Harvard de inkomsten vanuit de overheid kan missen, alhoewel dat waarschijnlijk wel aanpassingen betekent aan de bedrijfsvoering van de universiteit.

Topuniversiteiten als Harvard beschikken vaak over grote fondsen bestaande uit donaties en giften, maar kunnen voor een groot deel niet zelf bepalen waar ze het geld aan uitgeven, schrijft Axios. Zo zijn er allerlei wettelijke beperkingen of geven donoren het geld alleen voor een specifiek doel.

Oplopen tot 9 miljard

De Amerikaanse regering zegt dat het bedrag zelfs kan oplopen tot 9 miljard dollar als Harvard niet overstag gaat, meldt persbureau AP.

Trump en zijn ministers hebben vanaf dag 1 hun pijlen gericht op gerenommeerde universiteiten als Princeton, Columbia en Brown. Ze vinden dat ze te weinig hebben gedaan om antisemitisme aan te pakken tijdens pro-Palestijnse studentenprotesten van de afgelopen anderhalf jaar.

Muziekmagnaat Sean Combs, beter bekend als rapper Diddy, zegt dat hij ook onschuldig is aan twee nieuwe aanklachten die onlangs tegen hem zijn ingediend. Volgens het Openbaar Ministerie in New York dwong Combs een vrouw tussen 2021 en 2024 om zich te prostitueren en was hij betrokken bij het vervoer van haar en andere mensen voor prostitutie.

Combs (55) werd half september vorig jaar aangehouden op verdenking van afpersing, seksuele uitbuiting en sekshandel. Onlangs kwamen daar de twee nieuwe aanklachten bij. Combs zit vast in een gevangenis in Brooklyn. Hij ontkent alle aantijgingen.

Volgens het OM gebruikte de succesvolle rapper en zakenman zijn status om vrouwen tussen 2004 en 2024 seksueel te misbruiken. Zijn advocaten zeggen dat het ging om seks met toenmalige vriendinnen in een langdurige relatie en met wederzijdse instemming.

Het proces tegen Combs moet volgende maand beginnen, maar de verdediging gaat mogelijk om uitstel vragen. De advocaten willen twee weken langer de tijd om bewijsstukken te bekijken. Een aanklager zegt dat ze de rechtszaak proberen te vertragen.

De gouverneur van de Oekraïense regio Soemy, Volodymyr Artjoech, bevestigt dat er zondagochtend een militaire bijeenkomst plaatsvond in de stad op het moment van de Russische luchtaanval. Bij de aanval op het centrum in de stad in het noordoosten van Oekraïne, vlak bij de Russische grens, werden zeker 35 mensen gedood en raakten 120 mensen gewond. De meeste slachtoffers waren burgers.

Een burgemeester van een andere stad in de regio, Artem Semenichin, bracht het nieuws gisteravond al naar buiten en uitte daarbij felle kritiek op de gouverneur. Er zou een militaire ceremonie voor de 117de brigade zijn gehouden in een congreszaal in het centrum van de stad.

De gouverneur zou burgers in gevaar hebben gebracht door de bijeenkomst te laten plaatsvinden. In video's op Facebook eiste Semenichin het aftreden van de gouverneur. Volgens hem had zo'n bijeenkomst dicht bij het front nooit mogen plaatsvinden omdat Rusland zo'n evenement ziet als doelwit. Het congrescentrum werd bij de Russische aanval geraakt.

Anderen uitten soortgelijke kritiek. Gouverneur Artjoech zei tegen de publieke nieuwsomroep Suspilne dat de bijeenkomst niet op zijn initiatief plaatsvond. "Ik ben uitgenodigd", zei hij. Wie het evenement wel had georganiseerd, wilde hij niet zeggen. De Oekraïense justitie doet onderzoek naar de aanval en behandelt het als een mogelijke oorlogsmisdaad.

Commandant

Op Facebook staan meerdere overlijdensberichten van militairen die zijn omgekomen bij de aanval. Enkele Oekraïense media meldden vanmiddag dat er een hooggeplaatste Oekraïense militair was omgekomen. Het zou gaan om de commandant van de 26e artilleriebrigade. Een bericht op de Facebookpagina van de brigade waarop de dood van de commandant werd gemeld, werd even later verwijderd.

Zelensky stelde gisteren dat de raketten een "gewone straat, woongebouwen, onderwijsinstellingen en auto's" troffen. Hij vroeg de internationale gemeenschap om krachtig te reageren. "De Verenigde Staten, Europa, iedereen ter wereld die wil dat deze oorlog en deze moorden stoppen."

Het Russische ministerie van Defensie beweerde vanmiddag dat het een bijeenkomst van Oekraïense bevelhebbers had aangevallen met de Iskander-raketten. Even daarvoor beweerde het Kremlin dat Rusland alleen militaire of aan het leger gerelateerde doelen aanvalt.

In werkelijkheid voert Rusland met regelmaat aanvallen uit op burgerdoelen en civiele infrastructuur. Anderhalve week geleden kwamen nog twintig burgers om het leven bij een raketaanval op Zelensky's geboortestad Kryvy Rih.

Waarom bombardeert Rusland burgerdoelen terwijl er over een einde aan de oorlog wordt gepraat?

Europese leiders hebben de aanval veroordeeld. Ook de Oekraïne-gezant van de Amerikaanse president Trump zei dat de aanval "elke grens van het fatsoen overschrijdt", zeker omdat het bloedbad plaatsvond op Palmzondag.

Trump zelf noemde de aanval "verschrikkelijk", maar veroordeelde Rusland niet. "Er is mij verteld dat ze een fout hebben gemaakt. Maar ik vind het verschrikkelijk. De hele oorlog is verschrikkelijk."

Een van de fabrieken van Tata Steel is er nog slechter aan toe dan eerder bekend was. De beruchte kooksgasfabriek 2 ligt al jaren onder vuur vanwege achterstallig onderhoud en milieuvervuiling. In sommige ovenwanden blijken barsten te zitten, die kunnen zorgen voor meer vervuilende uitstoot. Dit meldt Nu.nl op basis van eerder onderzoek van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied.

Door het achterstallige onderhoud zijn er aanzienlijke en onomkeerbare gevolgen, volgens de Omgevingsdienst. De toezichthouder noemt het gedrag van de staalfabrikant "calculerend en opportunistisch".

Uit onderzoek van de Omgevingsdienst in december bleek dat bij 18 van de 108 ovens in de fabriek minstens één ovenwand "volledig onvoldoende" is. Bij 81 andere ovens krijgt een deel van een wand een onvoldoende. "Ovenwanden die als onvoldoende worden geclassificeerd, zijn beschadigde wanden die kunnen leiden tot lekkages", schrijft de Omgevingsdienst.

Oorzaak zwarte rookpluimen

Sommige ovens worden al jaren gewoon gebruikt, terwijl ze niet meer in goede staat verkeren, stelt de Omgevingsdienst. De staalfabrikant moet dus onderhoudsmaatregelen treffen. Maar, blijkt uit de brief, de afgelopen jaren werden minder ovenwanden vervangen. In de periode 2021-2024 werden twintig ovenwanden minder vervangen dan gepland, schrijft de Omgevingsdienst.

De dienst vindt het "zeer aannemelijk" dat de uitstoot van zwarte rookpluimen had kunnen worden voorkomen door tijdige vervanging. In ruim een jaar werden 380 van dit soort rookpluimen waargenomen, aldus de toezichthouder. Hiermee zijn stoffen die "zeer schadelijk zijn voor mens en milieu" in de lucht gekomen.

"Dit betekent dat u ervoor kiest ovens te blijven gebruiken en niet te repareren waarvan u weet of behoort te weten dat deze leiden tot stofemissies die u kunt en dus had moeten voorkomen", schreef de toezichthouder aan Tata Steel. Dit alles is in strijd met de omgevingsvergunning van Tata Steel. De Omgevingsdienst noemt het niet aannemelijk dat Tata in staat is de overtredingen te herstellen.

"Dit document geeft een stuitend beeld", reageert Andy Palmen, directeur van Greenpeace Nederland. "De stokoude en ziekmakende kooksfabriek 2, die pal naast Wijk aan Zee ligt, valt ongeveer uit elkaar van ellende."

Zwartgelakt

De brief van de Omgevingsdienst verscheen al in december. Maar grote passages waren hierin zwartgelakt. Nu.nl kwam erachter dat de tekst erachter gewoon te achterhalen was. De NOS heeft de brief en de zwartgelakte tekst zelf ook gelezen. Het bleek dat bij het kopiëren en plakken van de passages in een ander document, de tekst verscheen.

In de brief was eind vorig jaar al wel te lezen dat de Omgevingsdienst Tata Steel een jaar geeft om kooksfabriek 2 aan de wettelijke milieueisen te laten voldoen. Anders zal de fabriek mogelijk gesloten worden.

Tata Steel zegt zelf dat de ovens gerepareerd zijn en "volgens ons aan de eisen voldoen". Wel zijn er twintig ovens permanent buiten gebruik en zijn er negen tijdelijk leeg voor onderhoud, vertelt een woordvoerder. "Dit is de huidige status. We investeren behoorlijk veel in het onderhoud van de kooksgasfabriek." De woordvoerder vertelt dat Tata Steel in overleg is met de Omgevingsdienst. "We willen uit het juridisch traject en zijn nu bezig met het maken van een plan van aanpak."

De coalitiepartijen en het kabinet zijn het gisteren na opnieuw een dag onderhandelen nog niet eens geworden over de voorjaarsnota, de bijstelling van de begroting. NSC-Kamerlid Van Vroonhoven zei na afloop dat PVV, VVD, NSC en BBB "niet veel verder" gekomen zijn. "De afstanden zijn groot. Er liggen heel veel wensen, maar de vraag is: hoe gaan we dat betalen?"

Vanochtend gaan de besprekingen verder. Het wordt een cruciale dag, want aan het eind moet er akkoord liggen, zei Van Vroonhoven. Haar collega Vermeer van BBB is het daarmee eens. "Het moet 's avonds echt richting de ministerraad."

Die vergadert deze week een dag eerder vanwege Goede Vrijdag. Als ze er vanavond uit zijn, kunnen de plannen morgen worden uitgewerkt en donderdag in het Catshuis worden besproken. "Ik denk ook dat dat de reden is dat we gestopt zijn nu het nog licht is. Zodat we er dinsdag weer fris en fruitig kunnen zitten", zei Van Vroonhoven gisteravond.

Volwassen

Volgens haar is de sfeer aan tafel vriendelijk en rustig, en gedraagt iedereen zich volwassen. "Dat is wel eens anders geweest", zei ze, verwijzend naar de ruzieachtige sfeer die er de laatste tijd is binnen coalitie en kabinet.

Bij de onderhandelingen gaat het over de wensen die de verschillende partijen hebben, maar ook nog steeds over de vraag hoeveel geld er precies beschikbaar is om die plannen waar te maken. "Ik denk dat iedereen dinsdag stapjes moet nemen", aldus Van Vroonhoven.

Alleen Van Vroonhoven en Vermeer stonden na afloop de pers te woord. BBB'er Vermeer sprak van "goede en stevige gesprekken". De andere hoofdrolspelers deden er het zwijgen toe.

Uiteenlopende wensen

De vier regeringspartijen hebben uiteenlopende wensen. Iedereen wil dat de energierekening voor burgers omlaag gaat, de VVD zet ook in op extra geld voor de krijgsmacht. De PVV wil iets doen aan de hoge huren en de btw op boodschappen. BBB hoopt op extra geld voor de stikstofaanpak.

Maar ook vanuit het kabinet zijn er wensen die veel geld kosten. Zo wil staatssecretaris Coenradie van Justitie honderden miljoenen om het cellen- en personeelstekort in de gevangenissen aan te pakken. Om de klimaatdoelen te halen, moeten er ook extra maatregelen genomen worden die geld kosten.

Bij elkaar gaat het om vele miljarden. De discussie gaat ook over de vraag in hoeverre de begrotingsregels mogen worden losgelaten om die bedragen vrij te spelen. Officieel mogen meevallers op de begroting niet gebruikt worden voor nieuw beleid, maar verschillende regeringspartijen willen die regels wat minder strikt handhaven.

Alle gebruikers van Instagram en Facebook krijgen deze week een melding dat hun openbare data, zoals posts en comments, gebruikt gaan worden voor het trainen van kunstmatige intelligentie. Moederbedrijf Meta maakte vandaag bekend dat het Europese data gaat inzetten om zijn eigen AI-modellen beter te maken.

Gebruikers krijgen de optie om hiertegen te protesteren, laat Meta weten. Bij de melding die gebruikers deze week zullen krijgen, zit een link naar een formulier waarmee men bezwaar kan maken. "We hebben ervoor gezorgd dat dit bezwaarformulier makkelijk te vinden, te lezen en te gebruiken is, en we zullen alle bezwaarformulieren honoreren", schrijft het techbedrijf.

Gegevens van minderjarigen en gesprekken op Whatsapp zullen sowieso niet gebruikt worden. Vorige maand introduceerde het Amerikaanse techbedrijf Meta AI al in Europa.

Boetes

Meta was al langer van plan om zo zijn eigen AI-systeem te trainen, maar er volgde bezwaar van Europese toezichthouders en de startdatum werd uitgesteld. Ook uitte vorig jaar een privacy-organisatie zorgen over het inzetten van gebruikersdata voor het verder ontwikkelen van AI.

Het bedrijf zegt dat sindsdien constructief overlegd is met de toezichthouder in Ierland, waar Meta in Europa gevestigd is. Eerder kreeg Meta hoge boetes van vele miljoenen en zelfs een keer van ruim een miljard euro van Europese toezichthouders vanwege de verwerking van gebruikersdata.

De Autoriteit Persoonsgegevens zegt de ontwikkelingen op de voet te volgen. "En we zetten ons, samen met onze collegatoezichthouders, in voor een adequate bescherming van de persoonsgegevens van EU-burgers."

Europese humor

Meta zegt dat het belangrijk is om specifiek Europese data aan kunstmatige intelligentie te voeden, zodat de AI beter alle "ongelofelijke en diverse nuances en ingewikkeldheden waar Europese gemeenschappen uit bestaan" kan begrijpen.

Het techbedrijf doelt hiermee bijvoorbeeld op dialecten, specifieke lokale informatie en de verschillende soorten humor en sarcasme in verschillende landen. "Zonder lokale informatie zouden we mensen alleen een tweederangs ervaring kunnen bieden", zei het techbedrijf eerder.

Ook zegt het bedrijf dat het hiermee niet iets anders doet dan wat bijvoorbeeld Google en OpenAI al doen om hun kunstmatige intelligentie-modellen meer te leren.

Het Amerikaanse commerciële ruimtevaartbedrijf Blue Origin van Amazon-baas Jeff Bezos heeft een ruimteschip vol beroemdheden gelanceerd. De crew van zes, onder wie zangeres Katy Perry en presentatrice Gayle King, bestond geheel uit vrouwen.

De raket verliet rond 15.30 uur Nederlandse tijd de aarde. In een capsule werden de vrouwen net boven de 'Kármánlijn' gebracht. Dat is de denkbeeldige grens van de ruimte op zo'n 100 kilometer boven de aarde. Hier kan gewichtloosheid worden gevoeld en konden de vrouwen een paar minuten genieten van het uitzicht op de aarde.

Na de vlucht verliet een uitgelaten crew de capsule. Perry vertelde dat ze "toekomstige vrouwen een plek wil geven". King liep verbijsterd rond: "Ik kan het niet geloven, het lijkt alsof ik nog steeds zweef."

Ook Lauren Sánchez, de verloofde van Bezos, ging mee de ruimte in. Aisha Bowe, Kerianne Flynn, en Amanda Nguyen maakten de groep compleet. Het is de eerste vlucht met enkel vrouwen sinds 1963, toen Valentina Tereshkova uit de Sovjet-Unie de eerste vrouw in de ruimte werd tijdens een solo-missie.

Dr. Mindy Howard noemt de lancering van de zes vrouwen historisch voor de ruimteluchtvaartindustrie. Ze geeft training aan commerciële astronauten en hoopt de eerste Nederlandse vrouw in de ruimte te worden.

Howard: "Er is oorspronkelijk veel vrouwendiscriminatie geweest in de ruimtevaart. Vrouwen mochten vroeger bijvoorbeeld geen astronaut worden bij de NASA. Nu mag dat wel, organisaties veranderen. Vandaag de dag is 11 procent van de astronauten een vrouw."

Volgens haar is dat hoog tijd: "Een crew met alleen vrouwen moet de normaalste zaak van de wereld worden."

Toekomst commerciële vluchten

De afgelopen jaren zijn er steeds meer commerciële ruimtevaartbedrijven bijgekomen. Virgin Galactic maakte in 2023 de eerste commerciële ruimtevlucht en SpaceX maakte vorig jaar de eerste commerciële ruimtewandeling met burgers.

Howard verwacht dat die industrie snel verder zal groeien: "In de toekomst zal de ruimteluchtvaart groter en ook toegankelijker worden. Naast het transport van mensen zullen bedrijven bijvoorbeeld ook gaan investeren in het voorzien van voedsel en drinken in de ruimte. Zo zullen er steeds meer verschillende sectoren samenwerken in de commerciële luchtvaart."

De Franse president Emmanuel Macron zei in 2022 dat een nieuw tijdperk aanbrak: dat van een oorlogseconomie. De nationale productie van goederen in landen zou veel meer gericht moeten zijn op veiligheid en bescherming en minder op het maken van consumentenproducten, aldus Macron.

De president verhoogde het defensiebudget en wilde de Franse defensie-industrie een boost geven. "Overheden moeten meer gaan investeren en bedrijven moeten sneller gaan produceren."

Eén van de hoogste Franse defensieambtenaren, Emmanuel Chiva, zei tijdens een hoorzitting in de Franse Tweede Kamer: "Een oorlogseconomie betekent niet dat je in oorlog bent. Het betekent dat je je voorbereidt. Zodat je, als het écht crisis is, niet het onderspit delft."

Civiele bedrijven

Zo'n scenario kan betekenen dat civiele bedrijven worden ingezet voor militaire productie. "In de autosector heb je leveranciers en producenten die best een aantal (militaire, red) bestellingen voor hun rekening kunnen nemen", zei de Franse eurocommissaris Stéphane Séjourné onlangs tijdens een bezoek aan een Renault-fabriek. Op de lopende banden van Renault werden in 1915 kanonnen en machinegeweren gemaakt.

Zo ver is het nu nog niet, hoewel de opties worden bestudeerd. Maar de woorden van Macron hebben wel degelijk effect gehad. De Franse defensie-industrie loopt zich anno 2025 het vuur uit de sloffen. Bedrijven breiden uit, schroeven de productie op en zijn (soms) wanhopig op zoek naar extra personeel.

Tandje bijgezet

Frankrijk is na de Verenigde Staten de grootste exporteur van wapens ter wereld. In de Franse defensie-industrie zijn zo'n 2000 bedrijven actief die samen 30 miljard euro per jaar omzetten. En overal wordt een tandje bijgezet, vanwege de oorlog in Oekraïne en de internationale spanningen.

Kanonnen, raketten en gevechtsvliegtuigen: de grote Franse bedrijven produceren er nu gemiddeld vier keer zoveel als een paar jaar geleden.

De Naval Group, die fregatten en onderzeeërs maakt op de werf in Bretagne, heeft het complete productieproces omgegooid en uitgebreid om aan de vraag te kunnen voldoen. De productie van fregatten is er verdubbeld.

Eurenco, dat buskruit en munitie maakt, zag de omzet vorig jaar met 35 procent stijgen tot bijna 500 miljoen euro. Topman Thierry Francou gaat ervan uit dat die omzet in 2028 één miljard euro zal zijn.

De Franse overheid heeft keuzes gemaakt, zoals Macron in 2022 aankondigde. Het defensiebudget groeit. In 2021 werd er 39 miljard euro aan de strijdkrachten besteed. Dit jaar is dat 50 miljard, in 2030 moet het 68 miljard zijn. Het aantal reservisten wordt ook uitgebreid; van ongeveer 40.000 nu naar 80.000 in de nabije toekomst.

Nog geen oorlogseconomie

Bevindt Frankrijk zich daarmee in de door Macron aangekondigde oorlogseconomie? Nee, zeggen de specialisten. Frankrijk geeft maar iets meer dan de NAVO-norm, 2 procent van het nationaal product, aan defensie uit. In veel landen wordt ervoor gepleit veel méér uit te geven. De Amerikanen vinden dat de norm 5 procent moet zijn.

Bovendien heeft Frankrijk volop ambities, maar is de werkelijkheid soms weerbarstig. Want voor alle gewenste investeringen zijn geld en werknemers nodig. Frankrijk heeft al een groot begrotingstekort en extra geld voor defensie kan ten koste van andere uitgaven gaan.

De regering zoekt naar nieuwe wegen om meer te kunnen investeren, maar breed gedragen oplossingen zijn er nog niet, zei econoom Julien Malizard afgelopen maand. "President Macron wil de belastingen niet verhogen. En premier Bayrou wil niet snijden in sociale uitgaven."

Reservisten

Bovendien zijn alle producenten van raketten en onderzeeërs naarstig op zoek naar personeel om de vraag te kunnen bijbenen. De Franse overheid deed in december onderzoek bij defensiebedrijven en constateerde dat in de branche 10.000 banen waren waarvoor geen geschikte kandidaten gevonden konden worden.

Frankrijk wil daarvoor nu 'defensiereservisten' in gaan zetten. Dat zijn vrijwilligers en gepensioneerden die tijdelijk gedetacheerd kunnen worden bij producenten van wapens en militair materieel.