NOS Nieuws - Algemeen

Haar hart had een sprongetje gemaakt. Deze ochtend had Reyna Espinal Gómez de kraan in het binnenplaatsje van haar huis opengedraaid. Nadat de leidingen onder het huis hadden gegorgeld, was er een stroompje water uit gekomen. Voor het eerst in dagen.

"Dit is het ergste jaar dat ik ooit heb meegemaakt wat betreft het watertekort", vertelt Reyna, zittend op de rand van een klein reservoir waar ze het spaarzame water in heeft opgevangen. "Maar de droogte is niets nieuws. Ik ben inmiddels zo creatief geworden, zelfs met het kleine beetje dat wij aan water krijgen, lukt het te overleven".

Reyna somt op: douchen doet ze met een plastic bakje, dat ze vult met water en over haar hoofd gooit. Dat water laat ze niet weglopen, maar gebruikt ze voor de afwas. En met het afwaswater maakt ze weer haar stoep schoon.

Om te zorgen dat ook op de tweede verdieping van haar huis water is, sjouwt ze emmers water uit het reservoir naar een regenton op het huis. Haar man helpt haar mee. Zwetend werpt hij een blik in de ton. Het water dat ze erin hebben gegooid, vult de regenton amper.

Miljoenen kampen met tekort

Zeker een kwart van de 21 miljoen inwoners van Mexico-Stad kampt met watertekort. De stad is door de jaren heen te groot geworden om te voorzien in de behoefte van de inwoners, zeker omdat bijna driekwart van het drinkwater uit ondergrondse putten komt, die door het gebrek aan regen amper worden bijgevuld.

Een ander deel komt uit het Cutzamala-systeem, dat via een ingewikkeld stelsel vol aquaducten water vanuit een andere staat naar Mexico-Stad pompt. De waterstanden zijn er historisch laag en autoriteiten waarschuwen voor dia zero, de dag dat miljoenen Mexicanen helemaal geen water meer zullen krijgen.

Naast het Cutzamala-systeem krijgt Reyna, die in de aangrenzende gemeente Naucalpán woont, haar water uit Presa Madín, een kunstmatig meer op een kwartier rijden van haar huis. Aan de vegetatie rond het meer is te zien dat het water laag staat. Waterplanten liggen te verdorren in de felle zon.

Antonio Gutierrez, een ingenieur die de watervoorziening bij Presa Madín beheert, kijkt met een frons over het rimpelloze water. "De lente is net begonnen. Het moet nog zomer worden. Het is écht een kritieke situatie", zegt hij. Toch zijn er oplossingen, denkt hij, om de crisissituatie op korte termijn het hoofd te bieden.

"Niemand kan leven zonder water. Bij mensen bij wie geen water uit de kraan komt, moet de gemeente constant bidons bezorgen. Nu staan ze met geluk ééns in de week ergens op een hoek water uit te delen. Veel te weinig", zegt Gutierrez. Hij wijst naar regering als hoofdverantwoordelijke.

"De federale regering moet de noodtoestand afkondigen, zodat er fondsen vrijkomen voor gemeentes om de crisis aan te pakken. Maar dat doen ze niet, omdat de verkiezingen eraan komen. Ze zijn bang dat het ze stemmen gaat kosten als ze toegeven dat het crisis is."

Persbureau Reuters schreef half maart dat de favoriet voor het burgemeesterschap van Mexico-Stad, uit dezelfde partij als de huidige president, zijn voorsprong in de peilingen aan het kwijtraken is, omdat kiezers vinden dat de autoriteiten te weinig doen om de crisis aan te pakken.

'Nooit naar ons geluisterd'

Reyna kan dat beamen. "We hebben brieven gestuurd, wegblokkades gehouden. Maar er is nooit naar ons geluisterd", zegt ze. Samen met haar man heeft ze besloten de droogte zelf te gaan bestrijden. Ze heeft een twintigtal kleine boompjes gekregen van een tuincentrum, die ze in de zanderige straat voor haar huis gaat planten.

Terwijl de zon brandt, woelt haar man met een spade de aarde om. Reyna zet telkens een boompje in de grond. "De bomen zorgen voor regen. Voor schaduw. Ze houden water vast. En ze zorgen ervoor dat onze wijk niet verdort", zegt ze, terwijl ze het zweet van haar voorhoofd wist.

Het watertekort zal ze er op de korte termijn niet mee oplossen. Maar wie weet wat de bomen over een paar jaar zullen brengen, zo denkt Reyna. "Mijn kinderen vragen zich af waarom ze moeten trouwen en kinderen krijgen. 'Hier zullen we alleen maar lijden', zeggen ze. Ik doe dit voor hen. Zodat ik hier ooit met mijn kleinkinderen kan spelen".

De Vlaamse tak van Forum voor Democratie doet niet mee aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. De 5000 handtekeningen die daarvoor nodig zijn werden niet gehaald, meldt de Vlaamse FvD-kandidaat Steven Devos op X.

Devos bedankt in zijn tweet de Vlaamse FvD-kandidaten en iedereen die de ondersteuningsverklaring wel heeft getekend. "Jullie zijn dan ook waarschijnlijk net als wijzelf erg ontgoocheld dat we straks niet op FvD kunnen stemmen in Vlaanderen", schrijft hij.

Oprichting in Genk

De Vlaamse afdeling van Forum voor Democratie werd in januari opgericht in Genk. Volgens FvD is het voor het eerst dat een Nederlandse politieke partij in het buitenland een afdeling heeft opgezet.

Partijleider Baudet verwachtte in Vlaanderen zetels te kunnen halen, zei hij bij de oprichtingsbijeenkomst. Hij is ook de voorzitter van FvD Vlaanderen.

Pro-Russische propaganda

Europarlementariër Marcel de Graaff was lijsttrekker op de FvD-kandidatenlijst voor het Europees Parlement. Zijn naam viel eind vorige maand in verband met een Russische desinformatiecampagne die werd onthuld door de Tsjechische geheime dienst.

De Graaff werd genoemd omdat hij regelmatig interviews heeft gegeven aan nieuwssite Voice of Europe, die al jaren pro-Russische propaganda verspreidt. Maar er is geen bewijs dat FvD zich laat beïnvloeden of betalen door Moskou en partijleider Baudet spreekt dat ook uitdrukkelijk tegen.

Na jarenlange discussie wordt er voor het eerst gewerkt aan de afvang en opslag van CO2, afkomstig van de industrie. Over twee jaar moet een flink deel van de uitstoot van Shell, Exxon, Air Products en Air Liquide opgeslagen worden in een leeg gasveld onder de Noordzee.

Het is het begin van een veel groter project waarin via de Rotterdamse haven CO2 van bedrijven in heel Nederland en daarbuiten uit de lucht wordt gehouden. Met deze techniek, ook wel bekend als CCS (Carbon Capture and Storage), moeten ongeveer de helft van de klimaatdoelen van de industrie in 2030 gehaald worden.

Een lange rij buizen ligt al te wachten op het einde van de Tweede Maasvlakte en eindigt bij de bouwplaats aan de zeedijk. Daar wordt vanaf vandaag met een boorinstallatie de CO2-leiding door de zeewering geleid.

Even leek het project te stranden op de stikstofdiscussie, toen de Raad van State de bouwvergunning weigerde. Maar met wat aanpassingen in de vergunningsaanvraag en een elektrische boorinstallatie kan de aanleg nu toch van start gegaan. Daarmee begint Nederland aan een effectieve, maar ook omstreden methode om de uitstoot van CO2 fors terug te brengen.

Hoe werkt CO2-opslag onder de Noordzee? NOS-economieverslaggever Rob Koster legt het uit:

Voor Greenpeace was het de belangrijkste reden om in 2019 uit de onderhandelingen voor het Klimaatakkoord te stappen: het grote aandeel van CCS in de klimaatdoelen voor de industrie in Nederland. CCS geeft vervuilende bedrijven de mogelijkheid om 'echte' verduurzaming uit te stellen en onder meer raffinaderijen in stand te houden, is de redenering van de milieuorganisatie.

CCS omstreden en noodzakelijk

Maar om ervoor te zorgen dat de gemiddelde temperatuur met niet meer dan 1,5 graad stijgt is CCS noodzakelijk, zeggen onder meer Natuur & Milieu en de Verenigde Naties. Dat is ook de reden dat Energie Beheer Nederland (EBN) namens de staat participeert in CCS-projecten.

"In 2030 moeten we 55 procent minder CO2 uitstoten in de atmosfeer. Om dat doel te halen is het essentieel om CO2 af te vangen en op te slaan in lege gasvelden onder de Noordzee," zegt Berte Simons, directeur CO2-opslag bij EBN.

CCS is effectief, maar het is ook een tijdelijke en daarmee kostbare oplossing. De deelnemende bedrijven die hun CO2 laten afvangen en opslaan, krijgen hiervoor subsidie uit de zogenoemde SDE++ pot. Voor Porthos is een bedrag van twee miljard euro gereserveerd.

Hoeveel er precies uitgekeerd wordt hangt af van de prijs van CO2-rechten de komende jaren. Hoe hoger de prijs daarvan, hoe minder subsidie er nodig is.

De Algemene Rekenkamer was recentelijk opbouwend kritisch over het Porthos-project. Dat is vooral omdat de overheid financieel nauwelijks profiteert van de opbrengsten, maar wel verantwoordelijk is voor eventuele tegenvallers. Bij volgende projecten moet dat anders, vindt minister Jetten voor Klimaat en Energie.

Veel groter project

Porthos is nog maar het begin van de Nederlandse ambities voor CCS. Er wordt druk gewerkt aan een veel groter project waarbij CO2 van bedrijven uit heel Nederland, maar ook daarbuiten, via Rotterdam 200 kilometer de Noordzee opgaat.

Ruim zestig kilometer ten noordwesten van Den Helder moet het dan via een platform in een leeg gasveld onder de zeebodem geïnjecteerd worden. Het gaat om het zogenoemde Aramis-project van Gasunie, Energie Beheer Nederland (EBN), TotalEnergies en Shell.

De betrokken partijen verwachten volgend jaar het definitieve investeringsbesluit te kunnen nemen voor Aramis. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk gebruik te maken van de bestaande gas-infrastructuur op de Noordzee. Één van de bedrijven die hier aan meewerken is Neptune Energy, eigenaar van verschillende gasplatforms op de Noordzee.

Directeur Lex de Groot van Neptune wil over een paar jaar beginnen. "Wij hebben tussen 2004 en 2016 al CO2 in de zeebodem gepompt en dit in een onderzoeksprogramma getest met TNO. Daar hebben we veel van geleerd en bewezen dat we dit op een veilige manier kunnen doen."

Joost Klein is niet van plan om het Eurovisie Songfestival in Malmö volgende maand te skippen. Een aantal acteurs, artiesten en schrijvers riep hem gisteren in een open brief op om niet naar het muziekevenement te gaan vanwege de deelname van Israël.

Klein zegt dat hij hun "pijn" hoort. "Helaas is het een te groot dilemma om denk ik op een kleine harlekijn als ik af te schuiven", zegt hij tegen aanwezige pers, voorafgaand aan Eurovision in Concert in AFAS Live in Amsterdam, waar vandaag een aantal acts optreden die aan het songfestival meedoen. "Als ik een wereldleider was, zou ik allang wat hebben gedaan, hoop ik."

In de brief staat onder meer: "Terwijl de voorbereidingen van het Eurovisiefestival in volle gang zijn, voert één van de deelnemende landen, Israël, een genocide uit op 2,3 miljoen Palestijnen, al 16 jaar opgesloten in Gaza, hongert hen moedwillig uit en houdt alle grenzen voor hen gesloten."

De briefschrijvers verwijzen ook naar een citaat in het nummer van Klein: "Het is een wereld zonder grenzen". "De utopie van je vader bestaat niet voor Palestijnen", zeggen ze daarop. Klein zegt dat hij het "jammer" vindt dat zijn vader erbij wordt gehaald.

"Ik denk dat de brief niet aan mij gericht had moeten zijn":

Commentator Cornald Maas vindt de kritiek op Klein niet terecht, schreef hij gisteren op X. "Je maakt niet 'n kunstenaar als Joost Klein tot mikpunt in 'n politiek steekspel."

AVROTROS zegt dat het songfestival een apolitiek evenement is. "Dit is dus ook niet de plek waar dit diepgewortelde conflict kan worden opgelost." De organisatie van het Eurovisie Songfestival kan een land wel weren. Sinds 2022 zijn Rusland en Belarus niet meer welkom vanwege de oorlog in Oekraïne.

Ook in andere landen is er weerstand tegen de deelname van Israël. In Finland tekenden 1300 muzikanten een petitie tegen de Israëlische deelname en in Noorwegen werd de verantwoordelijke omroep opgeroepen om druk te zetten op organisator European Broadcasting Union (EBU) om Israël te weren.

Klein gaat zijn nummer Europapa op 9 mei laten horen. Hij is de afsluiter van de tweede halve finale.

Duitsland stuurt opnieuw een Patriot-luchtafweersysteem naar Oekraïne zodat het land zich beter kan verdedigen tegen Russische luchtaanvallen. Eerder leverde Berlijn al twee Patriot-systemen aan Oekraïne. Het Patriot-systeem wordt gezien als een van de effectiefste afweersystemen ter wereld.

De situatie in Oost-Oekraïne is aanzienlijk slechter geworden nu Rusland de aanvallen opvoert, zegt de Oekraïense opperbevelhebber Syrsky. Oekraïne zegt meer Patriot-systemen nodig te hebben om zich tegen luchtaanvallen te kunnen verweren.

Extra geld

Bondskanselier Scholz heeft vandaag gebeld met de Oekraïense president Zelensky. In dat gesprek herhaalde hij dat Duitsland solidair is met Oekraïne. Ook werden er door de leiders opties besproken voor het verder versterken van de Oekraïense luchtverdediging.

Nederland heeft nog eens 1 miljard euro extra vrijgemaakt voor militaire hulp aan Oekraïne, zo maakte het kabinet gisteren bekend. De totale steun van Nederland komt daarmee op 3 miljard euro.

De politie in Turkije heeft dertien mensen aangehouden na het ongeluk met een kabelbaan in de badplaats Antalya. Dat heeft minister Tunç van Justitie bekendgemaakt.

Bij het ongeluk kwam een man van 54 om het leven, zeventien mensen raakten gewond. Het ongeluk gebeurde gisteren toen een van de palen die de kabelbaan dragen omviel. Vervolgens botste een cabine tegen die paal, waarna de inzittenden eruit vielen, op de berghelling die onder de kabelbaan ligt.

Zo'n veertig mensen zaten vandaag nog vast in verschillende gondels van de kabelbaan. Aan het einde van de middag kwam het bericht dat zij allemaal in veiligheid zijn.

Top van de heuvel

Uit voorlopig onderzoek blijkt volgens minister Tunç dat roest op verbindingspunten en beschadigde katrolsystemen mogelijke oorzaken van het ongeluk zijn.

Er zou geen noodactie- en evacuatieplan zijn voor dit soort gevallen. De dertien verdachten zijn medewerkers van het bedrijf dat de baan exploiteert en medewerkers van het bedrijf dat verantwoordelijk is voor het onderhoud.

De Tunektepe-kabelbaan brengt bezoekers van het populaire strand Konyaalti naar de top van de heuvel Tunektepe, op 618 meter hoogte. Daar is een uitkijkpunt over Antalya. Veel Turken waren vrijdag nog vrij vanwege de feestelijkheden na de vastenmaand ramadan.

Rijkswaterstaat vervangt dit weekeinde de tuien van de Galecopperbrug in Utrecht. Er worden nieuwe, stalen kabels gespannen tussen het wegdek van de A12 en de bovenkant van de hoge draagtorens, de zogenoemde pylonen. De snelweg over de Galecopperbrug richting Arnhem is vandaag en morgen tussen 08.00 uur en 20.00 uur dicht.

"De totale lengte aan kabels die we hier verwerken in de brug zal ongeveer 76 kilometer zijn", zegt Rudy Klunder van Rijkswaterstaat bij RTV Utrecht. "Daarom kost het soms ook even tijd om zo'n unieke operatie in Nederland uit te voeren."

De Galecopperbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal is de op een na drukste brug van Nederland (de Van Brienenoordbrug bij Rotterdam is de drukste). Dagelijks passeren hier 220.000 voertuigen. De brug is met stalen kabels (tuien) aan de draagtorens bevestigd. Maar vooral de tuien aan de zuidkant van de brug hebben zwaar te lijden gehad van het steeds zwaardere (vracht)verkeer.

Ook beginnen ze te roesten, dus ze moeten worden vervangen. Eerst worden er met grote hijskranen nieuwe buizen aangebracht - een soort hulzen waar de dikke stalen kabels doorheen worden geleid. Pas als dat is gebeurd, worden de oude tuien verwijderd.

Veiligheid voor alles

"Het nieuwe systeem bestaat uit kleinere kabels. Zodat we ze, mochten ze niet goed zijn, makkelijker kunnen vervangen", zegt Klunder. Hij wijst erop dat veiligheid voor alles gaat. Er wordt alleen gewerkt bij daglicht dit weekeinde, van 8.00 tot 20.00 uur.

Tijdens de werkzaamheden zijn zowel de hoofdrijbaan als de parallelbaan van de A12 richting Arnhem dicht vanaf knooppunt Oudenrijn. Ook de afslag naar Nieuwegein is van 8.00 tot 20.00 uur afgesloten. Het verkeer richting Den Haag kan wel over de brug. De tuien aan de noordkant zijn de komende jaren nog niet aan vervanging toe, zegt Rijkswaterstaat.

Rudi Dekkers, de Nederlander die vliegles had gegeven aan twee 9/11-kapers, is op 67-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt documentairemaker Alessio Cuomo tegenover de NOS, na berichtgeving van De Telegraaf.

Cuomo maakte in 2021 een documentaire over het leven van Dekkers. Dekkers overleed afgelopen week op de Filipijnen aan hartfalen. Hij worstelde al jaren met zijn gezondheid.

Dekkers werd geboren in Apeldoorn, maar trok op jonge leeftijd naar de Amsterdamse Jordaan. Daar werd hij gevormd; hij groeide straatarm op in de toen vervallen wijk, en leerde op straat dat hij alles moest aangrijpen om geld te verdienen.

Vliegschool in Florida

Die instelling leverde hem een op z'n zachtst gezegd bewogen leven op. Hij verdiende een fortuin als handelaar in computeronderdelen. Met dat geld trok Dekkers naar de VS om zijn Amerikaanse droom te verwezenlijken. Hij haalde een vliegbrevet en runde twee vliegscholen in Florida, in de kustplaats Venice.

Als eigenaar van die vliegscholen nam hij in de zomer van 2001 twee cursisten - Mohamed Atta en Marwan al-Shehhi - aan. Zij vlogen een paar maanden later, op 11 september 2001, twee gekaapte passagiersvliegtuigen in de World Trade Center-torens.

"Ze kwamen met geld, dus hij zag geen enkele reden om ze niet aan te nemen", zei documentairemaker Cuomo in 2021 hierover tegen de NOS. De twee terroristen waren enkel geïnteresseerd in opstijgen en sturen, en niet in landen. Cuomo: "Rudi zocht daar verder niets achter. Toen dacht niemand eraan dat een vliegtuig gebruikt zou worden als wapen."

Na de aanslagen op 11 september, waarbij 2977 mensen om het leven kwamen op drie verschillende plekken in de VS, had de FBI de vliegschool van Dekkers al vroeg in het vizier. In de nacht na de aanslagen volgde een inval. Rond 05.00 uur kreeg hij het verzoek alle informatie over Atta en Al-Shehhi te overhandigen.

Dekkers werd daarna wereldnieuws. Hij schoof onder meer aan bij talkshows, zoals bij Larry King, en moest ook verschijnen bij een hoorzitting in 2002 in het Huis van Afgevaardigden. Maar alle publiciteit als de man die de kapers vliegles had gegeven, kostte hem onder meer zijn vliegscholen.

In de jaren daarna ging het steeds slechter met Dekkers. In 2012 werd hij in Houston opgepakt, omdat hij een koffer vol cocaïne had aangenomen. Dat kwam hem op een celstraf te staan. In 2019 werd hij nog eens opgepakt op Schiphol vanwege bolletjesslikken, wat hem wederom een gevangenisstraf opleverde. Die zat hij in 2022 uit.

Droevig einde

De Telegraaf schrijft dat hij een paar maanden geleden het besluit had genomen om naar de Filipijnen te verhuizen, omdat hij daar van een paar honderd euro "vrij riant" kon leven. Hij kampte toen al met hartproblemen en zware diabetesklachten.

Documentairemaker Cuomo hoorde via een vriendin van het overlijden van Dekkers; de twee hadden de afgelopen jaren nog maar weinig contact. "Maar hij heeft zo'n ruig leven gehad, met groot geld en grote avonturen. Dat zijn leven dan zo eindigt, is best wel droevig", zegt Cuomo in een reactie op zijn dood.

Hij omschrijft Dekkers als iemand waarbij "altijd wel iets gebeurde als je bij hem was". Zo herinnert hij zich dat hij eens met hem op een Amsterdams terras zat. Daar vertelde Dekkers zijn levensverhaal spontaan aan een paar Duitse toeristen.

"Op een bepaald moment stond er een hele groep om hem heen. Hun monden vielen open van verbazing. Hij kon heel charmant en innemend zijn. Maar Rudi had ook een andere kant. Dan was hij opeens heel venijnig en keihard."

Cuomo zal nooit meer het moment vergeten dat hij Dekkers voor zijn documentaire confronteerde met het relaas van een voormalige FBI-agent. Die agent zei dat een aanbetaling van iemand bij zijn vliegschool later afkomstig bleek te zijn van een cruciale tussenpersoon tussen al-Qaida-leider Bin Laden en vliegtuigkaper Atta.

Cuomo: "Dat was een heel belangrijk puzzelstukje, dat Bin Laden rechtstreeks linkte aan de kapers. Rudi was toen helemaal van slag. Hij was heel dankbaar dat de FBI op camera zei dat hij een belangrijke rol had gespeeld. Ook omdat hij het gevoel had dat hij altijd was weggezet als een crimineel. Dat de FBI hem dankbaar was, betekende veel voor hem."

Ten oosten van Coevorden is tussen een kanaal en een woonwijk een enorme waterberging in gebruik genomen. Bij hoogwater kan daar maximaal 430.000 kubieke meter water worden opgevangen. Zo wordt voorkomen dat de woonwijk of de stad zelf onder water loopt.

"Het werkt allemaal volautomatisch", zegt Remco Wolters van Waterschap Vechtstromen bij RTV Drenthe. "Zodra het waterpeil in het kanaal boven de 10 meter 30 komt, vloeit het water via betonnen wanden naar de berging."

De klimaatverandering noopt waterschappen overal in Nederland tot het aanleg van waterbergingen. Het regent niet alleen meer, maar ook harder. In korte tijd valt dan bijzonder veel water dat overlast kan veroorzaken.

De 'wake-upcall' in Coevorden kwam in 1998, toen delen van de Drentse stad door hoogwater bijna overstroomden, aldus Wolters. "Toen zijn de eerste ideeën voor deze waterberging ontstaan. In 2010 zijn we met concrete plannen gestart en vanaf 2019 met de daadwerkelijke aanleg begonnen. En nu is 'ie klaar."

Overstortconstructie

In het gebied ruwweg tussen het Stieltjeskanaal en de nieuwbouwwijk Ossehaar zijn dijken verplaatst of aangelegd. Ook is een zogeheten 'overstortconstructie' gebouwd waarmee het water in geval van nood naar de waterberging wordt geleid. Zo wordt de druk op het kanaal ontlast.

Het gebied dat onder water kan komen te staan, is als laaggelegen agrarisch terrein in gebruik. Er staat één woning, op een iets hoger gelegen punt. Wolters: "Mocht het zover komen dat we de berging vol moeten laten lopen, dan blijven de bewoners van dat huis droog. Bovendien hebben we de toegangsweg naar deze boerderij verhoogd, dus die blijft bereikbaar."

Veel scheelde het niet

"Laten we hopen dat het nog lang duurt voordat de berging ook daadwerkelijk nodig is", zegt wethouder Jeroen Huizing van Coevorden, terwijl hij op een bootje de waterberging in gebruik neemt.

Statistieken zeggen dat het in het gebied rond Coevorden gemiddeld 1 keer in de 75 tot 100 jaar sprake kan zijn van hoogwater. Toch werd het eind vorig jaar opnieuw spannend, nog geen 25 jaar na de vorige keer dat de stad dreigde onder te lopen. Wolters van het waterschap: "Afgelopen kerst spande het er nog even om, toen er sprake was van hoogwater. Het waterpeil in het kanaal bleef toen staan op 9 meter 90, dus veel scheelde het niet."

Iddink, een organisatie die schoolboeken en digitaal lesmateriaal verkoopt, is getroffen door een aanval met gijzelsoftware. Dat heeft de organisatie zelf bekendgemaakt.

Door de aanval is mogelijk een groot aantal gegevens gestolen van klanten van Iddink. Het gaat hierbij om persoonlijke informatie zoals namen, e-mailadressen en bankgegevens van leerlingen, ouders en scholen die ooit iets besteld hebben bij Iddink.

Door de aanval heeft Iddink geen toegang meer tot de eigen systemen. Het door klanten gekochte lesmateriaal is wel gewoon beschikbaar, net als het leerlingvolgsysteem Magister, dat onderdeel is van Iddink.

Klanten op de hoogte

Klanten van Iddink zijn op de hoogte gebracht van de aanval. Ook heeft het bedrijf de politie ingeschakeld en de Autoriteit Persoonsgegevens op de hoogte gesteld. Onderzocht wordt hoe groot het datalek is.

Volgens Iddink zit de criminele cybergroep Cactus achter de aanval. Het bedrijf laat weten geen contact te hebben gezocht met Cactus en ook niet bereid te zijn om losgeld te betalen.

Iddink is een van de grootste leveranciers van schoolboeken en digitaal lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs in Nederland. Naar eigen zeggen verkoopt en verhuurt het boeken en lesmateriaal aan ruim 300.000 leerlingen en 300 scholen in Nederland.

Van de elf eerder ontsnapte wasberen bij dierentuin AquaZoo in Leeuwarden is er vannacht opnieuw eentje gevangen.

Het dier zat in een vangkooi in het natuurgebied tegenover AquaZoo. Hier zijn eerder ook al dieren teruggevonden. In totaal zijn er nu zes wasberen terug op het honk, vijf worden nog vermist, meldt Omrop Fryslân.

Een paar weken geleden, op 25 maart, werd een groep van twaalf wasberen naar AquaZoo gebracht en daar in een klein, afgesloten gedeelte geplaatst om te wennen aan hun gloednieuwe verblijf. Dat ging niet lang goed: elf van de twaalf dieren ontsnapten tijdens hun eerste nacht.

Medewerkers van de dierentuin wisten al snel een paar van de ontsnapte dieren te achterhalen, maar negen wasberen konden hun verblijf buitenshuis verlengen. Toch keert nu het ene na het andere dier terug. Eerder deze week zat er ook al een wasbeer in de vangkooi in natuurgebied De Groene Ster naast de dierentuin.

Vuilniszakken

Wasberen zijn niet gevaarlijk voor de mens, maar kunnen op hun strooptochten naar voedsel wel overlast veroorzaken: ze trekken vuilniszakken open en klimmen in kliko's. Bovendien is de wasbeer een invasieve exoot: hij komt van origine niet in Nederland voor. Om die reden zijn de ongeveer honderd wasberen die in Limburg in het wild leefden in 2019 allemaal gevangen. Stichting AAP ving ze op en verspreidt ze nu over verschillende dierentuinen. Op 25 maart werd een groep van twaalf wasberen naar Leeuwarden toegebracht.

Na Mali en Burkina Faso haalt ook Niger de banden met Rusland steviger aan. Deze week landde een groep militaire trainers en medewerkers van het Russische ministerie van Defensie in de hoofdstad Niamey. Het gezelschap zou deel uitmaken van het 'Africa Corps', de nieuwe naam van het Wagner-huurlingenleger op Afrikaanse bodem.

"Dit zat er al aan te komen", zegt Nicodemus Minde, onderzoeker bij het Afrikaans Centrum voor Veiligheidsstudies in Nairobi. Hij wijst op een eerder akkoord tussen de twee landen en de gesprekken die de Nigerese leider vorige maand voerde met president Poetin: "Met Niger aan boord, breidt de Russische invloed in de Sahel zich snel uit."

Keerpunt

De plotselinge dood van Wagner-baas Prigozjin afgelopen zomer geeft het Kremlin de kans om de touwtjes zelf in handen te nemen. Waar de Russische autoriteiten eerder betrokkenheid bij de huurlingengroep ontkenden, trekken ze nu de verantwoordelijkheid volledig naar zich toe. Het Africa Corps, met als leus 'oorlog is ons beroep', valt voortaan direct onder het Russische ministerie van Defensie.

"Nu het Africa Corps officieel onderdeel is van de Russische overheid, is het voor regimes mogelijk makkelijker om met ze in zee te gaan", legt Minde uit. "Een formele, bilaterale samenwerking met een groot land als Rusland is beter uit te leggen dan een deal met een schimmig huurlingenleger."

De doorstart van de Wagner-groep komt voor de West-Afrikaanse leiders op een goed moment. Want de ene na de andere militaire coup voltrekt zich in de Sahel; eerst Sudan, toen Mali en Burkina Faso, en vorig jaar Niger. Ondertussen zijn de troepen van oud-kolonisator Frankrijk vertrokken en werd de VN-missie gedwongen om Mali verlaten. Juist die missie hielp bij de strijd tegen de groeiende terreur, want in de Sahel zijn verschillende jihadistische groeperingen actief die banden hebben met IS en al-Qaida.

"Met het vertrek van de westerse militaire missies is er een vacuüm ontstaan, en regimes kijken dus naar alternatieven", zegt Kars de Bruijne, hoofd van het Sahel-programma van Instituut Clingendael. "Rusland presenteert zich als redder in nood. Als een bevriende staat zonder koloniale geschiedenis in Afrika."

Het Africa Corps wordt ingezet voor militaire ondersteuning. Officieel is dat om terreur tegen te gaan, daar waar westerse troepen dat nu niet meer doen. "Maar dit is het verhaal naar buiten toe. Ze zetten zich vooral in om nieuwe regimes in het zadel te houden", vertelt Minde. "Ze geven leiders en hun families persoonlijke bescherming, leveren wapens en houden toekomstige staatsgrepen tegen. Regime survival package wordt het genoemd." In ruil voor die bescherming en militaire hulp krijgt Rusland onder meer toegang tot grondstoffen. Zo heeft het de controle over een aantal goudmijnen in de Centraal-Afrikaanse Republiek.

Om de uitbreiding in de regio bij te benen is het Africa Corps hard op zoek naar nieuwe mensen. Op het Russische Telegramkanaal verschijnen regelmatig dit soort wervingsaffiches. Hier staat dat ze dringend op zoek zijn naar "jonge, sterke en dappere mannen die de volken van Afrika willen helpen." Er worden hoge salarissen en gratis medische zorg geboden:

De kans dat het Africa Corps daadwerkelijk kan bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid en de strijd tegen terreur in landen als Mali, Burkina Faso en Niger is klein. De Wagner-groep bestond op het hoogtepunt uit zo'n 5000 tot 7000 strijders, maar het is niet bekend hoe groot de Russische militaire tak in Afrika op dit moment is. "Ze kunnen het gat dat er is achtergelaten door westerse troepen niet zomaar dichten", zegt De Bruijne.

Maar volgens hem draait het voor Rusland vooral om invloed en geopolitieke verhoudingen: "Er waait een pro-Russische en antiwesterse wind in West-Afrika. Het is denkbaar dat Rusland in de toekomst met landen als Tsjaad of zelfs Senegal of Benin aan tafel zit."

Minde is het daarmee eens. "Rusland wil laten zien dat het vrienden heeft op het continent. Daarmee slaan ze nu weer een slag, dat bewijst de komst van het Africa Corps naar Niger wel."

Een jongen van 15 heeft in Yerseke een heel kort ritje in de auto van zijn vader gemaakt. De wagen kwam niet ver en belandde op zijn kop tussen twee geparkeerde auto's. De jongen bleef ongedeerd.

De puber was alvast in de auto gaan zitten omdat hij samen met zijn vader op weg zou gaan. Hij startte het voertuig, begon te rijden en raakte daarbij volgens de politie in paniek. Daarbij trapte hij per ongeluk op het gaspedaal in plaats van op de rem, meldt Omroep Zeeland.

De auto botste vervolgens hard op een paaltje, werd gelanceerd en belandde op z'n kop. Omdat het er aanvankelijk ernstig uitzag, spoedden de hulpdiensten zich naar het ongeluk. Maar de jongen wist zonder verwondingen uit de auto te klimmen.

Ook verder raakte niemand gewond. De ouders van de jongen zijn wel ontzettend geschrokken, laat de politie weten.

Opperrabbijn Binyomin Jacobs, een van de belangrijkste Joodse religieuze leiders in Nederland, is van mening veranderd door de EO-tv-serie De Joodse Raad.

Jacobs vond altijd dat de Joodse Raad medeschuldig was aan het wegvoeren van ruim 100.000 Joden uit Nederland in de Tweede Wereldoorlog. "Zo ben ik opgevoed. Ik leerde: de Joodse Raad deugt niet. Al die mensen die vermoord zijn, dat komt door de Joodse Raad", zegt hij bij AT5. "Nou, het is toch een beetje anders. Het is geen zwart-witverhaal. Het is het onmogelijk maken van beslissingen over onmogelijke zaken."

In 1941 werd op last van de Duitse bezetter de Joodse Raad in het leven geroepen, een organisatie die de communicatie moest verzorgen tussen de Duitsers en de Joodse bevolking. In de praktijk bleek al snel dat de raad moest meewerken aan allerlei anti-Joodse maatregelen, zoals het opstellen van adreslijsten van mensen die weggevoerd moesten worden naar concentratiekampen.

In de EO-tv-serie, die onlangs werd uitgezonden, zoomt regisseur Paula van der Oest in op de dilemma's waarvoor de raad zich daarmee gesteld zag: wie zet je op die lijsten en wie niet? In hoeverre werk je mee aan wat de Duitse bezetter wil?

Helden

Opperrabbijn Jacobs zag de serie in een voorvertoning. Hij realiseert zich dat mensen in een oorlogssituatie niet alleen dader, maar ook slachtoffer kunnen zijn en stelde zijn oordeel over de leden van de Joodse Raad bij.

"Ze hebben fout gehandeld. Maar niet fout in de betekenis dat het slechte mensen waren. Nee, ze zijn er verkeerd mee omgegaan. Als de oorlog binnen drie maanden was geëindigd, dan waren de leden van de Joodse Raad helden geweest die tienduizenden Joden hadden gered."

Hij trekt de lijn door naar nu. Het aantal antisemitische incidenten neemt volgens hem "als een gek" toe, maar in plaats van dat burgemeesters hard optreden, kiezen zij ervoor om bepaalde evenementen af te gelasten. Zo worden op dit moment nauwelijks tot geen nieuwe 'struikelstenen' meer neergelegd bij huizen van in de oorlog weggevoerde Joden - om te voorkomen dat er dan gedemonstreerd wordt.

"Pappen en nathouden", noemt de opperrabbijn het. Maar dat pappen en nathouden werkt niet, volgens hem. "Ik zeg niet dat de burgemeesters de Joodse Raad zijn, maar velen hebben wel dezelfde opstelling. 'Laten we maar geen struikelsteen onthullen want...'."

We kijken weg

"Het heeft niets te maken met wat zich afspeelt in Israël en Gaza", vindt Jacobs. "We herdenken mensen die vermoord zijn. En om te voorkomen dat mensen gaan gillen en brullen en dingen aan elkaar gaan koppelen, wordt besloten om het dan maar even niet te doen. Dat is wat er nu gebeurt. We kijken weg, we laten ons chanteren."

De Iraanse Revolutionaire Garde heeft een schip ingenomen in de Straat van Hormuz, de zeestraat tussen Iran en de Verenigde Arabische Emiraten. Dat melden Iraanse staatsmedia. Op beelden die zijn getoond, is te zien hoe leden van de garde het vrachtschip per helikopter enteren.

Het schip is eigendom van Zodiac Maritime, meldt die internationale rederij zelf. Het bedrijf is deels eigendom van de Israëlische zakenman Eyal Ofer.

Vanochtend berichtten maritieme bedrijven al over een kaping in de zeestraat en nu melden Iraanse staatsmedia dat Teheran verantwoordelijk is.

Mogelijk gaat het om een wraakactie voor de recente luchtaanval op het Iraanse consulaat in de Syrische hoofdstad Damascus. Daarbij kwamen zeven officieren van de Revolutionaire Garde om het leven. Hoogstwaarschijnlijk was Israël daarvoor verantwoordelijk.

Vanwege de oplopende spanningen tussen Iran en Israël heeft het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken besloten om de ambassade in de Iraanse hoofdstad Teheran morgen te sluiten. Ook het consulaat in de Iraakse stad Erbil blijft uit voorzorg dicht.

Normaal gesproken zijn beide posten op zondag open omdat dat het begin van de werkweek is. "Mensen die een afspraak hadden, zijn of worden spoedig geïnformeerd dat deze wordt verzet", schrijft het ministerie. Het gaat dan vooral om afspraken van mensen die een visum willen aanvragen om naar Nederland te reizen.

Andere werkzaamheden van de diplomatieke posten gaan wel door. "De veiligheid van de medewerkers heeft daarbij de hoogste prioriteit", staat in de verklaring.

Het is niet voor het eerst dat Nederland een ambassade of consulaat uit voorzorg sluit. Zo werd het consulaat in de Turkse stad Istanbul een jaar geleden tijdelijk gesloten nadat er voor de Turkse ambassade in Den Haag een koran was verscheurd. Vanwege dreigingen die daarop volgden werd de post gesloten.

Eerder deze week heeft de Amerikaanse ambassade in Israël medewerkers verboden om door Israël te reizen. Rusland, Frankrijk, Canada en Australië hebben hun burgers geadviseerd om niet naar Israël te reizen.

Biden: doe het niet

De Amerikaanse president Biden heeft opnieuw gewaarschuwd voor een ophanden zijnde aanval van Iran op Israël. Tegen journalisten in Washington zei Biden dat hij die aanval "eerder vroeger dan later" verwacht. Afgelopen woensdag zei de president al dat Iran dreigt met "een significante aanval".

Tegen de journalisten in Washington zei hij nu dat hij geen gevoelige informatie erover wil vrijgeven. Verder richtte hij zich tot Teheran: "Doe het niet", zei hij. "We zijn toegewijd aan de verdediging van Israël. We zullen Israël steunen, we zullen Israël helpen verdedigen, en Iran zal niet slagen."

De Verenigde Staten hebben met spoed oorlogsschepen in positie gebracht om Israël en de Amerikaanse troepen in de regio te beschermen en in de hoop de aanval van Iran af te wenden.

Volgens CNN heeft de VS gezien dat Iran militair materieel aan het verplaatsen is, waaronder drones en kruisraketten. Ook zegt de nieuwszender dat de Amerikaanse inlichtingendiensten verwachten dat Iran aanvallen zal uitvoeren op meerdere doelen in Israël en dat Iraanse bondgenoten mogelijk ook betrokken worden bij het uitvoeren van de aanvallen.

Bekijk hier meer over de schaduwoorlog tussen Iran en Israël:

Ondertussen nemen ook andere organisaties maatregelen. Na de Duitse maatschappij Lufthansa stopt ook het Oostenrijkse Austrian Airlines tijdelijk met vluchten naar Teheran, vanwege zorgen over de veiligheid van personeel en passagiers. In ieder geval tot komende donderdag schrapt de maatschappij de vluchten. Austrian Airlines, een dochtermaatschappij van Lufthansa, was de laatste West-Europese maatschappij die nog naar Iran vloog.

Mogelijke aanval

Hoe een aanval van Iran op Israël er precies uitziet, is koffiedik kijken. Volgens de doorgaans goed ingevoerde krant The Wall Street Journal is Iran van plan om het noorden of zuiden van Israël te treffen. Dat zou met middellangeafstandsraketten kunnen gebeuren. De twee landen liggen op zo'n duizend kilometer afstand van elkaar.

Israël houdt rekening met aanvallen op militaire of overheidsdoelen, zoals de havens van Haifa of Eilat. Maar aanvallen op nutsbedrijven worden ook mogelijk geacht.

Zo'n aanval zou een reactie zijn op een Israëlische luchtaanval op het Iraanse ambassadecomplex in de Syrische hoofdstad Damascus op 1 april. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven, onder wie veertien militairen. Een van hen was generaal Mohammad Reza Zahedi, een sleutelfiguur voor de Iraanse contacten in Syrië en Libanon. Israël heeft de verantwoordelijkheid voor die aanval nooit opgeëist, maar de VS heeft de betrokkenheid van Israël wel bevestigd.

Afgelopen week zei de opperste Iraanse leider ayatollah Khamenei dat Israël gestraft moet worden, "en dat gaat ook gebeuren". Tot nu toe gebruikte Iran altijd zijn bondgenoten in de regio om Israël aan te vallen, zoals Hezbollah of Hamas. Maar nu lijkt Iran zelf iets te willen doen, zeggen waarnemers.

Een voormalige Amerikaanse ambassadeur is in de VS veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf. De 73-jarige Victor Manuel Rocha had bekend dat hij sinds 1981 geheime informatie heeft doorgespeeld aan Cuba. Het ministerie van Justitie spreekt van een van de meest verstrekkende en langstdurende infiltraties binnen de Amerikaanse regering.

Rocha was van 2000 tot 2002 de Amerikaanse ambassadeur in Bolivia. Ook werkte hij voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Zuid-Amerikaanse landen. Volgens de aanklagers zocht Rocha naar posities die hem toegang zouden geven tot gevoelige informatie en invloed op het Amerikaanse buitenlandse beleid.

De Amerikaan werd in december opgepakt. Zijn spionnenwerk was in 2022 aan het licht gekomen toen een FBI-agent zich op WhatsApp voordeed als medewerker van de Cubaanse inlichtingendienst. De twee hadden meerdere ontmoetingen waarbij Rocha openlijk en met trots sprak over zijn geheime werk.

Toen de undercoveragent vroeg of Rocha nog steeds loyaal was aan Havana, zou hij verontwaardigd zijn geweest over het in twijfel trekken van zijn loyaliteit. Hij zou herhaaldelijk naar de VS hebben verwezen als de vijand.

'Leefde in een leugen'

De Amerikaanse justitie is tevreden met de uitspraak. "Het pleidooi van vandaag maakt een einde aan meer dan vier decennia van verraad en bedrog door de heer Rocha", zegt een woordvoerder van het ministerie. "Het grootste deel van zijn leven leefde meneer Rocha in een leugen."

In februari bepleitte Rocha nog dat hij onschuldig was, maar later sloot hij een deal met de federale aanklagers. Naast een celstraf van vijftien jaar kreeg hij ook een boete van 500.000 dollar (ruim 469.000 euro).

Buiten de rechtbank in Miami waar de uitspraak was demonstreerden tegenstanders van het Cubaanse regime. Zij wilden dat Rocha de maximale straf zou krijgen.

In Sydney zijn bij een steekpartij in een druk winkelcentrum zeker zes doden gevallen, meldt de Australische politie. Ook zijn acht mensen gewond geraakt. Een van de gewonden is een kind.

Volgens Australische media rende een man met een mes het winkelcentrum binnen en stak daar meerdere mensen neer, waarna hij werd doodgeschoten door de politie. Het gaat om een 40-jarige man die een bekende is van de politie. Aangenomen wordt dat hij alleen heeft gehandeld.

De politie weet nog niet wat zijn motief was, maar er is geen link gevonden met een terroristische organisatie.

Premier geschokt

Het incident gebeurde rond 16.00 uur lokale tijd en speelde zich af in het Westfield-winkelcentrum, in de wijk Bondi Junction. Het pand is ontruimd en de politie roept mensen op om uit de buurt te blijven. De hulpdiensten en de politie zijn massaal uitgerukt.

Premier Albanese zegt diep geschokt te zijn en heeft zijn medeleven betuigd met de slachtoffers. Ook dankte hij de politie en de hulpdiensten voor hun inzet. Hij waarschuwt om niet te speculeren over motieven, want dat leidt volgens hem nergens toe.

De Nederlander Kaj Hendriks was op het moment van de steekpartij aan het werk in het winkelcentrum. Rond 15.00 uur hoorde hij hard geschreeuw in het pand. "Het waren schreeuwen om hulp. Eerst dachten we dat het gewoon iemand was die gek deed, maar toen hoorden we schoten."

Hij beschrijft de paniek die ontstond en hoe de alarmen afgingen. "Mensen waren doodsbang, schreeuwden, vol angst. Wat gebeurde hier?"

"We kregen informatie over een man met een groot mes en dat hij meerdere mensen had neergestoken. Ik en mijn collega's waren gelukkig veilig, maar we moesten evacueren. De stem van de omroeper klonk bezorgd, wat onze bezorgdheid alleen maar vergrootte. Mijn hart gaat uit naar degenen die hun geliefden hebben verloren", aldus Hendriks vanuit Sydney.

In Frankrijk is het illegaal, en het Italiaanse parlement debatteerde onlangs over een nieuwe wet die het strafbaar stelt: ouders die foto's plaatsen van hun kinderen op sociale media. Ook in Nederland maken instanties zich zorgen over de gevolgen van het zogenoemde sharenting, een samentrekking van de Engelse woorden sharing en parenting. Dat slaat op het overmatig delen van kinderfoto's.

Een eerste woordje, een zwemdiploma, zonvakantie of medaille bij een sportwedstrijd: bijna driekwart van de Nederlandse ouders deelt foto's en video's van hun kroost op sociale media. Het is niet raar om foto's van je kinderen te willen delen, maar het kan wel schadelijke gevolgen hebben, zegt Jos Kerssen van de Fraudehelpdesk.

Identiteitsfraude

Kerssen zegt dat de helpdesk "met gefronste wenkbrauwen" naar sharenting kijkt. "Het kan leiden tot verschillende vormen van identiteitsfraude", zegt hij.

Zo kunnen criminelen informatie afleiden uit de socialemedia-accounts van ouders, en die gebruiken voor het plegen van hulpvraagfraude. Dat is een type fraude waarin criminelen zich voordoen als een bekende of dierbare van hun slachtoffer en om financiële hulp vragen. "Ze kunnen dan veel makkelijker vragen beantwoorden over de persoon als wie ze zich voordoen."

Ook kunnen criminelen uit de foto's afleiden waar een kind op school zit om vervolgens een nep-mail te sturen naar de ouders, waarin ze zich voordoen als de school en om een financiële bijdrage vragen.

Misschien nog wel gevaarlijker is het volgens Kerssen dat het voor cybercriminelen mogelijk is om een deepfake, een met kunstmatige intelligentie gemanipuleerde video, te maken waarin het lijkt alsof het kind iets zegt of doet. "Een crimineel heeft maar een paar foto's nodig en een klein stukje audio om een deepfake te maken."

Die neppe video's kunnen door pedoseksuelen gebruikt worden, waarschuwt Deutsche Telekom. Het telecombedrijf laat in een campagne zien hoe deepfakes, gemaakt van een aantal kinderfoto's, gebruikt kunnen worden voor reclamedoeleinden of zelfs om pornografische inhoud te maken en verspreiden. Dat gebeurt op dit moment al bij BN'ers en politici.

Deutsche Telekom toont een AI-gegenereerde vrouw die mensen voor de gevaren van sharenting waarschuwt. "Voor jou zijn het leuke herinneringen, voor anderen data", vertelt ze aan het paar dat haar ouders speelt. "En voor mij, is het misschien het begin van een nare toekomst":

Cybersecuritybedrijf Kaspersky waarschuwt op zijn website dat de foto's die ouders delen informatie kunnen bevatten waarmee pedoseksuelen kinderen kunnen traceren. Ouders kunnen volgens het bedrijf niet goed controleren waar de foto's terechtkomen en in hoeverre ze worden verspreid.

"Foto's kunnen bijvoorbeeld de school of het schooluniform van het kind afbeelden, of de naam van de straat waar het gezin woont. En aan de locatie van een foto is soms zelfs de real-time locatie van een kind te achterhalen", aldus het bedrijf.

'Je wordt bang gemaakt'

YouTuber en presentatrice Marlieke Koks maakte in het verleden regelmatig video's en foto's waarop haar kinderen te zien waren. "Toen mijn oudste dochter 5 jaar was, vlogde ik nog elke week. Ik merkte dat ze zich op een gegeven moment bewust werd van de camera en zich als een soort presentatrice ging gedragen. Dat zie ik ook bij andere vloggers en dat lijkt me pedagogisch onverantwoord. Daarom ben ik daarmee gestopt," vertelt ze.

Nu plaatst ze nog af en toe foto's en video's waarin haar kinderen herkenbaar in beeld zijn, maar dan wel in Instagram-stories, waar de beelden na 24 uur verdwijnen. "Dat zien dan vooral mijn volgers en dat voelt vertrouwd." Over de gevaren van sharenting zegt ze: "Een pedofiel kan ook door de straat lopen en een foto van je kind maken. Je wordt een beetje bang gemaakt, zeker als je helemaal niet zo veel volgers hebt."

Toch wil Koks liever niet meer dat beelden van haar kinderen een hit worden op internet. "Ik had laatst een superschattige video gemaakt van mijn zoontje en wist dat ik daar veel kijkers mee zou trekken, maar besloot om die niet te plaatsen. Iedere influencer wil viraal gaan, ik wil niet dat dat ten koste gaat van mijn kinderen, dus ben me heel bewust van wat ik wel en niet deel."

Goedemorgen! Bij Eurovision in Concert treden vanavond 28 van de songfestivalacts op. Er wordt vooraf geprotesteerd vanwege de deelname van Israël. Ook is vanmiddag de ontknoping van de Nederlandse korfbalcompetitie in Ahoy. PKC neemt het op tegen DVO.

Eerst het weer: het is vrij zonnig met enkele sluierwolken. Het wordt met een matige tot vrij krachtige zuidwestenwind flink warm; in het binnenland stijgt het kwik naar 20 tot 23 graden. In het noorden is het met 16 tot 19 graden een stukje minder warm.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

De Surinaamse ex-president Desi Bouterse mag de Verenigde Staten niet meer in. Datzelfde geldt voor zes andere voormalig kopstukken uit het Surinaamse leger en een aantal familieleden. Reden is dat de zeven mannen betrokken waren bij de Decembermoorden in 1982.

Bouterse werd in 2019 veroordeeld tot 20 jaar cel, een straf die vorig jaar in hoger beroep overeind bleef. Hij had zich begin dit jaar moeten melden bij de gevangenis in Paramaribo, maar kwam niet opdagen. Bouterse staat sinds een maand op de opsporingslijst van Interpol.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een klein lichtpuntje voor de kinderen in Gaza. Op het strand vieren ze samen het einde van de ramadan. Met vliegers, schmink en spelletjes. Een lokale cameraploeg ging mee voor de NOS:

Prettige zaterdag!

Als demissionair minister Harbers van Infrastructuur op 14 november 2023 bekendmaakt dat de geplande krimp van Schiphol voorlopig niet doorgaat, komt dat mede door een zorgvuldig opgebouwde lobby vanuit Amerika. Hoe de Verenigde Staten de druk op Nederland in anderhalf jaar langzaam maar zeker hebben opgevoerd, is op te maken uit stukken die zijn vrijgegeven na een verzoek van de NOS op basis van de Wet open overheid. Een reconstructie van die lobby.

Het verhaal begint in juni 2022. Harbers verrast dan vriend en vijand met het plan om het aantal vluchten op Schiphol vanaf eind 2023 te verlagen van 500.000 naar 440.000 per jaar. Dat is nodig, zegt hij, om eindelijk iets te doen aan de geluidsoverlast voor vele tienduizenden omwonenden van Schiphol.

De luchtvaartsector, KLM voorop, voelt zich overvallen en wijst de maatregel meteen van de hand. Aan het eind van de zomer komen ook buitenlandse partijen in het geweer.

'Onverwacht en ongekend'

Airlines for America (A4A), de belangenvereniging van tien grote Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen, spreekt op 14 september 2022 in een brief aan Harbers van een "onverwacht en ongekend besluit", dat in strijd zou zijn met EU-regels en het luchtvaartverdrag tussen Europa en de VS. Zulke beperkingen mogen pas in het uiterste geval worden toegepast, stelt A4A, en pas na raadpleging van betrokken partijen.

Harbers antwoordt eind oktober met een beleefde brief, waarin hij de boot afhoudt. Hij wijst erop dat afgelopen jaren in overleg met de sector al veel geprobeerd is om geluidsoverlast terug te dringen, maar zonder veel succes. Ter geruststelling zegt hij dat de beoogde maatregel voor vijf jaar geldt en dat in die tijd geluidsnormen worden ontwikkeld.

Op 9 november komt een nieuwe brief van A4A binnen. Die gaat grotendeels over de dan actuele lange wachtrijen bij de beveiliging op Schiphol, maar vraagt ook weer aandacht voor de krimpplannen.

Uit een mail van 10 januari 2023 blijkt dat A4A twee Nederlandse ambtenaren heeft benaderd. Een A4A-delegatie wil begin februari naar Den Haag komen. Een ambtenaar schrijft aan zijn collega:

Op 25 januari gaat ook de Amerikaanse regering zich ermee bemoeien. Het Department of Transportation stuurt een brief naar het ministerie van I&W, met een afschrift naar de Europese Commissie. De Amerikanen vragen onder meer naar de gevolgen van de krimp voor de landingsrechten van Amerikaanse maatschappijen.

Nog dezelfde dag wordt een delegatie van het departement uitgenodigd om aan te sluiten bij het gesprek en diner op 2 februari. "Weet alstublieft dat we uw zorgen begrijpen en dat we de voortdurende en vruchtbare samenwerking met u zeer waarderen", wordt erbij gezegd.

De ontmoeting verloopt kennelijk goed, want in de officiële antwoordbrief op 9 februari verwijst minister Harbers ernaar. "Deze meetings boden een vruchtbare gelegenheid om beter begrip te krijgen van uw zorgen en hoe wij die kunnen wegnemen."

In zeven kantjes legt Harbers vervolgens uit hoe hij tot zijn besluit is gekomen en hoe zorgvuldig de verdere besluitvorming zal verlopen. Hij kan geen beloften doen over de historische landingsrechten; dat is aan de onafhankelijke 'slotcoördinator'. Die handelt volgens "de algemene principes van de Europese en internationale luchtvaartwetten."

Dreigende woorden

De VS laat het er niet bij zitten. In een antwoord op 28 maart wordt de toon pittiger, de inhoud formeler. Kort gezegd: Nederland handelt in strijd met allerlei artikelen van verschillende verdragen. En, zo klinkt het dreigend, het ministerie "moet mogelijk heroverwegen" of bepaalde voordelige regels voor het vliegverkeer tussen Schiphol en de VS wel "in het openbaar belang" zijn. Dat kan betekenen dat in de toekomst scherp gelet wordt op samenwerkingen die vrije concurrentie verstoren. En dat zou KLM kunnen treffen.

De Amerikanen vragen Nederland het krimpvoorstel van tafel te halen en alternatieven te zoeken om de geluidsoverlast op te lossen.

Vergelding?

Op het ministerie van I&W is inmiddels duidelijk dat de Amerikanen de zaak hoog opnemen. Ambtenaren stellen in het voorjaar van 2023 een notitie op over de opstelling van het Amerikaanse ministerie tegenover het Schipholbesluit. De kans wordt "zeer groot" geacht dat er vergelding komt.

Ook is het volgens de ambtenaren "zeer goed denkbaar" dat van KLM wordt geëist dat het slots opgeeft. Dat zijn tijdvakken waarin een toestel op een vliegveld kan starten of landen. Op een enkele luchthaven zou dat kunnen oplopen tot 96 slots, zo wordt ingeschat.

Powerplay

In een voetnoot staat: "Wij betogen dat we netjes conform Europese en internationale regelgeving handelen, maar juridisch gelijk hebben is niet hetzelfde als (juridisch) gelijk krijgen. Hier komt een stuk 'powerplay' bij kijken".

Half mei hebben de Amerikanen nog steeds geen antwoord op hun laatste brief. Ze worden ongeduldig: "Alsof we het niet belangrijk vinden".

Eind mei neemt het persoonlijk contact weer toe: de nieuwe Amerikaanse ambassadeur bezoekt Harbers om te praten over Schiphol. Het ministerie heeft dat gesprek een maand lang voorbereid, zo blijkt uit de stukken. Kort erna reizen hoge ambtenaren van I&W naar Washington voor overleg.

Op 12 juni beantwoordt Harbers nieuwe brieven van A4A en luchtvaartorganisatie IATA. Hij zegt uit te kijken naar hun inbreng in de lopende consultatieronde. Dan moeten ze nog wel opschieten, want die consultatie sluit op 15 juni.

Op 1 september - het kabinet Rutte IV is intussen gevallen - meldt De Telegraaf dat de Amerikaanse regering in een gepeperde brief eist dat de Tweede Kamer het Schipholdossier controversieel verklaart, op straffe van represailles zoals het intrekken van landingsslots voor KLM. De Amerikanen willen ook dat de EU ingrijpt.

Dat verhindert niet dat Harbers die middag aan de Kamer bekendmaakt dat hij de aanvraag voor krimp (naar 452.000 in plaats van 440.000 vluchten) heeft ingediend in Brussel. Op 1 november 2024 moet het ingaan.

Terug naar af

De VS maximaliseert dan de druk: het Department of Transportation stelt op 2 november officieel dat het de gang van zaken in strijd acht met diverse luchtvaartverdragen. Als eerste stap moeten Nederlandse vliegtuigmaatschappijen voortaan vooraf hun vluchtschema's delen met de Amerikaanse overheid.

Op 13 november is in Brussel topoverleg tussen de Europese Commissie, de VS en het ministerie van Infrastructuur. Eurocommissaris Valean vindt dat Nederland, in strijd met Europese regels, niet zorgvuldig genoeg tot het krimpbesluit is gekomen. Ze dreigt met juridische stappen.

14 november: opgeschort

Een dag later meldt demissionair minister Harbers aan de Kamer dat de voorgenomen krimp van Schiphol voorlopig niet doorgaat. Eerst wordt een uitspraak van de Hoge Raad afgewacht; in de tussentijd wordt onderzocht of de geluidsoverlast rond Schiphol ook op andere manieren omlaag kan.

Omwonenden zijn verbijsterd, KLM is tevreden. De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij JetBlue noemt het "een goede eerste stap".

Het ministerie van I&W zegt desgevraagd dat het dreigement uit Brussel de doorslag gaf "om een nieuwe weging te maken". "Daarom werd de stap om de rechtspositie van omwonenden te herstellen opgeschort, tot de Hoge Raad uitspraak heeft gedaan", zegt een woordvoerder. Wanneer de Hoge Raad uitspraak doet, is nog niet bekend.