NOS Nieuws - Algemeen

Nederlandse reders discrimineren zeevaarders uit andere landen door verschillende lonen te hanteren. Tot dat oordeel komt het College voor de Rechten van de Mens. De uitspraak werd gedaan in een zaak over een Filipijnse en een Indonesische man die werken op Nederlandse schepen.

De mannen verdienen minstens 50 procent minder dan hun collega's op dezelfde schepen terwijl ze vergelijkbaar werk doen, aldus het college. "In de praktijk is het verschil waarschijnlijk nog groter, vooral door de beloning van overuren."

De lonen van de mannen liggen volgens de reders zo laag vanwege een afspraak in de cao, waarin staat dat zeevaarders loon krijgen op basis van het prijspeil van hun woonland. Maar armoede in het land van herkomst rechtvaardigt volgens het college de loonverschillen niet. Er is dus sprake van discriminatie.

Met deze uitspraak komt het college terug van een uitspraak uit 1997. Toen zag de voorloper van het college, de Commissie Gelijke Behandeling, nog wel ruimte voor verschillende lonen. Maar sindsdien zijn de omstandigheden veranderd, aldus het College. "Het bewustzijn over ongelijkheid is gegroeid, maar de praktijk in de maritieme sector is grotendeels hetzelfde gebleven."

Ondermijning gelijke speelveld

De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KVNR) reageert vol verbazing op de uitspraak en noemt deze "onbegrijpelijk". De branchevereniging stelt dat met deze nationale uitspraak het internationaal gelijke speelveld wordt ondermijnd. "Met alle risico's van dien voor de Nederlandse zeevaart", aldus directeur Annet Koster.

Wereldwijd is in de loop der jaren een systeem ontstaan om om te gaan met alle verschillende nationaliteiten van werknemers aan boord, aldus de branchevereniging. "Elk land kent een andere sociale inrichting, een ander juridisch systeem en een ander fiscaal beleid. Om een eerlijk systeem te hebben zonder loondiscriminatie wordt dus gekeken naar het woonland. Kosten voor levensonderhoud variëren immers van land tot land."

Rechter

De uitspraak van het college is juridisch niet bindend, dus er volgt geen boete. Wel moet een rechter het oordeel meewegen, mocht er een rechtszaak zijn over het onderwerp.

Bij Stichting Equal Justice Equal Pay, die de zeevaarders steunde in de zaak, hebben zich ondertussen bijna 14.000 zeevaarders gemeld die ook een gelijke betaling willen. De stichting hoopt dat de KVNR de uitspraak serieus neemt. "Het is de hoogste tijd dat er een einde komt aan deze discriminatie van een bepaalde groep zeelieden. Mochten Nederlandse reders hun praktijken niet veranderen, dan zullen we dat via de rechter afdwingen."

De druk op uitgevers van schoolboeken om minder 'wegwerpboeken' te verkopen neemt toe. Jaarlijks belanden miljoenen schoolboeken bij het afval. Scholen zeggen dat ze daardoor veel duurder uit zijn.

Demissionair staatssecretaris Paul van Onderwijs noemt het "zonde dat er zoveel boeken worden weggegooid". Haar ministerie doet samen met het ministerie van Economische Zaken onderzoek naar de schoolboekenmarkt. Doel is "om tot een betere balans in prijs, kwaliteit en keuzevrijheid te komen".

Ook de Autoriteit Consument en Markt (ACM) zoekt uit hoe deze markt functioneert. De toezichthouder kan hierbij ook financiële gegevens opeisen.

Een inkoper en de voorzitter van het LAKS laten zien om wat voor soort boeken het gaat.

Scholen kopen hun boeken vooral bij Noordhoff, Malmberg en ThiemeMeulenhoff. Deze drie uitgevers hebben het overgrote deel van de markt voor schoolboeken in handen.

Sinds 2019 hebben zij hun schoolboeken-pakketten veranderd. In plaats van leerboeken met harde kaft die een aantal jaar meegaan, krijgen middelbare scholieren nu vooral werkboeken waarin ze schrijven.

'Gratis schoolboeken'

Tot 2008 betaalden ouders de schoolboeken zelf. Dat was duur en vergrootte de kansenongelijkheid. De Wet Gratis Schoolboeken moest hier verandering in brengen. Sinds het invoeren hiervan krijgen scholen per leerling 340 euro om schoolboeken aan te schaffen.

Sinds 2019 gaat dat vooral volgens een systeem waarbij de school een digitale licentie koopt voor een methode die wordt gecombineerd met een papieren leerwerkboek.

Dit systeem zou als voordeel hebben dat de school beter maatwerk aan leerlingen kan bieden. Ook kan het online lesmateriaal makkelijk worden geactualiseerd.

Gevolg van de invoering van leerwerkboeken is dat bijna driekwart van de boeken aan het eind van het schooljaar in de prullenbak belandt. Dat constateert ook Emily Fernan, die voor voCampus, met dertien middelbare scholen in en bij Nijmegen, verantwoordelijk is voor de inkoop.

Weggegooid

"Voor onze 15.000 leerlingen hebben we dit jaar zo'n 155.000 boeken ingekocht. Bijna 110.000 zijn werkboeken, waar leerlingen in schrijven en die dus aan het einde van het jaar worden weggegooid."

Zonde, vindt Fernan. Niet alleen uit oogpunt van duurzaamheid, ook qua kosten. "Wij zijn nu veel duurder uit dan bij het oude systeem, toen we vooral herbruikbare boeken kregen met een harde kaft, die meerdere jaren meegaan."

Het liefste zou Fernan zien dat scholen de keuze hebben om vooral herbruikbare boeken te kopen. ThiemeMeulenhoff beweegt wel wat in die richting. "Ze bieden nu voor het eerst twee werkboeken aan met harde kaft." Dat is lang niet genoeg, waardoor ook aan het eind van komend schooljaar weer het grootste deel van de boeken wordt weggegooid.

Sticker geplakt

Tot haar verbazing heeft de uitgever de tekst op de werkboeken met harde kaft niet aangepast. "Er staat nog steeds op dat je je naam en klas erop moet schrijven." Om te voorkomen dat leerlingen dat doen, heeft de school er stickers op geplakt. Overstappen naar een andere uitgever heeft niet veel zin. "De drie grootste hebben allemaal hetzelfde systeem."

ThiemeMeulenhoff herkent de kritiek. maar zegt ook dat het huidige systeem mede is ingevoerd op verzoek van een grote scholengemeenschap. Het heeft onder meer als voordeel dat scholen altijd met het meest actuele materiaal kunnen werken.

"We zijn continu met scholen en andere partijen in gesprek om onze leermiddelen duurzamer te maken. Zo bieden we steeds vaker leermiddelen die je zelf, deels, kunt samenstellen", laat een woordvoerder weten. "Dit is een stap vooruit maar daarmee zijn we er nog niet."

Verkeerde voorbeeld

Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) zou ook graag zien dat het systeem op de schop gaat. "Als je elk jaar zoveel boeken weggooit geef je het verkeerde voorbeeld", zegt voorzitter Thijmen Widlak.

Van de twaalf boeken die hij vorig jaar kreeg worden er twee hergebruikt. De rest gaat de kliko in. Een doos met nieuwe boeken voor komend schooljaar staat alweer klaar.

"Ik werk graag met de online licentie. Dat is handig voor mij en voor de docent die inzage heeft in wie zijn huiswerk heeft gedaan." Wat Widlak betreft zou een combinatie van online werkboeken en herbruikbare leerboeken ideaal zijn.

Grip

Onderwijsorganisaties en vakbonden vroegen vorige jaar in een manifest om 'meer grip op de kwaliteit van leermiddelen'. In een commissiedebat dit voorjaar beloofde demissionair staatssecretaris Paul in kaart te brengen welke maatregelen het kabinet kan nemen.

De resultaten van het onderzoek van de overheid naar de schoolboekenmarkt worden volgend voorjaar verwacht.

De zoon van de Noorse kroonprinses Mette-Marit wordt vervolgd voor 32 aanklachten, waaronder vier verkrachtingen. Dat heeft het Noorse Openbaar Ministerie bekendgemaakt. Marius Borg Høiby riskeert een gevangenisstraf van maximaal tien jaar.

Behalve voor vier verkrachtingen wordt de 28-jarige Høiby ook aangeklaagd voor onder meer mishandelingen, het bedreigen van een agent en meerdere verkeersovertredingen.

Høiby is het oudste kind van Mette-Marit uit een eerdere relatie. Hij is de stiefzoon van troonopvolger Haakon en heeft geen koninklijke titel. Toen Høiby 4 jaar oud was trouwde zijn moeder met Haakon.

Vorig jaar werd Høiby meerdere keren gearresteerd. In juni werd het politieonderzoek naar hem afgerond en aan het OM overgedragen.

De officier van justitie spreekt van een zeer ernstige zaak en benadrukt dat Høiby "niet anders zal worden behandeld omdat hij deel uitmaakt van de koninklijke familie".

Bewijsmateriaal

Volgens het Noorse OM is er veel bewijsmateriaal. Zo zou Høiby vier verschillende vrouwen in hun slaap hebben verkracht en dat gefilmd hebben. De verkrachtingen zouden tussen 2018 en 2024 zijn gepleegd.

Ook zou hij zonder toestemming de geslachtsdelen van vrouwen hebben gefilmd. "Verkrachting en geweld in relaties zijn heel ernstige misdrijven die blijvende sporen kunnen achterlaten en levens kunnen verwoesten", zegt de officier van justitie. Høiby weerspreekt dat hij vrouwen heeft verkracht.

Geschopt en geslagen

Het OM verdenkt Høiby ook van het mishandelen van een vrouw met wie hij in 2022 en 2023 een relatie had. Hij zou haar onder meer hebben geslagen, geschopt en in een wurggreep hebben gehouden. Ook zou hij haar psychisch hebben mishandeld.

Later kreeg hij een relatie met een andere vrouw, die hij ook zou hebben mishandeld. Daarvoor werd hij vorig jaar aangehouden. Tegen de Noorse publieke omroep NRK gaf Høiby toe gewelddadig te zijn geworden terwijl hij onder invloed van alcohol en cocaïne was.

Hij bekende "lange tijd" geworsteld te hebben met een drugsverslaving en opnieuw in behandeling te gaan.

De zaak tegen de zoon van Mette-Marit begint waarschijnlijk in januari. Het OM denkt dat het proces zes weken gaat duren.

De Groot-Nederlandse Studentenvereniging (GNSV) trekt zich terug van de introductiemarkt van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Op de introductiemarkt maken eerstejaarsstudenten kennis met Nijmeegse verenigingen.

Vorige week werd een 24-jarig lid van de rechts-nationalistische studentenvereniging opgepakt in Badhoevedorp, op verdenking van een terroristisch misdrijf.

De GNSV zegt zich nu terug te trekken van de markt vanwege bedreigingen "uit extreemlinkse hoek", zonder te noemen wie deze bedreigingen zou hebben geuit. "De veiligheid van onze leden en medestudenten is de hoogste prioriteit", zegt voorzitter Daan Meershoek.

Of hij ook aangifte heeft gedaan van bedreiging, is onduidelijk. De organisatie is al de hele dag onbereikbaar voor commentaar en de Nijmeegse politie zegt hier geen uitspraken over te kunnen doen.

Vechtpartij

In 2023 ontstond onrust over deelname van de studentenvereniging aan de introductiemarkt. Drie mensen werden gearresteerd nadat er een vechtpartij op de campus van de Radboud Universiteit was uitgebroken. Volgens Vox, het onafhankelijke studentenblad van de Nijmeegse universiteit, was de vorige week aangehouden verdachte lid destijds ook aanwezig op die introductiemarkt.

De Radboud Universiteit hanteert naar eigen zeggen twee toelatingsvoorwaarden voor die introductiemarkt. "Of een vereniging wettelijk verboden is en of deze zich aan de gedragscodes op de introductiemarkt houdt", zegt een woordvoerder van de universiteit.

De GNSV voldeed volgens de universiteit aan die voorwaarden. "We gaan beoordelen of deze criteria nog de juiste zijn." De GNSV heeft geen financiële en organisatorische banden met de universiteit, aldus de woordvoerder.

De vereniging werd in 2021 in Leiden opgericht door leden van de extreemrechtse organisatie Geuzenbond. Dat is een ultranationalistische groep die actief is in Nederland en België. Volgens het Openbaar Ministerie streeft de groep naar "normalisering van het rechts-extremistische gedachtegoed en het weerbaar maken van het 'blanke ras' door fysieke training".

Vanwege aanhoudende bosbranden hebben duizenden inwoners van het oosten van Canada hun huis moeten verlaten. Nog eens duizenden mensen zijn gewaarschuwd om extra alert te zijn. In de provincie Newfoundland en Labrador is de noodtoestand uitgeroepen.

Canada wordt al enige tijd geteisterd door branden. Momenteel zijn er volgens het Canadian Interagency Forest Fire Centre zo'n 700 actieve branden in het hele land. Opvallend is dat veel bosbranden woeden in gebieden waar ze normaal gesproken relatief klein blijven.

Extreem droog en heet

De centraal gelegen provincies Saskatchewan en Manitoba zijn het zwaarst getroffen. De grootste brand is de Shoe Fire in Saskatchewan, die sinds 7 mei woedt. Deze natuurbrand heeft inmiddels een gebied verwoest groter dan de provincie Gelderland.

In British Columbia, in het westen van Canada, woeden 75 bosbranden, waarvan er vier onbeheersbaar zijn, meldt de Canadese zender CBC. Een daarvan woedt bij een berg op Vancouver Island, ten westen van Vancouver, waar het extreem droog en heet is. Eerder moesten honderden mensen het eiland verlaten.

Maar ook in het oosten aan de Atlantische Oceaan (Newfoundland en Labrador) woeden er branden die moeilijk beheersbaar zijn. Daarom is daar nu de noodtoestand uitgeroepen. Dat is opvallend, want in het oosten komen bosbranden minder vaak voor, onder meer door het vochtigere klimaat en andere vegetatie.

De premier van Newfoundland en Labrador kondigde vorige week een verbod aan op het gebruik van voertuigen op bebost terrein. Er is geen bewijs dat voertuigen een rol spelen bij de branden; de premier zegt dan ook dat hij deze beslissing uit voorzorg heeft genomen.

Twee keer zo groot als Nederland

In Canada is dit jaar tot nu toe zo'n 75.000 vierkante kilometer aan bos verbrand, een gebied dat bijna twee keer zo groot is als Nederland. Dat is in deze eeuw het slechtste jaar na 2023.

Hoewel bosbranden elk jaar in Canada voorkomen, is het dit seizoen uitzonderlijk ernstig door het aanhoudende hete en het droge weer. Grote delen van het land kampen met ernstige droogte, en de sneeuw die normaal de grond tot ver in het voorjaar vochtig houdt, was dit jaar schaars. Daardoor is de vegetatie volledig uitgedroogd, waardoor vuur makkelijk overslaat. Het brandseizoen in Canada piekt in juli en augustus en kan doorgaan tot in september of oktober.

De rol die klimaatverandering speelt bij de de bosbranden verschilt per gebied. Het is wel zo dat weersomstandigheden die gunstig zijn voor bosbranden (hitte, droogte en harde wind) vaker voorkomen door klimaatverandering.

In Saskatchewan en Manitoba heeft het de afgelopen vier dagen geregend. Daarom worden daar in de komende dagen koelere temperaturen verwacht.

Tv-presentator Art Rooijakkers vertrekt bij het SBS6-programma Nieuws van de Dag. Vorige week werd ook al bekend dat medepresentator Malou Petter stopte bij het programma.

De 48-jarige Rooijakkers schrijft op Instagram dat het programma "niet mijn plek is". Opinie is volgens hem een steeds groter onderdeel van het programma geworden. "En daar voel ik me minder bij thuis", schrijft Rooijakkers, die wel programma's blijft maken voor Talpa.

Oud-presentatrice van het NOS Journaal Petter (35) schreef vorige week soortgelijke woorden, toen ze haar vertrek wereldkundig maakte. "Ik kan me niet vinden in de huidige koers", aldus Petter, die verder zei dat Nieuws van de Dag "niet matchte met mijn journalistieke waarden".

Nieuwe presentator

Thomas van Groningen wordt nu de nieuwe vaste presentator van Nieuws van de Dag, meldt Talpa Network. Pim Sedee wordt zijn vaste invaller. Beiden waren al geregeld te zien als presentator van het programma.

Begin dit jaar startte Talpa met Nieuws van de Dag, een opinie- en nieuwsprogramma in samenwerking met De Telegraaf. Het programma wordt dagelijks aan het begin van de avond uitgezonden.

"Bewust of niet, maar gisteren is het riool van Khan Younis gebombardeerd. Het Nasser-ziekenhuis is nu niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk een shithole. Het team is er gister en vandaag geweest. Het is om te janken, wat een gruwelijk leed. Hoeveel zullen er nu overlijden aan ernstige darminfecties?". Het is een van de passages in het dagboek van de Nederlandse chirurg Ron van Doorn.

Na zeven weken werken in een noodziekenhuis net ten noorden van de Gazaanse stad Rafah, opgezet door de Britse hulporganisatie UK-Med, vliegt de 63-jarige Van Doorn eind deze week terug naar Nederland. Op de vraag hoe het met hem gaat, zegt hij dat het goed gaat, al voelt hij de vermoeidheid wel. "In het begin deed ik van alles, maar ik merk dat ik de laatste weken niet meer zo hard kan hollen."

In 2018 werkte Van Doorn ook al eens in Gaza. "De situatie was toen heel anders, nu is het heftiger", zegt hij. "Het is net een grote gevangenis, want mensen kunnen er niet in of uit. Zeven jaar geleden kon ik iets vrijer bewegen, nu zit ik opgesloten in de compound van het ziekenhuis."

Behalve het "gebiedje" waarin hij zit, ziet hij weinig van de Gazastrook. Van Doorn: "Ik kom niet buiten de poort. Misschien is dat ook maar beter. Toen ik met de auto hierheen reed, zag ik allemaal platgebombardeerde huizen, net een maanlandschap. Mensen slapen in tentjes tussen de huizen. Vreselijk en mensonterend."

Operatiekamers

Op zelfgemaakte foto's is te zien in wat voor ruimte hij werkt. In containers en tenten bevinden zich geïmproviseerde operatiekamers, ingericht met tafels en medische apparatuur. "We zijn met twee internationale chirurgen, een lokale arts en een orthopeed. Sommige dagen duren tot in de nacht, andere dagen tot zeven uur in de avond. Op de vrijdag ben ik vrij."

Elke ochtend begint de chirurg uit Dongen met een ronde langs de patiënten. "Daarna beginnen we met opereren. Vorige week waren er 150 patiënten. Soms gaat het om kleinere ingrepen, zoals een verbandwissel, maar er waren ook grotere operaties."

Van Doorn ziet geregeld flinke wonden aan de buik of borst, schotwonden of scherfwonden. Het gaat dan vaak om mensen die gewond zijn geraakt bij voedseluitgiftepunten, voedseldroppings of bombardementen. "Als er een bom valt, vliegen de scherven door de tenten", zegt Van Doorn.

Ook ziet hij geregeld mensen terugkeren in het ziekenhuis. "Laatst kwam er een patiënt binnen die zijn linkerarm was verloren en daarna zijn beide benen. En een jonge jongen kreeg na een schotwond pennetjes in zijn onderarm en werd opnieuw geraakt door een scherf, in zijn andere onderarm."

Compassie

De leefsituatie van de Palestijnen noemt hij erbarmelijk. "Het is bloedheet in de tenten, meer dan 35 graden. Er is wel een ventilator, maar geen airco. Ook is er weinig eten, soms een maaltijd per dag en nauwelijks drinkwater."

"Deze mensen leven al twee jaar in ellende. De nood is hoog hier en ze hebben steun nodig. Al zouden wij niet kunnen helpen, dan zijn ze alsnog blij dat er mensen zijn die om hen geven. Deze mensen verdienen compassie, verdienen dat mensen voor hen zorgen. Ik ben bevoorrecht dat ik dat mag doen."

Zaterdag verwacht Van Doorn weer in Nederland te zijn. Maar als het aan hem ligt, keert hij in oktober terug naar Gaza.

Of hij zich veilig voelt in Gaza? "Veiligheid is een relatief begrip", zegt hij. "Ik denk dat we veilig zijn. Volgens mij is er geen directe dreiging. Ik weet dat er altijd wat kan gebeuren, maar ik voel me veilig. Het kan schijnveiligheid zijn."

Cliniclown zonder rode neus

De chirurg ziet veel ellende om zich heen, maar probeert op zijn manier ook luchtigheid te brengen. "Even een beetje gek dansen in de zaal of grapjes maken, zodat de kinderen heel even kunnen lachen." Hij omschrijft zichzelf als een cliniclown zonder rode neus. "Het is belangrijk dat deze mensen even een moment van ontspanning krijgen".

Met zijn gezin in Nederland heeft Van Doorn een keer per dag telefonisch contact. "Het internet is redelijk stabiel, dus ik bel elke dag naar huis. Ik heb gelukkig geen last van posttraumatische stress. Ik weet natuurlijk nooit of het nog komt, maar ik kan alles goed verwerken. Ik deel alleen niet alles met mijn familie, want sommige dingen zijn te gruwelijk."

In Deurne zijn 24 woningen ontruimd vanwege een grote brand. Het vuur brak rond 13.15 uur uit in een hoekwoning aan de Maassingel en breidde zich snel uit naar de andere drie huizen in het blok. De vier getroffen huizen zijn voorlopig onbewoonbaar, schrijft Omroep Brabant.

De bewoners van de getroffen huizen en de ontruimde woningen zijn opgevangen in een nabijgelegen cultuurcentrum. Een paar mensen zijn nagekeken door ambulancepersoneel omdat ze rook hadden ingeademd, maar niemand raakte ernstig gewond. Vanwege de vele rook werd een NL-Alert verspreid.

Razendsnel

"Ik hoorde wat kleine plofjes, zag wat vlammetjes en daarna ging het heel snel", zegt een bewoner die tegenover het getroffen huizenblok woont. "Ik heb nog geprobeerd wat te blussen met een tuinslang, maar het ging allemaal zo razendsnel."

De brandweer van Deurne kreeg hulp van collega's uit onder meer Geldrop en Venray. Rond 15.30 uur was de brand onder controle. Wel zal het nablussen nog een tijd duren.

Hoe de brand kon ontstaan, is nog niet duidelijk. Volgens Omroep Brabant begon het vuur in een tuin. Er was "vrijwel zeker" niemand in de woning waar de brand begon, aldus de omroep.

Een school in de buurt van de brand hoefde niet te worden ontruimd. Wel kregen de medewerkers en omwonenden het advies om ramen en deuren gesloten te houden.

Sinds de ontmoeting tussen Trump en Poetin in Alaska wordt er gestuurd op een alomvattende vredesdeal voor Oekraïne, inclusief draconische eisen van Rusland. Trump wil dat Zelensky de deal accepteert. Europese leiders, die samen met Zelensky het Witte Huis bezoeken, gaan proberen Trump weer 'aan hun kant te krijgen'. Maar gaat dat wel lukken?

"Het geduld van Trump begint op te raken", zegt VS-correspondent Sjoerd den Daas, die op de Alaska-top in Anchorage was. Hij schetst in de podcast hoe de Amerikaanse president daarnaartoe ging en met welk gemoed hij is teruggekomen. Het belooft voor Oekraïne niet veel goeds.

Bob Deen, Oekraïne-deskundige van Instituut Clingendael, maakt zich ook grote zorgen. Hij vertelt in deze podcast wat er nu bekend is over wat er met de Russen besproken is, waaronder eisen over grondgebied en veiligheidsgaranties.

Poetin lijkt succesvol een wig te hebben gedreven tussen de VS en Oekraïne, zegt Deen, waardoor Trump de Oekraïense president als dwarsligger is gaan zien. De 'artikel 5-achtige veiligheidsgarantie' waar speciaal gezant Steve Witkoff nu over spreekt, noemt hij "vaag" en daardoor ook gevaarlijk.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Voor het eerst in anderhalve maand was het vanochtend weer ouderwets druk op schoolpleinen in het zuiden van het land. Voor tal van leerlingen van scholen in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Zeeland en een flink aantal gemeenten in Gelderland eindigde namelijk de zomervakantie.

Met het einde van de vakantie in regio Zuid ging het op die schoolpleinen vanzelf ook alweer snel over datgene wat al jaren het grootste probleem is in het onderwijs: het structurele personeelstekort in de sector.

Dat tekort gaat breder dan alleen leraren, weten ze op basisschool Sint Jozef in het Noord-Limburgse Tegelen. In die regio is ook een tekort aan schoolleiders. De school heeft daarom met dertien andere schoolbesturen een opleiding opgezet om nieuwe schoolleiders op te leiden én te behouden voor de regio en het onderwijs.

Sinds 2023 zijn er nu achttien schoolleiders opgeleid, waarvan driekwart een baan vond als schooldirecteur in de regio. Het zijn precies de initiatieven die demissionair staatssecretaris Paul (Onderwijs, VVD) toejuicht. Vanochtend was Paul daarom aanwezig op de school in Tegelen, bij de start van het schooljaar.

Structureel tekort

Ze noemt het initiatief in Noord-Limburg "supermooi" en een goed voorbeeld van hoe scholen op eigen houtje een probleem aanpakken, omdat een schoolleider volgens haar "heel bepalend" is voor het reilen en zeilen van een school.

Paul onderstreept dat er geen magische oplossing als het gaat om het structurele tekort aan leraren en schoolleiders. "Je ziet die tekorten ook in andere sectoren, zoals in de zorg en techniek", zegt ze.

Eind vorig jaar schreef Paul in een Kamerbrief al dat het tekort aan leerkrachten en schoolleiders de komende jaren groot blijft, onder meer omdat het aantal leerlingen naar verwachting toeneemt en de komende jaren meer schoolleiders en leraren met pensioen gaan.

In de grote steden zijn de problemen het grootst. Basisscholen kwamen vorig jaar 7700 fulltime leraren tekort en op middelbare scholen was er sprake van een tekort aan 3800 voltijdsbanen.

Watertrappelen

De staatssecretaris zegt met een pakket aan maatregelen de schoolleiders te willen helpen die nu, aan het begin van het schooljaar, "met hun handen in het haar zitten".

Naast het toejuichen van initiatieven zoals de schoolleidersopleiding in Noord-Limburg noemt ze daarbij het stimuleren van zij-instroom, het aanmoedigen van het werken van meer uren "voor leraren die dat kunnen en willen", en het goed begeleiden van beginnende leerkrachten.

"Want we weten allemaal dat als iemand in de eerste drie jaar niet goed wordt begeleid, en mensen het gevoel krijgen dat ze aan het watertrappelen zijn, dat ze het onderwijs dan weer verlaten", legt Paul uit. Daarnaast moeten leraren behouden blijven voor het onderwijs door onder meer te investeren in salarissen en het verlagen van werkdruk. "Daar zetten we ook zwaar op in."

21 kinderen per klas?

D66 en SP lanceerden vandaag, bij de start van het nieuwe schooljaar, een pleidooi voor maximaal 21 kinderen per klas. Volgens de partijen gaat zo de onderwijskwaliteit omhoog en de werkdruk voor leraren omlaag. Dat maximumaantal per klas zou dan ook in de wet moeten worden vastgelegd.

Paul noemt het plan van de twee oppositiepartijen "een heel mooi wensdenken", maar volgens haar is het belangrijker om in te zetten op maatregelen dan "allerlei zaken wettelijk te verankeren".

Paul: "Als ik al die leraren op de planken had liggen, zou ik ze nu allemaal inzetten. Maar die heb ik niet. En het is belangrijk om te zeggen dat de gemiddelde klassengrootte in Nederland 23 is, dus we zitten al dicht tegen die 21 aan."

Het treinverkeer is verstoord op een van de drukste spoortrajecten van ons land, tussen Eindhoven en Utrecht. Verzakkingen van het spoor leiden tot problemen.

Door de verzakkingen rijden al een groot deel van de dag twee in plaats van zes intercity's per uur tussen Eindhoven en Utrecht. Ook reden er urenlang minder sprinters op een deel van het traject.

De eerste problemen werden donderdag ontdekt, waardoor de maximumsnelheid al werd teruggebracht tot 80 kilometer per uur. Vanochtend kwamen er nieuwe problemen bij, waardoor er op een flink stuk van de route slechts 40 kilometer per uur kan worden gereden.

Spoorbeheerder ProRail zegt dat de nieuwe verzakkingen gevonden zijn tussen Zaltbommel en Den Bosch. Verklaren kan de spoorbeheerder de verzakkingen vooralsnog niet.

De NS waarschuwt dat de problemen in ieder geval nog de hele maandag zullen duren. Het vervoersbedrijf denkt dat de verstoring rond 01.15 uur is opgelost.

EO-presentator Tijs van den Brink heeft ge­sol­li­ci­teerd voor de Tweede Kamer voor het CDA. Dat meldt de EO op zijn website. Hij stopt met onmiddellijke ingang zijn journalistieke werk bij de omroep.

"Na de val van het kabinet heb ik de stoute schoenen aangetrokken en een sollicitatiebrief geschreven naar het CDA", laat Van den Brink weten in een persbericht van de Evangelische Omroep. "Of het uiteindelijk tot een Kamerlidmaatschap komt, wordt bepaald door het CDA en de kiezer. Dat is spannend maar ik zet deze stap met overtuiging."

De 55-jarige Van den Brink werkt meer dan 25 jaar bij de EO. Hij presenteerde de laatste tijd journalistieke programma's als Dit is de Dag en Dit is Tijs en de podcast De Spindoctors. De omroep zoekt momenteel vervanging voor die programma's.

Voor een programma, Adieu God?, lopen de opnames nog. Die maakt Van den Brink wel af omdat het niet om een journalistiek programma gaat.

Tijs van den Brink zegt in het persbericht dat hij er nooit een geheim van gemaakt "dat de politiek trekt". Het CDA bevestigt dat Van den Brink heeft gesolliciteerd, maar kan nog niet zeggen of hij op de kandidatenlijst komt, en hoe hoog als dat het geval is.

Terugkeer uitgesloten

Hans van der Linden, hoofdredacteur journalistiek bij de EO, wijst erop hoe belangrijk Van den Brink voor de journalistieke afdeling van de EO is: "Tijs heeft zich bij de EO ontwikkeld tot gezaghebbend journalist met geloof en politiek als specialiteit. Zijn manier van werken kenmerkte zich door nuchterheid, scherpte en zorgvuldigheid. Ik zal hem, zijn journalistieke vakmanschap en morele antenne missen, maar ik gun hem deze stap van harte."

Mocht Van den Brink niet in de Tweede Kamer belanden, dan gaan hij en de EO in gesprek over de ontstane situatie. Een terugkeer naar zijn huidige werkzaamheden is daarbij uitgesloten, zegt de omroep.

Er hebben zich al meerdere bedrijven gemeld die interesse hebben in een overname van het failliete CêlaVíta. Dat zegt curator Frans Aartsen. "We moeten nog kijken hoe serieus die interesse is, maar ik heb goede hoop op de mogelijkheden van een doorstart." Welke bedrijven interesse hebben houdt hij geheim.

Vorige week ging CêlaVíta failliet. Het bedrijf, opgericht in 1967, kampte al langere tijd met financiële problemen. CêlaVíta leverde voorgesneden aardappels en gekruide aardappelpartjes aan supermarkten, hotels en restaurants.

Bij een faillissement benoemt een rechter altijd een curator. Dat is een extern persoon, vaak een advocaat gespecialiseerd in faillissementsrecht. Die curator moet dan bekijken hoe schuldeisers nog een deel van hun geld kunnen terugkrijgen en of er kopers zijn voor een bedrijf.

Ontslag

Het personeel van CêlaVíta is verteld dat het vanwege het faillissement wordt ontslagen. Het gaat volgens de curator om 171 mensen die in dienst waren. De betaling van hun loon wordt door dat ontslag voor maximaal de komende zes weken overgenomen door uitkeringsinstantie UWV. Naast het vaste personeel waren er ook flexkrachten actief.

Er worden op dit moment geen aardappelproducten meer gemaakt in de fabriek in Wezep. Ook is er geen voorraad meer waaruit geleverd kan worden. Jumbo liet vorige week weten dat het aanbod aan CêlaVíta-producten bij de supermarktketen al langere tijd gering is. Jumbo zegt huismerk-producten te hebben als alternatief.

Vandaag zegt Albert Heijn een korte onderbreking te verwachten in de levering van gekoelde aardappelen. "Vanaf eind deze week verwachten we weer op onze normale beschikbaarheid te zitten", aldus een woordvoerder.

Volgens Margreet Pasman van vakbond FNV kwam het faillissement niet als een verrassing. "Ook voor de mensen die er werkten niet. Het ging al langer slechter. Maar het is wel heel pijnlijk." Volgens Pasman was de fabriek verouderd en was er sprake van achterstallig onderhoud.

Groningen kampt met overlast van drugsdealers en -gebruikers. Bewoners van het Martinikerkhof in het stadscentrum zijn de overlast meer dan beu en vragen om actie van de gemeente. Maar de oplossing lijkt niet zo makkelijk gevonden.

In het Martinikerkhof ervaren de bewoners al jaren veel overlast. Volgens hen vechten verschillende groepen jongeren er ruzies uit en wordt het parkje ook gebruikt door drugsdealers en -gebruikers. "En dat zijn soms echt schrikbarend jonge gastjes, gewoon zielig om te zien", zegt een omwonende tegen RTV Noord.

De bewoners willen dat de gemeente en politie concrete stappen ondernemen om de overlast tegen te gaan. Er wordt volgens hen te weinig gedaan. "We hebben al langer overlast, maar dit jaar is het wel heel extreem", vertelt een andere buurtbewoner.

Hij hoopt dat de gemeente cameratoezicht instelt en bordjes plaatst om bezoekers van het kerkhof te herinneren aan de regels. "Dan kunnen handhavers in de toekomst overlastgevers wijzen op de regels, want die doen echt niets."

Waterbedeffect

Dat de problematiek al langer speelt, weten ze ook in de Groningse gemeenteraad. Niels Hilboesen, raadslid voor de lokale Stadspartij 100% voor Groningen, stelde er onlangs vragen over aan het college van burgemeester en wethouders.

De problemen spelen niet alleen in het Martinikerkhof. Hilboesen somt op: "De Grote Markt, de Gele Loper, Nieuwstad, Spilsluizen, de Museumbrug, Oosterhaven, het Noorderplantsoen. Noem maar op. Het zijn plekken waar grote incidenten hebben plaatsgevonden." Vorige week klaagden de bewoners van de Oosterhaven, net buiten het centrum, ook over overlast van drugsverslaafden. Ook zij willen dat de gemeente actie onderneemt.

Hilbloesem spreekt van een waterbedeffect: wanneer de gemeente de overlast in de ene wijk aanpakt, door bijvoorbeeld gebiedsverboden op te leggen, verplaatst het zich naar een andere plek. "Er wordt een plekje in de stad aangepakt en dat probleem verplaatst zich naar een andere plek. Het neemt niet af."

Dwangsommen

Dat maakt dat het vinden van een oplossing niet makkelijk is, ziet ook Jan Brouwer, hoogleraar Algemene rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Volgens de hoogleraar kan de burgemeester gebruik maken van een veel effectievere oplossing: het opleggen van dwangsommen.

"Dan kan de burgemeester tegen overlastgevers zeggen: de volgende keer dat wij je drugs zien dealen, krijg je een dwangsom van 5000 euro", vertelt Brouwer. "Dat ondermijnt hun businessmodel en blijkt in westelijke steden heel effectief."

De gemeente laat weten dat de burgemeester inderdaad dwangsommen kan opleggen aan overlastgevers en dat deze maatregel al enkele keren is gebruikt.

Maatregelen tegen overlast

Burgemeester Roelien Kamminga erkent de problemen en is in gesprek gegaan met de buurtbewoners van het Martinikerkhof. "Er gebeurt veel de laatste tijd", zegt ze. Er zijn volgens haar al verschillende maatregelen genomen om de overlast in de stad tegen te gaan, waaronder een aanpak gericht op jongeren en specifieke gebieden.

Ook de burgemeester wijst op een waterbedeffect. "Het nadeel is dat je ziet dat het op andere plekken weer terugkomt, zoals op het Martinikerkhof." Dat er iets moet gebeuren, ziet ook de gemeente. "Je wilt voorkomen dat je het in het ene gebied aanpakt, en het in het andere gebied terugkomt."

De wens van de bewoners van het Martinikerkhof op camera's te plaatsen, sluit Kamminga niet op voorhand uit. "Camera's kunnen een onderdeel zijn van je inzet. We moeten wel nadenken of dat alleen de oplossing gaat zijn", zegt ze. "Als je hier camera's ophangt en iedereen vervolgens ergens anders doorgaat, is dat ook niet wat je wil."

Vandaag begint het slotpleidooi in de zaak van het boegbeeld van de vrijheidsbeweging in Hongkong: mediatycoon Jimmy Lai. Hij wordt verdacht van opruiing en samenspanning met buitenlandse machten, strafbare feiten onder de nationale veiligheidswet die in 2020 onder druk van Peking in Hongkong werd aangenomen. Lai ontkent hier schuldig aan te zijn.

Lai zit momenteel een gecombineerde gevangenisstraf uit van 5 jaar en 9 maanden voor huurfraude en deelname aan een reeks ongeoorloofde bijeenkomsten. Als de inmiddels 77-jarige Lai schuldig wordt bevonden, hangt hem een levenslange gevangenisstraf boven het hoofd.

De zaak wordt door velen gezien als een keerpunt voor de persvrijheid en onafhankelijke rechtspraak in Hongkong.

Mediamagnaat

Lai werd geboren in de Zuid-Chinese stad Guangzhou. Op zijn twaalfde smokkelde hij zichzelf de grens met Hongkong over en ging hij aan de slag in een textielfabriek. In de decennia daarna groeide hij uit tot een zeer succesvolle zakenman in de kledingindustrie.

Kort na het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking in 1989 besloot Lai zijn kapitaal te gebruiken om de media in te gaan. Het doel: via de onafhankelijke journalistiek de vrijheden van Hongkong waarborgen. Vrijheden die Chinezen op het vasteland niet hebben.

In 1990 richtte Lai NextMagazine op en in de jaren daarna de Apple Daily, een magazine en krant die binnen de kortste keren uitgroeide tot een van de populairste media in Hongkong.

Boegbeeld voor persvrijheid

Via zijn media ging Lai vaak de strijd aan met het Chinese regime en Hongkongse leiders die hij als pro-China beschouwde. Zo publiceerde hij verhalen over corruptie en de systematische mensenrechtenschendingen door het Chinese regime.

Daarnaast speelden zijn media een cruciale rol in de vrijheidsstrijd en de prodemocratische "parapluprotesten" in 2014 in Hongkong. Lai ging niet alleen zelf de barricaden op (iets dat hij bleef doen totdat hij in 2020 gearresteerd werd), maar de Apple Daily was ook een belangrijke facilitator in het protest. De krant publiceerde praktische informatie over waar de demonstranten zich verzamelden, hoe ze zich konden beschermen tegen politiegeweld en welke rechten de demonstranten hadden.

En net zo belangrijk: de Apple Daily werd een bron voor buitenlandse media wereldwijd. Via hun berichten kon de hele wereld meekijken hoe de Hongkongers de strijd aangingen met het autoritaire gezag uit Peking. Dit alles droeg bij aan felle internationale kritiek en druk op de bestuurders in Hongkong, maar nog gevoeliger, op de leiders in Peking. In 2020 begon de Apple Daily het nieuws ook in het Engels uit te verslaan, maar dat was van korte duur.

Kort na de invoering van de nationale veiligheidswet werd Lai opgepakt en deden honderden politieagenten meerdere invallen bij de Apple Daily. Na verschillende inbeslagnames van materialen en arrestaties van journalisten sloot de Apple Daily in 2021 zijn deuren.

Internationale aandacht

De zaak krijgt internationaal veel aandacht. Het Verenigd Koninkrijk, waar Lai staatsburger is, en de Verenigde Staten hebben al jaren kritiek op het proces en eisen een eerlijke rechtsgang. Ook de Europese Unie heeft zich uitgesproken.

De VS speelt een opvallende rol in het proces. Vlak voor de arrestatie van Lai ontmoette hij een reeks zeer prominente Amerikaanse bestuurders, onder wie toenmalig vicepresident Mike Pence, minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo en de Nationale Veiligheidsadviseur, John Bolton van Trump. Het zijn deze ontmoetingen die weleens de aanleiding kunnen zijn voor de aanklacht van "samenspanning met buitenlandse machten".

Trump voelt zich dan ook zeer betrokken bij de zaak. Tijdens zijn verkiezingscampagne voor zijn tweede presidentschap stelde Trump dat hij met de Chinese president Xi zou praten en dat hij er "100 procent zeker van was dat hij Lai vrij zou krijgen". Vorige week was hij iets terughoudender en stelde hij dat hij "er alles aan doet om Lai te redden". In hoeverre Peking gevoelig is voor de oproep van Trump is nog maar de vraag.

Martelaar

Het vonnis wordt in oktober verwacht. De kans dat Lai wordt vrijgesproken is klein. Ondanks dat Lai nauwelijks contact heeft met de buitenwereld, vrezen de autoriteiten nog steeds voor zijn invloed.

Door Hongkong niet te ontvluchten, hoewel hij daar wel de kans toe had, en te blijven strijden voor persvrijheid in Hongkong, wordt hij door velen gezien als martelaar voor de vrijheid van Hongkong en tegen het autoritaire gezag uit Peking.

Acteur en stemacteur Hein Boele is op 85-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt de familie na berichtgeving van HP/De Tijd. Boele leende decennialang zijn stem aan Elmo, het harige rode monster uit het kinderprogramma Sesamstraat.

Sinds begin jaren 80 was Boele de stem achter Elmo. In het begin was het nog een achtergrondmonstertje met een lage stem, maar toen de pop in de Amerikaanse versie van het programma na enkele jaren een andere stemacteur kreeg, paste Boele noodgedwongen ook zijn Elmo-stem aan.

Iets waarvoor hij naar eigen zeggen veel moest oefenen. Tijdens het 25-jarig jubileum van Sesamstraat in Nederland ontmoette Boele zijn Amerikaanse collega. "Hij was zeer te spreken over wat ik deed. Hij zei letterlijk: 'Je doet het 't best van allemaal'."

'Altijd een feestje'

Boele genoot van zijn rol als Elmo. "Het is iedere keer weer een feestje", zei hij ooit in een interview. "Het is ook heel veel lachen. Elmo is een fantastisch kind van drie. Die slecht grammaticaal spreekt, maar toppunt van optimisme. Al zal er wat mislukken er is altijd wel een oplossing. "

Tegen Omroep Flevoland vertelde Boele dat er ooit op straat een vrouw naar hem toe kwam die aan hem vroeg of hij Elmo na kon doen voor haar dochtertje. "Dat doe ik nooit meer", zei Boele. "Dat meisje schrok zich gek. Want uit een oud gezicht de stem van Elmo klopte niet voor haar. Die had de pop in haar hoofd."

Bekijk hier een fragment van Elmo met de stem van Hein Boele:

Boele was ook stemacteur in veel films. Zo was hij te horen als Hildebrand Slakhoorn in meerdere Harry Potter-films, maar zat zijn stem ook in Sjakie en de chocoladefabriek (2005), Jungle boek 2 en De Prinses en de Kikker. Daarnaast was hij de stem van Konijn in een reeks films en series over Winnie de Poeh.

Als acteur had hij (gast)rollen in onder meer Oppassen!!!, Flikken Maastricht en Goede tijden, slechte tijden. In 2019 was hij te zien in de serie De Luizenmoeder. Het was zijn laatste rol op televisie.

Boele overleed na een kort ziektebed op 28 juli.

"We zitten klem tussen een terroristische organisatie die onze kinderen vasthoudt en een regering die weigert ze vrij te krijgen om politieke redenen." Dat zei Yehuda Cohen gisteravond, de vader van een man die bij de terreuraanval van Hamas van 7 oktober 2023 als gijzelaar werd meegenomen naar Gaza.

Cohen deed mee aan een van de grootste manifestaties tegen de Israëlische regering sinds het begin van de Gazaoorlog. De eis: een eind aan die oorlog en vrijlating van de Israëlische gijzelaars die daar al bijna twee jaar worden vastgehouden.

Volgens de organisaties van gijzelaars en hun families waren alleen al in Tel Aviv 500.000 mensen op de been en elders in Israël een gelijk aantal. Een officiële telling is er niet.

Als de aantallen kloppen, heeft 10 procent van de inwoners van Israël meegedaan:

Aan het protest in Tel Aviv deden ook ex-gijzelaars mee die dit jaar of eerder bij een ruil met Palestijnen in Israëlische gevangenissen waren vrijgekomen. Ze richtten zich rechtstreeks tot president Trump met de boodschap: zorg dat onze regering een akkoord met Hamas sluit want uit zichzelf zal ze dat niet doen.

Dat bleek ook gisteren uit de reactie van premier Netanyahu: "Zij die een eind van de oorlog willen voordat Hamas verslagen is, versterken niet alleen de positie van Hamas en vertragen niet alleen de vrijlating van de gijzelaars. Ze zorgen ook dat de verschrikkingen van 7 oktober 2023 zich zullen herhalen."

Gaza-Stad

De Israëlische regering heeft eerder deze maand juist voor voortzetting van de oorlog gekozen. Ze wil ook Gaza-Stad bezetten, een van de laatste twee gebieden die nog niet onder controle staan van het Israëlisch leger. Wanneer het offensief begint is niet bekend, maar de buitenwijk Zeitoun wordt al een week gebombardeerd.

Aangenomen wordt dat Hamas in Gaza-Stad in ieder geval een deel van de ongeveer vijftig resterende gijzelaars verborgen houdt. Ongeveer twintig daarvan zouden nog in leven zijn. Het Israëlische leger en ook de demonstranten zijn bang dat ze bij de komende gevechtshandelingen omkomen of door Hamas worden vermoord voordat ze bevrijd kunnen worden.

Daarnaast maken ze zich zorgen over de doden en gewonden die bij nieuw offensief aan de kant van het Israëlische leger zullen vallen.

Woede over het lot van de Palestijnen is er niet of nauwelijks. De grootste Israëlische nieuwsorganisaties berichten niet of nauwelijks over de uithongering van Palestijnen, andere mensenrechtenschendingen en het genocidaal geweld in Gaza. Daar staat tegenover dat ze wel aandacht besteden aan rapporten die de berichten daarover bagatelliseren.

Verslaggever Israël en Palestijnse gebieden Sander van Hoorn

"Nog altijd gaat het de meeste demonstranten in eerste instantie niet om het lot van de Gazanen. Iedereen kent wel iemand die geraakt is op 7 oktober 2023 of iemand die in het leger zit. Daar gaat het ze om. De betrokkenheid met het lot van de gijzelaars is enorm, net zoals het cynisme van de meeste mensen over de redenen van premier Netanyahu om maar door te vechten.

Toch verandert er iets. Steeds vaker hoor je op dit soort demonstraties - zeker als je wat langer met mensen doorpraat - zorgen over het lot van de mensen in Gaza.

Dat is vaak niet direct, maar loopt via zorgen over het beeld van Israel in het buitenland. Of via de morele redenering dat juist een volk dat de Holocaust overleefde niet in de buurt moet komen van iets wat lijkt op hetzelfde handelen.

Maar toch ook steeds vaker wel direct: het is genoeg geweest. We kunnen niet iedereen doden of verdrijven en dus komt er 'een dag na de oorlog' en die is nu. Hamas is geen factor meer, laten we Gaza met rust laten in de hoop dat zij ons ook met rust laten. "Wij zien de beelden niet op onze eigen tv, maar er is daar hongersnood. We weten het."

Je hoort het vaker, zelfs ongevraagd. Om meestal dan toch weer uit te komen bij de eerste redenering: 'Maar als Hamas morgen de gijzelaars vrijlaat en de wapens neerlegt, is er ook geen oorlog en geen honger meer."

Skibidi is een van de 6000 nieuwe woorden die zijn opgenomen in het prestigieuze Cambridge Dictionary. Het onzinwoord uit een reeks YouTube-filmpjes krijgt er gezelschap van andere internetwoorden als tradwife, mouse jiggler en delulu.

Het woord skibidi dook in 2023 voor het eerst op in een reeks bizarre filmpjes over bewegende toiletten met een menselijk hoofd dat uit de pot steekt. De absurdistische mix van toilethumor, geweld en basale animaties werd snel populair bij de jongste generaties internetgebruikers, vaak tot verbijstering van hun ouders.

In 2024 was het een van de acht woorden die kans maakten op de titel Kinderwoord van het Jaar van het NOS Jeugdjournaal. Het legde het in een strijd met ook sigma, rizzler en slay uiteindelijk af tegen bruh.

Contraniem

Wie nu als boomer wanhopig het Cambridge Dictionary raadpleegt op zoek naar de betekenis van het woord, komt niet heel veel verder. Het woordenboek weet nog te vertellen dat het een bijvoeglijk naamwoord is, maar afhankelijk van de context kan het iets goeds of slechts omschrijven, of zelfs helemaal niets betekenen.

Als voorbeeldzinnen noemt het woordenboek bijvoorbeeld "Wat was het meest skibidi onderdeel?" of "Dat was niet zo skibidi rizz van je", om meteen maar een nieuwe modewoord voor charismatisch erbij te noemen. Overigens past het woord met die ambigue betekenis in de reeks typeringen die contraniemen worden genoemd: woorden als ziek, wreed of gruwelijk, die zowel positief of negatief kunnen worden uitgelegd.

Een andere internettrend die het woordenboek heeft gehaald is tradwife, een getrouwde vrouw die zich conformeert aan geijkte seksepatronen door huishoudelijk werk als koken en schoonmaken te doen. Volgens het woordenboek is het daarbij gebruikelijk dat ze erover bericht op sociale media, met name TikTok.

Delulu

Ook delulu is nu officieel Engels. Dat woord, afgeleid van delusional, wordt gebruikt om aan te geven dat iemand er waanideeën op nahoudt, met name verzinsels waarbij iemand er bewust voor kiest om ze in stand te houden. Het begrip werd gemunt in kringen van K-pop-fans, waarin fans delulu worden genoemd als ze ervan overtuigd zijn ooit een persoonlijke relatie te kunnen opbouwen met hun idool.

De opkomst van thuiswerken draagt ook een woord bij: mouse jiggler, vrij vertaald muiswiebelaar: iemand die doet alsof hij op afstand aan het werk is door af en toe de muis heen en weer te bewegen. Zo was er in Groot-Brittannië een politieagent die haar werkcomputer aanhield door iets op de spatiebalk te leggen. Ze viel door de mand omdat er 19 miljoen meer aanslagen op haar toetsenbord waren geregistreerd dan een jaar eerder.

Dankzij internet en sociale media komen en gaan nieuwe woorden tegenwoordig in rap tempo. De makers van het woordenboek leggen uit dat die niet allemaal in aanmerking komen om te worden opgenomen. "We voegen ze alleen toe als we denken dat ze bestaansrecht hebben."

Voor het eerst sinds de militaire staatsgreep, vier jaar geleden, heeft Myanmar verkiezingen aangekondigd. De eerste ronde begint op 28 december, meldt de staatstelevisie. De data voor de volgende fasen zijn nog niet bekend.

Westerse landen waren eerder al kritisch op de plannen voor verkiezingen. Oppositiepartijen zijn uitgesloten van deelname of weigeren zelf deel te nemen. Daarom worden de verkiezingen door de westerse landen afgedaan als een poging om de macht van de junta te verstevigen.

Burgeroorlog

Sinds 2021 woedt in Myanmar een bloedige burgeroorlog. Het leger wierp destijds de democratisch gekozen regering van Aung San Suu Kyi omver. Sindsdien zit ze vast en wordt het land geleid door een junta. Het militaire regime heeft in eigen land te maken met hevig verzet van gewapende groeperingen.

Het geweld in Myanmar heeft geleid tot duizenden doden. Volgens mensenrechtenorganisaties leven miljoenen mensen als gevolg van de oorlog in voortdurende onzekerheid en hebben burgers te maken met veel voedselschaarste. Miljoenen burgers in het land zijn ontheemd.

Overwinningen

Een coalitie van het gewapende verzet boekt de laatste tijd overwinning op overwinning op de junta. Onder meer volgens de BBC had het regime eind vorig jaar nog maar de volledige controle over 21 procent van het land, al heeft het de belangrijke grote steden, inclusief luchthavens en transportroutes, stevig in handen.

Informatie uit het land is schaars. Daardoor is de huidige precieze situatie moeilijk in te schatten.

Strafrechtadvocaten mogen niet langer een laptop, mobiele telefoon, tablet of USB-stick meenemen als ze een cliënt in de gevangenis bezoeken. Dat heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) laten weten aan de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). De orde is daar verbolgen over.

Tot nu toe gold er alleen een verbod op laptops voor advocaten in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Dat werd in 2021 ingesteld na de arrestatie van advocaat Youssef T., de neef en toenmalig raadsman van crimineel Ridouan Taghi.

De DJI breidt het verbod nu uit naar alle penitentiaire inrichtingen. Als reden wordt genoemd dat de dienst "toenemende contrabande en crimineel handelen" wil tegengaan.

De Nederlandse orde van advocaten noemt de maatregel "onacceptabel, onbegrijpelijk en onwerkbaar". "Dit zal het werk van strafrechtadvocaten onmogelijk maken", zegt Karin de Lange, bestuurder van de NOvA en zelf strafrechtadvocaat tegen de NOS.

Camerabeelden en opnames

"Mijn dossiers beslaan duizenden, zo niet tienduizenden pagina's. Die worden digitaal verstrekt en ook nog eens voortdurend geüpdatet. Als je dan naar de gevangenis gaat om met je cliënt die stukken door te kunnen spreken moet je dat ook optimaal kunnen doen", zegt De Lange. "Daar moet je snel in kunnen zoeken."

Ze wijst verder op camerabeelden en digitale opnames die in strafzaken gebruikt worden. "Die moet je met je cliënt kunnen bekijken, beluisteren en bespreken. Ik zie niet in hoe ik dat zou moeten doen zonder laptop."

Het argument dat het verbod op telefoons en laptops de veiligheid binnen en buiten de gevangenis ten goede zou komen, snapt de advocaat niet. "Die redenering is zorgwekkend. Het getuigt van een heel groot wantrouwen richting de advocatuur."

Gesprek aangaan

Aanwijzingen dat advocaten cliënten via digitale gegevensdragers helpen hun criminele activiteiten binnen de gevangenismuren voort te zetten zijn De Lange niet bekend. "En als ze die hebben, moeten ze het gesprek met ons aangaan."

Ze benadrukt dat raadslieden bij ieder gevangenisbezoek moeten aangeven wat voor digitale apparatuur ze meenemen. "Op het moment dat de advocaat de gevangenis weer verlaat, moet aangetoond worden dat dat weer mee naar buiten gaat. Ik zie niet in wat deze maatregel bijdraagt aan de veiligheid."

Uitzondering

De DJI zegt er wel degelijk van overtuigd te zijn dat een laptopverbod de veiligheid verbetert. Bovendien zal er een uitzondering gelden wanneer het apparaat "strikt noodzakelijk is voor de uitvoering van het werk", zegt de dienst in een reactie. In dat geval kan de gevangenisdirecteur alsnog toestemming verlenen.

Het is nog niet duidelijk wanneer de maatregel ingaat. Deze week staat een gesprek gepland tussen de DJI en de NOvA.