NOS Nieuws - Algemeen

De criminelen die de medische gegevens van honderdduizenden Nederlanders hebben gestolen bij een laboratorium in Rijswijk, eisen bijna 1,1 miljoen euro van het bedrijf om te voorkomen dat de gegevens worden gepubliceerd.

Dit weekend verscheen een bericht op het dark web waarin de hackergroep Nova dreigde om de gegevens alsnog openbaar te maken. Inmiddels noemen de hackers ook een bedrag: Nova wil dat Clinical Diagnostics 11 bitcoins betaalt, wat neerkomt op bijna 1,1 miljoen euro.

De hackers beweren dat een andere geïnteresseerde koper de gegevens voor dat bedrag wil hebben, al kan dat ook bluf zijn.

'Afspraken geschonden'

Nova plaatste het dreigement dit weekend op het dark web, met het bericht dat Clinical Diagnostics afspraken met Nova zou hebben geschonden. Welke afspraak dat is wordt niet vermeld. Mogelijk gaat het om het betrekken van de politie bij het datalek.

Clinical Diagnostics heeft eerder al losgeld betaald aan Nova, bevestigde de hackersgroep aan RTL Nieuws. Het bedrijf deed dat waarschijnlijk om te voorkomen dat de gegevens in eerste instantie gepubliceerd zouden worden. Het is niet duidelijk hoeveel geld is betaald.

Nu chanteert de hackersgroep het bedrijf dus opnieuw. Een aftelklok op het dark web geeft Clinical Diagnostics tot de nacht van 28 op 29 augustus om aan de nieuwe eis van de hackers te voldoen.

Honderdduizenden slachtoffers

De hackers hebben gegevens van 485.000 vrouwen gestolen die meededen aan het bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker. Het gaat om gegevens van mensen die bij de huisarts een uitstrijkje hebben laten maken, of thuis een zelftest hebben gedaan. Onder meer de naam, het adres, de geboortedatum, BSN en mogelijk testuitslagen zijn gelekt.

Daarnaast zijn de gegevens van ruim 50.000 vrouwen gepubliceerd op het dark web. Daar zaten ook gegevens tussen van andere onderzoeken, bijvoorbeeld naar de vagina, penis, urine, huidweefsel of wondvocht.

Het gaat daarbij om gegevens van mensen die hiervoor bij de huisarts of in een behandelkliniek zijn geweest. Zij gebruikten - net als het Bevolkingsonderzoek Nederland - hetzelfde laboratorium in Rijswijk om het onderzoek te laten doen.

Nova had de dataset van 50.000 Nederlanders als voorbeeld online gezet. Waarschijnlijk is het slechts een klein deel van de gestolen gegevens. In totaal beweert de groep 300 gigabyte aan gegevens te hebben gestolen. De bestanden die online stonden waren bij elkaar 85 MB. Dat zou neerkomen op 0,03 procent van de totale grootte van de gestolen gegevens.

Twee Nederlandse transporthelikopters die gaan helpen bij het bestrijden van de natuurbranden in Spanje zijn vanochtend vertrokken vanaf vliegbasis Gilze-Rijen. Later vandaag komen de helikopters aan in Léon, in Noord-Spanje.

Het gaat om twee chinooks, die zijn uitgerust met waterzakken. Er reizen ook zestig militairen mee met de helikopters, ter ondersteuning.

Het vertrek van de helikopters, vanochtend:

Jelmer Dam, coördinator natuurbrandbeheersing bij de brandweer, legt uit dat de Nederlandse hulp zeer welkom is in Spanje.

"Er zijn daar nu zo veel branden, waardoor ze er lokaal een beetje doorheen zitten", zegt hij over de situatie in onder meer de noordwestelijke regio Galicië.

"Ik heb zelf ook vele jaren natuurbranden bestreden in Spanje, maar deze situatie heb ik in mijn carrière van 27 jaar nog niet gezien. Er zijn zo veel grote branden tegelijkertijd. De grootste zit al op 18.000 hectare. Dat zijn ongeveer 25.000 voetbalvelden."

Extreme temperaturen

De tientallen natuurbranden in het gebied worden aangezwengeld door extreme temperaturen van ruim boven de 40 graden. Spanje heeft in het gebied inmiddels al bijna 2000 militairen ingezet, die de brandweer ondersteunen bij de brandbestrijding.

Het Europese bosbrandagentschap Effis meldt dat natuurbranden in Spanje dit jaar inmiddels ruim 343.000 hectare in de as hebben gelegd. Dat is een record voor Spanje. Het vorige record stamde uit 2022 (307.000 hectare).

De Nederlandse helikopters die nu onderweg zijn, kunnen zo'n 8000 liter water per keer meenemen. Daarmee kunnen ze grote hoeveelheden water neergooien op plekken waar reguliere brandweervoertuigen lastig kunnen komen. Ook kunnen ze het water op verschillende manieren lozen: of in één keer, of via vernevelen.

'We willen, en kunnen dit'

Demissionair defensieminister Brekelmans zegt dat er vooraf goed is nagedacht over de inzet van de chinooks, en of er nog wel voldoende bluscapaciteit in Nederland achterblijft bij een eventuele natuurbrand in eigen land.

Dat is het geval, aldus Brekelmans. "Het is daarom heel mooi dat wij zo snel deze bijdrage kunnen leveren. Wij willen dit doen, en kunnen dit ook doen."

Het is de bedoeling dat de chinooks vanaf morgen worden ingezet en de komende twee weken in Spanje blijven.

In Bolivia tekent zich een ruk naar rechts af in de eerste ronde van de verkiezingen voor het parlement en een president. De huidige linkse regeringspartij Movimiento al Socialismo (MAS) kreeg bijna geen steun meer en lijkt slechts op 3 procent van de stemmen te kunnen rekenen. Hiermee komt er een einde aan bijna twintig jaar onafgebroken links-socialistisch bestuur.

In de voorlopige uitslagen van de presidentsverkiezingen komt de centrumrechtse senator Rodrigo Paz van de Christendemocratische Partij met 32 procent van de stemmen als voorlopige winnaar uit de bus. De conservatieve Jorge 'Tuto' Quiroga van de centrumrechtse Alianza Libre, die meer dan twintig jaar geleden ook kort president was, volgt met 27 procent.

Oud-president Morales had zijn aanhangers vooraf opgeroepen uit protest een ongeldige stem uit te brengen. 19 procent van de stemmen is inderdaad ongeldig verklaard, maar het is onduidelijk of deze ongeldige stemmen afkomstig zijn van zijn aanhangers.

Niemand van de kandidaten behaalde meer dan 40 procent van de stemmen. De twee centrumrechtse kandidaten moeten het in de tweede ronde op 19 oktober tegen elkaar opnemen. De verkiezingsautoriteit heeft nog niet bevestigd of er een tweede ronde komt.

'Vernieuwing'

De winst voor de 57-jarige Paz komt als een verrassing voor het land. In de peilingen kwam hij niet verder dan 8 procent. Van Quiroga was wel bekend dat hij goed ging scoren. De steenrijke zakenman Samuel Doria Medina, die in de peilingen op zo'n 20 procent van de stemmen kon rekenen, werd onverwacht naar de derde plaats verwezen. Hij kondigde aan Paz te gaan steunen in de tweede ronde.

"Bolivia vraagt niet alleen om een regeringswisseling, het vraagt ook om een verandering in het politieke systeem", zei Paz de afgelopen avond in een toespraak. "Dit markeert het begin van een grote overwinning, een grote transformatie", voegde hij toe, terwijl zijn aanhangers "vernieuwing" scandeerden. De huidig president Luis Arce van MAS heeft de resultaten erkend. "Democratie heeft getriomfeerd", zei hij. "Het woord is aan het Boliviaanse volk."

De MAS kwam in 2006 aan de macht onder leiding van Evo Morales. De oud-president, de eerste inheemse president van Bolivia, diende het land van 2006 tot 2019 in drie termijnen. In 2019 stapte Morales op na beschuldigingen van verkiezingsfraude. Bij de onrust die volgde kwamen tientallen mensen om het leven, het geweld eindigde pas toen Morales naar het buitenland vluchtte.

De oud-president kwam later opnieuw in opspraak omdat hij ervan beschuldigd werd in 2016 een kind te hebben verwekt bij een 15-jarig meisje, wat hij in alle toonaarden ontkent. Justitie wil hem hiervoor vervolgen. Zijn aanhangers stellen dat de aanklacht politiek gemotiveerd is.

Latijns-Amerika-correspondent Nina Jurna:

"Paz haalde veel stemmen binnen in de volksbuurten, bij de arme Bolivianen. Zij verwachten veel van hem, want de economische crisis in Bolivia is enorm, door de brandstofschaarste en een inflatie van 25 procent op jaarbasis. Paz zegt dat hij meer wil investeren in kleine bedrijven.

Zijn tegenstander, Quiroga, is een neoliberaal en voorstander van privatisering en het aantrekken van buitenlands kapitaal. Wie van deze twee het ook wordt, hij staat voor een enorme uitdaging voor het land. Bolivia heeft er in veertig jaar eigenlijk niet zo slecht voorgestaan als nu.

De MAS, die twintig jaar aan de macht was, is tijdens de verkiezingen hard afgerekend. Het is de vraag wat Morales en zijn aanhangers nu gaan doen. Hij kan zich niet meer kandidaat stellen; zijn politieke rol is uitgespeeld. Hij heeft zich teruggetrokken in het tropische deel van Bolivia, de Chapare, waar hij vandaan komt. Daar heeft hij een sterke aanhang van boeren en cocatelers.

Afgelopen tijd waren verschillende demonstraties waar ook doden vielen en waarbij mensen wegen blokkeerden. Zal Morales zijn aanhangers opnieuw ophitsen of accepteert hij dat zijn politieke rol voorbij is? En zullen zijn aanhangers dat ook accepteren? Dat is een vraag die Bolivianen bezighoudt."

De andere linkse kandidaat, de 36-jarige voorzitter van de Senaat, Andrónico Rodríguez, kreeg 8 procent van de stemmen. De kiezers kozen tijdens de verkiezingen ook 26 senatoren en 130 andere volksvertegenwoordigers, die op 8 november in functie treden.

De verschuiving naar rechts sluit aan bij een bredere tendens in Zuid-Amerika, waar landen als Argentinië, Ecuador, Paraguay na jaren van linkse of centrumlinkse regeringen rechtse leiders aan de macht brengen.

Grafisch ontwerper Joe Caroff is gisteren overleden, een dag voor zijn 104e verjaardag. Hij was als designer voor Hollywood verantwoordelijk voor enkele beroemde ontwerpen uit de popcultuur, van James Bonds 007-logo tot de filmposter voor West Side Story.

Caroff maakt het 007-logo voor de allereerste Bondfilm, Dr. No. De dubbele nul met een zeven die als het handvat van een pistool dient zou in alle 25 Bondfilms worden gebruikt - hoewel het eigenlijk slechts als brievenhoofd van de productiemaatschappij was bedoeld.

"Hij zei dat hij nog een klein, creatief dingetje bovenaan wilde hebben", herinnerde Caroff zich hoe hij van zijn baas de opdracht kreeg. De steunlijnen die hij schetste om de cijfers recht te krijgen, deden hem aan de loop van pistool denken, dus maakte hij er Bonds Walther PPK van. "Het was heel spontaan, geen moeite, instant creativiteit."

Een gage van 300 dollar kreeg hij ervoor. Geen erkenning op de titelrol, geen royalty's voor de miljoenen aan merchandise waarop zijn logo zou prijken. "Ik kreeg er wel meer opdrachten door. Het was dus ook voor mij een soort uithangbord." Ook kreeg hij van de producers voor zijn 100e verjaardag een Bond-horloge van Omega met een 007-inscriptie.

Caroff zegt dat hij al ontwerper wilde worden sinds hij als 4-jarige een waterverfset ontdekte. Na in zijn diensttijd tijdens de Tweede Wereldoorlog aan Amerikaanse propaganda te hebben gewerkt, startte hij in 1948 een eigen ontwerpbureau. Zijn eerste opdracht was de omslag van Norman Mailers oorlogsroman The naked and the dead.

"Ik was dol op dat soort werk, omdat ik de kans kreeg een boek te lezen, het te interpreteren en dan een ontwerp te bedenken dat volgens mij het best weergaf wat het boek wilde zeggen." Voor Mailers autobiografische roman over de verschrikkingen van de strijd tegen Japan betekende dat een zwarte omslag met bloedrode letters en een starende, fragmentarische figuur op de voorkant.

Zijn eerste ontwerp voor Hollywood was de poster voor West Side Story, een geabstraheerd beeld van dansers op zigzaggende brandtrappen, met de titel in letters geïnspireerd door het metselwerk van New York. Caroff was ervan overtuigd dat het ontwerp zo goed was omdat hijzelf was opgegroeid op de plek waar de musical zich afspeelt.

Misschien dat daarom Woody Allen, ook een echte New Yorker, ook zo graag met hem werkte. Voor bijvoorbeeld zijn Manhattan ontwierp Caroff een logo waarin de letters van de filmtitel worden gevormd door de skyline van de stad.

Een goed ontwerp moest van Caroff van het papier springen. "Het moet bruisen", vond hij. "Het moet leven, het moet niet gewoon doods blijven liggen." Tegelijkertijd was het voor hem van belang "al het overbodige weg te laten". Zo probeerde hij voor zijn opdrachtgevers altijd de essentie van hun werk te vangen.

Daarom legde hij voor de poster van The Beatles' A hard day's night speels een knoop in een gitaarnek, zette hij Liza Minnelli theatraal op de Cabaret-titel en gaf hij de titel van The great train robbery de vorm van een stoomtrein.

Dat zijn werk door miljoenen werd gezien maar hijzelf een grote onbekende bleef, deerde hem niet, zei hij in een documentaire die er op hoge leeftijd nog over hem werd gemaakt. Hij zag zichzelf vooral als dienstverlener. "Je levert een product en dat is het."

Er staat veel op het spel voor de Europese leiders die vandaag in gesprek gaan met Trump over de oorlog in Oekraïne. Niet voor niets zijn ze met een zware delegatie: de Europese leiders zullen moeten inpraten op Trump, maar ook eenheid uitstralen en laten zien dat ze pal achter Zelensky staan.

"Want dit gaat niet alleen over de veiligheid van Oekraïne, maar ook over de veiligheid van Europa", zei de Franse president Macron gisteravond.

Wie er afreizen naar Washington zegt veel over het belang van de ontmoeting: Europese Commissievoorzitter Von der Leyen, de Britse premier Starmer, de Franse president Macron, de Finse president Stubb (die goed kan opschieten met Trump), de Italiaanse premier Meloni en de Duitse bondskanselier Merz zullen Zelensky vergezellen. Ook NAVO-secretaris-generaal Rutte is erbij. In de Nederlandse avond zullen de gesprekken plaatsvinden.

Dit is de groep die de afgelopen weken het voortouw heeft genomen binnen de zogenoemde coalition of the willing, de samenwerking van landen die zich hard maken voor vrede en veiligheid in Oekraïne. Na het gesprek met Poetin lichtte Trump deze groep leiders in over de ontmoeting.

Correspondent Europese Unie Kysia Hekster:

"De delegatie is bijzonder zwaar, er staat dan ook veel op het spel. Niets minder dan de toekomst van Europa, zeggen de leiders. Daarom zijn ze solidair met Zelensky en willen ze met hun steun voorkomen dat hij alleen komt te staan tijdens de ontmoeting met Trump.

De vorige bijeenkomst in het Witte Huis verliep rampzalig, toen de Amerikaanse en Oekraïense president hooglopende ruzie kregen. Trump zette daarna tijdelijk de wapensteun aan het land stil. De Europese delegatie wil voorkomen dat zoiets opnieuw gebeurt."

Bij aankomst in Washington bedankte Zelenksy de Amerikaanse president op sociale media in ieder geval voor de uitnodiging. "En ik hoop dat onze gedeelde kracht met Amerika en onze Europese vrienden Rusland tot echte vrede zal dwingen", schreef hij daarbij.

Macron zei gistermiddag dat het doel van het gesprek met Trump is om te laten zien dat Oekraïne en de Europese bondgenoten één front zijn. Als Oekraïne en zijn bondgenoten "tekenen van zwakte" laten zien aan Rusland, dan zal Europa machteloos staan bij toekomstige conflicten, stelde de Franse president.

Op sociale media zei Trump dat de bal nu vooral bij Zelensky ligt. "President Zelensky van Oekraïne kan de oorlog met Rusland bijna onmiddellijk beëindigen - als hij dat wil - of hij kan blijven doorvechten. Trump zwijgt over aan welke Russische voorwaarden Zelensky zou moeten voldoen. Hij zei alleen dat de herovering van de bezette Krim zeker niet zal gebeuren.

Veiligheidsgaranties

De leiders van de coalition of the willing wezen gisteren steeds op het belang van veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Bovendien hopen ze Trump weer aan hun kant te krijgen als het gaat om hoe het verder moet met de onderhandelingen.

Trump vindt sinds zijn ontmoeting met Poetin dat er zonder een bestand over vrede kan worden gesproken, maar Oekraïne en Europa willen dat er eerst een staakt-het-vuren komt. Vervolgens moeten er veiligheidsgaranties voor Oekraïne komen en pas dan kan over territoriale kwesties worden onderhandeld.

Want waar het er voor de top in Alaska nog op leek dat de Amerikaanse president ook wil dat er zo snel mogelijk een staakt-het-vuren komt, zei hij erna dat deze stap wat hem betreft kan worden overgeslagen. Nadat hij de coalition of the willing had ingelicht over het gesprek, schreef Trump op sociale media dat "door iedereen is vastgesteld dat een rechtstreeks vredesakkoord de beste manier is om een einde aan de oorlog te maken".

Artikel 5-achtige veiligheidsgaranties

De Amerikaanse topdiplomaat Witkoff zei gisteren dat Trump hier anders is gaan denken, omdat Poetin op de top voor het eerst heeft gezegd dat hij bereid is tot een aantal concessies. Zo zou de Russische leider ermee hebben ingestemd dat de VS en Europese bondgenoten veiligheidsgaranties mogen bieden aan Oekraïne die lijken op artikel 5 van de NAVO. Dat houdt in dat een aanval op een bondgenoot gelijkstaat aan een aanval op alle bondgenoten.

Daarnaast zou Poetin gezegd hebben dat hij bereid is om concessies te doen met betrekking tot vijf Oekraïense regio's, al legde Witkoff niet uit wat daarmee wordt bedoeld. Witkoff noemt het wel "een aanzienlijke verschuiving". Zelf heeft Poetin sinds de top niets gezegd waaruit blijkt dat hij van plan is om significante concessies te doen.

Poetin zou een groot aantal van zijn eisen die voor Oekraïne onaanvaardbaar zijn juist hebben herhaald in Alaska. Zo zou hij hebben herhaald dat "de grondoorzaken van het conflict" moeten worden aangepakt. Daarmee bedoelt hij onder meer dat Oekraïne gedemilitariseerd moet worden.

Grondgebied

Ook zou Poetin hebben voorgesteld dat Oekraïne zich - in ruil voor de bevriezing van de rest van de frontlinie - moet terugtrekken uit de hele Donbas-regio in Oost-Oekraïne. The New York Times schreef op basis van anonieme Europese functionarissen dat Trump dit voorstel zelfs steunt.

Zelensky herhaalde gisteren juist dat het opgeven van gebied voor hem geen optie is. Bij het overbrengen van die boodschap aan Trump - die ten koste van veel vrede lijkt te willen bereiken - lijkt steun van de prominente Europese leiders geen overbodige luxe.

Correspondent Europese Unie Kysia Hekster:

"Na de top in Alaska lijkt het erop dat Trump een deel van de eisen van Poetin heeft overgenomen. De Europeanen zullen proberen Trump weer in hun kamp te krijgen, en hem ervan te overtuigen dat Poetin niet te vertrouwen is.

Inmiddels hebben ze wel enige ervaring wat daarvoor nodig is: veel gevlei waardoor Trump een goed gevoel krijgt en open komt te staan voor andere geluiden die gunstiger zijn voor Oekraïne en de Europeanen. Het wordt "redden wat er te redden valt", een heel zware klus die eigenlijk niet mis mag gaan."

Goedemorgen! Vandaag gaat de Oekraïense president Zelensky samen met een delegatie van Europese leiders en NAVO-chef Mark Rutte naar de VS om daar te praten met de Amerikaanse president Trump over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. En in Den Haag presenteert GroenLinks-PvdA het conceptverkiezingsprogramma.

Eerst het weer: De dag begint grijs, maar vanuit het oosten breekt op steeds meer plaatsen de zon door. Vanmiddag schijnt de zon veelal uitbundig en stijgt het kwik naar 24 tot 27 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Hackers dreigen om alsnog de gestolen gegevens uit het bevolkingsonderzoek openbaar te maken, hoewel er al losgeld zou zijn betaald. Dat hebben de criminelen op hun site op het darkweb gezet. Ze stellen een ultimatum aan het laboratorium waar ze de gegevens hebben gestolen.

De hackers zeggen meer geld te willen omdat het lab zich niet aan de gemaakte afspraken zou hebben gehouden. Mogelijk doelen ze op het inschakelen van de politie nadat de hackers de gegevens hadden buitgemaakt van bijna een half miljoen Nederlandse vrouwen die meededen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In augustus 2021 greep de Taliban de macht in Afghanistan. Ambtenaar Djûke Stammeshaus beslist dan met het Nederlandse crisisteam over het lot van Afghanen die het land willen verlaten. Zo ook over Soraya, de eerste vrouwelijke tattoo-artiest. Vier jaar later zijn ze vriendinnen.

Fijne dag!

In Almere heeft gisteren drie keer brand gewoed in een leegstaand bedrijfsverzamelgebouw. De eerste brand was omstreeks 07.30 uur en de brandweer moest om 20.00 uur en om 22.00 uur naar hetzelfde pand komen om te blussen.

Niemand raakte gewond bij de drie branden, die hoogstwaarschijnlijk zijn aangestoken.

In het pand was in maart vorig jaar ook al brand, meldt Omroep Flevoland. De politie meldde toen dat een zakelijk conflict mogelijk de oorzaak was. Of dat nu ook het geval is, is niet bekend.

Dit zijn beelden van de brand:

In Nigeria wordt gezocht naar meer dan veertig opvarenden van een gekapseisde boot. De boot was met zeker vijftig opvarenden onderweg naar een populaire markt in het noordwesten van het land, in de stad Goronyo.

Tien mensen zijn levend uit het water van de Sokotorivier gehaald, zeggen de Nigeriaanse autoriteiten. Hulpdiensten zijn een zoekactie gestart naar de vermiste opvarenden. Meer details zijn nog niet bekend.

Drie weken geleden sloeg er ook een boot om in Nigeria. Toen kwamen er minstens dertien mensen om het leven.

Bij een ongeluk in de Franse Alpen is een Nederlandse deltavlieger om het leven gekomen. De man van in de zestig deed mee aan een wedstrijd en raakte tijdens zijn vlucht in de problemen door een plotselinge windvlaag.

Volgens de eerste bevindingen van de Franse autoriteiten raakte een deel van de vleugel van het driehoekige zweefvliegtuig beschadigd en is de man naar beneden gevallen. Zijn lichaam werd door de hulpdiensten gevonden in een veld in de plaats Val-Buëch-Méouge.

De wedstrijd werd gehouden vanaf de berg Chabre, in het Franse departement Hautes-Alpes. De bergketen is een populaire plek om te deltavliegen en te paragliden.

De criminelen die de medische gegevens van honderdduizenden deelnemers van het Nationaal Bevolkingsonderzoek hebben buitgemaakt, dreigen alsnog om die data te publiceren. Dat zegt de hackersgroep Nova op hun site op het dark web. Ze stellen een ultimatum aan het laboratorium dat de gestolen gegevens beheerde.

Volgens de hackers heeft het lab Clinical Diagnostics afspraken met Nova geschonden. Welke afspraak dat is wordt niet vermeld; mogelijk gaat het om het betrekken van de politie bij het datalek.

Bij hun dreigement hebben de criminelen een aftelklok geplaatst: binnen elf dagen verwachten ze een groot geldbedrag, anders gaan de data alsnog het internet op, zo dreigen ze.

RTL Nieuws meldde op basis van bronnen bij Nova en Clinical Diagnostics dat het lab losgeld heeft betaald na de hack. Een bedrag is niet bekend.

De gestolen gegevens zijn afkomstig van 485.000 vrouwen die meededen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, via een uitstrijkje bij de huisarts of een zelftest.

De Britse acteur Terence Stamp is op 87-jarige leeftijd overleden. Hij was bij het grote publiek bekend als de vertolker van de schurk General Zod in de Superman-films van 1978 en 1980, waarin Christopher Reeve de hoofdrol van Superman speelde.

Andere films waarin hij speelde zijn The Adventures of Priscilla, Queen of the Desert, The Limey en Valkyrie. Fans van Star Wars kennen hem als de afgezette kanselier Valorum in de film The Phantom Menace.

Stamp begon zijn carrière voortvarend, met een debuutrol in de film Billy Budd uit 1962. Daarvoor kreeg hij een Oscar-nominatie voor beste bijrol en won hij een Golden Globe als beste nieuwkomer.

De Brit had rollen in tientallen films en was tot op hoge leeftijd actief. Hij speelde van 2003 tot 2011 nog mee in de tv-serie Smallville. Zijn laatste filmrol was in de horrorfilm Last Night in Soho uit 2021.

"Hij laat een buitengewoon oeuvre na, zowel als acteur als als schrijver, dat mensen nog jarenlang zal blijven raken en inspireren", schrijft Stamps familie in een verklaring. Over de omstandigheden van Stamps dood is niets bekendgemaakt.

Bij de politie zijn tientallen tips binnengekomen over de man die verdacht wordt van wat de politie omschrijft als "een ernstig zedenmisdrijf" in Zeist.

Vrijdag werd een vrouw op klaarlichte dag in een bosgebied aan de rand van de stad slachtoffer van ernstig seksueel geweld. De man vluchtte daarna het bos in en is ondanks een grote zoekactie met onder meer een helikopter en speurhonden nog niet gevonden.

Man met hond bekend

Een man met een hond was eerder die dag getuige van een incident met mogelijk dezelfde verdachte. Na hulpgeroep van een vrouw draaide hij zich om en liep door. Er is een goede verklaring waarom de man doorliep, meldt de politie.

In beide gevallen ging het om een man met kort of gemillimeterd haar van ongeveer 1.80 meter lang, met een stevig of gespierd postuur die Engels sprak met een Oost-Europees accent. Wel waren er verschillen in de kleding die hij droeg.

Vandaag heeft de politie volgens een woordvoerder op locatie camerabeelden gecheckt. "Achter de schermen zijn we heel druk aan het werk", aldus een woordvoerder.

Een "diplomatieke frontlinie" van Europese leiders gaat morgen met de Oekraïense president Zelensky naar Washington om te praten met de Amerikaanse president Trump over de oorlog in Oekraïne.

Vandaag werd duidelijk dat de Europese delegatie bestaat uit de Duitse bondskanselier Merz, NAVO-secretaris-generaal Rutte, Europese Commissievoorzitter Von der Leyen, de Franse president Macron, de Italiaanse premier Meloni en de Finse president Stubb. Zij reizen met Zelensky naar de Amerikaanse hoofdstad.

Vanmiddag spraken ze met een grotere groep Europese leiders van de coalition of the willing over het overleg van morgen. Op een persconferentie voorafgaand aan het videogesprek zei Von der Leyen dat de EU Oekraïne zal blijven steunen, "zolang als dat nodig is".

Volgens haar wordt een nieuw sanctiepakket voorbereid, dat de Russische oorlogseconomie moet ontregelen om zo de Russische president Poetin "naar de onderhandelingstafel te brengen."

Redacteur Europese Unie Chris Ostendorf:

"Het is in oorlogstermen de diplomatieke frontlinie die Europa morgen naar Washington stuurt. De bedoeling is om met deze zware delegatie Trump weer in het Oekraïense kamp te krijgen.

Vrijdag werd duidelijk dat Poetin er toch weer in geslaagd was om Trump om te praten. Ineens was een staakt-het-vuren niet meer de keiharde voorwaarde voor verdere gesprekken. Volgens Poetin had Trump ook begrip voor de historische context van het conflict met Oekraïne. Reden genoeg voor Europa om Zelensky niet aan zijn lot over te laten bij zijn bezoek aan het Witte Huis.

En dus gaat Rutte mee om Trump te vleien en te complimenteren met zijn initiatief om een einde te proberen te maken aan de oorlog. De voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen gaat mee om de Europese strategische belangen veilig te stellen. Een groep Europese regeringsleiders die vorige week al aan Trump heeft uitgelegd dat er spijkerharde veiligheidsgaranties moeten komen, sluit ook aan in The Oval Office.

Dit alles in de hoop dat de Amerikaanse president zijn beleid ook dit keer weer afstemt op de laatste met wie hij heeft gesproken. En dat is belangrijk, in aanloop naar een eventuele onderhandelingen tussen Trump, Poetin en Zelensky."

Zowel Von der Leyen als Zelensky sprak op de persconferentie over veiligheidsgaranties en noemde artikel 5 van de NAVO als voorbeeld. In dat artikel staat dat een aanval op één land, gelijkstaat aan een aanval op allen.

Volgens de Amerikaanse topdiplomaat Witkoff heeft president Poetin ermee ingestemd dat de VS en Europese bondgenoten veiligheidsgaranties mogen bieden aan Oekraïne die zouden lijken op artikel 5 van de NAVO. Poetin zou de toezegging hebben gedaan op de top in Alaska van vrijdag.

"Het is ons gelukt om de volgende concessie binnen te halen: dat de Verenigde Staten bescherming kunnen bieden die vergelijkbaar is met artikel 5 van de NAVO." Een Oekraïens NAVO-lidmaatschap is wat Rusland betreft onbespreekbaar. Volgens Witkoff kan zo alsnog tegemoetgekomen worden aan een van de belangrijkste motieven van Oekraïne om lid te willen worden van het bondgenootschap.

Concessies doen

Ook het Oekraïens grondgebied is een van de hete hangijzers in het gesprek met Trump morgen. Volgens Witkoff hebben de Russen ook concessies gedaan met betrekking tot vijf Oekraïense regio's, maar hij lichtte dit verder niet toe.

De topdiplomaat stelt al met al dat Poetins concessies neerkomen op "een aanzienlijke verschuiving ten opzichte van eerdere gesprekken".

Deze verschuiving zou de reden zijn dat Trump niet meer vindt dat er eerst een staakt-het-vuren moet komen in Oekraïne voordat er verder wordt onderhandeld. De Amerikaanse president meldde gisteren dat hij die stap wil overslaan en gelijk wil inzetten op een allesomvattend vredesakkoord.

Onbespreekbare eisen

Rusland heeft nog weinig losgelaten over de gesprekken in Alaska. De Britse krant de Financial Times meldde gisteren dat Poetin heeft herhaald dat "de grondoorzaken van het conflict" moeten worden aangepakt. Zo wil Rusland dat Oekraïne gedemilitariseerd wordt, wat Oekraïne onaanvaardbaar vindt.

Het Kremlin zou hebben aangeboden om de rest van de frontlinies te "bevriezen", als Oekraïne de hele Donbas-regio opgeeft. Het afstaan van grondgebied heeft Zelensky altijd onbespreekbaar genoemd. EC-voorzitter Von der Leyen benadrukte vandaag nog dat "internationale grenzen niet kunnen wijzigen door toedoen van militair geweld" en dat alleen Oekraïne beslist wat er met het land gebeurt.

Honderden mensen hebben in Groningen gedemonstreerd tegen femicide. De deelnemers liepen vanaf de Grote Markt een route in de vorm van een 'acht', omdat iedere acht dagen een vrouw of meisje wordt vermoord omdat ze vrouw is.

De mars werd georganiseerd door de Dolle Mina's van Groningen, Drenthe, Friesland en Zwolle. "Blief mit dien klaauwen van vraauwen", was het motto.

'Gendergerelateerd geweld'

Deelnemers droegen borden met leuzen als 'Geen vrouw mag sterven omdat ze vrouw is', 'You don't own me' en 'Stop de vrouwenmoord'.

Marian Stoppelenburg verloor haar dochter Sandra vorig jaar door femicide. Sandra werd vermoord door haar man Marcel. "Ik ben dankbaar voor de enorme opkomst", zegt Marian tegen RTV Noord. "Dat geeft mij energie en hoop."

Petra Brouwer, een van de organisatoren van het protest, zegt tegen de regionale omroep dat femicide soms wordt weggezet als geweld in de relatiesfeer. "Maar het moet worden vastgelegd als 'gendergerelateerd' geweld. Dat is wat het is. Dat is een andere vorm van moord dan een criminele moord. We willen met deze mars bereiken dat het onder de aandacht komt, dat het bespreekbaar is."

Eerdere demonstraties

Eerder deze maand was er ook een demonstratie in Rotterdam. Ruim duizend mensen verzamelden zich op het Schouwburgplein en liepen een protestmars door het centrum.

De aanleiding was de moord op twee vrouwen door hun (ex-)partners in een week tijd. Eerst een 39-jarige vrouw, die op 16 juli op straat in Gouda door haar ex werd doodgeschoten voor de ogen van haar kinderen. En twee dagen later werd een 38-jarige vrouw vermoord in het Brabantse Vlijmen. De verdachte was haar vriend.

En deze week organiseerden Dolle Mina's ook een protest op het station in Eindhoven. Een groep van zo'n zeventig demonstranten hield woensdag tijdens de spits een stille actie in de centrale hal.

De protesten tegen de regering in Servië lijken een nieuwe fase ingegaan. Voor de vijfde avond op rij raakten demonstranten gisteravond slaags met de politie. Het is niet voor het eerst tijdens de al negen maanden aanhoudende demonstraties dat die eindigen in geweld, maar de schaal waarop is wel nieuw.

De afgelopen dagen vallen er steeds gewonden, onder wie ook agenten. Ook verricht de politie tientallen arrestaties. Eerder verliepen de protesten grotendeels vreedzaam, iets waar de studenten die ze aanvoeren grote waarde aan hechten. Ze willen op een geweldloze manier bereiken dat president Aleksandar Vucic, die ze beschuldigen van grootschalige corruptie, nieuwe verkiezingen uitschrijft.

Bij het grootste protest tot nu toe, in maart, waren maar liefst 300.000 Serviërs op de been in de hoofdstad Belgrado.

De demonstranten leggen de schuld van het recente geweld bij de politie. Afgelopen dinsdag demonstreerden betogers bij het kantoor van de Servische Progressieve Partij (SNS) van Vucic in het noordelijke stadje Vrbas. Volgens hen en media ter plaatse werden ze met onder meer vuurwerk en flessen bestookt door SNS-aanhangers die voor het kantoor stonden.

Geen boksballen

De politie deed niets, maar greep wel in toen de demonstranten vervolgens de SNS-aanhangers belaagden. Volgens de demonstranten is dat hét bewijs dat de politie eerder fungeert als een bewakingsdienst van de SNS dan als een publieke dienst die de openbare orde handhaaft en álle burgers beschermt.

Onder het motto 'Wij zijn geen boksballen' gaan ze sindsdien elke avond de straat op. Een klein deel, gekleed in het zwart en met bivakmutsen op, gebruikt daarbij geweld, zoals zaterdagavond. Het lege SNS-partijkantoor in de westelijke stad Valjevo werd kort en klein geslagen en in lichterlaaie gezet.

De politie greep keihard in tegen álle demonstranten, met onder meer wapenstokken en traangas. Juist in Valjevo is de woede groot, omdat er online een video circuleert waarop te zien is hoe een dag eerder een demonstrant die op de grond ligt wordt afgetuigd door agenten.

Ook op andere filmpjes is buitensporig geweld te zien. Op één filmpje vraagt een agent "Ben jij een oppositielid?" voordat hij een trap uitdeelt. Video's waarop te zien is hoe kinderen worden opgepakt en gefilmd terwijl ze op een politiebureau met hun handen in hun nek tegen de muur worden gezet, leiden tot nog meer afschuw. Geen van de opnames is overigens onafhankelijk geverifieerd.

Verdere repressie

President Vucic houdt vol dat juist demonstranten de politie aanvallen, terwijl die de "hardwerkende Serviërs" beschermt. Hij spreekt van "terroristen" en herhaalt dat ze vanuit het buitenland aangestuurd en betaald worden om Servië omver te werpen, zonder daar verder op in te gaan of bewijs voor te leveren. "Alle maskers zijn afgevallen, ze worden nerveus, en de tijd is gekomen dat de mensen die vernielingen aanrichten en brand stichten worden gestraft voor hun misdaden", zei Vucic zaterdagavond laat.

Zulke uitspraken voeden bij zijn tegenstanders de vrees voor verdere repressie. De weinige media die niet aan de kant van Vucic staan of als zijn spreekbuis fungeren, klagen over de haatcampagne en bedreigingen waar zij mee te maken hebben.

De demonstraties begonnen als aanklacht tegen corruptie, nadat in november een betonnen overkapping van een net gerenoveerd treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven. Het was het gevolg van onkundig uitgevoerd werk door bouwbedrijven die de contracten niet zouden hebben gekregen vanwege hun expertise, maar omdat ze dicht bij Vucic en zijn partij staan.

Verkiezingen?

Inmiddels gaat het protest allang niet meer alleen daarover. Tegenstanders zijn de verstikkende greep van Vucic op de maatschappij zat. Hij heeft het hele ambtenarenapparaat en alle grote media in zijn greep. Ze eisen daarom nieuwe verkiezingen, en dit keer eerlijke: internationale waarnemers bevestigden dat er de vorige keren aanwijzingen voor stembusfraude waren.

In het verleden schreef de president verkiezingen uit om de aandacht van problemen af te leiden, in de wetenschap dat hij ze zou winnen. Maar nu zou dat volgens peilingen niet lukken, niet zonder grootschalige fraude althans. Hij zal daarom denken dat hij beter kan vasthouden aan wat hij heeft. En dat is behoorlijk wat, met leger, politie, ambtenaren en de meeste media aan zijn zijde.

Met dat recept heeft Vucic al eerder protesten overleefd. Vraag is of hij dat ook kan volhouden als de Serviërs deze maand terugkomen van vakantie, terwijl zelfs in de rustige en hete zomermaanden de druk niet van de ketel is gegaan.

De telefoonstoring bij de politie met het nummer 0900-8844, voor hulp die niet spoedeisend is, is voorbij.

Vanochtend was de storing landelijk. Na enige uren was het probleem al deels opgelost en nu kan het nummer vanuit heel Nederland weer gebeld worden.

Ook het nummer 144, voor meldingen over dierenleed, was een tijd lang onbereikbaar. Mensen die op dat nummer een melding wilden doen, kregen het advies om 112 te bellen. Inmiddels is deze storing ook opgelost.

Het noodnummer 112 is de hele dag wel gewoon bereikbaar geweest.

Het partijbestuur van Denk vertrekt. Dat is de uitkomst van een hoogoplopend conflict met de Tweede Kamerfractie. Op een ledenvergadering zal oud-partijleider Tunahan Kuzu worden voorgedragen als de nieuwe partijvoorzitter. Hij zal zich dan met nieuwe bestuursleden opnieuw buigen over de kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Donderdag liet Stephan van Baarle weten dat hij geen lijsttrekker meer wilde zijn. Hij voelde zich ondermijnd door het partijbestuur en vond het onmogelijk om door te gaan. Hij zal dat besluit vermoedelijk terugdraaien nu er een nieuw bestuur komt, maar was vanmiddag niet bereikbaar voor commentaar. Ook het bestuur onthoudt zich van commentaar, staat in een verklaring van de partij.

Er bleek donderdag al weken onenigheid te zijn over de kandidatenlijst voor de verkiezingen op 29 oktober. De fractie wil huidig Kamerlid Dogukan Ergin, net als bij de vorige verkiezingen, op de tweede plaats hebben. Het bestuur wilde hem naar de vijfde plek laten zakken. In plaats van hem moest een vrouw hoger op de lijst komen.

Ledenvergadering op 30 augustus

Denk heeft nu drie Kamerzetels. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van meerdere peilingen, staat de partij op twee tot vier zetels. Dat maakte het onzeker of Ergin, met een vijfde plek op de kieslijst, nog een keer Kamerlid zou kunnen worden.

De algemene ledenvergadering wordt op 30 augustus gehouden. De tijd dringt, want op 15 september moeten de definitieve kieslijsten bij de Kiesraad zijn.

Van Baarle kreeg de steun van zijn fractiegenoten Ergin en Ismail el Abassi in de Tweede Kamer. Ook voormalig Kamerlid en mede-oprichter van de partij Kuzu ging achter de huidige fractievoorzitter staan.

Gisteren deden alle lokale fractievoorzitters van Denk nog een oproep aan het bestuur om op te stappen:

Een documentaireserie over de voormalige Americanfootball-ster Colin Kaepernick zal niet worden uitgezonden als gevolg van "creatieve meningsverschillen". Dat meldt de Amerikaanse zender ESPN in een verklaring aan persbureau Reuters.

"ESPN, Kaepernick en regisseur Spike Lee hebben gezamenlijk besloten om niet door te gaan met dit project vanwege bepaalde creatieve meningsverschillen", staat in de verklaring. Dat wordt verder niet toegelicht.

Ook regisseur Lee, bekend van films als Malcolm X, Inside Man en Do The Right Thing, wil daar verder niet over uitweiden. "Hij komt niet uit. Dat is alles wat ik kan zeggen", zei Lee daarover op de rode loper van een benefietactie voor kankeronderzoek en -behandeling. "Ik kan echt niks zeggen. Ik heb een geheimhoudingsverklaring getekend."

Kaepernick verwierf in 2016 internationale bekendheid toen hij tijdens een wedstrijd in de National Football League (NFL) knielde tijdens het Amerikaanse volkslied. Daarmee protesteerde hij tegen het systematische racisme en tegen buitensporig politiegeweld tegen zwarte Amerikanen.

De actie ontketende een nationaal debat. De NFL-ster werd door een deel van de Amerikaanse bevolking op handen gedragen, maar door een belangrijk deel juist verguisd. Na dat seizoen wilde geen enkel team hem nog een contract aanbieden.

Een rechtszaak die hij aanspande tegen de NFL eindigde in een schikking, maar zijn professionele spelerscarrière was voorbij.

Omroepen onder druk

De productie van de serie begon in 2022 en werd door ESPN aangekondigd als "een volledig verslag uit de eerste hand van Kaepernics acties en met uitgebreide interviews met de voormalige Americanfootball-speler".

Het besluit om te stoppen met de documentaire komt in een onzekere periode voor omroepen in Amerika. De regering van president Trump heeft al enkele omroepen die kritisch over hem hebben bericht, aangeklaagd.

Ook worden particuliere bedrijven en scholen onder druk gezet om initiatieven op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie te stoppen. De regering beschouwt deze initiatieven als onrechtmatige discriminatie tegen witte Amerikanen.

Miljoenenschikkingen

ABC News, dat net als ESPN onderdeel is van moederbedrijf Disney, betaalde eind vorig jaar nog 15 miljoen dollar aan de presidentiële bibliotheek als schikking in een smaadzaak die Trump tegen het netwerk had aangespannen.

Ook zender CBS schikte met Trump, na een aanklacht over een volgens Trump misleidend interview met toenmalig presidentskandidaat Kamala Harris. Mediadeskundigen zeggen dat de toegenomen intensiteit van Trumps aanvallen op mediabedrijven zelfcensuur tot gevolg heeft.

Ondernemers in de bossen bij Austerlitz vrezen voor de toekomst van hun zaak. Sinds het laatste bijtincident met de probleemwolf raden de gemeenten Woudenberg, Utrechtse Heuvelrug, Zeist en Leusden af om delen van het bos te betreden.

Ondernemers in het gebied zien dat minder mensen in het bosgebied recreëren. Dat leidt tot lege terrassen en omzetverlies, terwijl het momenteel hoogseizoen is.

Tekstkarren met waarschuwing

'Mijd Bos Utrechtse heuvelrug' is te lezen op tekstkarren langs de weg op de Utrechtse Heuvelrug. "De manier van communicatie is dermate heftig dat we volledig gemeden worden", zegt Maaike Houtkamp van restaurant 't Lanshuys.

"Het is momenteel veel rustiger dan we hadden voorzien", zegt Houtkamp. "Normaal gezien is het een druk en levendig gebied."

Houtkamp vindt dat de samenwerking tussen gemeente en ondernemers ontbreekt bij de manier waarop bezoekers worden gewaarschuwd. "We kunnen ook in gesprek gaan over wat er nog wel in het bos kan. Het kan niet zo zijn dat de wolf de regie heeft over een heel gebied dat qua toerisme en recreatie heel belangrijk is voor de omgeving."

DNA-analyse

Vrijdag bevestigde een DNA-analyse dat het inderdaad de probleemwolf was die eind vorige maand een kind beet. Vorige maand werd er al een afschotvergunning voor deze wolf afgegeven, maar het dier is nog niet gevonden.

"Ik draai nu een vierde van de gebruikelijke omzet in deze periode", zegt Iris Terpstra, die mountainbikes verhuurt. "Ik maak me zorgen om de toekomst. We weten niet hoe lang deze situatie gaat duren."

Ze begrijpt dat bezoekers wegblijven, maar benadrukt de gevolgen voor de ondernemers. "Voor ons is dat heftig. We moeten ook nadenken hoe we in de toekomst omgaan met het feit dat er mogelijk meer wolven in de bossen komen."

Ook waarschuwing na incident vorig jaar

Dezelfde wolf, die in de volksmond Bram wordt genoemd, beet vorig jaar een kind van 5 in het bosgebied bij Austerlitz. Toen adviseerden de gemeenten dringend om de bossen van de Utrechtse Heuvelrug niet met kleine kinderen te bezoeken. Ondernemers zagen toen ook minder bezoekers in het bos.

De eigenaar van de Pyramide van Austerlitz ziet de toekomst voor zijn restaurant somberder in dan een jaar geleden. "Toen draaide ik ongeveer 30 procent minder tijdens het hoogseizoen, nu is dat meer dan 50 procent. Dit houden wij als ondernemers in de recreatie niet vol."

Toch staat de eigenaar wel achter de maatregelen die de gemeente heeft genomen. Een gesprek met de gemeente over een compensatieregeling heeft nog niet plaatsgevonden. "Daar is het nog te vroeg voor, omdat het seizoen nog niet is afgelopen."

Koninklijke Horeca Nederland vindt dat de horeca- en recreatiesector betrokken moet worden bij besluitvorming en communicatie die impact heeft op de bedrijfsvoering, "Er moet ook actief gecommuniceerd worden over wat er wél mogelijk is in het gebied, zodat bezoekers zelf een weloverwogen keuze kunnen maken."

Mars Extinction Rebellion

Vanmiddag was er een mars van Extinction Rebellion tegen het doodschieten van de wolf. "Die wordt buiten het bos gehouden, want we moeten juist uit de buurt van die wolf blijven," zegt een woordvoerder. "Er is genoeg ruimte voor ons en voor de wolf."

Het is een terugkerend fenomeen: wanneer Palestijnse journalisten in Gaza worden gedood door het Israëlische leger, komt de beschuldiging dat ze voor Hamas vechten. Afgelopen week doodde het leger zes journalisten. Opnieuw klonk diezelfde claim, maar in geen van de gevallen levert Israël bewijs.

De gerichte aanval leidde deze week tot veel afschuw. Het doelwit was Al Jazeera-journalist Anas al-Sharif, een van de bekendste gezichten uit Gaza. Israël valt systematisch journalisten aan uit wraak voor wat zij op de grond laten zien, zegt een woordvoerder van Al Jazeera tegen de NOS. "Ze willen de waarheid het zwijgen opleggen."

Het Israëlisch leger heeft in het begin van de oorlog een speciale eenheid opgericht, de zogeheten 'legitimatie-afdeling', meldt het onafhankelijke Israëlische platform +972 Magazine deze week op basis van bronnen binnen de inlichtingendiensten. Deze afdeling zoekt informatie om journalisten af te schilderen als Hamasstrijders. Maar over geen van de journalisten was sluitend bewijs.

De eenheid is opgericht om tegenwicht te bieden aan journalisten die "de naam van Israël voor de wereld besmeuren", aldus het onderzoek. Wanneer kritiek op Israël toenam, moest er informatie naar buiten gebracht worden om het narratief te ontkrachten. De beschuldigingen tegen journalisten moesten Israël in een beter daglicht stellen bij internationale media, en zo zou het verzekerd blijven van westerse steun.

"Het leger heeft in Gaza zoveel burgers gedood en scholen en ziekenhuizen aangevallen, dat ze in de meeste gevallen niet eens hun best doen om het te rechtvaardigen", zegt Lior Volinz, onderzoeker aan de Vrije Universiteit in Brussel, gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie. "Pas na internationale afkeuring voelt Israël zich geroepen om met een verklaring te komen."

Bij Anas al-Sharif werd al voorgesorteerd op de liquidatie: door de legerwoordvoerder werd hij al eerder bestempeld als 'Hamasterrorist'. Het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) sprak vorige maand van "een lastercampagne". Na de aanval zei het leger documenten in handen te hebben waaruit moet blijken dat Sharif een actieve Hamas-commandant was. Over de andere gedode journalisten kwam geen uitleg.

Oorlogsmisdaden

De 28-jarige Sharif vreesde voor zijn leven, maar bleef verslag doen van het genocidale geweld. Dat deed hij bijna non-stop voor Al Jazeera op televisie en op zijn sociale media. Hij wilde het noorden niet verlaten en liet de afgelopen maanden zien wat de uithongering met Palestijnen deed. Een doorn in het oog van Israël, dat beweerde dat hij meedeed aan "de valse hongersnoodcampagne van Hamas".

Het leger gaf meteen toe achter de aanval te zitten. Sharif werd veertig minuten na zijn laatste verslaggeving gedood, terwijl hij zijn persvest aanhad. De liquidatie lijkt niet op een toevallig moment te komen: vorige week kondigde de Israëlische premier Netanyahu aan om ook Gaza-Stad volledig militair te gaan bezetten. De noodlijdende inwoners van het grotendeels verwoeste gebied worden verdreven, waarmee sprake is van etnische zuivering.

Na zijn dood verschenen foto's van een veel jongere Sharif in Israëlische en internationale media waarop hij te zien is met Hamasleiders, onder wie Yahya Sinwar. De BBC zei informatie te hebben dat de hij in het verleden voor een mediateam van Hamas had gewerkt. Ook verschenen berichten waarin hij aanslagen, waaronder die op 7 oktober 2023, verheerlijkte. Tegelijk liet Sharif zich tijdens de oorlog meermaals kritisch uit over het handelen van Hamas.

Wat zijn persoonlijke visie ook was, dat maakt het niet rechtmatig om journalisten te vermoorden, benadrukt de Foreign Press Association. Israël pleegt oorlogsmisdaden door journalisten te doden. Onder het internationaal recht zijn zij beschermd als burgers. Die status komt alleen te vervallen wanneer ze op dat moment direct deelnemen aan gevechten. "Het is aan Israël om onomstotelijk te bewijzen dat iemand een strijder is", stelt Jessica Dorsey, universitair docent Internationaal Recht aan de Universiteit Utrecht.

'Spreekbuis'

Israël noemt Al Jazeera een spreekbuis voor Hamas. Het liquideerde bekende gezichten als Hossam Shabat en Hamza al-Dahdouh. Vorig jaar werd verslaggever Ismail al-Ghoul vermoord met een drone-aanval, waarna het leger documenten verspreidde die geen duidelijk beeld schetsen en vragen oproepen. Het leger zei aan te kunnen tonen dat de journalist in 2007 onderdeel was geworden van een Hamas-bataljon. In dat jaar was Ghoul 10 jaar oud.

Niet eerder in de recente geschiedenis werden in conflictgebied zo veel journalisten gedood als door Israël. Volgens het journalistenorgansiatie CPJ gaat het om zeker 192 journalisten, de Verenigde Naties spreken van 242 journalisten. Tientallen daarvan worden als moord gelabeld. Het zijn allemaal lokale Palestijnen die uit Gaza komen, Israël weigert om internationale media binnen te laten om verslag te doen.

Israël doet nauwelijks meer zijn best om te verhullen dat het "journalisten uit de weg ruimt", schrijft Jodie Ginsberg, voorzitter van het CPJ, in The Guardian. Israël komt er keer op keer mee weg, stelt Ginsberg. In de twee decennia voor het begin van deze oorlog heeft Israël volgens het CPJ twintig journalisten gedood, voornamelijk op de bezette Westelijke Jordaanoever. Daar is nooit iemand voor vervolgd.

In Gaza was het al een grote uitdaging om te werken door het onophoudelijke Israëlische geweld en de beperkte bewegingsvrijheid, daar kwam de afgelopen maanden de uithongering bij. Internationale persbureaus waarschuwden dat journalisten uitgeput zijn. "Zonder onmiddellijk ingrijpen zullen de laatste verslaggevers in Gaza sterven", schreef het Franse persbureau AFP.

Met het doden van steeds meer journalisten en het weren van media komen er minder beelden en verhalen uit Gaza naar buiten. "Het werk van journalisten is niet alleen nodig om burgers en politici wereldwijd te informeren over het handelen van Israël", zegt Jessica Dorsey, "maar ook om in de toekomst onderzoek te kunnen doen naar oorlogsmisdaden".