NOS Nieuws - Algemeen

De Woutertje Pieterse Prijs voor het mooiste kinderboek van het afgelopen jaar gaat naar Ludwig Volbeda. Zijn boek Oever is volgens de jury "een overrompelende ode aan 'worden wie je bent', die alle zintuigen raakt". Volbeda schreef het niet alleen, hij illustreerde het ook.

Oever gaat over Jip, die in de meivakantie voor school een zelfportret moet tekenen. Maar de gedachten van Jip dwalen voortdurend af naar bijvoorbeeld de nieuwe jongen in de klas of naar Oever, een vriendje van vroeger.

De jury spreekt van een authentiek en ontroerend boek dat subtiel en ingenieus is opgebouwd. "Aan de hand van korte, krachtige en soms poëtische zinnen en geestige hersenspinsels schetst de auteur een wonderschoon intiem portret van een kwetsbare, worstelende puber", staat in het juryrapport.

Oever is het eerste boek dat Volbeda (34) schreef: eerder was hij vooral bekend als tekenaar. Zo won hij twee keer het Gouden Penseel voor het mooist geïllustreerde kinderboek van het jaar.

15.000 euro

De Woutertje Pieterse Prijs werd vanmiddag aan Volbeda toegekend in het radioprogramma De Taalstaat, dat voor de gelegenheid vanuit het Kinderboekenmuseum in Den Haag kwam. Samen met twee 13-jarige co-presentatoren besprak Frits Spits de zes genomineerde boeken.

Aan de Woutertje Pieterse Prijs is 15.000 euro verbonden. De makers van de vijf genomineerde boeken die niet wonnen, krijgen ieder 1000 euro.

De Palestijnse activist Mahmoud Khalil (30) mag worden uitgezet uit de VS, zo heeft een rechter geoordeeld in de Amerikaanse staat Louisiana. Khalil werd vorige maand gearresteerd op de campus van de New Yorkse universiteit Columbia, waar hij net zijn masterstudie had afgerond. De immigratiedienst ICE pakte hem op, omdat hij "uitingen had gedaan die in de lijn liggen van Hamas", zoals buitenlandminister Rubio het formuleerde.

De arrestatie en de geplande uitzetting van Khalil zijn omstreden, omdat hij niet verdacht wordt van een strafbaar feit en een permanente verblijfsvergunning heeft voor de VS, een green card.

De activist werd bekend als gezicht en woordvoerder van studenten die vorig jaar op de campus van Columbia demonstraties organiseerden tegen het Israëlische geweld in Gaza. Hij onderhandelde tussen het universiteitsbestuur en studenten, toen die kort een universiteitsgebouw bezetten, maar deed niet zelf mee aan de bezetting.

Voorbeeld stellen

Volgens mensenrechtenactivisten probeert de regering van president Trump Khalil tot voorbeeld te maken voor andere mensen die zich uitspreken voor Palestijnen, door hem op wankele gronden op te pakken en daarna slecht te behandelen. Khalil werd vrijwel direct na zijn arrestatie overgevlogen naar een gevangenis in Louisiana, duizenden kilometers verderop. Zijn hoogzwangere Amerikaanse vrouw bleef alleen achter in New York.

Ongeveer gelijktijdig met de arrestatie, besloot president Trump zo'n 400 miljoen dollar aan federale steun in te trekken voor de Columbia-universiteit.

'Serieuze negatieve invloed'

De federale immigratierechter Jamee Comans oordeelde vannacht (Nederlandse tijd) dat minister Rubio in zijn recht staat als hij Khalil wil uitzetten. De overheid heeft "helder en overtuigend bewezen dat Khalil kan worden uitgezet", zo stelde de rechter.

Om dat te beargumenteren greep Rubio de afgelopen weken naar een obscuur wetsartikel waarin hij als buitenlandminister het recht heeft om mensen uit te zetten "die mogelijk ernstig negatieve invloed hebben op het Amerikaanse buitenlandbeleid". Waaruit de dreiging door Khalil bestaat, is al die tijd niet duidelijk gemaakt.

In hoger beroep

Er lopen in meerdere staten rechtszaken over Khalil, en federale rechters in New York en New Jersey oordeelden eerder dat de activist niet mag worden uitgezet als er nog geen definitieve uitspraak is in al die zaken.

Khalil zelf gaat binnen enkele weken in beroep tegen de uitspraak van vannacht, zo zegt zijn advocaat. In die tijd blijft hij wel in de immigratiecel zitten in het gehucht Jena, in Louisiana.

Het tekort aan huisartsen in Leeuwarden leidt ertoe dat steeds meer patiënten zich zonder verwijzing melden bij de spoedeisende hulp (SEH) van het Frisius Medisch Centrum in de Friese hoofdstad.

"Het is nog net geen zorginfarct, maar we zitten in een sluipend proces", zegt Remko Seinstra, manager acute zorg van het ziekenhuis bij Omrop Fryslân. Het Frisius MC is een fusie van het voormalige Medisch Centrum Leeuwarden met een aantal andere Friese ziekenhuizen.

Het tekort aan huisartsen speelt overal in Nederland, maar in Leeuwarden is de situatie acuut. De 25 huisartsenpraktijken in de stad zitten vol. De huisartsen zelf hebben berekend dat 10.780 van de 130.000 inwoners van Leeuwarden nu geen eigen huisarts in de stad hebben. Een klein deel van die mensen heeft een huisarts elders. Een veel groter deel is 'zelfverwijzer', zoals Seinstra het noemt, en meldt zich bij de SEH als ze een probleem hebben.

Tegelijkertijd neemt de vraag naar zorg toe. "Mensen worden ouder en hebben meer zorg nodig", aldus Seinstra. "Dan wordt de druk op ons eigenlijk van twee kanten verhoogd."

De lucht is eruit

Het tekort aan huisartsen wordt steeds nijpender, stelt Nienke Sikma van Dokterszorg Friesland. "De lucht is eruit. Het piept en kraakt. Dat is gewoon hoe het is", zegt ze. "En binnen Friesland is dat in Leeuwarden het meest schrijnend."

Het tekort heeft te maken met de stijgende werkdruk. Een huisarts heeft steeds meer tijd nodig voor de administratie en contact met zorgverzekeraars. Er melden zich ook meer oudere mensen die noodgedwongen zelfstandig wonen door een tekort aan plekken in verzorgingshuizen.

Met pensioen

Bovendien baart de vergrijzing binnen het huisartsengilde zelf zorgen. Binnen vier jaar gaat naar verwachting 40 procent van de huidige huisartsen in Leeuwarden met pensioen, meldde Omrop Fryslân gisteren.

De werkdruk bij huisartsen laat op allerlei manieren voelen. Huisarts Singh Joeloemsingh in Leeuwarden ziet praktijken van collega's waarbij het drie weken duurt voordat mensen een afspraak kunnen maken. "Dat is te lang", zegt hij. "Er zullen vaker calamiteiten ontstaan, absoluut."

Toename

Het zijn stuk voor stuk ontwikkelingen die tot een toename van het aantal mensen leiden dat zich bij de SEH meldt in het Frisius MC.

Een ander deel, vreest Remko Seinstra, meldt zich niet. En dat baart hem misschien nog meer zorgen. "De Fries is natuurlijk hard voor zichzelf en denkt: het gaat wel weer over. Maar als het te lang duurt voordat iemand een huisarts inschakelt, dan kan dat uitmonden in spoedzorg", zegt hij. "Dan rijdt de ambulance voor, en dat wil je natuurlijk voorkomen."

Seinstra benadrukt dat er snel een oplossing moet komen voor het tekort aan huisartsen, vooral door het vak aantrekkelijker te maken.

Nederland is niet klaar voor grote, onbeheersbare natuurbranden, waar ook dodelijke slachtoffers bij kunnen vallen. Daarvoor waarschuwt de brandweer Gelderland-Midden bij Omroep Gelderland naar aanleiding van de heidebrand bij Ede, begin deze maand. Gelderse overheden en hulpdiensten zijn wel bezig met het brandveiliger maken van de natuur, maar daarvoor is nog een lange weg te gaan.

Vorige week brak bij Ede een grote natuurbrand uit na een oefening van de landmacht waarbij gebruik werd gemaakt van een oefengranaat. Door de harde wind en de droge grond breidde het vuur zich snel uit.

In totaal werden zo'n 500 brandweermensen uit verschillende regio's ingezet om het vuur te bestrijden. Naar schatting is zo'n 130 hectare natuur verwoest, omgerekend zo'n 260 voetbalvelden.

Toename hevige natuurbranden

Bij deze brand vielen geen gewonden, maar het risico op een natuurbrand met dodelijke slachtoffers is niet denkbeeldig. Volgens experts is het niet de vraag of dat een keer gebeurt, maar wanneer.

"We verwachten dat natuurbranden gaan toenemen door klimaatverandering. Niet alleen in aantal, maar dat ze groter en intenser kunnen worden", vertelt brandonderzoeker Brian Verhoeven van het Nederlands Instituut voor Publieke Veiligheid.

Dat is geen ver toekomstscenario, zegt Wim Verboom van Brandweer Gelderland-Midden. Hij is Landelijk Adviseur Natuurbrand en bij Gelderland-Midden hoofdofficier van dienst bij brand.

"Dat er opeens zo'n brand komt, in een vorm die we nog niet eerder hebben gezien: dat kan dit jaar gebeuren", meent hij. "Maar ook bij kleine natuurbranden kan in Nederland de impact groot zijn, omdat er veel mensen in en nabij de natuur wonen en recreëren."

Meer slagkracht

Volgens Verboom zitten aan de inzet van de brandweer grenzen. "Ergens stopt het ook gewoon een keer voor ons. Ook al geef je ons miljoenen voor meer wagens, meer water, dat heeft geen zin. Je moet juist preventief bezig zijn", waarschuwt hij.

Het Veiligheidsberaad sluit zich daarbij aan. Het overkoepelende orgaan van de Nederlandse veiligheidsregio's pleit voor meer slagkracht om natuurbranden te bestrijden.

"De grens van wat we kunnen wordt snel bereikt als er meerdere grootschalige natuurbranden tegelijkertijd plaatsvinden", zei Jack Mikkers, portefeuillehouder brandweer in het Veiligheidsberaad, eerder. "Een scenario dat door de huidige droogte in Nederland steeds realistischer wordt."

Campings en zorginstellingen

In de provincie Gelderland werken allerlei partijen, zoals de provincie, de gemeenten en de drie veiligheidsregio's, aan maatregelen om branden beheersbaar te houden.

Zo komen de komende jaren extra waterputten en probeert de provincie, met hulp van terreineigenaren, het landschap zo in te delen dat een brand beperkt blijft tot één gebied. "Wegen, spoorlijnen en stroken met hoogspanningskabels kunnen voorkomen dat branden van het ene gebied overslaan naar het andere", geeft de provincie als voorbeeld.

Daarbij is extra aandacht voor ruim 1100 risicovolle objecten en gebieden: campings, vakantieparken, zorginstellingen, belangrijke infrastructuur, dorpen en wijken. Daarvoor moeten gemeenten en veiligheidsregio's honderden plannen op maat maken en dat kost tijd.

Honderden kilometers berm

Ook het herinrichten van het landschap is niet zomaar gedaan. De kaart is wel gemaakt en zo'n 800 kilometer aan bermen is geïnspecteerd op brandwerendheid. Van de onderzochte bermen voldoet zo'n 275 kilometer 'gedeeltelijk' en 50 kilometer nog helemaal niet.

"Het is aan de eigenaren van de grenzen om daarin actie te ondernemen. Denk aan Rijkswaterstaat voor de rijkswegen, ProRail voor spoorlijnen, Tennet voor hoogspanningsleidingen en de provincie Gelderland zelf voor de provinciale bermen", vertelt een woordvoerder van de provincie.

Het is meteen de verklaring waarom deze aanpak om de natuur in Gelderland brandveiliger te maken nog niet af is, hoewel er al jaren aan wordt gewerkt: er zijn veel verschillende partijen bij betrokken. Verboom: "Maar de urgentie is bij iedereen nu wel duidelijk. Het is alleen het tempo: we kunnen niet alles in één dag."

Een van de verwoestende natuurbranden die begin dit jaar woedden bij Los Angeles is vermoedelijk ontstaan in ongebruikte hoogspanningskabels, waarin door een natuurkundig proces plotseling weer energie is opgewekt. Dat zegt de directeur van het energiebedrijf Edison tegen de LA Times. Bij de wekenlange brand rondom de kloof van Eaton, vlak bij de voorstad Pasadena, kwamen achttien mensen om het leven en werden bijna 10.000 gebouwen verwoest.

Volgens bestuursvoorzitter Pedro Pizarro van Edison is het nu "de meest waarschijnlijke verklaring" dat er op een of andere manier toch energie en dus warmte is ontstaan in een ongebruikte hoogspanningskabel, doordat er in de buurt van die kabel een andere grote hoeveelheid elektrische energie werd opgewekt. Via het natuurkundige proces van inductie zou bepaalde elektromagnetische energie op de ene plek ook elders energie opwekken, zonder fysiek met die andere plek verbonden te zijn.

Onverklaarbare stroom

De hoogspanningskabel waaromheen de brand ontstond was niet aangesloten op het stroomnet, zegt Pizarro, en dus "te vergelijken met een verlengsnoer dat nergens op is aangesloten". Toch blijkt uit video's gemaakt op 7 januari, toen de brand ontstond, dat de brand ontstond direct onder de hoogspanningsmasten van het bedrijf bij de Eaton-kloof.

Ook blijkt uit interne gegevens van het bedrijf dat er kort een flinke hoeveelheid stroom ontstond in de ongebruikte kabels, exact op het moment dat de brand uitbrak. Voor die plotselinge opleving is tot nu toe geen verklaring gevonden.

Energiebedrijf Edison is de afgelopen maanden aangeklaagd door omwonenden, die hun huizen zijn kwijtgeraakt door de brand. Zij zeggen dat het bedrijf de masten en kabels niet goed heeft onderhouden, en daardoor het risico heeft genomen dat er brand zou ontstaan. Omwonenden droegen daarbij foto's aan van kabels in de grond rondom de masten, die niet of nauwelijks zouden zijn verbonden met de masten. Daardoor zouden de masten niet goed geaard zijn.

Zoveel mogelijk onder de grond

Volgens Pizarro is het bedrijf nu aan het kijken naar al zijn hoogspanningsmasten, en aan het controleren of die op de juiste manier geaard zijn. Ook zegt hij tegen de krant dat het bedrijf nu versneld zo veel mogelijk stroomkabels onder de grond gaat plaatsen, zodat ze niet meer door de lucht hoeven te lopen. Op die manier zou de komende jaren ruim 240 kilometer aan stroomkabels veilig onder de grond gestopt moeten worden in het gebied, een operatie die het bedrijf omgerekend zo'n 750 miljoen euro gaat kosten.

Om deze versnelde ombouw mogelijk te maken, besloot de Democratische gouverneur Newsom vorige maand dat energiebedrijven die kabels onder de grond willen plaatsen, zich tijdelijk niet aan lucht- en waterkwaliteitseisen hoeven te houden.

Bij een brand vanochtend in een woning in Den Haag is iemand zwaargewond geraakt. Het slachtoffer werd gevonden door de brandweer en is naar het ziekenhuis overgebracht. Tijdens de brand hield de politie een verdachte aan.

De brand brak rond 08.00 uur uit op de vierde en bovenste verdieping van een portiekflat aan de Doctor C. Hofstede de Grootstaat in de wijk Loosduinen.

De brandweer, die onder meer een hoogwerker inzette, wist de brand snel te blussen en trof toen het slachtoffer aan. Mogelijk gaat het om een van de bewoners van het pand. Iemand anders vluchtte tijdens de brand naar het balkon en werd daar door de brandweer vanaf gehaald. Hij bleef ongedeerd.

Onderzoek

Bij de brand werd een jonge man aangehouden, meldt een woordvoerder van de politie bij Omroep West. Waarvan hij wordt verdacht, kan zij nog niet zeggen. De toedracht van de brand wordt onderzocht.

Vanwege de brand werden vijf omliggende woningen in de flat ontruimd. Die bewoners zijn inmiddels weer thuis.

Nog eens vijf prominente advocatenkantoren zijn gezwicht voor druk uit het Witte Huis. Ze hebben president Trump toegezegd voor in totaal 600 miljoen dollar pro bono juridische bijstand te verlenen aan doelen die hem welgezind zijn. Dat blijkt uit een post van Trump op Truth Social. Hiermee hopen de kantoren sancties van het Witte Huis te voorkomen.

Trump heeft onwelgevallige firma's gedreigd met het beëindigen van overheidscontracten en een toegangsverbod tot overheidsgebouwen, waar ook rechtbanken onder vallen. Zo maakt de president advocaten die hem niet zinnen het werken praktisch onmogelijk.

In totaal staat de teller voor het Witte Huis nu op 940 miljoen dollar aan gratis juridische diensten. "De grote advocatenkantoren gaan op de knieën voor Donald Trump omdat ze weten dat ze fout zitten", zei Trumps woordvoerder Karoline Leavitt. De president kijkt er volgens Leavitt naar uit dat de kantoren met hun pro-bono-werk "zijn America First-agenda gaan helpen."

Schaamte

Advocaat Thomas Sipp nam ontslag bij zijn werkgever nadat die was gezwicht voor Trump. "Ik schaamde me", zegt hij daarover tegen de New York Times-podcast The Daily.

Als beginnend advocaat bij het grote advocatenkantoor Skadden verdiende hij zo'n 2,5 ton per jaar. Maar zijn principes dwongen hem ontslag te nemen toen het bedrijf toegaf aan Trump. Die had een decreet getekend waarin het kantoor op de korrel werd genomen voor het 'steunen van politieke tegenstanders en het voeren van diversiteitsbeleid'. "We glijden af naar een autocratie waarin degenen aan de macht boven de wet staan", zegt Sipp daarover.

'Overheidstirannie'

Ook advocatenbureau Willkie Farr & Gallagher was een voor de hand liggend doelwit voor de president. Een van de partners is Doug Emhoff, de man van Kamala Harris. Het kantoor heeft een advocaat in dienst die eerder de parlementaire onderzoekscommissie naar Trumps rol bij de Capitoolbestorming bijstond.

De firma verdedigde ook twee stembusmedewerkers die onterecht van fraude werden beschuldigd door Trumps toenmalige advocaat Rudy Giuliani. Die moest hun bijna 150 miljoen dollar schadevergoeding betalen en ging persoonlijk failliet.

Onder druk van Trump gaat het kantoor nu voor honderd miljoen dollar pro-bono-werk doen voor politiemensen, veteranen, militairen en slachtoffers van misdaad. Doug Emhoff keurt de beslissing af, maar blijft aan. De langstzittende advocaat van de firma, Joseph Baio, is wel opgestapt. Hij wil "de strijd kunnen blijven voeren tegen overheidstirannie, onwettige decreten en sociale onrechtvaardigheid", schrijft Baio in een verklaring.

Banen op het spel

Het kantoor is niet het enige dat kiest voor lijfsbehoud in plaats van principes. De firma Paul Weiss werd getroffen door een presidentieel decreet omdat het klanten had bijgestaan die de eerste regering-Trump aanklaagden. Het had ook een advocaat in dienst die overstapte naar het Openbaar Ministerie om Trumps financiën te onderzoeken.

Directeur Brad Karp schreef zijn werknemers dat het bedrijf 'vernietigd' zou worden als het niet zou voldoen aan Trumps eisen. De banen van 2500 medewerkers zouden op het spel komen te staan.

Buigen wordt beloond

In de praktijk betekenen de deals dat de kantoren geen maatschappelijke organisaties zullen ondersteunen die de overheid aanklagen, of pro-bono-werk zullen doen voor asielzoekers. De minister van Justitie, Pam Bondi, claimt zonder bewijs dat de kantoren de migranten aanzetten tot leugens. Ook zullen de kantoren voortaan niet geneigd zijn Democraten te verdedigen of advocaten aan te nemen die betrokken zijn geweest bij - volgens Trump - controversiële zaken.

Trump suggereert dat bureaus die voor hem buigen, zullen worden beloond met mooie overheidsopdrachten, zoals onderhandelingen over importheffingen.

Rechter fluit Trump terug

Maar niet alle bureaus gaan op de knieën. Drie firma's hebben eerder al bij de rechter aangeklopt vanwege de "verlammende schade van sneeuwstormachtige proporties binnen de juridische beroepsgroep".

Trumps handelwijze is volgens hen een "duidelijke schending van het eerste amendement", waarin de vrijheid van meningsuiting en van vergadering is vastgelegd. Een rechter noemt Trumps handelwijze "schokkend en verwerpelijk" en heeft de regering teruggefloten.

Een vierde firma, Susman Godfrey, ging afgelopen week de strijd met Trump aan. Het kantoor kwam in het vizier van Trump nadat het namens stemmachinefabrikant Dominion een schikking van 900 miljoen dollar had getroffen met Fox News. De rechtse nieuwszender had het Trump-kamp geholpen om nepnieuws over verkiezingsfraude te verspreiden.

Steun

Een van de getroffen kantoren krijgt steun van 67 prominente bedrijfsadvocaten. Die schrijven: "Het decreet (van Trump, RB) gebruikt federale contracten om politieke loyaliteit af te dwingen en dwingt particuliere bedrijven om de politieke rekeningen van de president te vereffenen."

Ook 500 advocatenkantoren veroordelen Trumps handelen, maar de grootste kantoren schitteren veelal door afwezigheid in de steunbetuiging.

Democraten willen antwoorden

De Democraten in het Congres schrijven het Witte Huis dat "het vergeldende karakter van deze decreten niet eens wordt verhuld" en noemen het "een ongeëvenaard misbruik van bestuursmacht om persoonlijke vetes uit te vechten".

Ze hebben ook de kantoren die het met Trump op een akkoordje hebben gegooid aangeschreven om meer informatie over de gang van zaken te krijgen. De politici willen uiterlijk aanstaande maandag antwoorden zien.

De Amerikaanse broers Erik en Lyle Menendez mogen in een nieuwe hoorzitting een poging doen om hun straf omlaag te krijgen. De twee mannen, nu beiden in de 50, werden in 1996 in Los Angeles veroordeeld tot een levenslange celstraf voor de moord op hun ouders. In de geruchtmakende zaak beweerden de broers seksueel te zijn misbruikt door hun vader Jose, een succesvolle platenbaas. De aanklagers hielden echter met succes vol dat de broers slechts hun erfenis hadden willen veiligstellen door hun ouders te vermoorden.

De broers groeiden door het proces uit tot beroemdheden, en kwamen recentelijk weer in het nieuws door een populaire documentaireserie op streamingdienst Netflix.

Nieuw bewijs

Sinds hun veroordeling hebben de broers steeds geprobeerd om strafverlaging of een heel nieuw proces te krijgen, ook omdat er volgens hen regelmatig nieuw bewijs opdook van seksueel misbruik door hun ouders. Een van die bewijsstukken zou een brief zijn van Erik Menendez in 1988, waarin hij aan een oom schrijft over het seksueel misbruik door zijn vader. Verder heeft een lid van een Latijns-Amerikaanse popband die onder contract stond bij het platenlabel van Menendez, verklaard dat hij als tiener in de jaren 80 is gedrogeerd en verkracht door Jose Menendez.

Vorig jaar deed een openbaar aanklager in Los Angeles, George Gascón, een verzoek aan de rechter om het vonnis uit 1996 te herzien, op basis van nieuw bewijs. Ook zouden de broers in de cel hun leven gebeterd hebben. Volgens de aanklager zou de levenslange celstraf omgezet moeten worden naar vijftig jaar, waardoor ook per direct een verlofregeling mogelijk zou worden voor de broers.

'Precies dezelfde mensen'

Maar voordat de rechter hierover een beslissing kon nemen, werd de aanklager in een verkiezing verslagen door een concurrent, Nathan Hochman. In de VS zijn openbaar aanklagers verkiesbare posities, waarbij de kandidaten vaak stevig stelling tegen elkaar nemen. Hochman stelde in het openbaar dat hij een milder vonnis voor de Menendez-broers niet zag zitten, en trok het verzoek voor een nieuw vonnis in.

Een assistent van Hochman lichtte gisteren in een hoorzitting toe dat de broers nu "precies dezelfde mensen zijn als ze altijd waren". Ze zouden geen complete verantwoordelijkheid hebben genomen voor hun daden, en niet hebben toegegeven te hebben gelogen tijdens het proces in de jaren 90.

Volgens de rechter in de zaak zijn dat valide punten, maar niet genoeg redenen om de broers geen kans te geven op een lagere straf: er komt nu dus een nieuwe hoorzitting over de strafmaat. Wanneer die dient, is nog niet bekend. Er loopt nog steeds een gerechtelijk verzoek van de broers bij de rechtbank van Los Angeles voor een compleet nieuwe rechtszaak, maar het is onduidelijk wanneer hier uitsluitsel over komt.

Goedemorgen! Vandaag trekt in Noordwijk het bloemencorso voorbij en in De Taalstaat wordt de winnaar van de Wouter Pieterse Prijs bekendgemaakt.

Eerst het weer: het wordt warm en zonnig, maar in de eerste uren komt in het noorden mist voor. De temperatuur loopt op naar 18 graden op de Wadden tot 24 graden in Limburg. Later op de dag neemt in het zuidwesten de bewolking toe.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het ministerie van Defensie stelt een onderzoek in naar de commandant die verantwoordelijk was voor de luchtaanval op de Iraakse stad Hawija in 2015. Dat laat minister Brekelmans weten in een brief aan de Tweede Kamer.

Vorige week doken videobeelden op van de verwoesting een dag na de aanval, waarbij 70 burgerdoden vielen. Die beelden waren verloren gewaand, maar na publicatie in de Volkskrant over de verdwijning van de video kwamen ze toch boven water.

Oud-minister Sorgdrager, die destijds het onderzoek naar het bombardement leidde, concludeerde na het zien van de beelden dat de verantwoordelijke commandant niet eerlijk is geweest over de mogelijkheid van burgerdoden bij de aanval.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Bewoonster Fatou van Zoo Berlijn werd gisteren verrast op een mand met fruit. Dat was om haar 68e verjaardag te vieren. Ze is waarschijnlijk de oudste gorilla ooit. In het wild worden gorilla's maximaal zo'n 35 jaar oud, in dierentuinen zo'n 50 jaar.

Ze wordt wat stram, maar Fatou is op haar 68e nog fit:

Fijne dag!

Na een chaotische week op de wereldwijde markten heeft de Amerikaanse president Trump een stap terug gedaan in de door hemzelf ontketende handelsoorlog. Althans, voor landen die niet reageerden met keiharde tegenmaatregelen op de door de VS ingestelde handelstarieven. De concurrentiestrijd met China, dat terugsloeg met hoge heffingen op Amerikaanse producten, escaleerde juist sterk. Waar staan we nu?

Nadat Trump vorige week donderdag een lange lijst importheffingen had aangekondigd, openden de beurzen van Amsterdam tot Tokio maandagochtend in het dieprood. De hoop dat Trump in het weekend zou bijdraaien was vervlogen; de president bleef volhouden dat dit "de enige manier" is om het Amerikaanse handelstekort op te lossen.

De onrust zette door, totdat Trump op woensdag vriend en vijand verraste met een post op zijn socialemediaplatform Truth Social. Hij had besloten de heffingen voor tientallen landen voor negentig dagen op te schorten.

Vanaf dat moment gold voor alle landen een 'basisheffing' van 10 procent op alle goederen. Importheffingen die al eerder waren aangekondigd, zoals 25 procent op auto's, aluminium en staal, blijven wel van kracht.

Maar voor China werden de heffingen juist verhoogd naar 145 procent omdat het land "een gebrek aan respect" had getoond. Waar andere partijen, zoals de Europese Unie, voorzichtig reageerden op Trumps economische oorlogsverklaring, besloot China wel de handschoen op te pakken. Donderdag herhaalde de Chinese president Xi Jinping van plan te zijn "tot het einde te vechten".

De escalerende handelsoorlog in beeld:

Het Witte Huis verkocht de ommezwaai als een vooropgezet masterplan, met het onder druk zetten van handelspartners als doel. In werkelijkheid krabbelde Trump waarschijnlijk terug omdat beleggers Amerikaanse staatsobligaties begonnen te dumpen, blijkt ook uit verklaringen van ingewijden.

Deze staatsleningen gelden normaliter als een zeer veilige belegging. Bij dalende aandelenkoersen 'vluchten' beleggers vaak naar deze waardepapieren, maar deze week gebeurde het tegenovergestelde. Deels kwam dat doordat China, dat veel Amerikaanse staatsobligaties bezit, ze ook van de hand deed.

Waar Trump aanvankelijk ongevoelig leek voor de chaos op de aandelenmarkt, deed het wankelen van de obligatiemarkt hem schijnbaar toch van gedachten veranderen. "Ik keek naar de obligatiemarkt, ik zag gisteravond dat mensen een beetje nerveus werden", gaf hij toe.

Wat zat er achter de koerswijziging?

De koersen veerden in eerste instantie flink op nadat Trump had bekendgemaakt veel maatregelen voorlopig uit te stellen, maar gisteren openden de beurzen weer in de min, om af te sluiten met een kleine plus. Volgens ING-econoom Bert Colijn heeft de aanvankelijke opluchting plaatsgemaakt voor zorgen over de escalerende handelsoorlog tussen China en de VS.

"Daarnaast blijft de situatie onduidelijk. Uitstel is geen afstel", aldus Colijn. Trump stelde eerder aangekondigde heffingen voor Canada en Mexico uit, om ze later alsnog in te voeren.

Bovendien heeft Trumps ommezwaai de initiële verliezen niet goedgemaakt, zegt Colijn: "En de daling van de Amerikaanse beurzen was al eerder ingezet, onder meer in reactie op het bezuinigingsbeleid van Elon Musk."

Europa: de dans ontsprongen?

Toen duidelijk werd dat het uitstel van negentig dagen ook zou gelden voor de Europese Unie, maakte voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen bekend ook op de pauzeknop te drukken. "We willen de onderhandelingen een kans geven", verklaarde ze.

Ondanks de heffingen die blijven gelden is deze situatie voor Europa beter behapbaar dan de hoge tarieven die Trump vorige week aankondigde, vertelt Colijn. "Het effect op de beurs is evident. Maar doordat de Europese heffingen niet zijn doorgevoerd, gaan Europeanen weinig merken in hun portemonnee."

Toch moeten we in Europa niet denken dat we de dans zijn ontsprongen, zegt Rem Korteweg van Instituut Clingendael. "Zolang Trump de touwtjes in handen heeft, zullen de heffingen als dreigement boven de markt blijven hangen."

'Zonder precedent'

Waar de beurzen maandag wereldwijd reageerden op Trumps aanval op de vrije handel, is het zwaartepunt voor nu verschoven naar de handelsoorlog tussen Washington en Peking. "VS en China op weg naar 'monumentale' breuk, wereldeconomie op scherp gezet", kopte The New York Times donderdag.

Dat landen proberen om economieën te ontkoppelen die verweven zijn is niet nieuw, benadrukt Korteweg. "Maar de hevigheid en intensiteit is absoluut zonder precedent. Trump probeert Xi te overtreffen, maar die gaat daar steeds in mee. Iemand zal als eerste met zijn ogen moeten knipperen."

In de Engelse stad Sheffield heeft de politie na een dagenlange klopjacht een ontsnapte Amerikaanse bulldog gevonden. De hond werd vorige week door agenten beschoten nadat die agressief gedrag had vertoond.

Agenten gingen vorige week vrijdag af op een melding van geweerschoten. Eenmaal aangekomen in de woning waar het incident had plaatsgevonden, vonden ze een hond. Volgens de agenten werd die agressief, waarna een van de agenten een schot had gelost. Het dier vluchtte het huis uit. De bulldog was gewond, bleek later na een analyse van bloedspetters op de plaats delict.

Omdat de hond niet direct gevonden kon worden, besloot het hoofd van de recherche in Sheffield de inwoners van de stad te waarschuwen. Hoofdinspecteur Henderson zei dat mensen de bulldog niet moesten benaderen en direct het noodnummer moesten bellen als ze hem zagen.

Vaak meldingen van gevaarlijke honden

Uiteindelijk werd het dier gisteren aan het begin van de middag gevonden. Op advies van een dierenarts is de bulldog ingeslapen, vanwege diens verwondingen.

De politie van het graafschap South Yorkshire, waar Sheffield ligt, moet regelmatig uitrukken vanwege gevaarlijke honden. Vorige week werd in Rotherham een paard doodgebeten door twee honden, waarvan één een Amerikaanse bulldog. Volgens de politie was dat een van de achttien meldingen van gevaarlijke honden in drie dagen tijd.

Het is in het Verenigd Koninkrijk sinds begin vorig jaar verboden om een Amerikaanse bulldog, ook wel XL bully genoemd, te houden, verkopen of fokken. Mensen die op het moment dat het verbod inging eigenaar waren van zo'n hond, mochten een uitzonderingsverklaring aanvragen. Zo'n 61.000 aanvragen zijn destijds ingediend.

Het Openbaar Ministerie op Aruba gaat twee politieagenten vervolgen voor de dood van een 19-jarige man bij een arrestatie. De twee agenten waren betrokken bij een schietpartij begin februari waarbij Ayden Lanoy om het leven kwam. De dood van Lanoy maakte veel los bij inwoners van Aruba en bij Arubanen in Nederland.

De politie wilde de student rond 05.00 uur staande houden omdat hij roekeloos en zonder achterlichten zou hebben gereden. Hij negeerde het stopteken, waarna een achtervolging werd ingezet. Die eindigde in een doodlopende straat. Toen Lanoy probeerde weg te komen, zou het vuur zijn geopend.

Uit politieonderzoek blijkt volgens het OM dat er twintig keer geschoten is. Eén schot was raak en was meteen dodelijk. De agenten worden beschuldigd van medeplichtigheid aan doodslag.

Vlak na het dodelijke incident doken op sociale media beveiligingsbeelden op, waarop te zien was dat de vluchtende auto toch wel de achterlichten aan had. Daardoor ontstond er kritiek op het handelen van de politie. De afgelopen weken waren er zowel op Aruba als in Rotterdam manifestaties onder de noemer "gerechtigheid voor Ayden".

Het ministerie van Defensie stelt een onderzoek in naar de commandant die verantwoordelijk was voor de luchtaanval op de Iraakse stad Hawija in 2015. Dat laat minister Brekelmans weten in een brief aan de Tweede Kamer.

Vorige week doken videobeelden op van de verwoesting een dag na de aanval, waarbij 70 burgerdoden vielen. Die beelden waren verloren gewaand, maar na publicatie in de Volkskrant over de verdwijning van de video kwamen ze toch boven water.

Oud-minister Sorgdrager, die destijds het onderzoek naar het bombardement leidde, concludeerde na het zien van de beelden dat de verantwoordelijke commandant niet eerlijk is geweest over de mogelijkheid van burgerdoden bij de aanval.

Vermoedens

Het doel van de aanval was een gemeentelijke opslag waar IS autobommen maakte. Vanwege de enorme hoeveelheid explosieven in de loods was de verwoesting enorm. Vermoedens van burgerdoden werden wel gemeld aan Den Haag, maar niet opgenomen in de officiële verslagen.

"Die commandant verklaart dat hij het vermoeden van burgerslachtoffers niet heeft opgenomen in zijn verslag, omdat hij dat alleen zou doen als hij het zeker wist", zei Sorgdrager vorige week in Nieuwsuur. "We moeten de waarheid boven water krijgen."

Beelden openbaar

Sorgdrager adviseerde om de videobeelden openbaar te maken en daar gaat minister Brekelmans in mee, schrijft hij in de Kamerbrief. Hij staat toe dat één video die inzoomt op de aanval openbaar wordt gemaakt, nadat die woensdag is getoond aan de Kamer. Een andere video die uitzoomt op de verwoesting na de aanval wordt niet openbaar gemaakt.

De verantwoordelijke commandant is nu een hoge ambtenaar bij Defensie, meldt de Volkskrant. Toen hij jaren na de aanval werd verhoord door de commissie-Sorgdrager, zei hij dat hij op de beelden niet kon zien dat woonwijken zwaar getroffen waren. Dat klopt dus niet.

Bij het hoofdkantoor van spoorwegmaatschappij Hellenic Train in Athene is een explosie geweest. Volgens Griekse media hangt de ontploffing samen met de dodelijke treinramp van 2023.

Bij de explosie, die rond 20.30 uur Nederlandse tijd plaatsvond, is niemand gewond geraakt. Volgens de politie is er beperkte materiële schade aan het pand. De omgeving is afgezet. De terreurbestrijdingsdienst doet onderzoek naar de explosie.

Het kantoor van het spoorwegbedrijf ligt dicht bij de Akropolis in de Griekse hoofdstad. Griekse media melden dat er kort voor de explosie een anoniem telefoontje was binnengekomen. De beller zou hebben gewaarschuwd dat er een bom zou afgaan bij het kantoor van het vervoersbedrijf. Op beveiligingsbeelden is te zien dat er een rugzak met een hangslot voor het pand lag.

Er is al weken veel onrust in het land over de afhandeling van de treinramp in februari 2023. 57 mensen kwamen om het leven toen een goederentrein en een passagierstrein op hetzelfde spoor terechtkwamen en frontaal op elkaar botsten. Veel Grieken vinden dat het onderzoek te lang duurt en vermoeden dat er bevindingen worden achtergehouden.

Systeemfouten

Eind februari dit jaar, twee jaar na de ramp, kwam pas het eerste rapport naar buiten. Daarin werd gesproken over de slechte staat van het spoor en systeemfouten. Ook werd felle kritiek geuit op het onderzoek en het optreden van de autoriteiten.

Er zou nauwelijks coördinatie zijn geweest tussen de hulpdiensten ten tijde van het ongeluk. Honderdduizenden mensen gingen eind februari de straat op om te demonstreren.

De politie heeft een vijfde verdachte aangehouden voor de explosie en brand gisteravond in een appartementencomplex in Heerhugowaard. De verdachte zit in alle beperkingen, wat betekent dat hij of zij alleen contact mag hebben met een advocaat.

Gisteren werden al vier minderjarige verdachten aangehouden voor het incident. De politie zei vandaag al dat er mogelijk nog meer mensen zouden worden aangehouden.

Een van hen zit nog steeds vast, de overige drie zijn vrijgelaten. Wel blijven ze verdachten in het onderzoek. Doordat ze minderjarig zijn, is de politie terughoudend met het geven van informatie, meldt de regionale omroep NH.

De ontploffing in het appartementencomplex was gisteren kort na 20.00 uur. De brand die ontstond, was zo'n drie uur later onder controle. Vijf mensen raakten lichtgewond.

Hulpdiensten doorzochten het complex gedurende de hele nacht, maar vonden niemand. De getroffen appartementen zijn gestut.

Bijna alle paasvuren die in Drenthe zouden worden aangestoken zijn in verband met de aanhoudende droogte afgelast. Alleen in de gemeente Emmen gaan vier paasvuren door.

Eerder bliezen de gemeenten Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Coevorden, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld de vuren al af. Vandaag werd bekend dat ook De Wolden en Hoogeveen een streep zetten door de paasvuren. Assen en Meppel hadden dit jaar geen paasvuren op de planning staan, schrijft RTV Drenthe.

Door de lange periode van droogte is het risico op natuurbranden te groot. In Drenthe is vorige week fase 2 afgekondigd, wat niet alleen inhoudt dat de kans op brand groot is, maar ook dat branden zich door de droogte en mogelijke wind snel en onvoorspelbaar kunnen ontwikkelen.

Strenge richtlijnen

In de gemeente Emmen stonden dertien paasvuren op de agenda, daarvan mogen er maar vier doorgaan, omdat ze voldoen aan de strenge richtlijnen, maakte de gemeente eerder bekend.

Zo geldt voor de paasvuren onder meer een minimale afstand van 500 meter tot natuurgebieden of bosjes en een kilometer tot brandgevaarlijke gebouwen, zoals huizen met een rieten dak.

Ook paasvuren elders onzeker

Begin deze week werd duidelijk dat de paasvuren op andere plekken in het land door de aanhoudende droogte mogelijk niet doorgaan. Uit een belronde van de NOS bleek dat meerdere organisatoren in onzekerheid zitten.

In Nederland zijn jaarlijks honderden paasvuren, die op eerste of tweede paasdag worden aangestoken. Pasen valt dit jaar op zondag 20 en maandag 21 april.

De Amerikaanse autoriteiten hebben een voortvluchtige gevangene opgepakt die per ongeluk was vrijgelaten. De man was tot levenslang veroordeeld voor de moord op zijn vriendin, maar eind vorige maand kwam hij op vrije voeten.

Kathan Guzman zat vast in Atlanta, in de staat Georgia. Gevangenismedewerkers lieten de man van begin twintig gaan omdat ze zijn dossier niet goed hadden gelezen. Daarin stond dat hij tot levenslang was veroordeeld voor onder meer moord en mishandeling.

Guzman wurgde zijn 19-jarige vriendin in 2022. Haar lichaam werd in een badkuip in een woning gevonden. De man heeft toegegeven dat hij haar heeft gewurgd.

Pas afgelopen dinsdag, twee weken na de vrijlating, hadden de autoriteiten door dat Guzman voortvluchtig was en sloegen ze alarm. Sindsdien werd er gezocht naar hem. Guzman werd uiteindelijk in de woning van zijn moeder in buurstaat Florida opgepakt.

Doodsangsten

De autoriteiten vermoedden eerder dat Guzman mogelijk naar Orlando was gegaan, waar de moeder van het slachtoffer woont. Die stond doodsangsten uit en kon niet meer slapen toen ze het nieuws van de vrijlating had gehoord, vertelde ze aan de media. Volgens haar sliep haar familie in ploegen bij haar om haar te beschermen. Ook patrouilleerden agenten in haar wijk.

Volgens een lokale sheriff geloofde Guzman dat hij was vrijgelaten door toedoen van een hogere macht.

"Je zal het nooit helemaal weten", zegt voormalig Commandant der Strijdkrachten (CdS) Dick Berlijn over het bestaan van de inmiddels beruchte 'kill switch', een schakelaar waarmee de Amerikanen het gevechtsvliegtuig van de Nederlandse luchtmacht, de F-35, op afstand buiten werking zouden kunnen stellen.

In Duitsland is daarover onrust ontstaan. Daarom is in de Bondsdag de vraag gerezen of de aankoop van het toestel niet nog eens moet heroverwogen. Portugal en Canada zouden kijken naar alternatieven voor de F-35 van Lockheed Martin, waarmee veertien luchtmachten vliegen.

Maar Berlijn, die zelf straaljagerpiloot is geweest, betwijfelt of er echt zo'n 'kill switch' bestaat.

Geen software-updates meer

De Amerikanen hebben volgens hem helemaal niet zo'n knop nodig om het gebruik van het nieuwste gevechtsvliegtuig van de Nederlandse luchtmacht te beperken. Washington zou kunnen besluiten om buitenlandse gebruikers van de F-35 geen software-updates meer te geven. "En klaar ben je".

"De F-35 is bewapend met Amerikaanse luchtafweerraketten om andere vliegtuigen neer te halen. Er hangen Amerikaanse bommen onder met een Amerikaans geleidesysteem. Dat is niet zomaar te vervangen door een Europees systeem."

Volgens Berlijn is het gemakkelijk voor Washington om geen bommen meer te leveren, met een smoesje. "Het gebruik van het toestel is dan ernstig beperkt."

Minder betrouwbare partner

Hij kost hem geen moeite om een scenario te bedenken waarin dat gebeurt. "Stel: Trump komt met Poetin overeen om geen wapens meer te leveren aan Oekraïne. En zegt vervolgens dat Europa ook niet meer mag leveren." Om Europa onder druk te zetten, zou Trump de software en wapens voor de F-35 kunnen gebruiken. "Die krijgen we dan gewoon niet."

"Als je mij dit een half jaar geleden had verteld, had ik je niet geloofd. Maar Trump neemt nu in zo'n hoog tempo afstand van Europa. Het is een minder betrouwbare partner geworden."

De stelling dat de F-35 een risico is geworden vindt de oud-CdS te ver gaan. "Ik heb nooit een seconde getwijfeld aan het toestel. De F-35 vliegers die ik spreek zijn lyrisch. Maar het is mogelijk dat het toestel niet gebruikt kan worden zoals we willen, omdat deze Amerikaanse regering aparte ideeën heeft."

Als de keuze voor een nieuw gevechtsvliegtuig nu had voorgelegen, zou Berlijn nog steeds voor de F-35 hebben gekozen. "Maar ik zou het ministerie van Buitenlandse Zaken de politieke paragraaf van het koopcontract wel anders laten opstellen."

De voormalige Starfighter-vlieger schat de F-35 het hoogst in, het toestel is superieur aan wat nu in Europa wordt gemaakt, in bijvoorbeeld Zweden en Frankrijk. "Dit toestel is echt een stap verder wat betreft stealthtechnologie en sensoren."

Oorlog om Groenland

Dat erkent Steven Everts, directeur van het European Union Institute for Security Studies. Hij werkte in het verleden vier jaar voor NAVO-secretaris-generaal Javier Solana.

Everts vindt de afhankelijkheid van de Amerikanen een risico, bijvoorbeeld als het oorlog wordt om Groenland. Het Arctische eiland maakt deel uit van Denemarken, dat sinds 2023 27 operationele F-35's heeft.

De directeur meent "dat Europa nu zijn slag moet slaan" wat betreft Europeanisering van de eigen verdediging. Maar zoals gebruikelijk wordt daar in de verschillende hoofdsteden uiteenlopend over gedacht. De Europese wapens zijn nu voor 60 procent Amerikaans. "De Franse wens om meteen volledig Europees te worden is niet reëel."

Veel gebluft

"We moeten Europeaniseren waar we het verst staan", waarmee Everts doelt op satellieten en luchtverdediging. Met andere woorden: Europa moet inzetten op alternatieven voor het Amerikaanse Starlink-communicatiesysteem van Elon Musk.

Als superieur geldt het Patriot-luchtafweersysteem van het Amerikaanse bedrijf Raytheon. Hun raketten hebben het grootste bereik. Maar Europese alternatieven zijn daarom niet minder goed, betoogt Everts, zoals bijvoorbeeld het Frans-Italiaanse SAMP/T systeem. "Amerikaanse systemen zijn duur en zwaar. Het kan goedkoper, war the European way."

Hij is geneigd de dreigementen van Portugal en Canada om naar alternatieven voor de F-35 te kijken met een korreltje zout te nemen. "Er wordt nu veel gebluft." Tegelijkertijd zegt hij dat er goede Franse en Zweedse alternatieven zijn voor de F-35, ook al heeft die de reputatie het beste te zijn. "Het beste is niet altijd nodig en het verstandigst."

Voormalig directeur van modemerk Abercrombie & Fitch, Mike Jeffries, heeft dementie en kan daarom niet terechtstaan in de misbruikzaak tegen hem. Dat melden zowel de openbaar aanklager als Jeffries' advocatenteam.

De 80-jarige werd in oktober opgepakt nadat hij door acht mannen was beschuldigd van seksuele uitbuiting. Jeffries zou in de periode van 2009 tot 2015, samen met zijn partner Matthew Smith, jonge mannen hebben misleid en gebruikt voor seksfeesten. Een derde man, James Jacobson, zou de mannen voor hen hebben geronseld.

De feesten, waar veel drugs gebruikt werden, werden onder meer gehouden in de stad New York en de nabijgelegen Hamptons, waar veel rijke New Yorkers een buitenhuis hebben. Jeffries zou de mannen een modellencontract hebben beloofd en hen daarna hebben misbruikt. Inmiddels hebben meer dan veertig mannen een aanklacht ingediend tegen de oud-CEO.

Continu medische zorg

Na zijn arrestatie verklaarde Jeffries onschuldig te zijn en kwam, na het betalen van een borgsom van 10 miljoen dollar, weer op vrije voeten. Hij heeft vanwege de ziekte van Alzheimer continu medische zorg nodig.

Artsen die Jeffries hebben onderzocht concluderen dat hij niet terecht kan staan. Vier artsen verklaren dat Jeffries' cognitieve problemen zich verder ontwikkelen en dat hij alleen maar verder achteruit zal gaan. De aanklagers en advocaten hebben de rechter gevraagd om Jeffries te laten opnemen voor verder onderzoek.

Na bijna tien jaar onderhandelen is er een wereldwijd akkoord om de CO2-uitstoot van de scheepvaart te verminderen. In Londen hebben diplomaten een principeakkoord bereikt over een CO2-heffing bij de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), een agentschap van de Verenigde Naties.

De milieucommissie van IMO sprak af dat heffing voor de scheepvaart in oktober officieel wordt aangenomen. De regels worden van kracht per 1 januari 2028.

De voorgestelde heffing op kooldioxide-uitstoot van schepen is een compromis. De heffing geldt niet voor alle uitstoot. Dat was de wens van onder meer de laaggelegen eilandstaten in de Grote Oceaan. In de uiteindelijke plannen betalen reders alleen voor uitstoot boven een bepaalde norm.

De heffing moet jaarlijks een kleine 9 miljard euro opbrengen, die weer kan worden gebruikt voor verduurzaming. Ontwikkelingslanden worden daarbij ontzien. De plannen raken vrijwel alle commerciële scheepvaart.

VS weggelopen

Voor sommige landen gaan de regels juist te ver. Hoewel de IMO besluiten doorgaans unaniem neemt, moest er nu worden gestemd. Met name olieproducerende landen als Saudi-Arabië stemden tegen. Uiteindelijk was er een ruime meerderheid voor de heffing. Ook de Europese Unie heeft voorgestemd.

De Verenigde Staten zijn eerder al weggelopen bij de onderhandelingen. Volgens het land benadeelt een heffing Amerikaanse bedrijven. De VS dreigde met tegenmaatregelen voor het geval de plannen toch werden aangenomen. Het is onduidelijk of die er nu komen en zo ja, hoe ze eruit gaan zien.

Niet acceptabel

De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KNVR) is tevreden, al ziet de belangenorganisatie ook zwakke plekken in de regeling. "We hadden liever een mondiale heffing op de uitstoot van broeikasgassen of brandstof gezien, in combinatie met een brandstofstandaard, maar dat leek bij een aantal grote IMO-lidstaten niet acceptabel", zegt klimaatadviseur Nick Lurkin van de KNVR.

Internationale onderhandelingen, zeker over milieu en klimaat, verlopen het laatste jaar moeizaam. Het was dan ook verre van zeker dat de IMO een akkoord zou bereiken, hoewel over dit onderwerp al lange tijd wordt gesproken.

Grote stap

De scheepvaart is verantwoordelijk voor zo'n 3 procent van de mondiale CO2-uitstoot. In de Europese Unie valt scheepvaart sinds 2024 al onder het emissiehandelssysteem ETS, maar in de meeste regio's geldt er nog geen klimaatbeleid.

Het akkoord is dus een grote stap voor de scheepvaart, een sector die in 2050 CO2-neutraal wil zijn. Critici wijzen er wel op dat deze maatregelen nog altijd weinig zijn om de doelen te halen. Al klinken er ook opgetogen reacties dat er überhaupt een akkoord is bereikt, ondanks de dreiging van de VS.

De nieuwe maatregelen moeten reders stimuleren om alternatieve brandstoffen te gaan gebruiken, zoals waterstof of methanol. Die vormen nu nog een marginaal deel van het brandstofverbruik in de scheepvaart. Ze zijn duurder dan stookolie en het gebruik betekent dat schepen vaker moeten tanken, omdat ze per liter minder energie bevatten.