NOS Nieuws - Algemeen

De internetverbindingen in Afghanistan lijken weer te werken. Meerdere bronnen melden dat het land weer online is en internetwaakhond Netblocks, die de afgelopen twee dagen een totale uitval van internetverkeer registreerde, meldt nu dat meer dan de helft van het internetverkeer is hersteld. Nog niet alle providers zijn weer in de lucht.

Twee dagen geleden voerden de Taliban een totaal telecommunicatieverbod in. Het land werd bijna volledig afgesloten van de buitenwereld. Er was geen glasvezel- of mobiel internet meer. Ook telefonie, radio en televisie werden verstoord.

De uitval leidde tot grote problemen bij banken, luchthavens en andere bedrijven. Ziekenhuizen werkten door, maar konden niet bij patiëntgegevens. Hulporganisaties die actief zijn in Afghanistan begonnen met het terughalen van collega's, omdat hun veiligheid niet meer gewaarborgd kon worden. Gisteren riep de VN de Taliban op om de verbindingen onmiddellijk weer te herstellen.

De Taliban hebben nog niets gezegd over de blokkade. Er waren vandaag berichten dat de Taliban ontkenden dat het een opzettelijke blokkade was. De oorzaak zou de vervanging van versleten glasvezelkabels zijn. Dat is niet aannemelijk, omdat de kabels niet zo oud waren. Veel mensen vermoeden dat alle communicatie tijdelijk is platgelegd om een andere reden, die niet naar buiten mag komen.

'Immoraliteit voorkomen'

Eerder vorige maand werd in meerdere provincies de glasvezelverbinding al afgesneden. Dat gebeurde nadat hoogste leider Hibatullah Akhundzada een landelijk decreet had afgevaardigd om het snelle internet te verbieden "om immoraliteit te voorkomen".

Sinds de Taliban weer aan de macht kwamen in 2021 zijn er veel beperkingen ingevoerd. Allerlei zaken die volgens het regime in strijd zijn met de sharia en het beleid van de Taliban, werden verboden. Vooral de rechten van vrouwen en meisjes zijn in hoog tempo ingedamd. Internet was voor hen een van de weinige manieren om bijvoorbeeld scholing te krijgen.

De verdachte drones die afgelopen donderdag zijn gespot in Noord-Duitsland, bij de grens met Denemarken, vlogen over belangrijke gebouwen en terreinen. Dat schrijft het Duitse weekblad Der Spiegel op basis van een gelekt overheidsmemo.

De drones zijn gezien in de deelstaat Sleeswijk-Holstein boven een parlementsgebouw, een marinewerf, een energiecentrale en het Academisch Medisch Centrum van Kiel. Deelstaatminister Sabine Sütterlin-Waack zei afgelopen weekend dat er onderzoek werd gedaan naar de routes die de drones vlogen, maar gaf toen geen details.

Het is onbekend waar de drones vandaan komen. Het is ook onduidelijk of het dezelfde drones zijn die vorige week in Denemarken zijn gespot.

'Moederdrone'

In het gelekte memo staat ook dat de drones in een "dronenetwerk met een moederdrone" vlogen. De politie zegt dat de onbemande toestellen parallel aan elkaar vlogen om het gebied en "kritieke infrastructuren" in kaart te brengen.

Der Spiegel meldt verder dat er ook drones zijn gezien op andere plekken in het noorden van Duitsland, onder andere boven militairen bases in de gemeente Sanitz in de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern.

Het is niet de eerste keer dat Duitsland te maken krijgt met ongewenste drones. Eerder schreef The New York Times dat Russische verkenningsdrones boven Duitsland vlogen over routes die de Verenigde Staten zouden gebruiken om militaire goederen te vervoeren naar Oekraïne.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Dobrindt noemt de drones die de afgelopen tijd boven Europese landen zijn gezien een bedreiging en wil daarom een 'droneverdedigingscentrum' opzetten.

EU-top in Kopenhagen

Vorige week werden herhaaldelijk drones gespot in Denemarken. Het Deense luchtruim moest daardoor sluiten waardoor ook de luchthavens van Kopenhagen en Aalborg urenlang dicht waren. De Europese Commissie gaat uit ervan uit dat Russische drones het Deense luchtruim schonden. Het Kremlin weerspreekt dit.

Momenteel zoeken EU-leiders op een top in Kopenhagen naar een oplossing om zich tegen deze drones te verdedigen. Deze week mogen vanwege de top civiele drones niet opstijgen in de Deense hoofdstad, om "te voorkomen dat vijandelijke drones kunnen worden verward met civiele drones en vice versa", zei het ministerie van Transport.

Correspondent Duitsland en Midden-Europa Charlotte Waaijers:

"Al sinds het begin van de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne worden er in Duitsland meer drones gespot. De verdediging daartegen is complex: ook omdat de verantwoordelijkheid daarvoor naast het leger ook bij de nationale politie en de politie in de verschillende deelstaten ligt. Dat maakt onderling afstemmen ingewikkeld.

Er was begin dit jaar al een wetsvoorstel in de maak om het leger meer bevoegdheden te geven voor het afschieten van drones, maar omdat de regering vroegtijdig viel, is daar nooit over gestemd. De huidige regering pakt dat nu weer op, naast het oprichten van een speciaal 'dronecentrum' om de verdediging te verbeteren."

Het Oktoberfest in München is om 17.30 uur hervat. Dat heeft de burgemeester bekendgemaakt op Instagram. Vanochtend vroeg maakte de gemeente bekend dat het festival was stilgelegd vanwege een dreigbrief tegen het jaarlijkse volksfeest.

Op het festivalterrein is niets verdachts aangetroffen, en van dreiging is geen sprake meer.

Het festival zou om 11.00 beginnen, maar dat werd uitgesteld tot op zijn vroegst 17.00 uur. Vanochtend waren er rond 4.00 uur een explosie en een brand in het noorden van de stad, waar ook de dreigbrief werd gevonden. Wat er precies in de brief stond is onduidelijk, maar de politie stelt dat de tekst een "niet-specifieke dreiging over explosieven gericht tegen het Oktoberfest" bevatte.

De politie zette daarom een groot gebied rond het festivalterrein af voor onderzoek. In de woonwijk waar de explosie plaatsvond brandde ook een bestelwagen volledig uit en volgens Duitse media stonden in diezelfde buurt nog meer auto's in brand.

Familiedrama

Bij een meer in de buurt van de woning werd later een lichaam gevonden. Volgens de politie is het van de man die de dreigbrief schreef en de explosie veroorzaakte. Het is een 57-jarige man uit Starnberg, dat op zo'n 30 kilometer van München ligt. Volgens de politie heeft hij zichzelf gedood.

Uit het onderzoek maakt de politie op dat hij het gebouw in brand stak bij een familieruzie. Daarbij kwam de vader van de man uit Starnberg om het leven. Het lichaam van de 90-jarige werd volgens de politie aangetroffen op de bovenste verdieping van het gebouw. De 81-jarige moeder en 21-jarige Duits-Braziliaanse dochter van de vermoedelijke dader raakten bij de brand gewond. Beiden worden in het ziekenhuis verzorgd. De politie vermeldt niets over hun toestand.

In de buurt van het pand heeft de politie boobytraps gevonden en in de rugzak van de man werden explosieven aangetroffen. Hij had daar geen vergunning voor.

De politie doet nog huiszoeking op zijn thuisadres en verder onderzoek naar de incidenten.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

De politie heeft in de gemeente Haarlemmermeer drie minderjarigen opgepakt die vermoedelijk deel uitmaken van een criminele jeugdgroep. Ze worden verdacht van uitbuiting, het bezit van vuurwapens en het beroven van mensen op straat met geweld.

Bij de drie jongeren troffen agenten gestolen spullen aan. Ook werden er vals geld, zwaar vuurwerk en een mogelijk vuurwapen in beslag genomen.

De politie kwam de verdachten op het spoor na een beroving op Bevrijdingsdag in Haarlem. Agenten hielden toen een jongen van 18 jaar aan. Hij had een vuurwapen bij zich. In het onderzoek dat daarna volgde kwamen de drie in beeld die nu zijn opgepakt. De politie heeft geen leeftijden gedeeld van deze drie verdachten.

Eerder dit jaar werd ook nog een andere minderjarige opgepakt die volgens de politie nog steeds vastzit voor verschillende berovingen.

Landen zijn massaal te laat met het inleveren van klimaatplannen bij de Verenigde Naties. Na het verstrijken van de deadline gisteren, had één op de drie landen een plan voor 2035 ingediend.

De deadline was al verschoven nadat in februari slechts een handvol landen iets had ingeleverd. Het illustreert dat klimaat wereldwijd minder hoog op de politieke agenda staat dan een paar jaar geleden.

Ook grote uitstoters als China en de Europese Unie (EU) misten de deadline. Wel maakte de Chinese leider Xi Jinping vorige week in een videotoespraak bij de VN bekend wat zijn land wil doen aan klimaatbeleid. De EU vertelde informeel hoe het Europese plan er ongeveer uit gaat zien.

EU is verdeeld

De Verenigde Staten schaffen hun klimaatbeleid juist af. Onder president Biden verscheen er een klimaatplan, maar het is duidelijk dat Trump het niet gaat uitvoeren. Trump zet in op energie uit aardgas, steenkool en olie, en werkt klimaatbeleid en hernieuwbare energie actief tegen.

De EU presenteert zich traditioneel als voorloper, maar de lidstaten bleken sterk verdeeld over een klimaatdoel voor 2040, dat de basis moet worden voor het Europese VN-plan.

Na veel discussie presenteerde eurocommissaris Wopke Hoekstra in juli een voorstel. Het lukte niet dit in september aangenomen te krijgen, en nu moet Hoekstra het in oktober langs de Europese regeringsleiders loodsen.

Ook in Brussel is het enthousiasme voor groene wetgeving flink afgenomen. Er is meer aandacht voor defensie, nu Amerikaanse militaire steun niet meer vanzelfsprekend is.

Elke vijf jaar nieuwe plannen

"Het is heel pijnlijk dat er geen plan ligt", zegt Pieter Pauw, universitair docent klimaatfinanciering aan de Technische Universiteit Eindhoven. Midden november vindt in de Braziliaanse stad Belém de volgende klimaattop plaats. Als het de EU niet lukt op tijd een klimaatplan in te leveren, kan het blok zich minder goed presenteren als voorloper.

In Parijs spraken landen in 2015 af om het klimaat met niet meer dan 2 graden Celsius te laten opwarmen, en het liefst met minder dan 1,5 graad. Het was duidelijk dat bestaande maatregelen niet toereikend waren dat te halen. Daarom beloofden landen om elk vijf jaar met een ambitieuzer klimaatplan te komen.

Naar verwachting druppelen komende tijd nog wel meer plannen binnen, maar die komen te laat om doorgerekend te worden voor de klimaattop. "Ik denk niet dat we in Brazilië een goed overzicht hebben", zegt Pauw. "Dat gebrek aan transparantie over de ambitie van landen is slecht voor de onderhandelingen."

"De klimaatplannen zijn de kern van het verdrag van Parijs", zegt Bruno Binetti van de Britse klimaatdenktank E3G. "Het verdrag zelf legt geen concrete doelen op aan landen." Volgens Binetti laat de vertraging zien dat er een "gat zit in de ambitie". Met wat er ligt zal de wereld niet op koers liggen om de temperatuurstijging onder de 2 graden te houden, verwacht hij.

Opmars van hernieuwbare energie

Toch is dat niet het hele verhaal. De plannen die wél zijn ingeleverd, door landen als Brazilië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Arabische Emiraten, blijken wel degelijk concreter en ambitieuzer. Ook Australië, traditioneel geen voorloper, voerde de ambitie op, zegt klimaatfinancieringsexpert Pauw.

En dat landen terughoudend zijn met beloften betekent niet dat er niets gebeurt. "Soms is er ook een mismatch tussen de diplomatie en wat er op de grond gebeurt in de energietransitie", zegt klimaatexpert Binetti. Daar worden hernieuwbare energie, batterijen en elektrische auto's goedkoper en winnen terrein.

China is volgens Binetti een voorbeeld. Het land kondigde aan over tien jaar 7 tot 10 procent minder uit te stoten. "Dat is echt ruim onder het potentieel van de Chinese economie", zegt Binetti. "Zij rollen hernieuwbare energie sneller uit dan welke economie ook ter wereld." Ook de andere Chinese doelen zijn voorzichtig.

Volgens experts is dat een patroon. China zou bewust lage doelen stellen om ze dan ruim te halen. Zo haalde China vorig jaar al zijn doelen voor wind- en zonne-energie voor 2030.

"Het is ook de eerste keer dat China belooft dat de emissies echt naar beneden gaan", zegt klimaatfinancieringsexpert Pauw. "Dat is een heel belangrijk signaal. China is de grootste vervuiler en als zij niet gaan verminderen krijgen we de uitstoot nooit naar beneden."

De Italiaanse politie heeft vanochtend 21 mogelijke vervalsingen van het werk van kunstenaar Salvador Dalí in beslag genomen. Een speciaal kunstteam van de carabinieri viel vanochtend vroeg het Palazzo Tarasconi in de Italiaanse stad Parma binnen, nadat het team een tip had gekregen van de stichting die een groot deel van het werk van Dalí beheert.

Volgens de stichting hadden de kunstwerken die werden tentoongesteld in Parma afwijkingen ten opzichte van het andere werk van de Spaanse kunstenaar.

De wandtapijten, tekeningen en gravures waren onderdeel van de tentoonstelling Dalí: Tussen Kunst en Mythe in het Palazzo Tarasconi. Daarvoor waren de werken een half jaar te zien in een museum in Rome.

Gesmolten klokken

Dalí (1904-1989) was een wereldberoemde Spaanse kunstenaar. Hij is bekend geworden door zijn surrealistische schilderijen waarin landschappen met vervormde figuren en objecten te zien zijn, zoals het schilderij De volharding der herinnering met de 'gesmolten klokken' dat in het Museum of Modern Art in New York hangt.

In zijn geboorte- en sterfteplaats Figueres in Catalonië is een oud theater omgebouwd en gevuld met zijn werken. Dalí is daar ook begraven, onder het oude podium van het toneel.

De politie doet nog onderzoek naar de mogelijk vervalste kunstwerken.

Bretly D. is veroordeeld tot 8 jaar cel en tbs met dwangverpleging. Hij schoot in 2023 een 60-jarige Rotterdamse psychiater dood. Na een dagenlange klopjacht werd D. gearresteerd in een hotel in Amsterdam.

Het Openbaar Ministerie (OM) had 18 jaar cel en tbs met dwangverpleging geëist. De straf valt lager uit, omdat D. verminderd toerekeningsvatbaar is. Bij onderzoek in het Pieter Baan Centrum zijn bij hem meerdere persoonlijkheidsstoornissen vastgesteld.

De 26-jarige D. bracht de psychiater om het leven na een seksdate. Hij schoot de 60-jarige man van dichtbij in het hoofd en stak daarna diens huis in brand. In het bloed van het slachtoffer werd een overdosis crystal meth gevonden.

Spijt

In de rechtbank betuigde D. eerder spijt aan de nabestaanden van de 60-jarige man. "Ik vind het verschrikkelijk en ik wil sorry zeggen", zei D., die geen antwoord gaf op de vraag waar hij dan precies spijt van had.

Verder heeft D. heeft zich steeds beroepen op zijn zwijgrecht. Hij is veroordeeld op basis van dna-onderzoek, camerabeelden en getuigenverklaringen. Volgens de rechtbank heeft hij zich schuldig gemaakt aan doodslag, brandstichting, verboden wapenbezit en vernieling.

In het verleden kwam hij meermaals met politie en justitie in aanraking. Op 15-jarige leeftijd kreeg hij jeugd-tbs voor het neersteken van een man op een seksdate.

Gouden tip

Bretly D. was dagenlang voortvluchtig. Het OM had een geldbedrag van 25.000 euro uitgeloofd voor de gouden tip en er werden foto's van hem verspreid. Nadat hij gezien was door een voorbijganger kon D. worden aangehouden. De beloning werd onder meerdere tipgevers verdeeld.

Na het ongeval met vier vrachtwagens op de A73 bij Belfeld (Limburg) gisterochtend is een tweede slachtoffer overleden. Het gaat om een 29-jarige man uit Venlo.

Gisteren overleed een ander slachtoffer van het ongeval ter plaatse. Een van de vrachtwagens kantelde. Dit leidde tot een ravage op de snelweg, schrijft L1 Nieuws.

Het politieonderzoek en de bergingswerkzaamheden duurden langer dan verwacht. De snelweg tussen Roermond en Venlo bleef tot vanochtend vroeg 05.00 uur dicht.

De politie kan nog niet zeggen wat de oorzaak van de aanrijding was.

Het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC) meldt dat het vertrekt uit Gaza-Stad vanwege de verslechterende veiligheidssituatie in de stad. In een verklaring staat dat de werkzaamheden tijdelijk worden opgeschort en dat personeel wordt verplaatst.

"Het ICRC zal zich blijven inspannen om burgers in Gaza-Stad te ondersteunen, wanneer de omstandigheden dat toelaten, vanuit onze kantoren in Deir al-Balah en Rafah, die volledig operationeel blijven", aldus het ICRC in een verklaring.

De hulporganisatie voegt eraan toe dat nog tienduizenden mensen in de Palestijnse stad acuut hulp nodig hebben en roept op tot een einde van de vijandelijkheden.

"Volgens het internationaal humanitair recht moeten burgers beschermd worden, ongeacht of ze Gaza-Stad verlaten of blijven. Israël, als bezettingsmacht, heeft de plicht ervoor te zorgen dat in hun basisbehoeften wordt voorzien", schrijft het ICRC.

Het Rode Kruis is niet de eerste organisatie die de werkzaamheden stillegt. Ook Artsen zonder Grenzen (AzG) trok zich vorige week terug uit Gaza-Stad vanwege de verslechterde situatie in de stad, sinds Israël de aanvallen op Gaza-Stad heeft opgevoerd.

Nieuwe aanvallen

Vandaag zijn bij Israëlische aanvallen op Gaza zeker zestien Palestijnen om het leven gekomen. Onder de doden zijn volgens lokale bronnen ook mensen die hun toevlucht hadden gezocht in een school in Gaza-Stad.

Volgens medewerkers van het Al-Ahli-ziekenhuis werd het ziekenhuis twee keer kort na elkaar geraakt. Daarbij kwamen onder anderen hulpverleners om het leven. Later in de ochtend kwamen nog eens vijf mensen om het leven na een Israëlische aanval op een drinkwatertank in het westen van Gaza-Stad.

Onder de doden is ook de Palestijnse journalist, Yahya Barzaq, die werkte voor de Turkse zender TRT. Het Israëlische leger heeft nog niet gereageerd op zijn dood.

Hamas nog niet gereageerd

Ondertussen is het wachten op een reactie van Hamas op het plan van de Amerikaanse president Trump om de oorlog in Gaza te stoppen. Trump kondigde, samen met de Israëlische premier Netanyahu, een plan met twintig punten aan voor de toekomst van Gaza.

Trump zei dat Hamas "drie tot vier dagen" de tijd heeft om te reageren op het voorstel. Hij gaf aan dat er wat hem betreft weinig ruimte is voor onderhandeling. Hamas-functionarissen zeiden in een reactie dat ze het plan "met een open blik" gingen bestuderen.

Niet de eerste

Hulporganisatie AzG voelde vorige week al zich genoodzaakt te vertrekken, omdat het Israëlische leger minder dan een kilometer verwijderd was van de medische klinieken.

"Dit is het laatste wat we willen, aangezien de behoefte aan medische hulp in Gaza-Stad enorm is", aldus AzG. "De steeds zwaardere aanvallen door Israëlische troepen vormen een onacceptabel risico voor onze medewerkers."

Voor het eerst in zeven jaar gaat de Amerikaanse overheid gedeeltelijk op slot. Democraten en Republikeinen slaagden er vannacht niet in om een akkoord te bereiken over de federale uitgaven, die jaarlijks in september worden vastgesteld. Zowel de Republikeinen als de Democraten geven elkaar de schuld van de impasse.

Maar wat betekent zo'n government shutdown eigenlijk? En wat zijn de gevolgen? Vier vragen en antwoorden.

Wat gebeurt er tijdens een shutdown?

Tijdens een shutdown wordt de geldkraan voor niet-essentiële overheidsdiensten in de VS dichtgedraaid. Diensten die niet noodzakelijk zijn voor de nationale veiligheid komen daardoor stil te liggen.

Volgens het Congressional Budget Office (CBO) worden ongeveer 750.000 overheidsmedewerkers niet doorbetaald en naar huis gestuurd. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die werken bij ruimtevaartorganisatie NASA, of bij het ministerie van Volksgezondheid, Buitenlandse Zaken of Defensie.

Het CBO schat dat het dagelijks om zo'n 400 miljoen dollar aan salariskosten gaat. Dit geld wordt mogelijk alsnog uitbetaald zodra de shutdown voorbij is.

Mensen met 'essentiële' beroepen, zoals bij de FBI, douane, grensbewaking en het leger (zo'n 2 miljoen troepen inclusief honderden leden van de Nationale Garde) krijgen geen salaris, maar moeten wel doorwerken. Parlementsleden worden wel doorbetaald.

Wat zijn de gevolgen van een shutdown?

Een overheidssluiting gaat bijna altijd gepaard met flinke economische schade, omdat veel Amerikanen minder te besteden hebben en de VS inkomsten misloopt.

Ook toeristen die naar de VS reizen, zullen de gevolgen van de shutdown merken. Openbare plekken die door de federale overheid worden gefinancierd, zoals musea en nationale parken, moeten hun deuren sluiten.

En hoewel luchtverkeersdiensten als essentieel worden gezien, krijgen werknemers pas hun salaris zodra de sluiting over is. Tijdens de vorige shutdown in 2018 meldden veel medewerkers zich ziek. Dat leidde tot flinke vertragingen op de luchthavens.

Ook controles op voeding, waterzuivering en elektriciteitscentrales werden tijdelijk stopgezet. Verder kunnen wegwerkzaamheden die door de federale overheid worden gefinancierd of uitgevoerd vertraging oplopen. En federale rechtbanken zeggen dat ze nog maar een paar dagen kunnen doorgaan, voordat ze dicht moeten. De post wordt wel bezorgd.

Bijna zeven miljoen Amerikaanse moeders, baby's en kinderen dreigen financiële steun uit voedingsprogramma's tijdelijk mis te lopen, omdat deze programma's afhankelijk zijn van federale financiering. Enkele sociale uitkeringen, zoals pensioenen, uitkeringen voor invaliden en veteranen worden nog wel uitbetaald, maar kunnen vertraging oplopen.

Zo zag de stemming in de Senaat er vannacht uit:

Waarom is er nu een shutdown?

President Trump en zijn Republikeinse partijgenoten slaagden er voor de deadline van 06.00 uur vanochtend (00.00 uur lokale tijd) niet in om tot een akkoord te komen met de Democraten over de financiering van overheidsdiensten en de gezondheidszorg. Een shutdown werd onvermijdelijk toen een Republikeins wetsvoorstel om de financieringsdeadline met zeven weken te verlengen, werd verworpen.

Het wetsvoorstel kreeg 55 voor- en 45 tegenstemmen. Dat was onvoldoende om de vereiste 60 van de 100 stemmen in de Senaat te behalen. Met 53 zetels in de Senaat hebben de Republikeinen steun van Democraten nodig om het wetsvoorstel goed te keuren.

Democraten willen dat de regering-Trump de drastische bezuinigingen op de gezondheidszorg terugdraait en dat de Affordable Care Act, ook wel Obamacare genoemd, wordt verlengd. Die wet heeft ziektekostenverzekeringen voor Amerikanen toegankelijk gemaakt, maar het kost de overheid mogelijk 1,3 biljoen dollar over de komende tien jaar.

Democraten willen voorkomen dat zo'n tien miljoen Amerikanen hun verzekering verliezen, premies stijgen, toegang tot de zorg afneemt en ongelijkheid groeit.

Hoe vaak is een shutdown voorgekomen?

De Amerikaanse federale overheid is in de afgelopen vijftig jaar 21 keer eerder op slot gegaan. Dit is de vierde keer dat een shutdown plaatsvindt in een presidentschap van Trump: eerder gebeurde dit in 2018, in januari, februari en december van dat jaar. Die laatste duurde 35 dagen, de langste shutdown ooit in de Amerikaanse geschiedenis. Naar schatting liep de VS toen zo'n 3 miljard dollar aan BBP mis.

De shutdown daarvoor vond plaats onder president Obama in 2013 en duurde 17 dagen, voordat er geld werd vrijgemaakt. De op-een-na langste shutdown was in december 1995, onder president Clinton, en duurde 21 dagen. Overigens waren de meeste shutdowns kortdurend, vaak van een tot vijf dagen.

De dreiging van een shutdown is een terugkerend fenomeen in de VS, waarbij de Republikeinen en Democraten lijnrecht tegenover elkaar staan en elkaar beschuldigen van het creëren van de situatie.

Is er dan geen oplossing?

Jawel, maar daarvoor moeten de Republikeinen en Democraten het eens worden over de overheidsuitgaven. Het is nog onduidelijk hoe lang deze shutdown zal duren, omdat beide partijen weigeren toe te geven. Een vorige shutdown werd begin dit voorjaar op het nippertje afgewend, toen een klein deel van de Democraten overstag ging en instemde met de Republikeinen.

Een peiling van de New York Times laat zien dat slechts 27 procent van de ondervraagden vindt dat de Democraten de poot stijf moeten houden. Ook vindt bijna de helft van geregistreerde Democratische kiezers dat een shutdown moet worden voorkomen, zelfs als dat betekent dat er moet worden toegegeven aan de Republikeinen. Shutdowns zijn doorgaans alleen schadelijk voor de partij aan de macht, maar dat lijkt dit keer niet het geval.

Na landen in Latijns-Amerika kijkt de Amerikaanse regering steeds vaker naar Afrikaanse landen als bestemming voor als ongewenst geziene migranten. Vijf landen hebben tot nu toe afspraken gemaakt met Washington, de ene keer officiëler dan de andere.

"Dat er zo weinig bekend is over deze deals, en over de omstandigheden waar deze mensen in terechtkomen, is een groot probleem", zegt Galina Cornelisse, hoogleraar transnationaal recht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. "Regelmatig is zo'n vliegtuig al vertrokken voordat een rechter uitspraak heeft gedaan over de vraag of de uitzetting wel legitiem is."

Met en zonder strafblad

De VS deporteerde in juli acht mannen naar Zuid-Sudan. Ze waren veroordeeld voor delicten als als moord en beroving en hadden hun straf al helemaal of bijna helemaal uitgezeten. Diezelfde maand vertrok een vlucht naar het koninkrijkje Eswatini, het voormalige Swaziland, met aan boord vijf mannen, wederom met een strafblad.

Ondertussen is Rwanda akkoord gegaan met het opnemen van 250 uitgezette migranten uit de VS; zeven zijn er inmiddels aangekomen. Ghana liet onlangs veertien mensen toe. En Uganda is het meest recente land dat afspraken maakte met de VS, over de opvang van volwassenen zonder strafblad.

In bijna alle gevallen hebben de uitgezette migranten geen band met het land waar de VS ze naartoe heeft gestuurd. "Het zou gaan om veroordeelde criminelen, maar ook om vluchtelingen die niets op hun kerfstok hebben", vertelt Cornelisse. Ze komen uit onder meer Cuba, Jamaica, Jemen, Vietnam en Mexico.

De Amerikaanse regering zegt dat veel landen van herkomst niet akkoord gaan met de terugkeer van migranten, dus stuurt de VS ze naar andere plekken. Deze zogenoemde 'deportaties naar derde landen' zijn onderdeel van Trumps verkiezingsbelofte om per jaar een miljoen mensen uit te zetten.

"Maar er wordt niet goed uitgezocht of iemand wel veilig is in een bepaald land", zegt Cornelisse. Ze wijst op het internationaal recht, waarin is vastgelegd dat landen iemand niet mogen uitzetten naar een plek waar zijn vrijheid of leven wordt bedreigd.

Win-winsituatie

Een groeiend aantal Afrikaanse landen staat dus open voor deze groep migranten. "Het blijft speculeren over de redenen om zulke deals te sluiten", zegt Laetitia Bader, directeur Hoorn van Afrika bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. "Maar mogelijk speelt zowel de huidige handelstarievencrisis als de nieuwe visumvereisten voor burgers die de VS binnenkomen vanuit bepaalde Afrikaanse landen een rol."

Duidelijk is dat er voor Eswatini en Rwanda in ieder geval een financiële prikkel is. Eswatini krijgt 5,1 miljoen dollar van de VS voor het accepteren van de migranten. En Rwanda ontvangt 7,5 miljoen dollar.

"En zo wordt er een win-winsituatie gecreëerd", stelt Bader. "Economische en politieke voordelen voor Afrikaanse landen, in ruil voor het opnemen van de migranten waar de VS zo graag van af wil. En migranten zijn daarvan de dupe."

Basisrechten

Hoe de reis van een uitgezette migrant van een detentiecentrum in de VS naar het Afrikaanse land in kwestie er precies uitziet, is niet bekend, zeggen zowel Cornelisse als Bader.

Wel vertelden advocaten van de uitgezette migranten die in Ghana terechtkwamen aan journalisten dat zij tijdens hun vlucht "zestien uur vast hadden gezeten in dwangbuizen". En na aankomst werden ze vastgezet in "verschrikkelijke omstandigheden", aldus de advocaten.

Ook in Zuid-Sudan en Eswatini werden migranten direct na landing opgesloten. Bader wijst op de slechte omstandigheden in dit soort detentiecentra. "Ze zijn overvol en de hygiëne is slecht." Volgens haar mogen migranten vaak geen contact hebben met familie of een advocaat.

"Dit hele proces moet transparanter. Aankomstlanden moeten onafhankelijke waarnemers toestaan en ervoor zorgen dat niemand wordt gedeporteerd naar een land waar hij mogelijk vervolging kan ondervinden. Dat zijn basisrechten die gerespecteerd moeten worden", zegt Bader van Human Rights Watch.

Steeds normaler

Dat de lijst met Afrikaanse landen die akkoord gaan met de ontvangst van uitgezette migranten vanuit de VS gestaag groeit, baart deskundigen zorgen. "Het gaat nu nog om kleine aantallen, maar er is een reële kans dat dit een stuk groter gaat worden", denkt Cornelisse. "Hoe meer regeringen instemmen met dit soort deals, hoe normaler het wordt. Terwijl het dat dus niet is."

Cornelisse merkt dat er steeds minder waarde wordt gehecht aan het internationale rechtssysteem. "Andere landen zien hoe in de VS uitspraken van rechters niet worden afgewacht of genegeerd, en denken: laten wij dit ook proberen."

Wel benadrukt ze de verschillen tussen het Amerikaanse en het Europese rechtssysteem. "In Europa kunnen rechters makkelijker iets tegenhouden, zoals het plan van het Verenigd Koninkrijk om migranten naar Rwanda te sturen om daar hun asielprocedure af te wachten."

Ook heeft Trump veel Afrikaanse leiders niet kunnen overtuigen om akkoord te gaan met een deportatiedeal. Zo weigert onder meer het grote Nigeria om afspraken te maken met Washington. "Wij verzoeken Afrikaanse staatshoofden dringend om niet te buigen", zegt Bader.

FNV moet weer een "sterke" en "goed bestuurbare" vakbond worden. Dat vinden de tijdelijke toezichthouders Lodewijk Asscher en Ton Heerts.

Er moet volgens de twee het nodige veranderen om de crisis bij de FNV weer te boven te komen, en om die reden komen ze met een hele lijst aan voorstellen. Een van de belangrijkste is dat de raad van toezicht de nieuwe voorzitter van de vakbond gaat aanwijzen op basis van een profielschets.

Om de vakbond weer bestuurbaar te maken, moet verder onder meer het ledenparlement worden vervangen door een bondsraad. Het ledenparlement is het hoogste orgaan van de vakbond en bestaat momenteel uit 102 leden die moeten instemmen met de belangrijkste beslissingen.

De leden van de nieuwe bondsraad worden benoemd door de sectorraden. Een onafhankelijk voorzitter moet die bondsraad leiden. Verder moet er meer ruimte worden gegeven aan vakbondsbestuurders die dichtbij de werkvloer zitten.

Orde op zaken

Afgelopen juni werden Asscher en Heerts ingevlogen bij de vakbond om orde op zaken te stellen. Ze werden door de Ondernemerskamer, een rechter die optreedt bij geschillen binnen organisaties, benoemd tot tijdelijk toezichthouder bij de raad van toezicht.

"Een sterke FNV is van groot belang voor de toekomst van Nederland. Wij willen graag helpen te zorgen dat de strijd weer gevoerd wordt vóór werknemers", zei Asscher destijds.

Interne machtspelletjes

De toezichthouders spraken met meerdere mensen, binnen en buiten de organisatie, en concluderen dat er binnen de vakbond een onduidelijke verdeling van bevoegdheden bestaat, die leiden tot interne machtspelletjes.

Verder was er sprake van een "verstikkend wantrouwen" tussen verschillende onderdelen van de vakbond. Asscher: "Iedereen bij de FNV is het over één ding wél eens: zoals het nu is, werkt het niet".

Bestuurlijke crisis

De FNV zit al een lange tijd in een bestuurlijke crisis. Verschillende recente rapporten wezen uit dat de organisatie binnen de vakbond niet goed werkt: "Het systeem is met piepende remmen tot stilstand gekomen", schrijft Asscher.

Door die chaos ontstond een sfeer van onveiligheid, die leidde tot een machtsstrijd tussen het algemeen bestuur, de raad van toezicht, het ledenparlement en de uitvoeringsorganisatie.

Het is vaak onduidelijk wie welke beslissing mag nemen, waardoor sommige medewerkers op eigen houtje beslissingen nemen waar ze niet over gaan. "Dit wakkert onderling wantrouwen en een machtsspel aan", staat in het rapport, met als gevolg een onveilige en slecht functionerende werkomgeving.

De voorstellen van Asscher en Heerts moeten de vakbond nu weer op weg helpen. Een sterke vakbond is volgens hen nodig om te voorkomen dat de situatie van de afgelopen tijd zich nog eens voordoet.

Zwartrijders die gepakt worden in het openbaar vervoer moeten vanaf vandaag geen 50, maar 70 euro boete betalen. Intussen probeert NS de pakkans te vergroten met intensievere, en vooral gerichtere controles.

De NS heeft gewerkt aan een programma waarmee voorspellingen worden gedaan over zwartrijders in de trein, met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Het programma weet bijvoorbeeld op welke trajecten of in welke treinen de pakkans groot is. Binnenkort kunnen controleurs dat zien in een app.

De voorspellingen zijn gebaseerd op metingen en controles. Behalve de standaardcontroles van de conducteurs, heeft NS de laatste jaren ook veel extra controleacties gedaan die veel data hebben opgeleverd. Dat gebeurde op perrons, in het stationsgebied en ook door soms een complete trein stil te zetten en iedereen te controleren.

"Reizigers reageren daar over het algemeen best positief op", zegt Eelco van Asch, lid van de Raad van bestuur van NS. "Maar dat zijn natuurlijk betalende reizigers. Zij verwachten gewoon dat iedereen dat doet en het geeft een prettig gevoel als dat gecheckt wordt."

400.000 boetes per jaar

Het aantal boetes dat in de trein is uitgedeeld, is de laatste jaren flink gestegen. In heel 2022 waren het er zo'n 180.000. Twee jaar later was dat aantal bijna verdubbeld. Dit jaar verwacht de NS rond 400.000 boetes voor zwartrijden uit te komen, vanaf vandaag dus voor 70 euro per stuk.

"Die verhoging is een langgekoesterde wens van ons", zegt Van Asch. Het is bijna tien jaar geleden dat de boete voor reizen zonder kaartje werd verhoogd. Van Asch denkt dat een hogere boete mensen kan afschrikken. "Het is toch een forse prijs. Er zijn mensen die een rekensommetje maken: zal ik vandaag een kaartje kopen of niet? Nu valt dat sommetje minder positief uit."

'Discussies en gedoe'

Ga je uit van 400.000 boetes per jaar, dan zou de verhoging zo'n 8 miljoen euro extra opleveren. "Dat is mooi", zegt Van Asch, "maar een belangrijke reden dat we meer controleren is ook de veiligheid. De meeste mensen reageren vrij laconiek als ze gesnapt worden, maar het niet hebben van een kaartje kan ook leiden tot discussies en gedoe, of tot agressie."

Het nieuwe boetebedrag geldt in het gehele openbaar vervoer, dus ook voor zwartrijders in de bus, tram en metro. De ritprijs komt nog bovenop de boete. Betaal je niet binnen twee weken, dan komt er nog eens 20 euro administratiekosten bij. Ook dat bedrag is verhoogd; dat was 15 euro.

Een kortingsregeling is er ook: wie een boete bij NS ter plekke met pin afrekent, betaalt 20 euro minder.

In oktober 1990 was Ruud Lubbers premier van Nederland, kende de VS nog maar één president Bush en kreeg Sovjetleider Michail Gorbatsjov de Nobelprijs voor de Vrede. En het was ook het jaar waarin de eerste aflevering van soapserie Goede tijden, slechte tijden (GTST) werd uitgezonden.

Om het 35-jarig jubileum te vieren, wordt vandaag een dubbele jubileumuitzending uitgezonden. De kijkcijfers van de hoogtijdagen van de soap in het fictieve Meerdijk worden misschien niet meer gehaald, maar toch weet de serie nog altijd een grote groep kijkers te boeien. Het recept: herkenbare verhalen.

Maureen Hendriks (42) is fan van het eerste uur en heeft sinds het begin van de serie geen aflevering gemist. Ze was 7 jaar oud toen ze begon met kijken, samen met haar moeder en zusje. Sindsdien zijn ze blijven kijken. Zijzelf en haar zus inmiddels op Videoland, zodat ze zelf kunnen bepalen wanneer ze kijken. Haar moeder nog op RTL4. "We zorgen wel dat niemand iets verklapt als iemand nog wat afleveringen achterloopt."

Er stemmen nog altijd gemiddeld zo'n 700.000 mensen om 20.00 uur af op RTL4. "Dat is best goed", zegt mediadeskundige Ron Vergouwen. "En er wordt niet alleen door een vaste fanschare gekeken, ook een jong publiek blijft de serie ontdekken."

De herkenbaarheid van de verhalen en personages speelt daarbij een belangrijke rol, zegt Vergouwen. "Er is bij tv-kijkers behoefte aan, oneerbiedig gezegd, simpele verhalen met aansprekende mensen. En er wordt Nederlands gesproken en het gaat over de Nederlandse cultuur. Dat spreekt aan."

Een aantal jaar geleden is daar bewust aan gewerkt. "Het was een beetje een glamoursoap met ongeloofwaardige verhaallijnen geworden. Toen hebben ze naar de Eastenders-formule gekeken, de langlopende soap van de BBC over 'gewone mensen'", zegt Vergouwen. "Er kwam toen een familie bij die in een flatje woont en de eindjes aan elkaar moet knopen."

Ook krijgen personages ziektes die relatief vaak voorkomen, zoals borstkanker en parkinson, zegt de mediadeskundige. "Mensen leven mee met dit soort verhalen, naast de andere gangbare zaken als ontvoeringen en geweld natuurlijk".

GTST-fan Hendriks beaamt dat. "Je groeit echt mee met de personages. Wij hebben in onze familie bijvoorbeeld ook te maken gehad met kanker. En toen ik zwanger was, werd Sjors ook zwanger. Het is net alsof de serie gelijk loopt met mijn leven."

Hoewel er nog steeds een publiek voor is, is de toekomst van de serie al jaren onderwerp van discussie, zegt Vergouwen. "Het kost 13 miljoen euro per jaar om te maken. RTL zou meer winst maken als het een goedkoper programma in dat tijdslot zou uitzenden met een vergelijkbaar aantal kijkers. In de zomer is de programmering goedkoper, maar je weet niet of je met een quiz het hele jaar door evenveel kijkers gaat halen."

Wel overweegt RTL om GTST enkel nog op Videoland uit te zenden, weet Vergouwen. "Als Videoland daarmee alle kijkers van RTL4 zou kunnen binnentrekken, zou het natuurlijk heel lucratief zijn voor de streamingdienst. Tegelijkertijd speelt ook prestige mee, omdat de serie al zo lang loopt. Dan is de drempel hoger om het van de buis te halen op RTL4."

The Restless Years

De eerste aflevering van Goede tijden, slechte tijden werd uitgezonden op 1 oktober 1990 op RTL 4. Het script van de eerste twee seizoenen is gebaseerd op een Australische serie, genaamd The Restless Years. Sinds seizoen drie worden de verhaallijnen geschreven door Nederlandse auteurs.

Door de Australische achtergrond van de soap had GTST bijna De Rusteloze Jaren, Tijd van Leven of Samen geheten. Uit meer dan dertig opties werd uiteindelijk voor Goede tijden, slechte tijden gekozen.

In de jubileumaflevering van vanavond komen veel oude bekenden terug, zoals Charlie Fischer (gespeeld door Lieke van Lexmond), Jessica Harmsen (Katja Schuurman), Suzanne Balk (Ingeborg Wieten) en Daantje Mus (Liesbeth Kamerling).

Voor tal van acteurs was een rol in GTST een eerste stap in een langere, soms succesvolle, carrière. "Het is nog altijd een springplank voor beginnende acteurs", zegt Vergouwen. "Maar ook gearriveerde acteurs doen niet laatdunkend meer over spelen in de soap. De tijd van bewegende, bordkartonnen decors ligt dan ook ver achter ons."

Zomercliffhanger

Superfan Maureen Hendriks stond ook zelf op de set van GTST, als figurant. Daar had ze achteraf spijt van. "De Rozenboom, het hotel en restaurant in de serie, was veel kleiner in het echt. En een lift in de Rozenboom bleek te worden gebruikt als voorraadkast, die ze leegruimen als er een scène wordt opgenomen. Het plaatje dat ik in mijn hoofd had, was weg."

Toch kan ze nog steeds genieten van de serie. Ze kijkt bijvoorbeeld altijd uit naar de cliffhanger aan het einde van het televisieseizoen, in de zomer. "Dat zijn altijd spectaculaire afleveringen. Vooraf wordt er dan al druk gespeculeerd over welke personages mogelijk terugkomen en wie er juist op een sensationele manier aan zijn einde komt."

Ook de jubileumuitzending, die Hendriks al heeft gezien, is een bijzondere. Actrice Jette van der Meij, die sinds de allereerste aflevering de rol van Laura Selmhorst vertolkt, verlaat dan de serie. Hendriks: "En Reinout Oerlemans speelt nog één keer Laura's zoon Arnie Alberts. Voor de trouwe fans ís Arnie GTST. De scène met hem en Van der Meij is ook heel mooi gedaan. Ik moest echt een traantje wegpinken."

Mediakenner Vergouwen denkt dat kijkers zich voorlopig geen zorgen hoeven te maken over een einde aan de soap. "Er zal zeker behoefte blijven aan een dagelijkse vertelvorm op tv. Hoe die behoefte wordt ingevuld, gaan we zien." Voor Hendriks mag GTST nog 35 jaar doorgaan. "Het is als een lange vriendschap. Die verbreek je niet zomaar."

Meer GTST

Ook podcast De Dag staat vandaag in het teken van de 35 jaar GTST. De dagelijkse NPO Radio 1-podcast zoomt daarbij in op de cliffhanger. Wat is de kracht van een spannende cliffhanger? En heeft de cliffhanger nog toekomst?

De aflevering van De Dag kun je hier beluisteren.

Door asielzoekers over te plaatsen naar andere locaties is het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) erin geslaagd onder het maximale aantal mensen in het aanmeldcentrum in Ter Apel te komen. Afgelopen nacht sliepen er 1988 mensen, het laagste aantal in ongeveer twee weken tijd.

In oktober vorig jaar bepaalde de rechter dat voor elke dag dat er meer dan 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum worden opgevangen, het COA de gemeente Westerwolde een boete van 50.000 euro moet betalen.

Vanaf begin september gebeurde dat veertien keer, waardoor het boetebedrag inmiddels 700.000 euro bedraagt.

Hulp uit Leiden

De drukte is afgenomen doordat gisteren zeventig asielzoekers vanuit Ter Apel zijn ondergebracht in een kerk in Leiden. De leegstaande kerk is een tijdelijke noodoplossing voor een periode van zeven weken.

Een woordvoerder van het COA zegt tegen RTV Noord dat er ook op andere plekken opvangplaatsen zijn vrijgekomen.

De verwachting is dat in de loop van deze maand de druk op Ter Apel verder afneemt. Dan wordt de noodopvang op het evenemententerrein in Biddinghuizen weer geopend.

Bij plotselinge overstromingen door hevige regenval in de Oekraïense stad Odesa zijn negen mensen om het leven gekomen. Onder de doden is een gezin van vijf, dat door het water uit hun appartement werd gesleurd.

Drie vrouwen overleden nadat ze werden meegenomen door het water toen ze een weg overstaken. Ook een kind overleefde de overstromingen niet.

Hulpdiensten lieten via een Telegramgroep weten dat ze de hele nacht hebben doorgewerkt om 362 mensen in veiligheid te brengen.

Er werden in de groep foto's gedeeld van passagiers die uit een overstroomde bus werden getild en auto's die uit het water werden getrokken. Ook werd water uit gebouwen gepompt.

Twee maanden regen in zeven uur

Burgemeester Trukhanov liet weten dat er in Odesa in zeven uur tijd evenveel regen viel als normaal in twee maanden. De waterafvoersystemen van de stad konden die hoeveelheid niet aan.

Volgens de gouverneur van Odesa kampt de regio vandaag voor de tweede dag op rij met hevige regenval. Daardoor zitten zo'n 42.000 mensen in 32 dorpen en steden in de zuidelijke regio van Oekraïne zonder stroom.

De kosten voor het dagelijks leven lopen weer wat op. Dat blijkt uit de voorlopige cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over september. De prijzen liggen 3,3 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. De stijging gaat in tegen de trend van de afgelopen maanden, toen de inflatie juist daalde.

Ook ligt het percentage ruim boven de 2 procent, ofwel het streefpercentage van de Europese Centrale Bank: "De inflatie was een lange tijd gestaag aan het dalen, maar nu die weer stijgt zal dat voor veel mensen een domper betekenen", zegt hoofdeconoom van het CBS Peter Hein van Mulligen. "Dat is toch wel een klein beetje een tegenvaller."

Hogere prijzen aan de pomp

Hoewel het CBS pas volgende week meer kan zeggen over waar de prijsstijgingen precies vandaan komen, ziet Van Mulligen de prijs voor energie als grote aanjager van de inflatie. Die prijzen zijn zo'n 4 procent hoger dan een jaar geleden: "Dat heeft te maken met dat benzine en diesel aan de pomp flink duurder zijn geworden".

Daarnaast is volgens Van Mulligen een groot deel van de inflatiestijging te wijten diensten: "Er lijkt iets aan de hand te zijn bij accommodaties tijdens vakanties".

Of de prijzen de komende tijd verder gaan stijgen, hangt van een aantal dingen af. Zo ziet CBS dat de lonen in Nederland in vergelijking met de rest van de eurozone harder zijn gestegen. "Als je dat doorberekent in de prijzen blijf je dat ook in het inflatiecijfer zien", zegt Van Mulligen.

Nu de nachten kouder worden, gaat in steeds meer huizen de verwarming weer aan. Het overgrote deel van de Nederlandse huizen wordt nog altijd verwarmd met aardgas. Over dat gas is er goed en slecht nieuws.

Het goede nieuws is dat er volgens de Gasunie, dat namens de overheid de gasvoorziening regelt, de komende jaren genoeg gas is om onze huizen te verwarmen. Ook als het plotseling toch een keer heel koud wordt of als er even iets minder gas wordt geleverd.

Voorwaarde is volgens de Gasunie wel dat de 'tijdelijke' lng-terminal voor vloeibaar gas in de Groningse Eemshaven ook na 1 oktober 2027 operationeel blijft. Dat staat in het jaarlijkse gasleveringszekerheid-rapport dat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Het slechte nieuws is dat we niet goed voorbereid zijn op een periode waarin de aanvoer van gas langdurig wordt geblokkeerd. De situatie in de wereld maakt het niet langer ondenkbaar dat er moedwillig een gaspijpleiding in de Noordzee wordt gesaboteerd. Ook kan het transport van vloeibaar gas (lng) over zee onderbroken worden door oorlogssituaties of handelsblokkades.

Nederland is sinds de sluiting van het Groningenveld grotendeels afhankelijk van de import van gas. Dat komt via pijpleidingen uit Noorwegen en via tankers uit de Verenigde Staten, Qatar en een paar andere landen. Daarnaast komt er nog gas uit de kleine velden in Nederland, voor het grootste deel uit de Noordzee.

Risico op blokkade lng-tankers

De afgelopen jaren is de rol van lng uit de VS steeds groter geworden. De kans dat deze aanvoer langdurig stopt is niet groot, maar in het huidige tijdsgewricht ook niet ondenkbaar.

Ook een blokkade van de Straat van Hormuz door Iran als gevolg van een gewapend conflict met Israël is mogelijk. Hierdoor zou de toevoer van lng uit Qatar stil komen te liggen.

Gezien de activiteiten van Rusland op de Noordzee lijken ook de pijpleidingen tussen Noorwegen, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk kwetsbaar.

Doorvoerland

We zijn vanwege onze geschiedenis als grote aardgasproducent een doorvoerland van gas. Er is niet zo zeer een Nederlandse, maar een Europese gasmarkt. Nederland krijgt en levert gas aan het Verenigd Koninkrijk, België, Frankrijk en Duitsland. Van hieruit kan het gas weer verder Europa in.

Zo levert Shell ook vloeibaar gas via de Eemshaven aan Tsjechië, dat vanwege de oorlog in Oekraïne geen Russisch gas meer wil. Weliswaar hebben de meeste landen de import van Russisch gas gestaakt, Hongarije en Slowakije zijn nog grotendeels afhankelijk van Russisch pijpleidinggas.

Volledig verbod Russisch gas

De voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen heeft de Amerikaanse president Trump een volledige boycot beloofd van Russisch gas. Dat betekent dat ook Hongarije en Slowakije een andere bron moeten vinden voor hun aardgas.

De Hongaarse premier Orbán verzet zich tegen die volledige boycot van Russisch gas, maar werkt al wel aan alternatieven. Afgelopen maand sloot Hongarije een groot langjarig contract met Shell over de levering van lng dat via Kroatië geleverd gaat worden.

De volledige boycot zou ook een einde maken aan de aanvoer van Russisch vloeibaar gas in Europa, waar nog geen verbod op geldt. Een paar procent van het gas dat we in Nederland gebruiken, bestaat nog uit Russisch lng.

Afhankelijkheid Europa neemt toe

De afhankelijkheid van Europa van gas uit andere delen van de wereld neemt toe. De hoeveelheid gas die uit Noorse aardgasbronnen komt, zal de komende jaren afnemen. De opbrengst uit de kleine velden op de Noordzee daalt. De vraag naar aardgas daalt ondertussen veel minder hard dan eerder werd aangenomen.

De productie van lng in de VS wordt de komende jaren weliswaar enorm vergroot, maar vloeibaar gas kent een wereldmarkt. De beschikbaarheid voor Europa hangt mede af van de vraag in Azië.

Om de pieken en dalen in de vraag naar gas in evenwicht te brengen, heeft Nederland gasopslagen in Norg, Grijpskerk, Alkmaar en Bergermeer. De gasopslagen in Nederland zijn commercieel en moeten ook gas kunnen leveren aan onze buurlanden.

Op dit moment zijn de gasopslagen voor ruim 70 procent gevuld. Dat moet voor het einde van dit jaar 80 procent zijn. Mocht dat niet vanzelf gaan, dan heeft het kabinet 1,5 miljard euro gereserveerd om gas aan te kopen.

Het demissionaire kabinet wil zo snel mogelijk een aanvullende MRI realiseren voor vrouwen met dicht borstweefsel bij het bevolkingsonderzoek borstkanker.

Dat schrijft demissionair staatssecretaris Tielen (Volksgezondheid) in een brief aan de Tweede Kamer, nu het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) concludeert dat invoering hiervan haalbaar is.

Van de vrouwen tussen de 50 en 75 jaar die aan het bevolkingsonderzoek meedoen, heeft ongeveer een op de twaalf zeer dicht klierweefsel. Zij hebben tot twee keer zoveel kans op borstkanker, en juist bij hen zijn tumoren vaak niet goed zichtbaar op de reguliere mammografie bij het bevolkingsonderzoek.

Uit het zogenoemde DENSE-onderzoek, waarbij de waarde van een aanvullende MRI voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel werd onderzocht, bleek al dat bij deze vrouwen bijna alle tumoren alsnog gevonden werden. Door tumoren vroeger op te sporen, zijn minder intensieve behandelingen nodig en sterven er minder vrouwen.

Maar volgens de Gezondheidsraad was invoering van zo'n aanvullende MRI "niet toekomstbestendig", waarna eind vorig jaar een nieuw onderzoek (DENSE-2) van start ging naar goedkopere en kortere scanmethodes, zoals een verkorte MRI en een contrastmammografie.

Petitie

Het onderzoek en eventuele implementatie van de uitkomsten duurt nog zo'n tien jaar. Daarom klonk vorig najaar de roep steeds luider om op kortere termijn vrouwen met zeer dicht borstweefsel aanvullend te screenen bij het bevolkingsonderzoek.

Zo werd een petitie van de Borstkankervereniging Nederland zo'n 70.000 keer ondertekend. Ook werd een motie met die oproep van verschillende Tweede Kamerleden, onder wie Tielen, aangenomen. Daarop gaf het ministerie het RIVM opdracht om onderzoek te doen naar de uitvoering hiervan.

De vraag is nu op welke manier en op welke termijn staatssecretaris Tielen de aanvullende MRI-scans gaat realiseren. In haar brief schrijft Tielen enkel dat er een "grote doorbraak voor deze vrouwen" komt.

Het RIVM schetst vier verschillende scenario's, uiteenlopend van implementatie over een tot twee jaar, tot over maximaal zes jaar. Het snelste is om de dichtheid van het borstweefsel te meten tijdens de mammografie in de zogenoemde 'borstkankerbus', een mobiel onderzoekscentrum dat zich verplaatst door het land.

Voor de aanvullende scans worden vervolgens ziekenhuizen en zelfstandige klinieken ingeschakeld. Dat traject kost zo'n een tot drie jaar om te implementeren.

Borstkankervereniging Nederland is voorstander van dit scenario, ondanks dat dit ten koste gaat van het eigen risico. "Dit is de meest werkbare manier om vrouwen met dicht borstklierweefsel op korte termijn toegang te geven tot een aanvullende MRI als de mammografie niet goed te duiden is", zegt directeur Cristina Guerrero Paz.

'Goed doen belangrijker dan snel doen'

Het RIVM is eveneens voorstander van uitvoering in ziekenhuizen en behandelcentra, maar dan wel met een strakke regie, coördinatie en financiering vanuit het bevolkingsonderzoek. Dat kost met vier tot vijf jaar meer tijd, maar op die manier kan het bevolkingsonderzoek in heel Nederland op dezelfde manier en kwalitatief goed worden gedaan, aldus het RIVM.

Zo is het nodig om radiologen uit het ziekenhuis goed te trainen op preventieve screening, zegt Patricia Hugen, programmamanager bevolkingsonderzoeken naar kanker bij het RIVM. "Zij zijn gewend om MRI's te lezen als er al een verdenking is van borstkanker. Dat is kijken door een andere bril. Het is belangrijk dat zij getraind worden om de juiste beoordeling te doen, zodat ze niet teveel onnodig doorverwijzen. "

Ook de DENSE-onderzoekers zijn voor dit scenario. "Echte snelheidswinst was er geweest als we in 2020 na ons eerste onderzoek meteen hadden kunnen beginnen met implementeren", aldus radioloog en onderzoeker Wouter Veldhuis. "Doorpakken en snelheid zijn belangrijk, maar het moet nu niet ten koste gaan van kwaliteit. Het is veel belangrijker om het goed te doen, dan snel."

Hugen van het RIVM benadrukt dat ook de reguliere mammografie belangrijk blijft. "Zestig procent van de tumoren bij vrouwen met dicht borstweefsel wordt op die manier gevonden."

Volgende maand meer duidelijk

Demissionair staatssecretaris Tielen verwacht uiterlijk begin november duidelijkheid te kunnen geven over de wijze en termijn van invoering. Ook wordt dan duidelijk of vrouwen bij het bevolkingsonderzoek standaard geïnformeerd worden over het type klierweefsel dat ze hebben.

Tielen lijkt vooral aan te sturen op tempo maken. "Ik wil dit zo snel mogelijk realiseren", schrijft ze aan de Tweede Kamer. "Dat er een grote doorbraak aankomt voor deze vrouwen is nu zeker. Ik zal door roeien en ruiten blijven gaan en alles doen wat ik kan om de snelheid maximaal te houden."

Het Oktoberfest in München is stilgelegd vanwege een dreigbrief. Dat heeft de burgemeester bekendgemaakt. De toegangspoorten voor het meerdaagse evenement zouden om 11.00 uur opengaan, maar dat wordt nu op zijn vroegst 17.00 uur.

Het uitstel heeft te maken met een explosie en brand vanochtend vroeg in het noorden van de stad, meldt de gemeente München. De dreiging tegen het Oktoberfest zou zijn geuit in een brief die daar werd gevonden.

Er werd ook een dode aangetroffen, naar de politie vermoedt de schrijver van de brief. Volgens de politie is het een man uit Starnberg, een plaats bij München.

Agenten onderzoeken het Oktoberfest-terrein op explosieven.

Op beelden is een uitgestorven terrein te zien. De hulpdiensten zijn massaal uitgerukt in de stad:

Vanochtend vroeg, rond 04.00 uur, brak in een woonwijk in München brand uit in een woning. Ook brandde in diezelfde wijk een bestelwagen volledig uit. Duitse media schrijven dat in de buurt nog meer auto's in brand stonden.

Volgens de politie werd het huis opzettelijk in brand gestoken als gevolg van een ruzie. In het gebouw werden boobytraps gevonden, die onschadelijk worden gemaakt.

Twee gewonden werden in of bij het gebouw gevonden. Zij worden in het ziekenhuis behandeld. Over hun identiteit en de aard van hun verwondingen heeft de politie niets bekendgemaakt.

Bij een meer in de buurt van de woning werd een lichaam gevonden. Volgens boulevardblad Bild was het lichaam van een man met schotwonden. Hij heeft zich volgens de krant van het leven beroofd nadat hij de dreigbrief had geschreven.

De in brand gestoken woning is volgens Bild het huis van de ouders van de dode, iets wat de politie nog niet heeft bevestigd.

Eerder werd op het linkse online platform Indymedia betrokkenheid van Antifa gesuggereerd. De politie heeft dit verhaal ontkracht. In een reactie stelt de politie dat de verdachte geen banden heeft met de antifascistische beweging. Ook zegt de politie dat er elders in München geen gevaar dreigt.

De uitgebrande woning ligt ten noorden van het festivalterrein:

Miljoenen bezoekers

Jaarlijks trekt het Oktoberfest miljoenen mensen naar München. Het volksfeest werd voor het eerst in 1810 in de Beierse hoofdstad gehouden, ter gelegenheid van een koninklijke bruiloft.

In ruim twee eeuwen is het evenement op de Theresienwiese uitgegroeid tot een feest waar meer dan zes miljoen bezoekers op af komen. Op het evenemententerrein staan grote tenten waar bezoekers aan lange tafels terechtkunnen voor literpullen bier. Ook zijn er kermisattracties.

Bezoekers van het Oktoberfest dragen veelal traditionele Beierse kleding, mannen dragen een Lederhose en vrouwen een Dirndl.

Afgelopen weekend ging het terrein tijdelijk dicht vanwege de drukte. Mensen konden op sommige plekken geen kant op en er ontstond paniek.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Maak je je zorgen over psychische klachten bij jezelf of anderen? Neem dan contact op met de hulplijn van MIND via 0900-1450 of via www.mindhulplijn.nl