Aggregator

Veiling New York: 200 miljoen voor doek Klimt, gouden toiletpot voor 10,5 miljoen weg

1 hour 59 minutes ago

Veilinghuis Sotheby's in New York beleefde gisteren een topavond. Het schilderij Portret van Elisabeth Lederer van Gustav Klimt ging voor ruim 200 miljoen euro weg, een gouden toiletpot van Maurizio Cattelan voor meer dan 10 miljoen euro.

Portret van Elisabeth Lederer is een schilderij met een bijzonder verhaal. De Oostenrijkse kunstenaar Klimt (1862-1918) schilderde de vrouw uit een steenrijke Weense familie tussen 1914 en 1916. De opdracht kwam van haar ouders, kunstverzamelaars met meer werk van Klimt.

Elisabeths vader stierf in 1936. Twee jaar later annexeerde nazi-Duitsland Oostenrijk en begon ook daar de Jodenvervolging. De nazi's plunderden ook de kunstcollectie van de Joodse familie Lederer. De familieportretten lieten ze hangen omdat ze 'te Joods' zouden zijn. Elisabeths moeder vluchtte naar Hongarije, maar zelf bleef ze. Ze onttrok zich aan vervolging door het verhaal op te hangen dat de niet-Joodse Klimt haar echte vader was.

Elisabeth stierf in 1944 op 50-jarige leeftijd aan een natuurlijke doodsoorzaak. Haar portret belandde in de collectie van een lid van de familie van cosmeticagigant Estée Lauder. Hij stierf in juni van dit jaar, waarna het portret naar de veiling ging.

Portret van Elisabeth Lederer bracht met de 200 miljoen euro het hoogste bedrag op dat ooit voor een 20ste-eeuws schilderij is betaald.

America van Maurizio Cattelan (65) ging voor ruim 10,5 miljoen euro van de hand. De Italiaanse kunstenaar maakte de 18-karaats gouden, volledig functionerende toiletpot in 2016 om de spot te drijven met de superrijken. "Wat je ook eet, een lunch van 200 dollar of een hotdog van 2 dollar: wat het toilet betreft is het resultaat hetzelfde", zei hij.

Oorspronkelijk waren er twee exemplaren. Het andere werd in 2019 gestolen uit Blenheim Palace, het landhuis waar de Britse staatsman Winston Churchill werd geboren. De twee daders werden gepakt en verdwenen voor jaren achter de tralies. De pot is nooit teruggevonden.

Ducttape-banaan

Cattelan is ook de schepper van Comedian, een met ducttape op een muur vastgemaakte banaan. Dat kunstwerk was in 2019 wereldnieuws, omdat een collega-kunstenaar hem op een kunstbeurs in Miami van de muur haalde en opat.

Ook van Comedian maakte Cattelan meerdere versies. In 2019 kostten die nog zo'n 125.000 euro. Vorig jaar bracht een exemplaar op een veiling in New York 5,35 miljoen euro op. De nieuwe eigenaar at hem ter plekke op.

Laatste Groningse Hooghoudt-jenever van de band gerold: 'Het doet pijn'

2 hours 9 minutes ago

Vanaf vandaag komt Groningse jenever niet meer uit Groningen. De laatste fles jonge dubbele graanjenever werd gisteren afgevuld bij distilleerderij Hooghoudt en daarmee komt er een eind aan de productie daar. Die wordt verplaatst naar Gent.

Eerder dit jaar werd Hooghoudt overgenomen door het Franse La Martiniquaise, een wereldwijd concern met duizenden medewerkers. Hoewel het er aanvankelijk op leek dat iedereen in Groningen zijn baan zou behouden, veranderde dat afgelopen zomer. De locatie in Nederland bleek niet rendabel en er werd besloten de productie over te hevelen naar Gent.

'Einde in zicht'

Het beeldbepalende merk verdwijnt daarmee na 137 jaar uit de stad. 29 medewerkers verliezen hun baan. Directeur Martin Strijtveen bekeek gisteren met een aantal van hen hoe de laatste flessen werden gevuld.

Het personeel was er emotioneel onder, schrijft RTV Noord. Geert Bentlage werkte de afgelopen 25 jaar bij het familiebedrijf. "Het einde is in zicht", zegt hij. "De laatste momenten waarop we de machines afkoppelen zullen moeilijk zijn." Delen van de productielijn verhuizen mee naar Gent, om daar verouderde machines te vervangen.

"Het is niet te vermijden, maar het doet wel pijn", aldus directeur Strijtveen. "Mensen vinden het echt heel jammer."

Leven in de brouwerij

De fabriek in Groningen is al jaren niet meer winstgevend. "Er is echt geprobeerd weer leven in de brouwerij te krijgen", zegt Strijtveen. Helemaal weg is Hooghoudt dus niet, want de jenever blijft geproduceerd worden - alleen dan in België. "Het is een sterk merk, het heeft iets. Maar een merk moet je levend houden. Hooghoudt had het geld niet meer voor goede marketing. Dat heeft La Martiniquaise wel."

Het pand van Hooghoudt staat inmiddels te koop. Wat er met alle spullen gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. Bert en Louise Hooghoudt, de vierde generatie aan het roer van het familiebedrijf, denken daar volgens de regionale omroep nog over na.

Minister Karremans schort ingreep bij Nexperia op, handreiking aan China

2 hours 15 minutes ago

De ingreep van de Nederlandse overheid bij de Nijmeegse chipmaker Nexperia wordt opgeschort. Dat meldt demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken). Met de ingreep kon Karremans belangrijke beslissingen bij Nexperia tegenhouden als die de chipproductie in Europa in gevaar zouden brengen. Met het opschorten van de ingreep wil Nederland de relatie met China herstellen, schrijft Karremans.

Karremans greep eind september in omdat de Chinese directeur van het bedrijf de chipproductie in Nederland en Europa in gevaar zou brengen. Een dag later zette een rechter voor het bedrijfsleven de directeur aan de kant. Als reactie blokkeerde China de export van chips uit Nexperia's fabriek in dat land, waarna een politiek conflict ontstond. Op dit moment zijn Nederlandse ambtenaren in China om over de kwestie te spreken.

Het hoofdkantoor van Nexperia staat in Nijmegen, maar de chips komen uit fabrieken in Azië. De grootste Nexperia-fabriek staat in China. Door het exportverbod zaten automakers in oktober wekenlang met onzekerheid over hun voorraden en nieuwe leveringen.

Het opschorten van Karremans' besluit betekent niet dat de ingreep volledig is teruggedraaid. De minister kan de maatregel op een later moment weer laten ingaan. Daarmee kan hij opnieuw zeggenschap krijgen over belangrijke beslissingen die Nexperia neemt, als die de chipproductie in gevaar brengen.

Oekraïense energiesector opnieuw aangevallen, grote zorgen over komende winter

2 hours 31 minutes ago

Opnieuw heeft het Russische leger vannacht aanvallen uitgevoerd op doelen in Oekraïne. Volgens de Oekraïense autoriteiten werden zeker tien mensen gedood en raakten tientallen mensen gewond. Verder werd vooral de Oekraïense energie-infrastructuur getroffen.

Er waren luchtaanvallen met raketten en drones op de steden Lviv en Ternopil, in het westen van Oekraïne, niet ver van de Poolse en Roemeense grens. Volgens een regionale gouverneur werden in Lviv een industrieterrein en faciliteiten voor de energievoorziening getroffen. Ooggetuigen zeggen tegen persbureau Reuters dat in Lviv de elektriciteit is uitgevallen. Ook uit andere regio's komen berichten over stroomuitval.

De doden vielen bij een aanval op Ternopil. Daar werd een wooncomplex geraakt en de bovenste woonlagen raakten zwaar beschadigd. Ook in Charkiv werd een woontoren geraakt, waarbij de bovenste verdieping werd verwoest en brand ontstond. Volgens president Zelensky heeft Rusland vannacht zeker 470 drones en 48 raketten ingezet.

Polen en Roemenië

Vanwege de aanvallen op Lviv en Ternopil werden in Polen tijdelijk twee luchthavens in het zuidoosten van het land gesloten, om straaljagers die ter bewaking van het luchtruim waren opgestegen de ruimte te geven.

Ook in Roemenië zijn uit voorzorg militaire vliegtuigen de lucht in gestuurd. Het ministerie van Defensie meldt dat rond 00.30 uur lokale tijd een drone ongeveer acht kilometer het Roemeense luchtruim binnenvloog en vervolgens van de radar verdween.

Rusland richt zich met de luchtaanvallen op Oekraïne al jaren mede op energiecentrales en andere belangrijke faciliteiten voor energievoorzieningen. Het Rode Kruis maakt zich grote zorgen over de gevolgen voor de burgers, die een vierde oorlogswinter ingaan. In het oosten van Oekraïne kan het 's winters zo'n 20 graden vriezen.

Winter in de kou

Vooral mensen die in de buurt van de frontlinie wonen hebben het zwaar, zegt Rode Kruis-woordvoerder Bastiaan van Blokland. "De werkloosheid is hoog en je ziet dat mensen geen geld meer hebben voor alternatieve energie, voedsel of medische zorg. Ze kunnen niet meer voor zichzelf en de mensen om hen heen zorgen."

Het Rode Kruis helpt door hun onder meer isolatiemateriaal, stookhout en noodpakketten te geven. Daarnaast herstellen medewerkers water- en energievoorzieningen. De hulporganisatie roept burgers, maar ook overheden en bedrijven op om geld te geven. De organisatie wil deze winter 500.000 mensen helpen en heeft daar zo'n 40 miljoen euro voor nodig.

Oekraïne zet ATACMS in

Ondertussen slaat Oekraïne ook terug. Gisteren zette het leger Amerikaanse ATACMS-raketten in op doelen in Rusland. Oekraïne heeft al twee jaar beschikking over de geavanceerde ballistische raketten die een bereik hebben van zo'n 300 kilometer, maar mocht ze van de Amerikaanse regering niet gebruiken voor doelen buiten Oekraïne. De vorige Amerikaanse president Biden schafte die beperking een jaar geleden af.

Rusland heeft vanochtend de aanvallen met ATACMS bevestigd. Volgens het ministerie van Defensie werden ze ingezet bij een aanval op de stad Voronezj. Het Russische leger claimt op Telegram dat het de raketten uit de lucht heeft geschoten. Brokstukken die uit de lucht vielen zouden schade hebben veroorzaakt aan een aantal woningen.

Het Russische ministerie van Defensie heeft onderstaande foto van een raket gepubliceerd, waarvan het leger zegt dat die in de buurt van Voronezj is neergehaald. De claim en de foto zijn nog niet onafhankelijk te verifiëren.

Meer geld naar defensie leidt tot weinig economische groei

4 hours 4 minutes ago

Hogere defensie-uitgaven zullen maar weinig effect hebben op de Nederlandse economische groei. Dat blijkt uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB).

Dit komt vooral door de krappe arbeidsmarkt. Doordat er meer defensiepersoneel nodig is, is er minder personeel beschikbaar voor andere economische activiteiten. "Andere banen worden dan niet ingevuld of verdwijnen", zegt CPB-onderzoeker Eva van der Wal.

Op de NAVO-top eerder dit jaar in Den Haag werd afgesproken de uitgavennorm voor de lidstaten te verhogen tot 3,5 procent van het bbp. In 2024 gaf Nederland 2 procent van het bbp uit, ongeveer twintig miljard euro.

Specifieke toepassing

Niet al het geld dat naar defensie gaat, komt bij Nederlandse bedrijven terecht. Het meeste geld dat wordt geïnvesteerd gaat naar het buitenland, meldt het CPB. Van de investeringen wordt ruim 60 procent gebruikt om producten zoals vliegtuigen en wapensystemen te importeren. Investeringen vormen 15 tot 20 procent van de defensie-uitgaven.

Personeelsuitgaven en onderhoudsklussen komen wel in Nederland terecht, maar al met al groeit de economie er niet veel door, anders dan in veel andere landen, zegt het CPB.

Defensiegericht onderzoek en ontwikkeling is dus vaak gericht op specifieke militaire toepassingen en daardoor niet goed inzetbaar in andere sectoren. "Het ministerie heeft bijvoorbeeld onderzoek laten doen over hoe je quads op diesel kan laten rijden in plaats van op benzine", zegt Van der Wal. "Dat is dus een heel specifieke toepassing, zonder bredere toepassing in andere sectoren."

In Nederland wordt ook op een veel kleinere schaal onderzoek gedaan dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, waardoor de kans op een doorbraak in de ontwikkeling van defensietechnologie minder groot is, zegt het CPB. Het Planbureau verwacht dat Europese samenwerking op dit vlak tot schaalvergroting kan leiden.

Veiligheid

Hogere defensie-uitgaven kunnen er zelfs toe leiden dat de economische groei lager uitkomt, blijkt uit het onderzoek. "Defensie-uitgaven moeten gefinancierd worden, bijvoorbeeld door belastingen te verhogen of andere uitgaven terug te schroeven; dat heeft ook economische effecten en die balans zou weleens negatief kunnen zijn", zegt Van der Wal.

Het CPB benadrukt dat deze economische effecten niet leidend moeten zijn bij het maken van keuzes over defensie, omdat het gaat om het versterken van de veiligheid en weerbaarheid van Nederland. "Uiteindelijk verhoog je die uitgaven vanwege de veiligheid en mogelijk betaal je daar dan een kleine prijs voor op het gebied van economische groei. Maar uiteindelijk is onze veiligheid ook van belang voor onze economie. Dat staat buiten kijf."

'Bizar' en 'ongelofelijk': Curaçaoenaars in extase na WK-kwalificatie

4 hours 16 minutes ago

"We hebben het gered, we hebben het gered!" schreeuwt een supporter van Curaçao in de Rotterdamse zaal Villa Thalia. Het Caribische eiland, onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden, heeft zich voor het eerst in de geschiedenis geplaatst voor het WK voetbal, na een zenuwslopende wedstrijd tegen Jamaica. Een 0-0 gelijkspel voldeed om groepswinnaar te worden en een ticket te verzilveren voor het WK van volgend jaar zomer in de VS, Canada en Mexico.

In de 97ste minuut leek Jamaica nog een penalty te krijgen, maar de scheidsrechter draaide die beslissing terug. Daarvoor schoot Jamaica al drie keer op de paal en een keer op de lat. "Gekke avond, gekke avond, bizar wat er allemaal gebeurt", zegt een andere fan in Rotterdam. "Het is ongelofelijk."

De zaal gaat los wanneer het eindsignaal klinkt en duidelijk is dat The Blue Waves het ticket voor het WK winnen, en daarmee geschiedenis schrijven. Er dreunt opzwepende muziek uit de speakers. "Bizar, ongelofelijk, geloof in jezelf!"

Grote vreugde op Curaçao én in Rotterdam:

Bij de wedstrijd in Jamaica verving assistent-trainer Dean Gorré bondscoach Dick Advocaat, die wegens persoonlijke omstandigheden in Nederland was. Gorré zag zijn droom werkelijkheid worden. "Het eiland is te klein nu. Het dak gaat eraf. Woorden schieten tekort." Met 155.000 inwoners (vergelijkbaar met Amersfoort) wordt Curaçao het kleinste land ooit op een WK.

Ook overal op Curaçao zelf werd gekeken naar het sensationele duel met Jamaica: in cafés, bij eettentjes, op het strand en thuis. Veel mensen waren gekleed in het blauw en over het hele eiland zijn vlaggen te zien. Na afloop van de wedstrijd werd op meerdere plekken vuurwerk afgestoken. Vandaag maakt de selectie een rondrit over Curaçao en worden de voetballers gehuldigd.

De opluchting is ook groot bij de spelers van Curaçao:

In Curaçao is de vreugde dus groot, maar in Suriname wachten supporters nog in spanning af. Het lukte vannacht niet om rechtstreekse plaatsing voor het WK voor elkaar te krijgen. De ploeg van bondscoach Stanley Menzo ging in Guatemala met 3-1 eraf en is veroordeeld tot de play-offs.

Vannacht keken Surinamers samen naar de wedstrijd in het afgeladen clubhuis van Real Sranang in Amsterdam. "We hebben er heel lang op gewacht om te voetballen op het WK, dat is goed voor Suriname", zegt een supporter.

"Ze moeten het wel nog doen", zegt een ander. "Maar ze hebben het zelf in de hand. Ik heb er wel vertrouwen in." Na de eerste helft stond het tussen hun 'Natio' en Guatemala nog steeds 0-0, en klonk het nummer Three Little Birds ("Every little thing gonna be alright") van Bob Marley door het stadion. "Het komt wel goed."

'We hebben nog hoop'

Na het derde tegendoelpunt leek de wedstrijd in een grote sof te eindigen. Maar een cruciale eigen goal van Guatemala in de slotfase leidde alsnog tot een vreugde-uitbarsting. "Ik kwam eigenlijk hier met de bedoeling dat we ons rechtstreeks zouden plaatsen, maar we hebben nog hoop", zegt een supporter. "Bribi na krakti", zegt een ander. "Geloof in je kracht. We komen er, stap voor stap."

Suriname moet deelname aan het WK 2026 nu afdwingen via de play-offs, die in maart worden afgewerkt. Zes landen dingen mee naar twee tickets. Behalve Suriname zijn dat Bolivia, Nieuw-Caledonië, Irak, Jamaica en de Democratische Republiek Congo.

Suriname moet twee wedstrijden winnen om zich te plaatsen. De eerste is tegen Bolivia of Nieuw-Caledonië. De loting is morgen om 13.00 uur Nederlandse tijd.

Beleggingen huishoudens boven 200 miljard, ASML het populairst

4 hours 59 minutes ago

De totale waarde van alle beleggingen van Nederlandse huishoudens samen was nog nooit zo hoog. In het derde kwartaal van 2025 steeg die waarde voor het eerst boven de 200 miljard euro, blijkt uit cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB). ASML passeerde Shell als populairste Nederlandse belegging.

Nederland telt 8,4 miljoen huishoudens, waarvan bijna een kwart belegt. De totale omvang van die beleggingen is nu 204,7 miljard euro. Dat is 9 miljard euro meer dan een kwartaal eerder. De groei is vooral te danken aan stijgende beurskoersen, bijvoorbeeld van techbedrijven.

ASML en Shell

Er wordt met name in beleggingsfondsen en beursgenoteerde aandelen geïnvesteerd. Vooral de aandelen van chipmachinemaker ASML werden het afgelopen kwartaal populairder. Mede door een koersstijging van 22 procent van het Veldhovense hightechbedrijf bezitten Nederlanders nu 4,4 miljard euro aan aandelen van dit techbedrijf.

Hierdoor is ASML de nieuwe koploper onder de beleggers. Andere populaire tech-beleggingen zijn het Nederlandse Prosus en het Amerikaanse Apple, Nvidia, Alphabet en Tesla.

Voorheen waren de aandelen van Shell het meest in trek onder Nederlanders, maar huishoudens hebben in de afgelopen drie jaar veel aandelen van de olie- en gasreus verkocht.

Hoewel de totale omvang van beleggingen nog nooit zo groot was onder Nederlandse huishoudens, bedraagt het totale spaargeld veel meer. Momenteel staat er 518,4 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen. Ook staat er nog eens 108,3 miljard op betaalrekeningen van banken.

Hacking a Pill Camera

5 hours 8 minutes ago
A gastroscopy is a procedure that, in simple terms, involves sticking a long, flexible tube down a patient’s throat to inspect the oesophagus and adjacent structures with a camera fitted …read more
Lewin Day

Wekdienst 19/11: Stemming over lot Moerdijk • Eis in grote mensensmokkelzaak

5 hours 18 minutes ago

Goedemorgen! Vandaag beslist de gemeenteraad van Moerdijk over de opheffing van het gelijknamige dorp, en voor de rechtbank in Zwolle formuleert het OM zijn eis in een grote mensensmokkelzaak.

Eerst het weer: Het is buiig vandaag. Landinwaarts is kans op hagel en in het oosten mogelijk soms ook natte sneeuw. Het wordt 5 tot 7 graden. De wind draait van zuidwest naar noord en is veelal matig van kracht. In het noordelijk kustgebied staat er een krachtige wind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het nationale voetbalteam van Curaçao heeft geschiedenis geschreven door zich voor het eerst te plaatsen voor het WK voetbal. Tegen Jamaica werd het 0-0 en dat was genoeg om groepswinnaar te worden. Na het laatste fluitsignaal barstte een groot feest uit op het veld in de Jamaicaanse hoofdstad Kingston. Curaçao stelt met de plaatsing voor het WK direct een paar records scherper. Met 155.000 inwoners wordt het 't kleinste land ooit op een WK en Dick Advocaat wordt de oudste WK-bondscoach ooit, hij is 78 jaar oud.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Geroffel en applaus voor Thom van Campen in de Tweede Kamer gisteravond. Hij is gekozen tot nieuwe Kamervoorzitter. In de derde stemronde kreeg Van Campen 10 stemmen meer dan de huidige voorzitter Martin Bosma. Hij nam de felicitaties en de voorzittershamer in ontvangst en gebruikte hem direct:

Fijne woensdag!

Tsjechië zit op berg wit goud: 'We kunnen Europa van lithium voorzien’

5 hours 25 minutes ago

Het zit in je telefoon, laptops en accu's voor elektrische auto's: lithium. De vraag naar het 'witte goud' is de afgelopen jaren geëxplodeerd, maar de Europese industrie is voor lithium sterk afhankelijk van China, Australië en Zuid-Amerika. Daar kan verandering in komen, want midden in Europa zit een enorme lithiumvoorraad in de bodem.

In het mistige berglandschap in het noorden van Tsjechië laat geoloog Tomas Vrbický het mijngebied rond Cinovec zien. "Hier is het. We staan nu boven op de lithiumvoorraad, goed voor 200 jaar aan werk", vertelt hij trots. Op honderden meters diepte ligt 3 tot 5 procent van de wereldwijde lithiumreserve.

De verwachtingen zijn hooggespannen. Het Tsjechische energiebedrijf CEZ verwacht hier jaarlijks genoeg lithium te winnen voor 1,3 miljoen batterijen voor elektrische auto's. De EU heeft het project als 'strategisch' bestempeld, waardoor subsidies vrijkomen. Deze lithiumbron kan Europa onafhankelijker van China maken, klinkt het. Cruciaal in tijden van handelsoorlogen en plotselinge exportbeperkingen.

De winning van lithium is niet een kwestie van wat stukken rots wegbikken. Het is een proces van smelten, vermalen, elektrolyseren en meer ingewikkelde tussenstappen, vertelt Vrbický. In een stuk erts uit het Tsjechische Ertsgebergte gaat het om slechts 0,2 à 0,3 procent lithiumoxide. "Het eindproduct is het mooist", zegt de geoloog terwijl hij een petrischaaltje pakt. "Kijk, een wit, fel poeder: lithiumcarbonaat."

De vraag is nu of de lithiumwinning in Tsjechië rendabel kan zijn. Elders wordt het 'metaal van de toekomst' uit zoutwatermeren of erts met hogere lithiumpercentages gewonnen. Bovendien liggen personeels- en productiekosten in Europa hoger. "Het eindproduct is hetzelfde, maar het verschil is dat het niet de hele wereld over verhandeld moet worden", zegt Vrbický.

"Je kunt een project in Europa niet vergelijken met China en Zuid-Amerika. De prijs zal hoe dan ook anders zijn", zegt projectleider Daniel Doubrava. Er zal volgens hem sowieso meer overheidssteun nodig zijn om te kunnen concurreren met het goedkope buitenlandse lithium. "Als je onafhankelijk wilt zijn in Europa, heb je dit nodig", voegt de geoloog toe.

De Tsjechen hopen op grote opbrengsten zodra het witte goud wordt gewonnen. De wens is om de gehele productie in eigen land te houden, van batterijfabriek tot autoproductie. Met Skoda en andere fabrikanten is de auto-industrie goed voor een half miljoen banen in het Midden-Europese land.

Lokaal verzet

Dat klinkt als een win-winsituatie, maar veel omwonenden zien dat anders. Burgemeester Stanislav Molnár van het nabijgelegen Újezdecek heeft grote twijfels bij het project. Hij vreest verkeers- en geluidoverlast, chemicaliën en stofwolken die vrijkomen bij de winning en ook aantasting van het landschap.

De regio heeft eeuwen van mijnbouw achter zich. De littekens van grootschalige uitgravingen zijn overal zichtbaar, hoewel het gebied steeds groener wordt. De tinwinning werd in de jaren 90 stopgezet, sindsdien keren bomen en planten langzaam terug. "Net nu de natuur herstelt, willen ze die weer verwoesten", zegt dorpsbewoner Vaclav Koudelka. "We zijn erg bezorgd over de toekomst."

Ondanks de winsten uit de mijnbouw behoort dit gebied tot de armste van Tsjechië. De lithiumwinning zal de gemeenten hogere belastinginkomsten opleveren, belooft CEZ. Burgemeester Molnár is sceptisch. "Ze boden aan een speeltuintje te bouwen en in de winter de straten schoon te vegen. Dat is alles wat we hoorden."

Tegelijkertijd heeft het lokale protest al tot successen geleid. De beoogde productielocatie is verplaatst. Ook zal het gewonnen erts met een speciale kabelbaan worden vervoerd, waarbij zo min mogelijk bomen worden gekapt. De aanpassingen zijn een van de reden waarom de lithiumwinning na jaren van onderzoek nog niet is begonnen.

CEZ hoopt in het komende jaar eindelijk te kunnen beginnen. De haalbaarheidsstudie wordt op dit moment afgerond. Begin december wordt duidelijk of en hoe het project rendabel uitgevoerd kan worden. Geoloog Tomas Vrbický heeft goede hoop: "Ik ben er klaar voor! Wij kunnen Europa van eigen lithium voorzien."

In 50 jaar onafhankelijkheid kwamen ruim 250.000 Surinamers naar Nederland

5 hours 30 minutes ago

Over iets minder dan een week is het vijftig jaar geleden dat Suriname onafhankelijk werd van Nederland. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat sindsdien ruim 250.000 Surinamers naar Nederland zijn gekomen. In Nederland wonen nu nog 181.000 mensen die in Suriname geboren zijn.

De eerste generatie die zich na de onafhankelijkheid in 1975 in Nederland vestigde, had het sociaal en economisch moeilijk, onder meer omdat mensen soms geen Nederlands spraken. De jongere generaties maken een inhaalslag en slagen er juist in zich goed te ontplooien, zo blijkt uit onderzoek.

Tot november 1975 was Suriname een Nederlandse kolonie. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog klonken zachtjes de eerste geluiden over onafhankelijkheid van het Zuid-Amerikaanse land. In 1954 tekende koningin Juliana een statuut dat bepaalde dat Suriname en de toenmalige Nederlandse Antillen bestuurlijk meer voor het zeggen kregen.

Vanaf de jaren 60 kwamen steeds meer Surinamers naar Nederland, met name om economische redenen. De economie in Suriname draaide slecht en de Nederlandse economie zat juist in de lift.

In 1973 kwam er schot in het onafhankelijkheidsproces. De Nationale Partij-kombinatie (NPK) vormde een nieuwe Surinaamse regering van voornamelijk creolen, nakomelingen van slaafgemaakten. Hun premier Henck Arron stelde dat Suriname uiterlijk in 1975 onafhankelijk moet zijn.

'Koloniën niet meer van de tijd'

De piek van Surinamers die naar Nederland kwamen ligt in het onafhankelijkheidsjaar 1975, toen Suriname een kleine 400.000 inwoners telde. De Nederlandse Tweede Kamer stemde in met volledige onafhankelijkheid nadat het kabinet-Den Uyl had vastgesteld dat koloniën niet meer van deze tijd waren. In dat jaar alleen al kwamen bijna 40.000 Surinamers naar Nederland, zoals te zien in onderstaande grafiek. Van hen leven hier nu nog ruim 17.000 mensen.

"De mensen die vlak voor de onafhankelijkheid emigreerden, waren vooral afkomstig uit de elite, economische migranten. Ze kwamen vooral uit Paramaribo, en kenden de Nederlandse taal", zegt hoogleraar economie Anne Gielen van de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

"Maar vanaf 1975 veranderde de groep mensen die emigreerde sterk. Mensen uit alle lagen van de bevolking verhuisden. Ook lager opgeleide mensen van het Surinaamse platteland." Omdat daar het onderwijs niet in het Nederlands werd gegeven, waren die Surinamers niet goed voorbereid op het leven in Nederland, zegt Gielen.

In de grafiek is ook een tweede migratiepiek te zien, in 1979 en 1980. Surinamers konden tot vijf jaar na 1975 nog beslissen om de Nederlandse nationaliteit aan te nemen en te emigreren. Na die vijf jaar zou het moeilijker worden om zich in Nederland te vestigen.

De Surinamers die in 1980 nog weg wilden dachten volgens Gielen: het is nu of nooit.

Meer Surinaamse vrouwen dan mannen

Van de Surinamers in Nederland, zijn er meer vrouw dan man. Tegenover 100 mannen staan 128 vrouwen, zegt het CBS.

"In de jaren 60 en 70 zocht Nederland naar vrouwen voor verzorgende beroepen, zoals in de zorg of de huishouding", zegt onderzoeker Ruben van Gaalen van het CBS. "Maar wat in Suriname ook erg speelt - net als in Nederland - is dat vrouwen er in vergelijking met andere landen vaker werken en ook heel zelfstandig zijn. Ze namen vaker het heft in handen en vertrokken in hun eentje naar Nederland."

Uit onderzoek van econoom Gielen blijkt dat het in Nederland sociaaleconomisch gezien minder goed gaat met de eerste generatie Surinamers dan met autochtone Nederlanders. "Surinamers die vaak onvoorbereid naar Nederland kwamen, hebben niet de kans gehad om hun volledige potentieel te benutten, bijvoorbeeld doordat zij de taal niet spraken. Dat zien we nu nog steeds terug in de lonen die ze verdienen."

Sinds de Surinaamse onafhankelijkheid zijn in Nederland 189.000 kinderen geboren met één of twee in Suriname geboren ouders. Zij vormen de tweede generatie. Waar de eerste generatie relatief oud is, is de tweede generatie relatief jong.

'Jongere generaties maken inhaalslag'

Sociaaleconomisch gezien gaat het met de tweede en ook derde generatie Surinamers juist erg goed. "Het is veel vergelijkbaarder met autochtone Nederlanders. De jonge Surinamers maken een inhaalslag, zij hebben nu wel kansen om zichzelf te ontplooien", zegt Gielen.

Surinamers van de eerste of tweede generatie wonen nu vooral in grote steden. Almere heeft het grootste aandeel Surinaamse inwoners, namelijk 11,5 procent. Het aandeel Surinamers in heel Nederland is slechts 2 procent.

Dat in steden als Amsterdam of Almere zo veel Surinaamse mensen wonen, heeft volgens het CBS een duidelijke reden. "Mensen zoeken toch de mensen op die ze kennen, zoals in de Amsterdamse Bijlmer. Dat noem je clusteren", zegt Van Gaalen. Ook is de kans op werk in steden groter.

Na 1980, toen Surinamers minder gemakkelijk naar Nederland konden komen, daalde het aantal migranten. Begin jaren 90 kwamen er jaarlijks nog zo'n 8000 Surinamers naar Nederland, daarna zakte het verder tot onder de 5000 per jaar.

De afgelopen jaren nam de migratie van Surinamers naar Nederland weer iets toe, maar ook dat aandeel bleef onder de 5000 per jaar. De reden van de lichte stijging is niet duidelijk.

Suriname veroordeeld tot play-offs WK na nederlaag in Guatemala

7 hours 48 minutes ago

Het is Suriname niet gelukt om zich rechtstreeks te plaatsen voor het WK voetbal van volgend jaar. De ploeg van bondscoach Stanley Menzo verloor in Guatemala met 3-1 en is zo veroordeeld tot de play-offs.

Na een eerste helft zonder doelpunten ging het na rust helemaal mis voor Suriname. Snel keek de ploeg tegen een 3-0 achterstand aan. Door de resultaten op de andere velden (groepsgenoot Panama won en Honduras kreeg geen tegengoal) zou Suriname zich met deze uitslag niet eens hebben geplaatst voor de play-offs en zo het WK definitief mislopen.

Een eigen doelpunt van Guatemala in de extra tijd zorgde ervoor dat de droom om zich voor het eerst te plaatsen voor een WK nog altijd levend is. De twee beste nummers twee uit de drie poules in Noord- en Midden-Amerika mogen namelijk deelnemen aan die play-offs. Suriname bleef Honduras, de nummer twee uit een andere groep, net voor.

Play-offs

De play-offs worden volgend jaar maart in Mexico gespeeld. De andere deelnemers zijn Nieuw-Caledonië, Bolivia, Irak, Jamaica en de Democratische Republiek Congo. De zes landen strijden om twee WK-tickets.

De loting wordt morgen verricht. Suriname speelt in de halve finale tegen Bolivia of Nieuw-Caledonië. In een mogelijke finale wacht Irak of Congo.

Panama, Curaçao en Haïti hebben zich vandaag rechtstreeks voor het WK in de VS, Canada en Mexico geplaatst. Bij Haïti, dat voor het eerst sinds 1974 naar een WK gaat, werd een van de doelpunten in de 2-0 zege op Nicaragua gemaakt door Almere City-speler Ruben Providence.

Curaçao schrijft historie met plaatsing voor WK na zenuwslopende slotfase tegen Jamaica

8 hours 1 minute ago

Curaçao heeft zich voor het eerst in de geschiedenis geplaatst voor het WK voetbal. Een 0-0 gelijkspel op bezoek bij Jamaica voldeed om groepswinnaar te worden.

Met 148.000 inwoners wordt Curaçao het kleinste land ooit op een WK. Die eer was eerder toebedeeld aan IJsland, dat met zo'n 352.000 inwoners meedeed aan het WK in 2018.

Dick Advocaat wordt de oudste WK-bondscoach ooit. Hij verbreekt met zijn 78 jaar het oude record van Otto Rehhagel, die in 2010 als bondscoach van Griekenland 'nog maar' 71 was.

Advocaat moest de wedstrijd tegen Jamaica aan zich voorbij laten gaan. Vanwege persoonlijke omstandigheden reisde hij terug naar Nederland.

Lat en paal

In een rechtstreekse confrontatie om een WK-ticket oogden beide ploegen nerveus in hoofdstad Kingston. Toch gaf Curaçao weinig weg en wist het hier en daar kansen te creëren, onder meer via oud-PSV'er Jürgen Locadia.

Na rust was het Jamaica dat de druk opvoerde en een aantal keren voor gevaar zorgde voor het doel van Eloy Room. Daarbij kreeg de doelman onder meer hulp van de lat en de paal. Aan de andere kant werd een doelpunt van Curaçao afgekeurd vanwege buitenspel.

Zenuwslopende slotfase

Ook in de slotfase van het duel stond de paal opnieuw een doelpunt van Jamaica in de weg. Kort daarna werd Jonathan Russell namens Jamaica met rood van het veld gestuurd.

Het zorgde niet voor meer rust bij Curaçao. In de blessuretijd dacht Jamaica nog te kunnen juichen nadat de scheidsrechter de bal op de stip legde. Het was de VAR die daar een stokje voor stak. Na bijna elf zenuwslopende minuten extra tijd kon het feest losbarsten.

Na de wedstrijd stapte Steve McClaren op als bondscoach van Jamaica. De 64-jarige Engelsman leidde in 2010 FC Twente nog naar de landstitel.

Eerste zoen werd meer dan 21 miljoen jaar geleden al gegeven

9 hours 1 minute ago

De eerste mond-op-mond kus werd meer dan 21 miljoen jaar geleden al gegeven. Dat hebben onderzoekers van de Universiteit van Oxford onderzocht. Zij hebben de evolutionaire oorsprong van zoenen in kaart gebracht.

Uit het onderzoek blijkt dat ook de gemeenschappelijke voorouders van mensen en andere mensapen zoenden. Ook kwam naar voren dat neanderthalers mogelijk met mensen hebben gezoend. Dit zou gebeurd zijn honderdduizenden jaren nadat de soorten zich van elkaar hadden afgesplitst.

Door bewijs te verzamelen van dieren die zoenachtig gedrag vertonen, konden de onderzoekers een "evolutionaire stamboom" maken om te bepalen wanneer het gedrag waarschijnlijk is ontstaan.

Waarom zoenen we?

De weinig romantische definitie van zoenen die de wetenschappers hanteerden was een "niet-agressieve interactie met gericht mond-op-mondcontact zonder voedseloverdracht".

Waarom mensen en sommig dieren zoenen is voor wetenschappers nog altijd een evolutionair raadsel. Het levert namelijk geen duidelijk overlevings- of voortplantingsvoordeel op, maar het gedrag komt in veel menselijke samenlevingen voor en zelfs ook bij verschillende diersoorten, zoals wolven, albatrossen en zelfs ijsberen.

"Sommige mensen opperen dat op een seksuele manier kussen een manier is om geschiktheid voor voortplanting vast te stellen", zegt evolutionair bioloog en hoofdonderzoeker Matilda Brindle tegen persbureau Reuters. "Maar het kan ook een soort van voorspel zijn, dat de seksuele opwinding vergroot en de kans op bevuchting vergroot."

Mensen, chimpansees en bonobo-apen zoenen allemaal, zegt Brindle. "Daaruit kun je afleiden dat hun meest recente gemeenschappelijke voorouder dat ook deed." Volgens haar ontstond de kus waarschijnlijk zo'n 21,5 miljoen jaar geleden bij de grote apen.

NS koopt 36 nieuwe sprinters die ook als intercity inzetbaar zijn

9 hours 56 minutes ago

De NS heeft 36 nieuwe sprinters besteld die ook als intercity's kunnen worden ingezet. De Flirt Flex-treinen krijgen in tegenstelling tot de huidige wit-blauwe sprinters de kenmerkende geel-blauwe kleuren van de NS. De eerste sprinters zullen naar verwachting in 2030 op het spoor rijden.

De sprinters kunnen snel optrekken en afremmen. Ook kunnen ze volgens de NS tot 160 kilometer per uur rijden. Daarmee zijn de treinen op een deel van de trajecten ook inzetbaar als intercity's. Door de flexibele inzetbaarheid wil de NS inspelen op het groeiende aantal reizigers.

"Vanaf 2030 verwelkomen we deze nieuwe, moderne trein in een klassieke jas", zegt NS-topman Wouter Koolmees. "Geel-blauwe treinen horen al decennialang bij Nederland en dat houden we graag zo. Daarom hebben we de afgelopen jaren miljarden euro's geïnvesteerd in nieuwe treinen zodat onze reizigers over 30 jaar nog steeds een betrouwbare en duurzame reis hebben."

Dit zijn door NS met AI bewerkte foto's van de nieuwe trein, die nog gebouwd moet worden:

De bestelling ter waarde van 400 miljoen euro is gedaan bij de Zwitserse treinfabrikant Stadler die eerder al sprinters voor het spoorwegbedrijf heeft gebouwd. De 36 sprinters hebben in totaal ruim 8000 zitplaatsen.

De NS houdt nog de optie open om extra Flirt Flex-treinen te bestellen die ook naar Duitsland en België kunnen rijden. Het definitieve ontwerp zal later worden bekendgemaakt.

Het spoorwegbedrijf heeft zo'n twee miljard euro geïnvesteerd om de vloot te vernieuwen en te verduurzamen. Sinds 2023 rijden de nieuwe intercity's (ICNG) op het spoor. Daarvan heeft de NS 109 treinen besteld bij treinfabrikant Alstom. In 2029 verwacht de NS met 60 nieuwe dubbeldekkers (DDNG) van de Spaanse treinfabrikant CAF te rijden.

Ook Amerikaanse Senaat stemt voor vrijgeven Epstein-dossier

11 hours 57 minutes ago

Ook de Senaat in de Verenigde Staten heeft ingestemd met een voorstel om het ministerie van Justitie te dwingen de justitiële Epstein-documenten vrij te geven. Gisteravond stemde ook het Huis van Afgevaardigden in.

De Senaat stemde unaniem in met het wetsvoorstel, wat betekent dat het zonder debat wordt doorgestuurd naar president Trump. Die heeft al gezegd zijn handtekening eronder te zetten. Wanneer dit gaat gebeuren, is nog niet duidelijk.

Opvallende draai

Lang wilde Trump niets weten van de openbaring van alle documenten rondom de zedendelinquent, waarmee ook meer duidelijkheid zou komen over wat Trump wist van het misbruikschandaal. Deze week maakte hij ineens een opvallende draai. De president riep zijn partijgenoten juist op om in te stemmen met het wetsvoorstel.

Vorige week vrijgegeven e-mails van Epstein suggereren dat Trump op de hoogte was van het misbruik. Volgens het Witte Huis gaven deze door Democraten vrijgegeven informatie een vertekend en onjuist beeld.

Campagnebelofte

Trump had het vrijgeven van de Epstein-documenten aanvankelijk tot een campagnebelofte gemaakt, maar toen hij eenmaal aan de macht was loste hij die niet in. De druk op de president, ook vanuit zijn eigen partij, liep de afgelopen maanden zo gestaag op.

Trump heeft altijd ontkend dat hij wist van het seksueel misbruik of de vrouwenhandel van Epstein. De Amerikaanse president houdt tot nu toe vol dat hij zijn vriendschap met Epstein verbrak voordat duidelijk was dat die tienermeisjes misbruikte.

Volgens hem gebruiken tegenstanders de aantijgingen om hem zwart te maken. Epstein werd in 2019 dood gevonden in zijn cel, nadat hij was aangeklaagd voor seksueel misbruik en mensenhandel.