Pleegt Elon Musk 'coup' met adviesorgaan voor afslanken overheid?
"Een niet-gekozen miljardair die geen verantwoording hoeft af te leggen, met vergaande belangenconflicten, die nauwe banden met China heeft, een onvervalste beul van vermeende vijanden, kaapt de meest gevoelige financiële datasystemen en het chequeboek van ons land, zodat hij op illegale wijze fondsen van onze kiezers kan blokkeren op basis van ook maar de minste gril of de wildste samenzweringstheorie."
Aldus senator Patty Murray op een persconferentie op het Capitool in Washington afgelopen maandag. Ze had het over Elon Musk, die sinds drie weken leiding geeft aan het Department Of Government Efficiency (DOGE).
Dat heeft als opdracht om de overheidsuitgaven flink terug te brengen. De manier waarop dat gebeurt is nietsontziend en doet denken aan de stijl waarmee Musk zijn bedrijven leidt, hebben voormalige werknemers gezegd. Er zijn vragen of deze werkwijze wel in overeenstemming met de grondwet is, maar dat lijkt nauwelijks een rol te spelen.
Het eerste slachtoffer van Musk en zijn dienst lijkt USAID, het Amerikaanse Agentschap voor Internationale Ontwikkeling. Dat werd vorige week gedwongen het hoofdkantoor te sluiten en staat op de nominatie om helemaal te worden ontmanteld.
De leidinggevenden van de beveiliging van USAID werden op non-actief gezet, nadat ze hadden geprobeerd te voorkomen dat DOGE-werknemers toegang kregen tot beveiligde systemen. Op X schreef Musk over de ontmanteling: "USAID is een criminele organisatie. Het wordt tijd dat die afsterft."
Daar blijft het niet bij. Musk wil ook vergaande hervormingen doorvoeren bij de GSA, die onder meer overheidskantoren beheert, bij de financiële waakhond voor burgers CFPB en het ministerie van Onderwijs.
De OPM, een federale dienst die gaat over de personeelszaken van ruim 2 miljoen ambtenaren, is nu een vehikel van Musk om bezuinigingen door te voeren. Vorig weekend meldde persbureau Reuters dat OPM-ambtenaren niet meer kunnen inloggen bij hun computersystemen.
Ook meldde The New York Times dat DOGE toegang heeft tot het betalingssysteem van het ministerie van Financiën. Vandaaruit wordt namens federale overheidsinstanties jaarlijks meer dan 5000 miljard (5 biljoen) dollar aan betalingen verstuurd.
Alleen-lezenDat heeft geleid tot grote zorgen binnen de federale overheid en het Congres. Zo zei de Democratische leider in de Senaat, Chuck Shumer, dat Musk een "schaduwregering" leidt die alle overheidsdiensten in gevaar brengt. Die angst werd nog aangewakkerd door berichten van Musk zelf, die het deed voorkomen alsof zijn departement zelf betalingen kan intrekken.
Over een Lutherse hulporganisatie zei hij: "De corruptie en verspilling worden in realtime de nek omgedraaid", zei Musk op X , eraan toevoegend dat DOGE "snel de betalingen stopzet" aan de hulporganisatie.
Vandaag blijkt uit rechtbankdocumenten dat twee medewerkers van DOGE, Tom Krause and Marko Elez, zijn opgenomen in het ministerie van Financiën en 'alleen-lezen'-toegang hebben tot het betalingssysteem. Elez werkte voor twee van Musks bedrijven en Tom Krause is de CEO van een cloudsoftwarebedrijf.
De twee mogen de informatie uit het systeem niet delen met andere DOGE-medewerkers, zo staat er. Een federale rechter moet het voorstel nog goedkeuren, maar heeft al gezegd dat te willen doen.
Ondertussen is niet duidelijk hoeveel mensen er voor de dienst van Musk werken, die overigens meer een soort adviesorgaan is dan een departement. Zowel Musk als de regering-Trump hebben geen lijst van medewerkers gepubliceerd. Techmagazine Wired kwam vorig weekend wel met de namen van zes jonge mannen van tussen de 19 en 24 jaar, die voor DOGE werken.
Een van hen is de 19-jarige Edward Coristine, die nu "expert personeelszaken" bij OPM wordt genoemd. Hij is net klaar met de middelbare school en bracht naar verluidt afgelopen zomer drie maanden door bij Neuralink, het neurotechnologiebedrijf van Musk.
Volgens Wired dook hij opeens op bij online vergaderingen van de GSA, waarin hij medewerkers vroeg om te vertellen waarom ze hun baan moesten behouden. Wie hij was of waarom hij aan de gesprekken deelnam, werd niet uitgelegd.
'Constitutionele crisis'De onduidelijkheid rond DOGE beperkt zich niet tot de werknemers. Ook zijn er vragen of het zich wel aan de wet houdt. In het Congres worden wetsvoorstellen gedaan voor uitgaven en wordt de overheidsbegroting gecontroleerd. Voordat iemand hoofd van een afdeling kan worden, moet dat eerst door de Senaat worden goedgekeurd.
Brian Riedl, oud-medewerker van de Republikeinen in de Senaat, voorziet een "constitutionele crisis". Hij zei tegen NBC dat er een mate van federale controle moet zijn op Musk. "Zoveel macht als Elon Musk heeft zou door de Senaat moeten worden bevestigd," zei hij. "Er moet iets van verantwoording worden afgelegd aan het Congres en de kiezers."
Goedgekeurd door het CongresOok de beoogde ontmanteling van USAID kan niet plaatsvinden zonder het Congres, zeggen Democratische Congresleden. "Elke poging om USAID samen te voegen met of op te nemen in het ministerie van Buitenlandse Zaken moet in overeenstemming met de wet worden bekeken, besproken en goedgekeurd door het Congres", schreven Democratische senatoren in een brief aan minister Rubio van Buitenlandse Zaken.
Rubio leek het daarmee eens te zijn. Hij zei dat een "mogelijke reorganisatie" zou gebeuren "in overeenstemming met de toepasselijke wetgeving".
Ondertussen lijkt Musk, met 288 miljoen dollar de grootste donateur van de presidentscampagne van Trump, verbaasd over het gemak waarmee hij invloed heeft gekregen in Washington. "Ik denk dat DOGE een aanzienlijke en significante impact zal hebben op overheidsverspilling, fraude en misbruik. Wat werkelijk verbazingwekkend is, als je kijkt naar de omvang en reikwijdte", schreef hij dit weekend op X.