NOS Nieuws - Algemeen

Het tegengaan van discriminatie en ongelijke behandeling is urgenter dan ooit nu de "fundamenten van de samenleving worden aangetast". Dat schrijft Denk in zijn verkiezingsprogramma. De partij, die tien jaar geleden ontstond nadat de Kamerleden Kuzu en Öztürk uit de PvdA waren gestapt, heeft als motto "gelijke rechten voor iedereen".

Denk stelt in zijn verkiezingsprogramma dat met het kabinet-Schoof "discriminatie en het gif van uitsluiting is doorgedrongen tot de regering zelf". Volgens de partij heeft het nu demissionaire kabinet onmenselijk beleid tegen vluchtelingen in gang gezet. Denk stelt verder dat de partijen die met de PVV in de coalitie zaten een "gevaarlijke weg hebben geopend naar normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders".

Discriminatiedeadline

In artikel 1 van de Grondwet staat dat discriminatie verboden is en dat iedereen in gelijke gevallen gelijk moet worden behandeld. Maar Denk stelt dat inwoners van Nederland in de praktijk nog steeds worden afgerekend op afkomst, religie, geslacht of "welk groepskenmerk dan ook".

Dat gebeurt volgens Denk ook bij overheidsinstanties en de politie. De partij komt daarom in zijn verkiezingsprogramma met een discriminatiedeadline: in 2030 moet discriminatie bij overheidsinstellingen helemaal zijn uitgebannen. De partij wil dat de hele overheid wordt doorgelicht op discriminatie en moslimhaat, en dat daartoe een nationaal coördinator wordt aangesteld.

'Keiharde sancties Israël'

Over het vorige verkiezingsprogramma van Denk ontstond destijds ophef, onder meer vanwege een afbeelding van de kaart van Israël die helemaal was ingekleurd met de Palestijnse vlag. Ook stond er een afbeelding in het programma waarop een moeder en kind naar regenboogvlaggen kijken met daarbij de tekst 'Zullen we weer gewoon doen?'. Ook op het afbeelden van PvdA-leider Timmermans en Wilders achter tralies en het voorstel voor chemische castratie van pedoseksuelen kwamen afkeurende en geschokte reacties.

Dit soort afbeeldingen laat Denk nu achterwege, maar de voor veel Kamerleden verwerpelijke leus "From the river to the Sea, Palestine wil be free" over Israël en Palestina staat wél in het programma. Een Kamermeerderheid oordeelde twee jaar geleden, kort na de terreuraanslagen van Hamas in Israël, dat de leus in feite een oproep is om Israël te vernietigen.

Lijsttrekker Van Baarle zegt tegen de NOS dat de leus in het verkiezingsprogramma is opgenomen omdat die voor hen symbool staat voor de vrijheid van Palestijnen. Een tweestatenstelsel is volgens Denk door de opstelling van Israël onmogelijk geworden: er moet wat Denk betreft één staat komen met gelijke rechten voor iedereen.

Denk wil dat de Nederlandse regering dat ook erkent en dat Nederland veel zwaardere sancties tegen Israël inzet.

Wat staat er verder in het verkiezingsprogramma van Denk?

-een racismeregister openen waarin iedereen wordt opgenomen die ooit voor racisme is veroordeeld

-een verbod afkondigen op het verbranden van korans

-vluchtelingen eerlijk over Nederland verdelen

-slavernijherdenking Keti Koti moet een nationale feestdag worden

-verhoging van het minimumloon

-mysteryguest inzetten om discriminerende makelaars op te sporen

-Zionisme bestempelen als een extremistische en racistische ideologie.

Woningnood en armoede

Net als veel andere partijen vindt Denk de woningnood een groot probleem. Ook eist de partij veel meer maatregelen om armoede te bestrijden.

Zo wil Denk gratis lunches en ontbijten op scholen in kansarme wijken en moeten alle onderwijsniveaus van scholen onder één dak komen om diversiteit te bevorderen.

Ook moet er op scholen meer aandacht komen voor het koloniale verleden van Nederland, en leerlingen moeten recht krijgen op 'religieus verlof'.

Conflict over kandidaten

Ruim een maand geleden ontstond in de partij nog een hoogoplopend conflict over de kieslijst. Half augustus zei Van Baarle op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen werd ondermijnd door het partijbestuur. Het bestuur en de Tweede Kamerfractie waren het oneens over de kandidatenlijst.

De fractie wilde het zittende Kamerlid Ergin op de tweede plek na Van Baarle, het bestuur wilde hem op de vijfde plek. Uiteindelijk stapte het bestuur op en stelde Van Baarle zich weer kandidaat als lijsttrekker. De huidige Kamerleden Dogukan Ergin en Ismail el Abassi staan op respectievelijk plek 2 en 3.

Een van de meest in het oog springende onderdelen uit de Green Deal sneuvelt mogelijk. Het gaat om de afspraak uit de EU-klimaatplannen dat na 2035 geen nieuwe auto's verkocht mogen worden met een verbrandingsmotor. Met name de Europese christendemocraten doen er alles aan om alsnog onder die wet uit te komen.

Twee jaar geleden stemden de EU-landen en het Europees Parlement, na hevige politieke strijd, in met wat in feite het afzienbare einde betekent van de benzine- en dieselauto. Want, bepaalt de wet, elektrisch rijden is de toekomst. Verschillende autofabrikanten, waaronder het Duitse Volkswagen, steunden de plannen.

Banen verdwenen

Van enthousiasme over deze wet is bij de meeste autofabrikanten weinig meer over. Ze zitten financieel namelijk in zwaar weer, onder meer door de concurrentie uit China. Elektrische auto's uit dat land gaan in Europa als warme broodjes over de toonbank.

Daar komt nog eens bij dat de autosector veel last heeft van de importheffingen van de Amerikaanse president Trump. Accountancybureau EY rekende uit dat in Duitsland ruim 50.000 banen zijn verdwenen in de auto-industrie, en dat in een jaar tijd.

De fabrikanten werden vanwege de grote zorgen al drie keer uitgenodigd voor een ontmoeting met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. In die gesprekken lobbyde de ACEA (brancheorganisatie van Europese autofabrikanten) voor het versoepelen van het 2035-doel. Zo ligt bijvoorbeeld de wens op tafel om toch ook hybride modellen toe te staan, auto's die CO2 uitstoten dus.

Politieke druk

Volgens de officiële lijn houdt de Europese Commissie nog altijd vast aan '2035'. Von der Leyen pleitte begin deze maand nog voor een focus op kleine en betaalbare elektrische auto's, gemaakt in de EU. 'De toekomst is elektrisch', zei ze.

Wel zegde de Europese Commissie toe om dit jaar al met een evaluatie van de wet te komen. Eigenlijk was die gepland voor volgend jaar. Op basis van die evaluatie hopen de Europese christendemocraten de wet open te breken. Achter de schermen voeren ze de druk flink op om de regels te herzien.

Als de Europese Commissie concludeert dat het nodig is de wet aan te passen, dan mogen ook het Europees Parlement en de EU-landen zich er weer over uitspreken. Dat geeft ze de kans om grote aanpassingen af te dwingen.

Duitsland autoland

"Ik beloof de Europeanen het einde van het einde van de verbrandingsmotor", zei de machtige Europarlementariër Manfred Weber alvast over zijn ambitie in een Duitse krant. Het 'redden' van de auto-industrie is in Duitsland politieke topprioriteit.

Weber is de Duitse fractievoorzitter van de christendemocraten in het Europees parlement. Als het aan hem ligt wordt het aan de markt overgelaten óf en wanneer de verbrandingsmotor verdwijnt. Hij wil niet dat EU-regels het einde van het rijden op fossiele brandstof afdwingen.

De christendemocraten vormen in het Europees Parlement de grootste fractie. Over rechts zouden ze waarschijnlijk een meerderheid kunnen vinden voor het aanpassen van de wet die in 2035 moet ingaan.

Het zou ook kunnen dat ze die meerderheid zoeken voor iets minder vergaande voorstellen, zoals het opschuiven van de 2035-deadline, of het toestaan van hybride auto's en auto's die rijden op synthetische brandstoffen.

"We moeten geen opties uitsluiten," zegt BBB-Europarlementariër Sander Smit. In het Europees Parlement is zijn partij aangesloten bij de groep van de christendemocraten, net als CDA en NSC. "De verbrandingsmotor moet in ere hersteld worden," is zijn conclusie.

Lange termijn

Europarlementariër Mohammed Chahim (GroenLinks-PvdA) waarschuwt juist voor de gevolgen voor het klimaat en het milieu. En hij is ervan overtuigd dat ook de autosector zelf baat heeft bij een duidelijke keuze voor elektrisch.

"Ik snap echt dat die bedrijven zoveel mogelijk verbrandingsmotoren willen verkopen voor hun winst op de korte termijn. Maar op de lange termijn is het de elektrische auto die de auto-industrie gaat helpen," zegt de Nederlandse Europarlementariër.

De komende maanden kan de EU zich hoe dan ook opmaken voor een nieuwe strijd over het einde van de benzine- en dieselauto. En er is nog meer klimaatbeleid dat onder druk staat.

Zo werd deze week de invoering van de ontbossingswet nog met een jaar uitgesteld. Daarnaast liggen nieuwe klimaatdoelen van de EU momenteel ook onder vuur. Dus als het verbrandingsmotorverbod geschrapt wordt, is dat het zoveelste voorbeeld in korte tijd van klimaatbeleid dat wordt afgezwakt.

In Utrecht gaan de eerste kinderen op een schoolreisje dat betaald is vanuit een solidariteitsfonds. Het fonds moet de kansengelijkheid tussen kinderen in de stad bevorderen. Afgelopen maanden is door 450 donateurs zo'n 35.000 euro in het solidariteitsfonds gestort

Het solidariteitsfonds is opgezet door de Katholieke Scholenstichting Utrecht (KSU) waar 25 basisscholen onder vallen. De vrijwillige ouderbijdrage bedoeld voor extra activiteiten bestaat al langer niet meer. Ouders wordt nu gevraagd een donatie te doen. Op deze manier is de school niet afhankelijk van de bijdrage van ouders van hun eigen leerlingen, maar van het collectief.

In 2021 is in de wet vastgelegd dat kinderen nooit buitengesloten mogen worden van activiteiten als hun ouders niet hebben betaald. Onderwijsorganisaties zien dat de wet de drempel voor ouders verlaagt om niet te betalen. Hierdoor komen de extra activiteiten onder druk te staan.

Breder inzetten

"Op sommige scholen betaalden bijna alle ouders de vrijwillige ouderbijdrage. Op andere scholen was dit het tegenovergestelde", vertelt basisschooldirecteur Michelle Hess, betrokken bij het fonds.

Dit zorgde voor een verschil in activiteiten. Zo waren er scholen die twee keer per jaar op een duur uitje konden waar andere scholen met moeite één, goedkoper uitje konden organiseren. "Voor sommige leerlingen voelt een uitje buiten de wijk alsof ze naar het buitenland gaan", aldus Hess over het belang van de extra activiteiten.

De scholenstichting benadrukt dat het fonds breder wordt ingezet dan het schoolreisje. Zo kan het ook voor maatschappelijke activiteiten in de buurt worden gebruikt. Maar ook voor hulp aan ouders die weinig te besteden hebben.

Nog steeds vrijwillig

Het fonds verandert niets aan de vrijwilligheid van de bijdrage. Ouders mogen nog steeds zelf bepalen of ze een bijdrage willen doen. Ook beslissen ze zelf hoeveel en hoe vaak ze willen betalen.

Behalve ouders kunnen ook familieleden, buren, bedrijven, goede doelen of de gemeente doneren. De KSU hoort dat inmiddels ook door buurtbewoners van scholen is gedoneerd. Ook zijn ze in gesprek met organisaties die mogelijk willen bijdragen.

Zorgen betalingsbereidheid

De gemeente Utrecht hoopt dat komende jaren steeds meer scholen zich aansluiten bij het fonds. Gesprekken met andere besturen lopen nog. Maar er bestaan bij sommige scholen zorgen over onder meer de gevolgen voor de betalingsbereidheid en betrokkenheid van ouders wanneer de verdeling van de middelen niet meer via de eigen school gaat.

KSU-bestuurder Roel Hoogendoorn heeft die zorgen niet. Hij verwacht dat onder aan de streep net zoveel, of zelfs meer, geld wordt opgehaald. Het zal nu alleen eerlijker worden verdeeld.

De KSU is de eerste koepel die van start is gegaan met het solidariteitsfonds. Scholenkoepel SPO Utrecht stapt in 2026 in en er wordt gesproken met een derde groot schoolbestuur.

Vrijwillige ouderbijdrage 

De vrijwillige ouderbijdrage wordt gebruikt voor extra activiteiten buiten de lessen om. Dit zijn schoolreisjes, sportdagen maar ook speciale onderwijsprogramma's zoals tweetalig onderwijs.

De bijdrage is vrijwillig. Dat betekent dat wanneer ouders niet betalen kinderen toch mee mogen doen.

Basisscholen en middelbare scholen in het regulier en speciaal onderwijs kunnen om zo'n bijdrage vragen. De school zelf bepaalt de hoogte van het bedrag.

Onderwijsorganisaties pleitten eerder voor het afschaffen van de vrijwillige ouderbijdrage. Scholen zouden activiteiten schrappen omdat ouders niet betalen.

De Oekraïense journalist Maksym Boetkevytsj is de winnaar van de Václav Havelprijs, een prestigieuze mensenrechtenprijs. Die wordt elke drie jaar toegekend door de Raad van Europa, een Europese mensenrechtenorganisatie. Naast de titel ontvangt de journalist onder meer een geldprijs van 60.000 euro.

"Precies een jaar geleden op deze dag zat ik gevangen in een Russische strafkolonie op Oekraïens grondgebied. Op dat moment was het slechts een droom om hier, in het Paleis van Europa in Straatsburg, deze onderscheiding in ontvangst te nemen", zei Boetkevytsj bij het in ontvangst nemen van de prijs.

Boetkevytsj was pacifist tot de Russische invasie van Oekraïne in 2022. Kort erna werd hij commandant in het Oekraïense leger. Hij werd gevangengenomen door Rusland en veroordeeld tot 13 jaar cel. Uiteindelijk zat hij twee jaar vast voordat hij vorig jaar, tot zijn eigen verrassing, op vrije voeten kwam bij een gevangenenruil.

Mensenrechtenwerk

Boetkevytsj is medeoprichter van mensenrechtencentrum ZMINA en nieuws- en radiostation Hromadske. ZMINA voert campagnes tegen mensenrechtenschendingen in Oekraïne en met het radiostation spant de journalist zich in voor "de duurzame ontwikkeling van Oekraïense gemeenschappen en hun maatschappelijke betrokkenheid".

Vóór de Russische invasie werkte hij ook voor een ngo die steun bood aan verdreven Oekraïners en met de vluchtelingencommissaris van de Verenigde Naties.

'Vergeet hen niet'

Bij zijn prijsontvangst richtte de journalist zich tot de wereld met de boodschap om "de meest fundamentele dingen" te verdedigen. "Vergeet diegenen niet die vechten voor vrijheid en waardigheid. Zij die worden onderdrukt en van hun vrijheid worden beroofd in Europa of elders."

Voorzitter van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa Theodoros Rousopoulos richtte zich ook in het bijzonder tot gevangengenomen journalisten. "Jullie stem mag dan wel het zwijgen zijn opgelegd, maar jullie getuigenis wordt luid en duidelijk gehoord."

Boetkevytsj is de dertiende winnaar van de Václav Havelprijs, die is vernoemd naar de activist en voormalig president van Tsjechië Václav Havel. De andere kanshebbers waren journalisten Mzia Amaghlobeli uit Georgië en de Azerbeidzjaanse Ulvi Hasanli.

Alle scholen in Nederland zijn verplicht om democratische waarden te bevorderen, bijvoorbeeld dat iedereen gelijke rechten heeft. Maar sommige religieuze scholen doceren een andere boodschap, blijkt uit maandenlang onderzoek van Nieuwsuur-journalist Milena Holdert en Yoeri Vugts. In deze podcast vertelt Milena wat ze tegenkwam in het lesmateriaal dat ze bestudeerde en wat ze hoorde in gesprekken met betrokkenen en deskundigen.

Volgens deskundigen is er op sommige scholen sprake van een intolerante boodschap en discriminatie. Tegelijkertijd bepaalt artikel 23 van de grondwet, dat over de vrijheid van onderwijs gaat, dat scholen ook veel wél mogen zeggen. Maar ondermijnt het één niet het ander?

Reageren? mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek en Ulrike Nagel

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het demissionaire kabinet heeft een intentieverklaring getekend met Tata Steel over de verduurzaming van de staalfabriek in IJmuiden. Daarmee is tussen de 4 en 6,5 miljard euro gemoeid, waarvan het Rijk twee miljard voor zijn rekening neemt, laat demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei weten.

De deal is nog niet rond, benadrukt Hermans. Het gaat om een zogeheten Joint Letter of Intent, waar jaren over onderhandeld is. Ze noemt het een belangrijke stap naar een definitief akkoord, dat ze binnen een jaar wil sluiten met Tata.

Een van de twee fabrieken op het terrein die nu nog op kolen draaien, wordt vervangen door een installatie die op aardgas gestookt wordt. Daarmee wordt ongeveer vijf megaton CO2 minder uitgestoten. Daarnaast gaat het bedrijf CO2 afvangen en ondergronds opslaan.

De overgang naar aardgas is een tussenstap, uiteindelijk moet de fabriek op biomethaangas of waterstof gaan draaien. Als het goed is, vermindert Tata daarmee uiteindelijk zijn CO2-uitstoot met veertig procent. Dat percentage moet halverwege het volgende decennium gehaald worden en is gelijk aan ongeveer vijf procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland.

Met de moderniseringen wordt ook een flinke stap gezet in het verminderen van de uitstoot van schadelijke stoffen, fijnstof, stikstof en geluidshinder, zegt het ministerie. Daardoor worden gezondheidsrisico's voor omwonenden ook fors verkleind. Van de twee miljard euro die het Rijk wil investeren is 600 miljoen daarvoor gereserveerd.

Windschermen en overkappingen

Het doel is om de uitstoot van fijnstof, de voornaamste bron van gezondheidsrisico's, te reduceren met 35 procent. Voor lood is het doel een vermindering van 68 procent en voor stikstof 44 procent. Om dat te bewerkstelligen worden er binnen een paar jaar windschermen en overkappingen gebouwd bij de grondstofvelden op het terrein.

Hans van den Berg, de CEO van Tata Steel Nederland, spreekt van "een mooie dag". De intentieverklaring gaat wat hem betreft leiden tot "een schoon, groen en circulair staalbedrijf".

Maar er moet ook nog heel veel uitgewerkt worden, benadrukt hij. "Het is een reusachtig project. Dit is de eerste fase naar verduurzaming." Van den Berg is er blij mee. "Het gaat om de 9000 mensen die bij Tata werken. Maar ook om de regio IJmond en de mensen die bezorgd zijn en die natuurlijk ook graag perspectief willen hebben."

Waarborgen

Minister Hermans denkt dat er voldoende waarborgen in de verklaring zitten dat de verduurzaming van Tata ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "We hebben daar hele duidelijk afspraken over gemaakt. Er zitten allerlei constructies in om geld terug te vragen als Tata zich niet aan de afspraken houdt."

Ook als het uiteindelijke plan meer dan 6,5 miljard euro gaat kosten, blijft de bijdrage van het Rijk twee miljard, zegt Hermans. Ze heeft overlegd met de Europese Commissie, omdat ze wil voorkomen dat Brussel de investering ziet als ongeoorloofde staatssteun. "Brussel heeft gezegd dat dit onder voorwaarden kan." Volgens Hermans moet de deal nog wel beoordeeld worden: "Ze houden de verdere ontwikkelingen natuurlijk ook in de gaten."

'Bizar'

Niet iedereen is enthousiast over de plannen. Frisse Wind vertegenwoordigt de bewoners in IJmond en bestuurder Jaap Venniker mist concrete doelen.

"Kooksfabriek 2 is eigenlijk afgeschreven en zou eerder moeten sluiten. Daar staat niets specifieks over in de plannen die vandaag zijn gepubliceerd", zegt Venniker, die woont in Wijk aan Zee. "Het is bizar dat het mag doorgaan."

Hij omschrijft het jarenlange conflict als David tegen Goliath. "Er wonen duizenden mensen hier, maar dan nog zijn wij David en zijn er twee Goliaths," zegt hij, doelend op de staalfabrikant en de overheid.

Volgens minister Hermans zijn minder uitstoot en de gezondheid van de omwonenden de grootste pluspunten van de plannen die vandaag zijn gepubliceerd. Volgens Venniker van Frisse Wind staat er niets in dat ervoor gaat zorgen dat de gezondheid van omwonenden beter beschermd wordt.

"We zitten al decennia met overlast van fijnstof, stikstof en geluid. Of daar een verbetering in komt? Het is eerst zien, dan geloven."

De Hongaarse regering heeft twaalf Oekraïense nieuwssites geblokkeerd, als vergelding voor een soortgelijke actie eerder deze maand. Onder de geblokkeerde sites zitten enkele van de populairste in Oekraïne, waaronder Pravda. Hoe veelgelezen de sites zijn in Hongarije, is niet bekend.

Eerder deze maand blokkeerde de Oekraïense regering onder meer acht Hongaarstalige nieuwssites in het land, op aanbeveling van de geheime diensten. Volgens de diensten brachten die sites het nieuws met een pro-Russische insteek, en vormde dat een gevaar voor de veiligheid van het land. Onder die sites zit Origo, dat doorgaans positief bericht over de regering van de Hongaarse premier Orbán.

'Proportionele reactie'

In een toelichting schrijft Gergely Gulyas, de stafchef van Orbán, dat "een soeverein land met een proportionele reactie moet komen op een totaal onrechtvaardige aanval". Volgens hem blokkeerden de Oekraïners eerder deze maand de Hongaarse sites omdat die kritisch schreven over de Europese sancties tegen Rusland en Europese steun aan Oekraïne.

"Als het uiteenvallen van de EU nu de reden vormt voor Oekraïne om staatscensuur te plegen, dan moet Oekraïne misschien overwegen om zijn kandidatuur voor de EU in te trekken", zo schrijft Gulyas snerend.

Soros

Volgens de stafchef blokkeerden de Oekraïners de Hongaarse sites ook "omdat die het aandurfden" om kritisch te schrijven over de Soros-stichting". Die liberale en pro-democratische stichting, van de van oorsprong Hongaarse filantroop en zakenman George Soros, is de conservatief Orbán al jaren een doorn in het oog.

Hongarije en Oekraïne liggen al langer met elkaar in de clinch, onder meer over de relatief goede betrekkingen tussen Orbán en de Russische president Poetin, over de toevoer van Russisch gas aan Hongarije en over Hongaarse drones die het Oekraïense luchtruim zouden schenden.

Niks doen klinkt eenvoudig, maar voor veel Nederlanders is het tegenwoordig een grote uitdaging. Iedere lege minuut van de dag pakken we onze telefoon erbij, met grote mentale druk als gevolg.

De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving riep daarom vanochtend op om samen te werken aan "een meer ontspannen samenleving". Er is volgens de raad meer "alledaagse vertraging" nodig: momenten waarin niets hoeft op werk, op school, en ook in de vrije tijd.

Nu ligt er te veel verantwoordelijkheid bij het individu, zegt RVS-voorzitter Jet Bussemaker. "Je kan zeggen: we leveren een massagestoel, of we doen een mindfulnesscursus, maar dat verandert niet de structurele oorzaak."

We moeten volgens Bussemaker als samenleving het gesprek voeren over culturele afspraken. "Is het normaal dat je zo snel mogelijk op appjes moet reageren? Is het normaal dat je altijd bereikbaar moet zijn? Is het normaal dat je zoveel vrienden op Instagram moet hebben?"

Ervaren voorbijgangers op Den Haag Centraal deze druk ook?

Steeds meer jongeren worstelen met prestatiedruk, werkenden vallen uit met burn-outklachten en bijna de helft van de volwassenen heeft ooit een psychische aandoening gehad. De samenleving is zo'n 18 miljard euro per jaar kwijt aan deze mentale problematiek, berekende de RVS.

Digitale middelen zijn een grote boosdoener, stelt psycholoog Wijnand van Tilburg. Die veroorzaken volgens hem overprikkeling, wat als gevolg heeft dat mensen zich minder goed kunnen concentreren.

"Er is zo veel gaande, dat je het niet meer kunt bijhouden." Dat geeft volgens Van Tilburg een gevoel van verveling. Op werk kan verveling leiden tot een lage motivatie om te werken, veel afwezig zijn en in het uiterste geval zelfs diefstal op werk, zegt de psycholoog.

"En op de lange termijn kan verveling leiden tot een verhoogd risico op een depressie, angststoornis, slecht eten, meer risico nemen met autorijden en gokgedrag."

Vaatwasser uitruimen

Het zou geweldig zijn als bedrijven een 'rustpunt' op de werkdag creëren, zegt psycholoog Van Tilburg. Maar uiteindelijk is het volgens hem nog steeds aan het individu wat te doen met deze lege tijd.

"Een werkgever zou een groepsactiviteit kunnen organiseren voor wie dat wil, bijvoorbeeld samen buiten voetballen. Anders gaan mensen alsnog een halfuur op hun telefoon zitten."

Als het toch op jezelf aankomt - bijvoorbeeld buiten werk - moet je een beetje streng zijn, zegt hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel. "Je kunt bijvoorbeeld een vast moment op dag inplannen waarop je een wandeling gaat maken. En neem je mobiel dan niet mee, zet geen podcast op, want dan ben je nog steeds niet aan het lummelen."

Naast wandelen kun je volgens Van der Stigchel denken aan dingen die "vanzelf gaan". "De vaatwasser uitruimen, iets schoonmaken. Het zijn allemaal dingen waarbij je kunt nadenken over iets compleet anders. En laat je gedachten dan lekker gaan."

Technische problemen bij Rijkswaterstaat hebben tijdens de avondspits geleid tot files en vertragingen in de Randstad. Rijkswaterstaat had al gewaarschuwd voor een drukke avondspits. Matrixborden in Midden-Nederland werken sinds ongeveer 18.00 uur weer. Daarna werden de spitsstroken op de A12, A27 en A28 weer opengesteld.

Sinds 03.00 uur 's nachts was er een storing. Een stroomstoring was de oorzaak. Rijkswaterstaat verwacht dat door het openen van de spitsstroken de files snel zullen afnemen.

Op de Nederlandse wegen stond rond 17.00 uur ruim 450 kilometer file, onder andere vanwege de gesloten spitsstroken door de storing.

120 kilometer per uur

Matrixborden konden vanwege de stroomstoring niet worden gereset. Zo gaven sommige borden nog steeds een maximumsnelheid van 120 kilometer per uur aan terwijl daar overdag 100 kilometer per uur geldt. Rijkswaterstaat zei dat automobilisten de normaal geldende snelheid moeten aanhouden, ook al stond op de borden een ander getal.

Weggebruikers die toch harder rijden, krijgen geen boete. Mobiele flitsers zijn op die trajecten teruggetrokken.

Rijstroken konden door de storing ook niet worden afgesloten met een rood kruis. Rijkswaterstaat had in plaats daarvan botsabsorbeerders klaarstaan voor calamiteiten.

Lange files in ochtend

De technische problemen bij Rijkswaterstaat leidden vanochtend tot files en vertragingen. Rond 08.30 uur stond op de A28 in de richting van Zwolle naar Utrecht ruim 20 kilometer file. Ook op de A12 tussen Oosterbeek en Maarsbergen stonden automobilisten vanochtend meer dan een uur in de file.

In de Golf van Aden is een Nederlands vrachtschip aangevallen. Er zijn twee gewonden. De negentienkoppige bemanning is geëvacueerd, meldt het Nederlandse bedrijf Spliethoff.

Er waren geen Nederlanders aan boord van het aangevallen schip, zegt het bedrijf tegen het ANP.

Wie de aanval heeft uitgevoerd, is nog niet vastgesteld. Doorgaans worden schepen in de Golf van Aden onder vuur genomen door de Houthi's.

In een reactie aan de NOS verwijst demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken naar de Houthi's. "We weten dat ze onacceptabele aanvallen uitvoeren op de maritieme scheepsvaart en we zullen dit scherp in de gaten houden."

De aanval op de MV Minervagracht vond plaats zo'n 200 kilometer ten zuidoosten van de Jemenitische havenstad Aden. Volgens Spliethoff is er aanzienlijke schade aangericht aan het schip.

Gewonden

De bemanning is per helikopter naar andere schepen overgebracht. Hoe zwaar de verwondingen zijn bij de twee gewonden is nog onduidelijk.

Volgens de Nederlandse rederij werd het vrachtschip geraakt door een "onbekend explosief" en brak er daarna brand uit. De Britse maritieme organisatie UKMTO had het eerder over "een projectiel".

Het persbureau AP schrijft op basis van Jemenitische media dat er vermoedelijk een ballistische raket is gelanceerd vanuit een gebied dat onder controle staat van de Houthi's. EOS heeft het over "ten minste één anti-scheepsraket".

Op de radar van MarineTraffic staat dat de bestemming van het Nederlandse vrachtschip de Indiase stad Mumbai was. UKMTO adviseert schepen in de Golf van Aden voorzichtig te zijn.

Volgens het Britse maritieme inlichtingenbedrijf Ambrey was hetzelfde vrachtschip vorige week dinsdag ook doelwit van een aanval, toen er in de buurt een explosie werd geregistreerd. Het schip was toen onderweg naar Djibouti.

Houthi's

Afgelopen tijd hebben Houthi's geregeld internationale schepen bestookt. Meestal duurt het uren of soms dagen voordat ze een aanval opeisen. De Houthi's vallen sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza schepen aan, naar eigen zeggen uit solidariteit met de Palestijnen.

Eind vorig jaar meldde Nieuwsuur dat Nederlandse schepen dreigmails hadden ontvangen van Houthi's. Daarin werd gezegd dat ze op hun 'hitlist' stonden, omdat ze de Israëlische haven van Haifa hadden bezocht.

In China zijn elf mensen ter dood veroordeeld die deel uitmaakten van een beruchte oplichtersfamilie. Ze werden schuldig bevonden aan onder meer fraude via oplichtingscentra, drugshandel en prostitutie.

In totaal werden 39 leden van de familie Ming veroordeeld. Naast de elf doodstraffen, werden nog eens vijf van hen ter dood veroordeeld, maar met twee jaar uitstel. In de praktijk betekent dat vaak een levenslange celstraf. Elf anderen kregen ook een levenslange gevangenisstraf, en anderen celstraffen variërend van vijf tot 24 jaar.

De Ming-familie zou zich sinds 2015 bezig hebben gehouden met criminele activiteiten in Laukkai, een stad in Myanmar vlak bij de grens met China. Die stad werd gerund door vier criminele clans en wordt door de BBC omschreven als een "centrum voor drugs, gokken en oplichting".

Volgens de rechtbank runden ze illegale casino's en centra van waaruit wereldwijd mensen telefonisch werden opgelicht. Duizenden mensen moesten daarin onder dwang werken en werden mishandeld en gemarteld. Leden van de Ming-familie werden ook veroordeeld voor de dood van een aantal dwangarbeiders. Die zouden zijn doodgeschoten om te voorkomen dat ze naar China zouden vluchten.

In die illegale casino's en oplichtingscentra zou meer dan een miljard euro zijn omgegaan. Daarnaast was er sprake van prostitutie en drugshandel in Laukkai.

Illegale praktijken verplaatst

De Ming-familie kon jarenlang zijn gang gaan, maar in 2023 trad het regime in Myanmar hard op tegen de praktijken in Laukkai. De verdachten werden opgepakt en overgedragen aan China. De vader, die aan het hoofd van de familie stond, pleegde zelfmoord. Anderen zouden schuldbekentenissen hebben afgelegd.

Volgens de BBC zijn de problemen met oplichtingscentra nu niet voorbij. Nog steeds zijn zulke centra actief in Myanmar, maar een deel van de criminele activiteiten hebben zich ook verplaatst naar Cambodja.

In Zeist is een egel gevonden die met verf was bespoten. Een voorbijganger vond het dier afgelopen zaterdag achter een vuilnisbak. Het is de tweede keer in korte tijd dat dat gebeurt.

De vrouwtjesegel werd in eerste instantie opgevangen door de dierenambulance, maar verblijft nu bij Stichting Snorhaar, die zich richt op kleine dieren zoals konijnen en egels. "Het is supersneu voor het dier", zegt oprichter Stef Arens tegen RTV Utrecht.

Expres

Volgens Arens is het dier met opzet beklad. "Er zijn duidelijke lijnen te zien hoe de verf is gespoten. Het is ook echte spuitbusverf." De stichting heeft aangifte gedaan bij de politie vanwege dierenmishandeling.

Het gaat inmiddels weer goed met het diertje, zegt Arens. "Ze is wel erg gestrest. Het is natuurlijk belachelijk dat er iemand rondloopt die het leuk vindt om dieren op deze manier te mishandelen."

De egel is schoongemaakt, stekel voor stekel met een tandenborstel, en wordt vanavond op dezelfde plek teruggezet als waar ze gevonden is. Dat komt omdat ze mogelijk kleintjes heeft die daar nog in de buurt zijn.

Nog een egel

Begin augustus werd in Zeist ook een egel gevonden die was bespoten met felgekleurde verf. Een vrouw vond het dier in haar tuin.

In de opvang van Stichting Snorhaar werd de egel schoongemaakt. Arens vermoedde toen ook dat iemand het dier bewust had ondergespoten.

Verf kan gevaarlijk zijn voor de dieren. Het is niet alleen slecht voor de huid, maar dieren verliezen er ook hun schutkleur door, waardoor een hond, das of vos ze makkelijker vangt.

Het grondpersoneel van KLM op Schiphol gaat voorlopig niet opnieuw staken. Dat hebben vakbonden FNV en CNV bekendgemaakt. De stakingen zijn opgeschort omdat de bonden er "vertrouwen in hebben" dat de luchtvaartmaatschappij "met echte oplossingen komt".

Vanochtend kregen de bonden nog groen licht van de rechter om komende woensdag te gaan staken. Wel moesten de vakbonden dan garanderen dat er genoeg personeel zou overblijven om een minimaal aantal vluchten toch te laten doorgaan.

De bonden eisen onder meer een hoger loon. Ook wil FNV verbetering van een sociaal plan, waarin afspraken staan voor het geval er personeel weg moet. Vanwege matige resultaten kondigde KLM vorig jaar een reorganisatie aan.

"Wij willen bovenal een structurele oplossing die zekerheid biedt voor het personeel en de toekomst van KLM", laat FNV-onderhandelaar John van Dorland weten.

AirFrance en Delta

Het KLM-grondpersoneel checkt passagiers in en handelt bagage af. Dat doen ze voor KLM-vluchten, maar ook voor andere luchtvaartmaatschappijen die op Schiphol vliegen. Op Schiphol doen ook andere bedrijven dit werk, zoals Swissport, Viggo en Aviapartners.

Eerder vandaag zei AirFrance, met wie KLM één bedrijf vormt, dat het op zoek is naar een andere partner voor het in- en uitchecken van mensen en koffers. KLM liet weten dat dit komt door de eis voor hogere lonen en de terugkerende stakingsdreiging.

Volgens FNV heeft dat niet de druk opgevoerd op het besluit om toch niet te gaan staken. "Zulke besluiten worden niet binnen een dag genomen," zegt FNV. Dat KLM de uitspraken van de twee andere luchtvaartmaatschappijen koppelt aan de staking, noemt FNV "een poging om de stakers in diskrediet te brengen."

Pauzeknop

KLM laat weten uit de impasse te willen komen. De luchtvaartmaatschappij zegt daarom samen met de vakbonden de "pauzeknop" in te drukken. Er zou een bemiddelaar komen die met KLM en de vakbonden om tafel gaat. Drie andere bonden, die zich niet bij de staking hadden aangesloten, worden hier ook bij betrokken.

Afgelopen woensdag liet KLM weten dat de acties de luchtvaartmaatschappij tot nu toe minimaal 30 miljoen euro hebben gekost. Door een nieuwe staking zou dat bedrag met 10 miljoen euro zijn opgelopen.

In de Spaanse regio's Valencia en Catalonië is veel overlast door zware regenval. Het Spaanse weerinstituut heeft code rood uitgeroepen.

In de regio Valencia zitten meer dan een half miljoen leerlingen vandaag thuis, vanwege code rood. Een groot deel van de scholen blijft daar dicht, net als openbare ruimtes. Ook zijn meerdere vluchten daar geannuleerd.

Premier Sánchez roept iedereen op de instructies van de hulpdiensten op te volgen. In Catalonië lijkt het ergste achter de rug, maar in Valencia wordt de komende uren nog veel regen verwacht, die gepaard kan gaan met onweersbuien. Voor de kust bij Valencia geldt tot middernacht code rood.

Op dit kaartje van het Spaanse weerinstituut zijn de waarschuwingen te zien:

In het plaatsje Aldaia, bij de stad Valencia, is de schade groot. Daar viel in ruim een half uur tijd 57 liter water per vierkante meter. Door een damdoorbraak kwamen straten onder water te staan en liep ook een tunnel onder.

Daarbij gaan de herinneringen terug naar vorig jaar, toen meer dan 200 doden vielen bij overstromingen in het oosten van Spanje. Tegen El País zegt de burgemeester van Aldaia dat er sindsdien maatregelen zijn genomen.

Zo is een lijst samengesteld van kwetsbare personen die gewaarschuwd zijn om zich schuil te houden niet in hun garage of op de begane grond tijdens het noodweer. 70 procent van de slachtoffers vorig jaar zat vast in een garage of op de begane grond.

Dit zijn beelden uit de regio's Valencia en Zaragoza:

Spanje-correspondent Miral de Bruijne:

"In Spanje en dan vooral in de regio Valencia zijn mensen de overstromingen van eind oktober vorig jaar zeker niet vergeten. In het land is nog altijd de discussie gaande of en hoe die vele slachtoffers voorkomen hadden kunnen worden. Daarbij wordt vooral gewezen naar het regiobestuur van Valencia. Want het Spaanse weerinstituut zegt het regiobestuur op tijd te hebben gewaarschuwd, maar die waarschuwing werd toen niet serieus genomen. Daarover is een gerechtelijk onderzoek gaande.

Vorige week nog kreeg de regiopresident van Valencia, Carlos Mazón, een brief van de rechter om vrijwillig als verdachte te komen getuigen in de zaak. Hij zou namelijk toen de overstromingen al uren gaande waren in een restaurant hebben gezeten met een journalist. Ondanks enorme protesten waar honderdduizenden mensen zijn vertrek eisten, bleef hij aan.

Voor vandaag heeft Mazón al zijn openbare plannen geannuleerd en gaat hij zich wel op het noodweer richten. Verschillende overheden benadrukken in de Spaanse media dat het noodweer nu heel serieus wordt genomen. Een van de problemen vorig jaar was dat de noodmeldingen via mobiele telefoons te laat waren verstuurd, maar dat zou dit keer wel goed zijn opgepakt."

Bijna geen enkel incassobureau in Nederland houdt zich aan de wet. Dat zegt hoofdinspecteur Hans Faber van de Inspectie Justitie en Veiligheid tegen televisieprogramma Radar. Uit 30 inspecties die de dienst uitvoerde bleek dat 28 incassobureaus de regels overtraden.

In de Wet kwaliteit incassodienstverlening, die sinds april 2024 van kracht is, staat onder meer dat incassobureaus mensen met een schuld niet mogen intimideren, netjes moeten behandelen en alleen op gezette tijden mogen bellen. Ook moeten de incassobureaus geregistreerd staan bij de screeningsautoriteit van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Een woordvoerder van de Inspectie laat de NOS weten dat er naar schatting zo'n 2500 incassobureaus in Nederland actief zijn, maar dat daarvan slechts 10 procent bij de screeningsautoriteit geregistreerd staan. Dat betekent dat het grootste deel van de incassobureaus in overtreding is.

Hoofdinspecteur Faber zegt tegen Radar dat hij deze wildgroei aan incassobureaus een zorgwekkende trend vindt. Toen de wet werd ingesteld dacht de inspectie dat er zo'n 500 bureaus zouden zijn, maar dat blijken er dus naar schatting vijf keer zo veel.

Wat doet een incassobureau?

Bedrijven huren een incassobureau in wanneer een klant niet op tijd betaalt voor een afgenomen product of dienst. Door aanmaningen per e-mail of brief te sturen of telefonisch contact op te nemen probeert een incassobureau ervoor te zorgen dat de klant de rekening alsnog betaalt.

Incassobureaus mogen kosten rekenen voor hun werk, maar daarbij moeten ze zich wel houden aan een wettelijk maximum.

Als een klant de rekening dan nog niet betaalt, kan de schuldeiser naar de rechter gaan. Als die vervolgens bepaalt dat de rekening en extra kosten betaald moeten worden, kan het incassobureau een gerechtsdeurwaarder inschakelen.

Gerechtsdeurwaarder mag meer

De gerechtsdeurwaarder heeft meer rechten dan een incassobureau. Zo kan een gerechtsdeurwaarder een dagvaarding uitbrengen en beslag leggen op een deel van het inkomen van de schuldenaar, zoals bijvoorbeeld een uitkering of het salaris. Ook kan een gerechtsdeurwaarder beslag leggen op de bankrekening, de woning of inboedel van iemand met een schuld.

Begin deze maand meldde de Inspectie dat het sinds begin 2024 ruim 300 meldingen heeft ontvangen over incassobureaus die zich niet aan de regels hielden. Wanneer de Inspectie een melding over een bedrijf binnenkrijgt, is er een grotere kans dat dit bedrijf wordt bezocht dan als de Inspectie geen melding krijgt.

Incassobureaus die zich niet houden aan de regels kunnen een boete krijgen of gedwongen worden hun werkzaamheden stop te zetten tot ze wel aan de voorwaarden voldoen. Ook kan de inspectie een registratie van een incassobureau afnemen.

Keurmerk

Ook Remco Heeremans, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso-ondernemingen (NVI) maakt zich zorgen over het grote aantal incassobureaus dat zonder certificaat opereert. Hij stelt dat het tijd is dat burgers beschermd worden tegen bedrijven die zich niet laten registreren en reguleren.

Bedrijven die bij de NVI horen moeten zich laten registreren bij de screeningsautoriteit van het ministerie en hebben zich daarnaast te houden aan de gedragscode van de branchevereniging. Ze krijgen hier een keurmerk van en kunnen klanten terecht bij de klachteninstelling van de branchevereniging.

Heeremans vindt het "onacceptabel" dat er bedrijven zijn die zich niet laten controleren. Wat hem betreft moet de screeningsautoriteit van het ministerie "hard controleren en toezien op bedrijven die zich niet aan de regels houden".

'Kaf van koren scheiden'

Volgens de brancheverenigingsvoorzitter is het belangrijk dat de overheid en incassobedrijven "samen proberen burgers te beschermen tegen bedrijven die niet aantonen dat ze eerlijk te werk gaan. "

Als dat niet via de wet kan, dan moet dat via het keurmerk van de branchevereniging zelf, vindt hij. "In deze sector moet je het kaf van het koren scheiden en het verschil maken tussen bedrijven die legitiem zijn, en die dat niet zijn."

Er woedt een enorme brand in een van de grootste nationale parken van Afrika. Het gaat om het Etosha National Park in Namibië. Er zijn ruim 500 militairen ingezet om te helpen met blussen.

Etosha heeft een totale oppervlakte van ruim 22.000 vierkante kilometer. Inmiddels is een derde daarvan afgebrand, een gebied ongeveer zo groot als twee keer Zuid-Holland.

Er zijn helikopters en vrachtwagens met watertanks ingezet. Gisteren kwamen daar de honderden militairen bij.

De brand brak een week geleden uit. Het is nog niet duidelijk hoeveel dieren er tot nu toe omgekomen zijn. Volgens het ministerie van Milieu is het vermoeden dat de brand is ontstaan door een houtskoolbedrijf op een boerderij die aan het park grenst.

Op beelden is te zien dat grote delen van het park in brand staan of al zijn afgebrand:

Door de harde wind en de droge begroeiing verspreidt het vuur zich snel, zegt vicepresident Witbooi. In de regio's Oshikoto, Oshana en Kunene zou het vuur onder controle zijn, meldt de Namibische omroep NBC. In de regio Omusati is dat nog niet het geval.

Ook zijn er nieuwe branden gemeld in onder andere Halali en Eindpaal, schrijft NBC:

Etosha is een van de grootste en belangrijkste wildreservaten van Afrika. Er leven honderden diersoorten, waaronder de bedreigde zwarte neushoorn. Jaarlijks komen er zo'n 200.000 toeristen op bezoek.

Het staat bekend om de grote witte zoutpan, ook wel de Etosha Pan genoemd. Die uitgedroogde bedding van een meer neemt bijna een kwart van het park in en is zo'n 4800 vierkante kilometer. Tijdens het regenseizoen verandert die in een meer en trekt wilde dieren aan.

In het Veerse Meer worden de komende tijd miljoenen babyoesters geplaatst. Dat gebeurt om de populatie van de weekdieren weer te herstellen, waar ook de rest van de onderwaternatuur baat bij heeft.

Ooit lagen Zeeuwse wateren vol met oesterbanken. Maar nu zijn in de Noordzee steeds minder grote oesterriffen met platte oesters over. Veel ervan zijn opgevist om op te eten.

Dat is slecht nieuws voor de kwaliteit van de zeebodem en het water, zegt Femke van Toor van natuurorganisatie Oyster Heaven tegen Omroep Zeeland. Die organisatie is onlangs begonnen met het plaatsen van babyoesters in het Veerse Meer.

"Oesters filteren water, dus ze zijn heel goed in het afbreken van overtollige stoffen", aldus Van Toor. Het gaat dan bijvoorbeeld om koolstofdioxide. "Maar ze vormen ook een habitat waar veel andere dieren leven." Als er meer riffen zijn, is dat dus goed voor de biodiversiteit. "Dan komen er vissen en schaaldieren op af."

Kleisubstraten

Dit is niet het eerste project om de oesterpopulatie in de Noordzee te laten groeien. Maar de manier waarop het gebeurt, is wel nieuw. Oesterbroed, oftewel de babyoesters, worden voor het eerst ingezaaid op zogeheten kleisubstraten, een ondergrond met groeven en een inkeping.

Andere oesterprojecten gebruiken bijvoorbeeld schelpen om oesterbroed in te laten groeien. "Maar dat werkt niet in alle omgevingen", zegt Van Toor. "Want die worden vaak overspoeld door zand." Daarom is Oyster Heaven ervan overtuigd dat het gebruik van kleistenen beter zal werken.

Het afgelopen jaar heeft de natuurorganisatie in bassins getest of oesters inderdaad groeien in de kleisubstraten. Dat bleek het geval. En nu ook de vergunning rond is om ze uit te zetten in het Veerse Meer kon de pilot daadwerkelijk beginnen.

De kleisubstraten worden de komende maanden op verschillende dagen vanaf een boot in het Veerse Meer gelaten via een kraan. In samenwerking met vissers worden per uitzetdag zo'n 45 pallets met oesterbroed naar beneden gelaten. Dat zijn duizenden babyoesters per keer.

Een duurzame populatie heeft vier miljoen oesters nodig, zegt Van Toor. "En voor het einde van het jaar proberen we vier miljoen kleine oestertjes uit te zetten."

Of het project slaagt, weten we over tien jaar. "De oesters moeten nu gaan groeien en zich ontwikkelen tot grote oesters", zegt Van Toor. "Uiteindelijk moeten die een zelfonderhoudend rif gaan vormen. En voordat dat permanent is, zijn we een jaar of tien verder. Natuur heeft de tijd nodig om echt goed te herstellen."

Europese leiders reageren opgelucht op de verkiezingsuitslag in Moldavië. De pro-Europese partij PAS heeft de parlementsverkiezingen in Moldavië met een ruime voorsprong gewonnen van het pro-Russische Patriottische Blok. De partij PAS van president Maia Sandu behoudt met ruim 50 procent van de stemmen de absolute meerderheid in het parlement.

De verkiezingen waren belangrijk omdat ze werden gezien als de keuze tussen een pad naar lidmaatschap van de Europese Unie of een terugkeer naar de invloedssfeer van Moskou. De opkomst was met 52 procent hoger dan voorgaande jaren.

Frankrijk, Polen en Duitsland feliciteren Moldavië met de uitslag. "Beste Maia Sandu, Duitsland, Frankrijk en Polen staan aan de zijde van een vrij en Europees Moldavië", schrijft bondskanselier Merz.

"Ondanks pogingen tot inmenging en druk is de keuze van de Moldavische burgers bevestigd", schrijft de Franse president Macron op X. "Frankrijk staat aan de kant van Moldavië in zijn Europese project en zijn streven naar vrijheid en soevereiniteit."

'Moedig'

De Poolse premier Tusk zegt op X dat het "moed toont van de Moldavische burgers en Maia Sandu om deze verkiezingen te winnen". "Jullie hebben niet enkel de democratie gered en zijn op de Europese koers gebleven, maar jullie hebben ook Rusland tegengehouden in zijn pogingen controle over de regio te nemen."

Ook de Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen feliciteert het land. "Jullie hebben jullie keuze duidelijk gemaakt: Europa. Democratie. Vrijheid", schrijft Von der Leyen op X. "Onze deur staat open en we zullen naast jullie staan bij elke stap."

EU-correspondent Kysia Hekster:

"De opluchting in Brussel is van de gezichten af te lezen. De Europese Commissie en verschillende EU-landen feliciteren Moldavië met deze duidelijke keuze voor een toekomst binnen de Europese Unie.

Het land heeft grote ambities en wil al in 2030 toetreden. Maar de echte onderhandelingen daarover moeten nog beginnen. De hoop is dat die nu in een stroomversnelling komen. We gaan "full speed ahead", zei een woordvoerder van de Commissie vandaag.

Ook meerdere EU-lidstaten willen het toetredingsproces voor Moldavië versnellen. Maar dat kan formeel alleen als álle landen het daarover eens zijn. Tot nu toe ligt vooral Hongarije dwars bij het besluit om de onderhandelingen te starten. Er wordt nu onderzocht of er een manier is om daaromheen te werken en tóch te beginnen."

In aanloop naar de verkiezingen waren er een aantal incidenten, van bommeldingen bij stembureaus tot cyberaanvallen op verkiezingsinstanties. Vorige week beschuldigde de Moldavische president Sandu Rusland er nog van "honderden miljoenen euro's" te hebben uitgegeven om de verkiezingen te beïnvloeden.

Aanhangers van het pro-Russische kamp hadden al protesten aangekondigd. Een van hun leiders beweerde na sluiting van de stembussen dat de pro-westerse regeringspartij "in paniek is" en "scenario's overweegt die de wet en democratische normen overtreden".

Het Kremlin beschuldigt de Moldavische autoriteiten ervan de honderdduizenden Moldaviërs die in Rusland wonen te beletten te stemmen bij de verkiezingen. Dit door slechts twee stembureaus beschikbaar te stellen voor hen, schrijft persbureau Reuters.

"Het zou allemaal duidelijker worden maar de onzekerheid is groter dan ooit", zegt Eduard Bakker van bestekfabrikant Amefa. Half augustus werden messen, vorken en lepels plots toegevoegd aan de lijst van producten die volgens de Verenigde Staten onder de staal- en aluminiumheffing vallen van 50 procent.

Dat besluit komt als donderslag bij heldere hemel voor het bedrijf. "Nooit eerder viel bestek onder de categorie staal. Geen land doet dit", zegt Bakker. Amefa (afkorting voor Apeldoornse Messenfabriek) is niet het enige bedrijf dat plotseling wordt geconfronteerd met een heffing van 50 procent. De lijst met producten die volgens de VS onder staal, metaal en aluminium vallen werd half augustus uitgebreid met 407 producten. Dit deed Trump nadat hij Amerikaanse bedrijven had gevraagd producten door te geven die volgens hen ook belast moeten worden.

Nog meer op lijst

Zeer waarschijnlijk zal de lijst binnenkort weer worden uitgebreid. Onlangs opende Trump weer een consultatieronde, waarbij hij bedrijven opnieuw vraagt welke producten op de lijst mogen. Van de hoop op duidelijkheid voor bedrijven die naar de VS exporteren is inmiddels vrij weinig over.

Bij meerdere brancheorganisaties stromen de vragen nu binnen. "Dit geeft enorme onzekerheid. Bedrijven dachten dat het alleen op stalen of aluminium rollen zou zijn, maar nu zijn ook hun producten aan de beurt", zegt Theo Henrar, voorzitter van FME, brancheorganisatie voor de tech-industrie.

Voortdurende onduidelijkheid

Amerika verhoogde de heffing op staal en aluminium in maart naar 25 procent. In juni verhoogde Trump de importbelasting nog eens naar 50 procent. Naast deze importbelasting voerde Trump nog meer heffingen in, bijvoorbeeld op auto's en landgerichte heffingen. Nadat de EU en Amerika begin augustus handelsovereenkomsten hadden gesloten was er hoop op rust voor exporterende bedrijven.

Toch blijkt er vrij weinig duidelijkheid te zijn gekomen. Trump blijft de reikwijdte van de heffingen verbreden. Ook kijkt hij naar nieuwe heffingen. Zo kondigde hij deze week aan 1 oktober een heffing op meubels en gepatenteerde medicijnen te willen invoeren.

Gestopt met export naar VS

"In de onderhandelingen is er toch een deurtje blijven openstaan dat door de Europese Commissie niet is dichtgetimmerd. Dat is heel spijtig en eigenlijk wel heel slordig", zegt Henrar.

Voor Amefa is de plotselinge heffing reden om voorlopig te stoppen met leveringen aan de VS. "Amerika is een belangrijke markt voor ons. We waren dat natuurlijk graag blijven doen, maar nu is het verstandig om even pas op de plaats te maken", zegt Bakker.

Voor bedrijven die wel zaken blijven doen met de VS wacht een grote administratieve last. Producten die vrijwel alleen bestaan uit aluminium of staal zijn nog relatief makkelijk aan te geven bij de Amerikaanse douane. Maar nu er steeds meer producten onder de staalheffingen vallen die uit veel meer materialen bestaan, wordt het steeds lastiger om te voldoen aan de Amerikaanse administratieve eisen.

Bulldozer

Neem bijvoorbeeld een bulldozer. Die staat sinds kort ook op de lijst. Bedrijven moeten nu aangeven hoeveel staal en aluminium erin zit, wat het heeft gekost en waar het vandaan komt. In de huidige handelswereld zijn dit lastig te beantwoorden vragen voor veel bedrijven. Onderdelen van een bulldozer kunnen van tientallen verschillende landen en bedrijven komen.

Martijn Schippers, douane-expert van EY en hoofddocent douane-rechten aan de Erasmus Universiteit, noemt het een uitdaging. "Bedrijven moeten onderscheid maken tussen verschillende componenten van het product. Dat is een enorme administratieve last. Want hoe bereken je dat?"

Gedoe voor douane

Niet alleen bedrijven hebben hier last van, maar ook de Amerikaanse douane. Douane-ambtenaren moeten het boekwerk aan informatie beoordelen. "Het is voor de Amerikaanse douane bovendien ontzettend lastig te beoordelen of de gegeven informatie klopt", zegt Schippers.

Veel bedrijven klagen steen en been over producten die al weken of maanden niet voorbij de Amerikaanse douane komen. Brancheorganisatie FME ziet dat door de grote onzekerheid steeds meer bedrijven investeringen uitstellen.

Hoewel Amefa voorlopig dus is gestopt met leveringen aan de VS, blijft het bedrijf positief. De heffingen hebben in de VS nog niet geleid tot een hogere inflatie, maar dat is volgens Bakker een kwestie van wachten. "Het gaat gewoon gebeuren dat de prijzen omhoog gaan binnen nu en acht maanden. Ja en dan zal de Amerikaanse overheid toch wel moeten handelen." Hij hoopt dat Trump de heffingen dan weer zal verlagen.

De publieke omroepen EO, Human en VPRO gaan samen een omroephuis oprichten in het nieuwe publieke bestel. De omroepen gaan niet fuseren, maar zullen intensiever gaan samenwerken.

Eerder dit jaar maakte toenmalig minister Bruins van Media bekend dat de taken van individuele omroepen moeten worden ondergebracht in vier of vijf omroephuizen. Human en VPRO kondigden toen al aan dat zij een omroephuis wilden oprichten en daarvoor op zoek waren naar een derde partij.

In een gezamenlijke verklaring stellen de omroepen dat ze naast elkaar staan, maar onafhankelijk programma's gaan maken. "Wij werken samen om trouw te blijven aan onze eigen missies."

De omroepen geloven dat ze met hun verschillende achtergrond goed kunnen samenwerken. "We komen uit verschillende tradities: het christelijk geloof, het humanisme en het vrije denken. Vandaaruit kijken we naar de wereld als een plek waar verschillen worden gekoesterd in plaats van weggepoetst. Samen nemen we een morele en maatschappelijke verantwoordelijkheid."

NTR

Het kabinet wil de bestuurlijke laag binnen de publieke omroep kleiner maken, en wil daarom omroephuizen invoeren. Nu hebben alle elf publieke omroepen nog een eigen bestuur, straks wordt dat er één per omroephuis. De hervorming van de NPO gaat in 2029 in.

In april maakten ook AVROTROS en PowNed bekend dat ze samen een omroephuis willen vormen.

In het plan dat minister Bruins in april presenteerde werd bekend dat omroep NTR moet verdwijnen. Na kritiek vanuit de maatschappij en de Kamer kwam het kabinet terug van dat besluit. De NTR moet nu een taakomroep vormen met de NOS.

Als dat niet lukt, krijgt de NTR een plekje in een omroephuis. De NOS en NPO blijven los van de omroephuizen bestaan.