NOS Nieuws - Algemeen

"Een sterke NAVO is ook voordelig voor ons", zei de Japanse premier Shigeru Ishiba vandaag na zijn ontmoeting met secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO, die sinds maandag in Tokio is.

De komst van Rutte onderstreept het toenemende strategische belang van Japan voor Europa én de nauwe verwevenheid van de veiligheid in Oost-Azië en Europa. Tijdens de ontmoeting benadrukten beide leiders het belang van intensievere samenwerking. "Met secretaris-generaal Rutte willen we het naar een hoger niveau tillen", onderstreepte de Japanse premier.

Het bezoek komt op een moment van groeiende onzekerheid over de rol van de Verenigde Staten als bondgenoot, ook voor Japan. Naast zijn kritiek op Europa sprak Trump recent ook zijn onvrede uit over het defensieverdrag met Japan. "We hebben een merkwaardige deal met Japan", zei hij op een persconferentie ter gelegenheid van Ishiba's bezoek aan Washington. "Wij moeten hen beschermen, maar zij hoeven ons niet te beschermen."

Minder afhankelijk van VS

Ook in Japan is dus twijfel over de Amerikaanse steun, terwijl het land voor zijn veiligheid in hoge mate afhankelijk is van de VS. Er zijn tienduizenden Amerikaanse militairen gestationeerd in Japan, dat via het bilaterale defensieverdrag ook een veiligheidsgarantie heeft. Japan leunt vrijwel volledig op de VS als militaire partner, anders dan Europa, waar NAVO een gedeeld veiligheidskader biedt en de lasten over meerdere landen worden verdeeld.

De afhankelijkheid van de VS wordt in Tokio steeds vaker als kwetsbaarheid gezien, en mede daarom wordt Japan actiever op het gebied van internationale veiligheid.

Voormalig premier Fumio Kishida voerde in 2022 de aangepaste Nationale Veiligheidsstrategie in, waarmee het defensiebudget werd verdubbeld. Japan investeert flink in legerbases in de meest zuidelijke Nansei-eilanden, nabij Taiwan, en de aanschaf van langeafstandsraketten.

Ook werkt Japan aan sterkere veiligheidsbanden met landen in de regio die ook de hete adem van China in de nek voelen. Zo heeft het onlangs een nieuw programma gelanceerd waarmee het militaire capaciteiten helpt versterken in partnerlanden in de regio.

Deze stappen waren eerder onvoorstelbaar, want Japan stond decennialang bekend om zijn pacifistische houding. Het veiligheidsbeleid in Tokio is dus ingrijpend aan het verschuiven. Japan zoekt actief naar extra bondgenoten, en Europa is vruchtbare grond.

De afgelopen jaren heeft Japan zijn samenwerking met zowel de NAVO als met afzonderlijke Europese landen drastisch versterkt. Japan stuurt regelmatig een klein bataljon diplomaten en legerpersoneel naar Europa om deel te nemen aan NAVO-overleggen.

Het bezoek van Rutte is een teken van gedeelde strategische ambitie. "We moeten meer vlees op de botten krijgen", benadrukte de NAVO-chef. En tijdens een bezoek aan een marinebasis nabij de Japanse hoofdstad waarschuwde hij dat "China zijn militaire macht in hoog tempo versterkt terwijl het Rusland steunt in de oorlog."

Meerdere veiligheidsdreigingen

Japan deelt deze zorgen en wil eveneens concrete stappen om de samenwerking te versterken, nu de spanningen in zijn regio oplopen door een steeds assertiever China en door de Noord-Koreaanse nucleaire ambities. Beide landen stemmen hun optreden bovendien regelmatig af met Rusland en Iran.

Japan wijst ook op de toename van gezamenlijke militaire oefeningen van China en Rusland in de buurt van Japanse wateren, en berichten over Noord-Koreaanse troepen in Oekraïne. Het maakt duidelijk hoe dreigingen zich over meer regio's tegelijk verspreiden. "De veiligheid van het Euro-Atlantisch gebied en die van ons zijn nauw met elkaar verweven", verklaarde Ishiba vandaag.

Rutte onderstreepte dat het tijd is om echte samenwerking tot stand te brengen, vooral op het gebied van defensieproductie en het delen van inlichtingen.

"Laten we het praktisch maken", zei Rutte, de blik gericht op Ishiba. "Ik weet dat we veiliger zijn als we samenwerken."

Middelbare scholen geven scholieren andere opdrachten om te voorkomen dat zij hun werk uitbesteden aan AI-tools. Zo moeten leerlingen hun verslagen bijvoorbeeld in de klas maken en krijgen zij mondelinge overhoringen als aanvulling op een schriftelijke opdracht. Docenten kunnen zo nagaan of leerlingen de stof goed kennen.

Dat blijkt uit een rondgang van NOS Stories langs tientallen scholen en docenten. Ook onderwijsorganisaties herkennen de trend. Zo ziet de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs, dat AI-gebruik een worsteling is voor scholen en docenten en opdrachten voor leerlingen daarom worden aangepast.

Na een oproep van NOS Stories gaven duizend scholieren aan dat zij AI-tools gebruiken bij schoolopdrachten. Zij zeggen wekelijks tot dagelijks gebruik te maken van kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld bij het genereren van teksten voor verslagen of hulp bij de antwoorden van huiswerkvragen.

ChatGPT wordt veruit het meest gebruikt, maar ook programma's als Deepseek, Gemini en de chatbot van Snapchat zijn populair voor schoolopdrachten.

Docenten vertellen hoe ze omgaan met AI-gebruik van leerlingen:

Docenten hebben het gebruik van AI niet altijd door. Van de duizend leerlingen die hebben gereageerd en AI gebruiken, zeggen 200 leerlingen wel een keer te zijn betrapt door een docent. Veel van die jongeren zeggen dat de school daar geen consequenties aan verbond, maar een enkeling kreeg wel problemen.

Bijvoorbeeld Daan van 15. Hij gebruikte samen met een klasgenoot AI voor een economie-opdracht. Zijn klasgenoot kopieerde en plakte de gegenereerde tekst vanaf een AI-tool. "Dus je zag met een AI-detector dat meer dan 50 procent AI was en toen heb ik een 1 gekregen."

Docenten laten weten dat het lastig is om te zien of een leerling een tekst zelf heeft geschreven of dat AI is gebruikt. "Je hebt het niet altijd door", zegt docent Nederlands Esther Bonfrer van Het Noordik in Almelo. "Soms zie je: dit is gewoon niet van jou. Maar als leerlingen in de instructies van de AI-tool verwerken dat de tekst in makkelijk taalgebruik moet, dan zie je het niet."

Veranderen van lesmethoden

"Eén van de grootste worstelingen is het plagiaatvraagstuk", zegt Fijke Hoogendijk van de VO-raad. Er zijn plagiaatscanners die docenten kunnen gebruiken om na te gaan of AI is gebruikt, maar volgens Hoogendijk zijn die niet altijd effectief. "Leerlingen weten namelijk hoe ze deze kunnen omzeilen en ook kan iemand vals worden beschuldigd."

Daardoor zoeken scholen naar andere oplossingen. Verschillende scholen experimenteren met hun lesmethoden en passen waar mogelijk de vorm aan. Zo ook docent Bonfrer. Voorheen gaf ze een schrijfopdracht die leerlingen deels thuis konden maken, maar dat werkt nu niet meer.

"Als ze het thuis maken, gooien ze het in ChatGPT en doen ze helemaal niks", zegt Bonfrer. "Daarom geef ik nu de opdracht in de les en dan sta ik achter in de klas. Je ziet dan of Word openstaat of iets anders. Vaak gaan ze dan wel aan de slag."

Scholierenorganisatie LAKS vindt het goed dat docenten zoeken naar andere lesmethoden. De organisatie heeft liever dat scholen de vorm van hun opdrachten aanpassen dan dat leerlingen onterecht worden beschuldigd van AI-gebruik. Dat komt weleens voor, zegt LAKS, dat klachten hierover binnenkrijgt van leerlingen.

Beleid

Voor scholen is er sinds vorig jaar een document, gemaakt door Kennisnet, waarin adviezen staan over hoe scholen AI kunnen gebruiken. Verschillende scholen werken ook aan eigen AI-beleid. Daarin is bijvoorbeeld aandacht voor hoe hun leerlingen wel AI mogen gebruiken, en wanneer dit niet mag en er sprake is van fraude.

In politiek Den Haag wordt er ook gesproken over AI in het onderwijs. "Ik denk dat veel mensen, ikzelf zeker, heel erg achterlopen op de ontwikkelingen", zegt staatssecretaris Paul van primair en voortgezet onderwijs. Volgens de bewindsvrouw is het aan de scholen en docenten zelf om te bepalen hoe AI te gebruiken in het onderwijs. "Wij moeten hen helpen om dat op een verantwoorde, verstandige en veilige manier te doen."

De brand op een vrachtschip op de Noordzee is uit, meldt de Kustwacht. In het schip dat ten noordwesten van Hoek van Holland vaart is nog wel rook aanwezig. De Kustwacht en Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) blijven stand-by staan.

De kapitein van de Victoria L sloeg woensdagmiddag alarm vanwege een brand in de machinekamer. Een gespecialiseerd team van de brandweer werd met een helikopter van de Kustwacht aan boord van het schip gebracht. De KNRM en Kustwacht zijn nog wel met meerdere reddingboten bij het vrachtschip aanwezig.

De negentien bemanningsleden van het vrachtschip zijn ongedeerd. De Victoria L ligt ongeveer 60 kilometer buiten de kust, ten noordwesten van Hoek van Holland en Scheveningen. Het vrachtschip vaart onder de vlag van Liberia.

Het schip heeft geen lading aan boord en was onderweg van Hamburg naar de haven van Rotterdam.

17 uur, 14 minuten en 52 seconden. Zo lang blijkt een dag te duren op de planeet Uranus. En niet 17 uur, 14 minuten en 24 seconden, zoals astronomen jarenlang dachten. Nieuw onderzoek levert een preciezer resultaat op, en dat is belangrijk voor toekomstig onderzoek, schrijven ze in Nature Astronomy.

In principe is het niet moeilijk om vast te stellen hoelang een planeet erover doet om rond zijn eigen as te draaien: je kijkt wanneer de zon precies boven een oriëntatiepunt staat en telt hoelang het duurt voordat dat weer gebeurt. 24 uur in het geval van de aarde.

Bij ijsreus Uranus is dat minder makkelijk vast te stellen, omdat de kern van de planeet gehuld is in een mantel van water, methaan en ammoniak, omringd door vloeibare waterstof, helium en methaan. Er is dus geen Mount Everest of Grand Canyon te vinden als ijkpunt.

Daarnaast is de as van Uranus ook nog eens 98 graden gekanteld, waardoor de planeet vanaf de zon gezien op zijn kant lijkt te liggen. Als enige planeet in ons zonnestelsel staat Uranus' evenaar dus bijna haaks op zijn baan rond de zon. Dat betekent dat de polen van de planeet lijken te verschuiven en dus moeilijk te volgen zijn.

Poollicht bestudeerd

De daglengte die tot nu toe werd aangehouden, werd in 1986 bepaald toen NASA's ruimtesonde Voyager 2 enige tijd metingen van het magnetische veld deed. De wetenschappers waarschuwden toen al dat er rekening moest worden gehouden met een onzekerheidsmarge van 36 seconden.

Franse wetenschappers hebben nu die meting verbeterd door foto's van ruimtetelescoop Hubble te gebruiken. Door het poollicht te analyseren op foto's die tussen 2011 en 2022 waren genomen, konden ze nauwkeurig vaststellen waar de magnetische polen van de planeet zich precies bevonden. Daarmee hadden ze dus een ijkpunt voor een betere plaatsbepaling.

De correctie van 28 seconden betekent dat metingen in Uranus' atmosfeer nu veel nauwkeuriger zullen zijn dan eerst. Ook is de onzekerheidsmarge nu nog maar een fractie van een seconde. Dat is cruciaal als er in de toekomst weer sondes naar de planeet worden gestuurd, zoals wetenschappers graag willen.

Extreme seizoenen

Uranus is de op twee na grootste planeet van ons zonnestelsel, na Jupiter en Saturnus. De planeet werd in 1781 als eerste planeet met een telescoop ontdekt, door de Brit William Herschel.

De planeet, vijftien keer groter dan aarde, doet er 84 jaar over om rond de zon te draaien. Zijn gekantelde as betekent daarbij dat sommige delen van de planeet een poolnacht kennen van 42 jaar, terwijl het aan de andere kant dan al die tijd licht is. Al is 'licht' een betrekkelijk begrip op negentien keer de afstand van de zon, vergeleken met de aarde.

Op de snelweg A1 in het Verenigd Koninkrijk zijn vannacht zeven agenten gewond geraakt bij een achtervolging die eindigde in een kettingbotsing. Dat melden Britse media. Twee mensen zijn gearresteerd. Het gaat om de bestuurder en andere inzittende van de BMW die werd achtervolgd.

Het ongeluk gebeurde vannacht rond 02.30 uur. Even daarvoor wilden agenten in de Engelse plaats Gateshead een auto tot stoppen bewegen, omdat ze zich zorgen maakten over het rijgedrag van de bestuurder.

Toen de BMW in kwestie op een andere plek werd gesignaleerd, zetten agenten de achtervolging in waarbij ze versterking van collega's kregen. Enkele minuten later kwamen vijf politieauto's en de BMW met elkaar in botsing. Zeven agenten raakten gewond.

Het ongeluk leidde tot een ravage op de snelweg bij Newcastle upon Tyne, in het noordoosten van Engeland. Op beelden is te zien dat een van de politiewagens flink is ingedeukt. Ook waren rijbanen onder meer bezaaid met glasscherven, afkomstig van de beschadigde voertuigen.

Beenblessure

Vier van de zeven agenten zijn inmiddels ontslagen uit het ziekenhuis. Een van de agenten die nog moet blijven, raakte gewond aan zijn been.

De twee inzittenden van de BMW bleven ongedeerd. De twintigers zijn allebei aangehouden. De politie verdenkt de man van het veroorzaken van ernstig letsel door gevaarlijk rijgedrag. De vrouw wordt verdacht van medeplichtigheid aan gevaarlijk rijgedrag.

Vanwege de botsing was een deel van de snelweg in beide richtingen afgesloten, wat leidde tot flinke vertragingen. De A1 verbindt de Engelse hoofdstad Londen en de Schotse hoofdstad Edinburgh met elkaar.

De Europese Unie slaat terug in de handelsoorlog met de Verenigde Staten. Vanaf begin volgende week heft de EU invoertarieven oplopend tot 25 procent op een lange lijst goederen uit de VS. Het gaat naar verluidt om onder andere sojabonen, vleesproducten, kunststof, staalproducten en cosmetica.

Na de reeks aanvallen van de VS met diverse importheffingen op Europese goederen, is dit de eerste voorzichtige tegenzet van de EU. Het is een antwoord op de eerste importheffingen die de regering-Trump vanaf half maart heft op staal en aluminium uit Europa. Met die Amerikaanse heffing is een bedrag gemoeid van 26 miljard euro per jaar, het Europese pakket aan tegenmaatregelen telt op tot 22 miljard euro.

Dat het bedrag lager uitpakt is omdat na protest van verschillende EU-landen bepaalde producten van de Europese heffingenlijst zijn geschrapt.

Zo staat op aandringen van de Fransen en Italianen bourbon niet meer op de lijst. De landen waren namelijk bang dat Trump als wraak voor een bourbonheffing op zijn beurt weer met een monsterheffing van 200 procent zou komen op hun wijn. De Ieren wisten zuivelproducten van de lijst te krijgen. Voor hen is de verkoop van boter in de VS heel belangrijk.

Republikeinse staten in het vizier

De EU richt zich met name op producten die worden geproduceerd in Amerikaanse staten waar overwegend op Trump is gestemd bij de laatste presidentsverkiezingen. Door bijvoorbeeld soja te treffen met de EU-invoerheffing hoopt de Europese Commissie de grote sojaproducenten in de Republikeinse staat Louisiana te confronteren met de gevolgen van de Amerikaanse handelspolitiek.

De reactie van de EU is opvallend milder dan die van China, dat keihard reageerde op Amerikaanse heffingen. Door de escalerende handelsoorlog tussen China en de VS hanteert Amerika inmiddels een tarief van 104 procent op Chinese goederen. De Chinezen verhoogden vanmiddag als antwoord daarop hun heffing op Amerikaanse producten naar 84 procent.

Oproep tot onderhandelen

De heffingen van de EU gaan voor een deel aankomende week in. In mei volgt een tweede reeks heffingen. En op langere termijn, in december, volgen de heffingen op bijvoorbeeld Amerikaanse amandelen. Deze gespreide invoering heeft alles te maken met de strategie van de EU, die gericht is op onderhandelen in plaats van escaleren.

Toch gaat de voorbereiding van een veel grotere tegenreactie wel door. Mogelijk al begin volgende week wil de Europese Commissie daarvoor een plan voorleggen aan alle EU-landen. Die krijgen dan de mogelijkheid om bezwaren in te dienen, net als bij de importheffingen van vandaag.

De EU blijft benadrukken dat de hoop is dat dit pakket helemaal niet hoeft te worden ingevoerd. Maar ze willen het wel paraat hebben als stok om mee te slaan, mochten onderhandelingen met de VS niets opleveren.

Hoe dan ook zullen de landen het nog wel met elkaar eens moeten worden over hoe hard de klap moet zijn die de EU met dit nieuwe pakket wil uitdelen. Frankrijk, Duitsland en Spanje dringen eropaan ook de Amerikaanse techsector te treffen, in de wetenschap dat dat Trump en zijn politieke vrienden hard kan raken. Andere landen, met Italië voorop, zijn voorzichtiger en benadrukken vooral dat de EU de handelsoorlog niet moet escaleren.

Het Openbaar Ministerie stopt met het vervolgen van ouders die hun kinderen niet naar school laten gaan vanwege een geloofs- of levensovertuiging. Dit soort rechtszaken is volgens het OM namelijk lang en complex, en leidt er zelden toe dat deze kinderen alsnog naar school gaan.

Kinderen moeten vanaf 5 jaar verplicht naar school in Nederland. Ouders kunnen een vrijstelling vragen van deze leerplicht als er volgens hen geen scholen in de omgeving zijn die passen bij hun geloofs- of levensopvatting.

Van de aangevraagde vrijstellingen bij de gemeente werden er vorig jaar ruim 2100 toegezegd en 160 afgewezen door leerplichtambtenaren. Bij een deel kwam het tot een rechtszaak. Maar de uitspraken van de rechter waren volgens het OM heel verschillend. Daarom stelt justitie nu dat er "te weinig juridische houvast is om deze zaken te vervolgen".

De landelijke vereniging voor leerplicht, Ingrado, vindt dit zorgelijk. Het besluit kan er volgens bestuurder Corien van Starkenburg toe leiden dat meer ouders hun kind thuishouden. En als daar geen toezicht meer op is door het OM "laten we kinderen in de kou staan", vindt Van Starkenburg.

Veel onduidelijkheid

De rechtszaken uit het verleden leverden te weinig op, stelt het OM. Hierin moest worden vastgesteld waarom de ouders hun kind niet naar school wilden laten gaan. Deze juridische procedures waren heel ingewikkeld omdat "alle begrippen waar het om draait, zoals bezwaren die voortkomen uit het geloof of overtuiging, veel onduidelijkheid opleveren", zegt officier Linda Dubbelman.

De rechterlijke uitspraken waren daarom heel moeilijk te voorspellen, zegt ze. "Soms was er geen veroordeling. Soms volgde na een proces van twee jaar een voorwaardelijke boete, terwijl voor een ander kind in hetzelfde gezin wel een vrijstelling is gegeven."

Bovendien leidden sancties zoals een geldboete er volgens het OM zelden toe dat een kind alsnog naar school ging.

Steeds meer thuisblijvers

Ondertussen neemt het aantal toegekende vrijstellingen ook al jaren toe, blijkt uit cijfers van Ingrado. In schooljaar 2015-2016 waren dat er 705, in schooljaar 2022-2023 waren het er 2124.

Dat steeds meer kinderen niet naar school gaan, is volgens Van Starkenburg zorgelijk. "We hebben thuisonderwijs niet geregeld in ons land, dus we weten niet of die kinderen thuisonderwijs krijgen. We kunnen niet toetsen of dat van kwaliteit is, we weten niet of het goed gaat met die kinderen en of ze gezond zijn."

Het OM deelt de zorgen over kinderen die niet in beeld zijn, stelt officier Dubbelman. Maar de huidige leerplichtwet is volgens haar geen oplossing voor dat probleem. "Deze wet gaat over de rechten van de ouders."

'Nog geen goed alternatief'

Ingrado is ontstemd dat het OM nu besluit om niet meer te vervolgen en niet eerst kijkt hoe de wet aangepast kan worden. "Nu stap je uit een systeem, terwijl er nog geen goed alternatief is."

Het werk van leerplichtambtenaren heeft daardoor weinig zin meer, zegt Van Starkenburg. "Als er geen vrijstelling is en ouders schrijven hun kinderen niet in op een school, dan moet de leerplichtambtenaar daarop acteren. Maar ja, als het OM dan zegt: 'Wij zijn niet thuis', dan ontstaat er een vacuüm."

Er is nu geen werkend systeem, erkent officier Dubbelman. "Ik hoop daarom dat er snel een alternatieve regeling komt waarin het recht op onderwijs van kinderen vooropstaat."

Staatssecretaris Paul (VVD) van Onderwijs legt zich in ieder geval niet neer bij het besluit. "Ouders kunnen hierin geen eigen rechter spelen", zegt zij. "We zijn daarom met het ministerie van Justitie en Veiligheid en het OM in gesprek over de korte- en langetermijngevolgen van het besluit van het OM en over mogelijke oplossingen."

In China zijn zeker twintig mensen omgekomen bij een brand in een verpleeghuis. Het vuur brak gisteren uit in de stad Chengde, ruim 200 kilometer ten noordoosten van Peking. Dat melden Chinese staatsmedia.

Het is onbekend of alle slachtoffers in het verpleeghuis woonden. Ook is vooralsnog onduidelijk waardoor de brand is ontstaan. De autoriteiten doen onderzoek.

De Chinese staatszender CCTV meldt dat de politie één persoon heeft gearresteerd, het zou gaan om de eigenaar.

Er woonden zo'n veertig mensen in het gebouw, meldt het Chinese persbureau Xinhua. Meerdere bewoners zijn ter observatie naar het ziekenhuis gebracht.

In Duitsland hebben de CDU/CSU en de SPD een akkoord bereikt over een nieuwe coalitie. Op een persconferentie hebben de partijleiders de plannen voor de komende jaren bekendgemaakt.

"Duitsland krijgt een sterke en daadkrachtige regering", zei de aankomende bondskanselier Friedrich Merz (CDU). Dat is volgens hem ook nodig vanwege de onrustige tijden, met de oorlog in Oekraïne "die onverminderd doorgaat" en de importheffingen die president Trump heeft ingevoerd.

"De toekomstige coalitie zal hervormen en investeren om Duitsland weer stabiel, veiliger en economisch sterker te maken", beloofde Merz. De CDU-leider benadrukte dat Europa op Duitsland kan rekenen.

De coalitie wil ook de energieprijzen omlaag brengen en een nieuwe koers varen op migratiebeleid.

Zo is gezinshereniging niet meer in alle gevallen mogelijk, gaat het langer duren om de Duitse nationaliteit te krijgen en blijven de grenscontroles. SPD-leider Lars Klingbeil voegde er wel aan toe dat het "fundamentele recht op asiel onschendbaar" blijft. "Duitsland is en blijft een immigratieland."

Ministeries

De nieuwe regeringspartijen zijn het ook eens over de verdeling van ministeries. De CDU krijgt zes ministeries, waaronder het ministerie van Buitenlandse Zaken. De Beierse zusterpartij CSU krijgt er drie, waaronder het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Landbouw.

De SPD wordt verantwoordelijk voor zeven ministeries, waaronder Financiën, Defensie en Klimaat.

Over de personele invulling van de ministersposten is nog niets bekend, behalve dat Friedrich Merz (CDU) hoogstwaarschijnlijk de nieuwe bondskanselier wordt.

Bij de landelijke verkiezingen in februari kwamen CDU en CSU met 28,5 procent van de stemmen als grootste uit de bus. De radicaal-rechtse AfD werd tweede met ruim 20 procent van de stemmen, de sociaaldemocratische SPD verloor fors en werd met iets meer dan 16 procent de derde partij van het land.

Op elkaar aangewezen

Omdat CDU/CSU coalitiesamenwerking met de AfD had uitgesloten, werd al snel duidelijk dat de christendemocraten en de sociaaldemocraten op elkaar waren aangewezen. Een 'grote coalitie' tussen de twee volkspartijen bleek de enige realistische optie. Merz stelde zich vlak na de verkiezingen als doel om nog voor Pasen een regering te vormen en dat lijkt dus te lukken.

De partijen gingen na de verkiezingen voortvarend aan de slag: begin maart kwamen ze al met een slotdocument, na ruim een week van verkennende gesprekken. Daaruit bleek dat ze elkaar hadden gevonden op belangrijke kwesties als migratie en financiën.

De coalitieonderhandelingen duurden toch nog lang omdat er geen overeenstemming kon worden bereikt over de details van de afspraken: moeten rijke Duitsers meer belasting gaan betalen (SPD) of moet de belastingdruk omlaag (Union)? Moet de hoogte van pensioenen wettelijk gekoppeld worden aan het gemiddelde Duitse salaris (SPD) of levert dat veel te hoge kosten op voor werkgevers (Union)?

Handelsoorlog

De onderhandelingen kwamen in een stroomversnelling doordat de onderhandelaars grote druk voelden om er snel uit te komen. Dat kwam volgens ingewijden vooral door de handelsoorlog die de Amerikaanse president Trump ontketende.

Het duurt nog even voor er daadwerkelijk een nieuwe regering is. De ruim 350.000 SPD-leden kunnen zich in een referendum uitspreken over het akkoord.

Er zijn bijzondere beelden opgedoken van de bevrijding van Goes in de Tweede Wereldoorlog. Op de beelden is te zien hoe Canadese soldaten op pantservoertuigen de Zeeuwse stad binnenrijden. Van de bevrijding in Goes waren tot nu toe nauwelijks beelden.

De ontdekking werd gedaan bij het Historisch Museum De Bevelanden. Onlangs werden 43 filmrollen met beeldmateriaal bij het museum binnengebracht. Aanvankelijk werd gezegd dat op één filmrol beelden stonden van de bevrijding van Middelburg, op de overige rollen stonden andere historische beelden. Het bekijken van het beeldmateriaal kreeg daarom bij het museumpersoneel weinig prioriteit, meldt Omroep Zeeland.

Toen de rol eenmaal werd bekeken, bleek het niet om bevrijdingsbeelden uit Middelburg te gaan, maar uit Goes. Conservator Koen van Rooijen is enthousiast over het materiaal: "Dit is echt het moment van 14.32 uur dat de eerste Canadezen de Markt op rijden via de Sint-Adriaanstraat", omschrijft hij de beelden. "Je ziet de feestvreugde die daarop volgt. Je ziet ook de commandant van de ordedienst op een pantservoertuig een rede houden."

Bekijk de beelden hier:

Volgens de conservator waren er tot nu toe vrijwel alleen foto's van de bevrijding van Goes. "Je bent eigenlijk live bij de bevrijding van Goes. Kom op, dat is mooi!", zegt hij. "Je ziet de mensen nu voor het eerst bewegen. De foto's spreken wel aan, maar mensen die leven en bewegen, dat is fantastisch."

De beelden zijn komende Bevrijdingsdag gratis te zien in het museum.

Analyse van 3D-scans die drie jaar geleden van de Titanic werden gemaakt heeft nieuwe details opgeleverd over de ondergang van het wereldberoemde schip. In de National Geographic-documentaire Titanic: The Digital Resurrection geeft een digitale kopie van het schip zijn geheimen prijs.

Met onderwaterrobots werden in 2022 een laserscan en 715.000 digitale foto's gemaakt van het wrak, dat sinds 1912 op 4 kilometer diepte in de Atlantische Oceaan ligt. Normaal kunnen onderzoekers door het donker op die diepte slechts een fractie van het schip zien, maar door de 16 terabytes aan data kunnen ze nu op het vasteland digitaal op ware grootte alles verkennen.

De documentaire wordt op maandag om 21.30 uur uitgezonden op National Geographic, op de dag af 113 jaar nadat het luxe passagiersschip verging.

Speciale aandacht kreeg een ventiel dat de onderzoekers aantroffen op het dek van het 270 meter lange gevaarte. Hierlangs werd stoom naar de generator gevoerd om elektriciteit op te wekken aan boord. Dat het indertijd open bleef staan, bevestigt de verhalen dat "de elektrische verlichting tot bijna het laatste moment bleef werken", zoals een van de bekendere overlevenden, Archibald Gracie, vertelde.

"We hoorden een kleine explosie, dat moet de eerste boiler zijn geweest. Daarna gingen op verschillende delen van het schip de lampen uit", zei Walter Nichols over het moment dat het koude water de hete stoomketels bereikte en ook de laatste verlichting uitviel. "Ineens werden we in duisternis gehuld", vulde Karl Jonsson aan.

De ketels die de motor van de Titanic aandreven leverden ook stoom voor de generator. Dat op de foto's te zien is dat de klep nog openstaat, betekent volgens de onderzoekers dat de stroomvoorziening tot bijna het laatste moment werkte. Daardoor was er licht bij de reddingoperatie en konden telegrafisten bovendien doorgaan met het verzenden van noodsignalen.

Ook de ketels zelf werden door een metaaldeskundige bestudeerd, wat makkelijk ging doordat ze aan de buitenkant over de volle breedte te zien zijn in het door midden gescheurde wrak. De ketels blijken iets ingedeukt, een vervorming door het koude water op het hete metaal. Ook dat wijst erop dat de machinisten druk op deze ketels hielden voor stroom.

Stokers hadden er in de uren ervoor alles aan gedaan om een grotere ramp te voorkomen. Wetend dat gloeiend hete ketels zouden kunnen exploderen waren ze direct na de aanvaring begonnen met het wegscheppen van brandende kolen onder andere boilers in het ruim van het schip. Ook werd de druk daar verminderd door met een hels lawaai stoom af te blazen.

Hoewel de mannen al na een uur werd toegestaan hun post te verlaten, zag officier Lightoller ze pas een uur later aan dek komen. "Ze hadden allemaal langer volgehouden dan strikt noodzakelijk was." Van de circa 175 stokers overleefde ongeveer een derde die ijskoude nacht; vanwege de hitte beneden waren velen slechts schaars gekleed.

Verwrongen patrijspoort

Een ander detail dat de experts opviel was schade aan een patrijspoort, mogelijk ontstaan door de botsing met de ijsberg. De naastgelegen raampjes zijn intact, maar dit venster is met grote kracht verwrongen en het glas gesprongen. Opnieuw verwijzen ze naar getuigenissen over die nacht.

"Toen ik uit mijn hut de gang op stapte, zag ik stukken ijs op de grond liggen", herinnerde Emma Bucknell zich. "Dat was door een kapotte patrijspoort geduwd toen de ijsberg werd geraakt."

Behalve dat deze nieuwe details een verdere invulling geven aan deze getuigenissen, noemen de makers van de digitale Titanic het ook belangrijk dat het wrak goed is vastgelegd. Doordat het origineel langzaam vergaat, zal op een dag alleen de digitale versie nog over zijn om te bestuderen.

Naast het wrak zelf scanden de onderzeerobots ook de zeebodem eromheen. Daarin werden honderden voorwerpen aangetroffen van passagiers, van kammen en horloges tot muntjes en schoenen, en zelfs een hanger met een haaientand. Stille getuigen van de 1500 mensen die hier hun leven verloren.

Jammer is dat één cruciaal gedeelte niet kon worden vastgelegd: juist de plek op de romp die door de ijsberg werd geraakt, zakte ruim een eeuw geleden weg in modder op de zeebodem en bleef dus buiten het zicht van de scanners.

China verhoogt de importheffingen op producten uit de Verenigde Staten van 34 naar 84 procent. Daarmee reageert het land op de extra importheffingen die de Amerikaanse president recentelijk oplegde aan China, van in totaal 104 procent. De extra importbelasting op Amerikaanse goederen geldt vanaf morgen.

Verder heeft het Chinese ministerie van Handel zes Amerikaanse bedrijven aan de zogenoemde onbetrouwbare-entiteitenlijst toegevoegd en twaalf bedrijven op de exportcontrolelijst gezet.

Ook gaat China twee nieuwe klachten indienen bij de Wereldhandelsorganisatie. Volgens China overtreden de Verenigde Staten de afspraken over vrije handel die daar gemaakt zijn.

Verklaring

Eerder vandaag onderstreepte het Chinese handelsministerie nog dat het land geen handelsoorlog wil met de VS, maar dat het wel de strijd aan zal moeten gaan met de VS als Trump de handelsdruk blijft opvoeren.

De verklaring van het ministerie werd vergezeld door een document over de commerciële betrekkingen tussen de VS en China, dat werd uitgegeven door het Informatiebureau van de Staatsraad. Dat orgaan onderhoudt namens de overheid contact met de media.

'Economische intimidatie'

"De Verenigde Staten gebruiken heffingen als instrument om maximale druk uit te oefenen voor egoïstisch gewin - dit is klassiek unilateralisme, protectionisme en economische intimidatie", aldus een woordvoerder van het ministerie.

In reactie op de eerdere heffingen die Trump China oplegde (in totaal 54 procent), kwam Peking met eigen importheffingen op producten uit de Verenigde Staten die over twee dagen ingaan. Het percentage hiervan (34 procent) is gelijk aan de heffing die Trump op 2 april had afgekondigd. Trump kwam daarop met een heffing van nog eens 50 procent.

Het effect van die heffingen over en weer was afgelopen nacht te merken op de Aziatische beurzen. De Japanse graadmeter Nikkei sloot op een verlies van bijna 4 procent. Ook de beurs van Hongkong dook diep in het rood, maar sloot uiteindelijk op een winst van zo'n half procent.

Tanks en troepen door de straten van Washington D.C. Niet omdat het oorlog is, maar om spierballen te tonen. Het is een langgekoesterde wens van president Trump en het lijkt erop dat het deze zomer echt gaat gebeuren.

Het is een beeld dat we vooral kennen uit autocratische landen zoals China en Rusland, waar de regering eens per jaar de militaire macht en kracht in de etalage zet. Een vertoning waarbij duizenden militairen door de straten marcheren onder begeleiding van vliegtuigen en zwaar materieel. Allemaal om te onderstrepen dat ze een wereldmacht zijn om rekening mee te houden.

En dat is precies de uitstraling die ook Trump ambieert. Het is de kern van zijn buitenlandbeleid: met Amerika valt niet te sollen. De Verenigde Staten moeten weer gevreesd worden door de rest van de wereld, want in zijn ogen is dat de weg naar meer vrede en veiligheid. "We gaan weer het sterkste leger opbouwen dat de wereld ooit heeft gezien en we gaan ons militaire succes niet langer alleen op het slagveld meten", verkondigde hij op de dag van zijn inauguratie. Een militaire parade past naadloos in dat beeld.

Verjaardag van Trump

Op 14 juni moet het gebeuren. Officieel ter ere van de 250e verjaardag van de Amerikaanse krijgsmacht, maar er is nog een andere reden: het is namelijk ook de 79e verjaardag van Trump.

Het Witte Huis wil het nieuws nog niet officieel bevestigen, maar achter de schermen lijken de voorbereidingen al begonnen. Zo liet de burgemeester Muriel Bowser van Washington weten dat de regering-Trump inmiddels contact heeft gezocht met een speciale taskforce van het lokale stadsbestuur die verantwoordelijk is voor de organisatie van parades en grote evenementen. Ook melden bronnen bij defensie aan Amerikaanse media dat de eerste plannen inmiddels op de tekentafel liggen.

De stoet moet een route van 6 kilometer afleggen. Van het Pentagon, waar het ministerie van Defensie is gehuisvest, richting Arlington, de grootste militaire begraafplaats van het land, om vervolgens te eindigen bij het Witte Huis.

'Ik moet dit zien te overtreffen'

Tijdens zijn eerste ambtstermijn speelde Trump ook al met dit idee. In 2017 raakte hij geïnspireerd toen hij op Quatorze Juillet - de nationale feestdag van Frankrijk - op bezoek was bij president Macron. "Ik moet dit zien te overtreffen", zou Trump daarover gezegd hebben tegen de Franse regeringsleider.

Vanwege het hoge prijskaartje (geschatte kosten: 92 miljoen dollar) kwam het nooit zover. Dit tot grote onvrede van Trump. Hij beschuldigde lokale politici destijds van het opdrijven van de prijzen. Het ontaardde zelfs in een publieke ruzie met Muriel Bowser, die ook toen ook al de burgemeester van Washington was.

Zorgen en kritiek

Hoeveel nullen er op de huidige begroting komen te staan is nog onduidelijk. Maar het zal hoe dan ook een gevoelige kwestie worden in een tijd waarin Trump en zijn kabinet juist flink het mes zetten in de overheidsuitgaven. Onder aanvoering van Elon Musk zijn als gevolg van dat beleid al ruim 280.000 overheidsmedewerkers ontslagen en de Amerikaanse hoofdstad is daarbij een belangrijk slagveld.

Takis Karantonis, een lokale bestuurder uit Arlington, staat dan ook niet meteen te springen nu er een hulpverzoek bij zijn gemeente is binnengekomen. "Ik hoop dat de federale overheid oog heeft voor de pijn en de zorgen van veel veteranen die hier wonen. Zij zijn hun baan kwijtgeraakt als gevolg van recente overheidsbeslissingen of dreigen misschien hun baan te verliezen", vertelt hij.

Schade asfalt

Daarnaast zijn er ook nog veel praktische bezwaren. De infrastructuur van de stad zou niet ingericht zijn op het vervoeren van zwaar militair materieel. Het asfalt zou kunnen beschadigen, wat mogelijk weer extra kosten met zich meebrengt. Net als alle extra veiligheidsmaatregelen die nodig zijn om dit te organiseren.

Trump zelf houdt zijn lippen voorlopig stijf op elkaar. Maar de president lijkt vastberaden om af te maken waar hij in zijn eerste termijn aan is begonnen.

Tata Steel in IJmuiden werkt aan een grote reorganisatie waarbij 1600 voltijdbanen verdwijnen. Dat komt neer op 1 op de 5 banen.

Tata zegt een nieuwe organisatiestructuur nodig te hebben met een kleinere en meer centraal gestuurde organisatie. Dat vraagt, staat in een persbericht, om meer slagkracht, minder bureaucratie en minder managementlagen. Het banenverlies zal dan ook voornamelijk het management en andere ondersteunende diensten op de locatie IJmuiden raken.

Vakbond FNV zegt dat het banenverlies het gevolg is van slecht beleid bij Tata. De bond verzet zich tegen de reorganisatie en sluit acties niet uit.

In zwaar weer

Het is al langer bekend dat het niet goed gaat met Tata Steel. In het laatste financiële verslag meldde het bedrijf een verlies van 556 miljoen euro. Staalbedrijven in Europa hebben het zwaar vanwege de hoge energieprijzen.

Daarbovenop kwamen importbeperkingen vanuit de Verenigde Staten. Voor de invoer van staal uit Europa moeten extra heffingen worden betaald.

Groen staal

Volgens bestuursvoorzitter Hans van den Berg is de reorganisatie een noodzakelijke stap naar een duurzaam en toekomstbestendig staalbedrijf.

Tata heeft een zogeheten 'groen staal-plan'. In 2030 moet ongeveer de helft van de productie verduurzaamd zijn door staal te maken met behulp van waterstof. Daarvoor is hulp van de overheid nodig. Over die hulp wordt momenteel onderhandeld.

Voorwaarde voor overheidssteun is dat Tata de overlast voor de directe omgeving terugdringt.

Crisis-cao

Vorige week sloot Tata Steel een crisis-cao af voor een jaar, waarin geen structurele loonsverhoging werd afgesproken, alleen een eenmalige uitkering.

Eind 2023 kondigde Tata Steel ook een reorganisatie aan waarbij 800 banen zouden verdwijnen. Dat plan werd na verzet van personeel aangepast waardoor minder banen verloren gingen.

British Steel

Dat de staalindustrie het moeilijk heeft blijkt ook uit het mogelijk nationaliseren van British Steel in Engeland. Dat meldde de BBC gisteravond.

Volgens British Steel is het openhouden van twee hoogovens financieel niet langer houdbaar. Daarbij speelt dat president Trump een heffing van 25 procent oplegde voor Amerikaanse importen van staal.

De Chinese eigenaar van British Steel Jingye zegt 1,4 miljard euro te hebben geïnvesteerd om het bedrijf draaiende te houden. De verliezen bedragen volgens Jingye nu zo'n 813.000 euro per dag.

Negen basisscholen in Baarn houden vandaag de deuren gesloten vanwege een dreiging. De politie houdt extra toezicht en is een onderzoek gestart. Twee middelbare scholen blijven open, maar houden ook extra toezicht. Dat bevestigen scholen en de politie aan de NOS. De politie zegt geen aanwijzingen te hebben dat het om een serieuze dreiging gaat.

In een e-mail aan de scholen, ingezien door de NOS, wordt gedreigd met het plegen van "de meest gruwelijke aanslag in de Nederlandse geschiedenis". In de dreigbrief staat dat de afzender bij elke school is geweest om "spullen neer te leggen, in en rond de school".

"Vandaag ga ik op pad en schiet ik zo veel mogelijk mensen neer. Ik zal updates geven over mijn plannen en ik zal het streamen." Ook worden accounts op sociale media genoemd. "Via deze platforms kan je contact met me opnemen", is te lezen in de e-mail. De politie wil verder niets kwijt over de dreigbrief omdat dat onder "daderinformatie" valt.

De scholen hebben zelf besloten voorlopig dicht te blijven. Een schoolbestuurder zegt dat ze de dreiging serieus nemen en dat "veiligheid vooropstaat".

Rabobank moet voor de rechter verschijnen voor fouten die de bank gemaakt zou hebben rond de controles op witwassen en financiering van terrorisme. Dat heeft het Openbaar Ministerie bekendgemaakt.

Al ruim twee jaar doet het OM onderzoek naar mogelijke fouten bij de bank. Uit dat onderzoek zou blijken dat de bank jarenlang tekortschoot bij het doen van klantenonderzoek en het melden van verdachte transacties.

De fouten zouden gemaakt zijn in de periode tussen oktober 2016 en eind 2021. Eerder had het OM ook ING en ABN Amro in het vizier. Met die banken werden uiteindelijk schikkingen getroffen. ING en ABN Amro moesten vele honderden miljoenen betalen.

Met Rabobank lukte het niet om een schikking te treffen. Volgens de bank is er zo'n groot verschil van inzicht dat het niet is gelukt om tot afspraken te komen.

De aandelenbeurzen in Europa openen vandaag opnieuw negatief. De Amsterdamse index AEX begon de handelsdag met een verlies van ruim 3 procent. Franse en Duitse graadmeters lieten verliezen in dezelfde orde van grootte zien.

De negatieve stemming is een vervolg op de neergang van de Aziatische beurzen afgelopen nacht. De Japanse graadmeter Nikkei sloot op een verlies van bijna 4 procent. Ook de beurs van Hongkong dook diep in het rood, maar sloot uiteindelijk op een winst van zo'n half procent.

Analisten schrijven dat herstel toe aan het vooruitzicht dat China tegenmaatregelen gaat nemen om de eigen economie te beschermen.

Belangrijke oorzaak voor de dalingen in Europa en Japan is de onzekerheid rond de handelsoorlog van president Trump. Afgelopen nacht gingen nieuwe Amerikaanse importheffingen in, waaronder een nieuwe heffing op producten uit China die het totaal voor dat land op 104 procent brengt.

Op een diner van Republikeinen zei president Trump dit over de heffingen:

Gisteravond sloot de belangrijke Amerikaanse beursindex S&P 500 met een verlies van 1,6 procent. Daarmee werd de winst van enkele procenten aan de start van de handelsdag volledig uitgewist. Al met al staat de S&P 500 nu 19 procent lager dan het record in februari.

Meer onrust verwacht

Beurshandelaren en analisten verwachten verdere onrust op de financiële markten.

Door de hoge importheffingen stijgen de prijzen in de winkels. De economische groei wordt erdoor afgeremd. De mate waarin dat gebeurt, is afhankelijk van de mate waarin Trump zijn poot stijf houdt.

Medewerkers van Trump melden dat het Witte Huis openstaat voor onderhandelingen met traditionele bondgenoten, zoals Japan en Zuid-Korea. China kan blijven rekenen op een harde opstelling.

Vandaag maakt de Europese Commissie bekend hoe het de eerdere heffingen van de VS op onder meer staal en aluminium gaat vergelden.

De meestgebruikte pufjes voor longpatiënten bevatten stoffen die erg slecht zijn voor het klimaat. Ook zijn er zorgen over PFAS die door het gebruik van de pufjes in het milieu belanden. Longexperts zeggen dat het merendeel van de patiënten kan overstappen op minder schadelijke medicatie. Een nieuwe richtlijn voor 'klimaatbewust voorschrijven' moet artsen hierbij helpen.

In de zorg zijn steeds meer initiatieven om te vergroenen. De sector is verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de landelijke broeikasgasuitstoot, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

Ook de vier miljoen drijfgasinhalatoren die per jaar in Nederland worden voorgeschreven aan zo'n anderhalf miljoen longpatiënten dragen hieraan bij. Het drijfgas uit één inhalator veroorzaakt een vergelijkbaar broeikaseffect als 320 kilometer rijden met een benzineauto. Dat is een fractie van het totale broeikaseffect, maar toch voelen longexperts hier een verantwoordelijkheid.

Want de opwarming van de aarde heeft directe negatieve effecten op longpatiënten: "Het zorgt voor een langer bloeiseizoen, dus voor meer pollen in de lucht en een langer klachtenseizoen", zegt kinderlongarts Niels Rutjes van het Emma Kinderziekenhuis. "Dat merken we ook nu al."

Volgens Job van Boven, apotheker-onderzoeker in het UMC Groningen en bestuurslid van Longalliantie Nederland, gebruiken te veel longpatiënten de drijfgaspufjes. "Zo'n 55 procent van de anderhalf miljoen longpatiënten gebruikt die nu, terwijl dat maar voor 15 tot 20 procent nodig is."

Het alternatief is een poederinhalator. Daarbij moet een patiënt in staat zijn om heel krachtig en diep in te ademen. Dat kan niet iedereen: kleine kinderen en ouderen bijvoorbeeld lukt dit niet. Zij zijn daarom aangewezen op de pufjes met drijfgas. Dat drijfgas zorgt ervoor dat de medicatie zonder krachtig adem te halen diep in de longen komt.

Geen risico

Van Boven en Rutjes zien steeds meer bewustwording bij artsen over de schadelijke milieueffecten van de drijfgaspufjes. Toch vinden artsen het lastig om patiënten een alternatief voor te schrijven. "In de praktijk geven veel artsen toch de pufjes waar de patiënten aan gewend zijn", zegt Rutjes.

Volgens Van Boven willen artsen geen risico nemen. "Je wil niet dat je patiënt in het ziekenhuis belandt. Dat is overigens voor het milieu ook veel schadelijker." De richtlijn moet artsen daarom helpen om te bepalen wanneer en hoe patiënten op een veilige manier op een ander middel kunnen overstappen.

Evelyn Brakema, voorzitter van de Groene Zorgalliantie die zich inzet voor duurzame zorg, begeleidt onderzoek naar hoe artsen milieuoverwegingen kunnen laten meewegen in de spreekkamer. Zelf herkent zij als huisarts-in-opleiding veel van de bevindingen van haar promovendi. "Verreweg de meeste patiënten zijn enthousiast en zeggen: geef mij die milieuvriendelijke puf maar."

Eén patiënt werd "gewoon boos" dat hij hier helemaal niets van afwist. "Hij zei: ik ben heel bewust bezig met het milieu, ben vegetarisch, reis met het ov. En nu blijkt dat ik jaren lang onnodig een supervervuilende puf heb gebruikt!"

Drijfgas is PFAS

De bewustwording onder artsen is dus gegroeid. Wat de meesten van hen niet weten, is dat de schadelijke drijfgassen in de pufjes tot de PFAS behoren.

Deze drijfgassen behoren niet tot de PFAS waarvan bekend is dat ze schadelijk zijn voor de mens, zoals die in impregneersprays en blusschuim. Anders dan deze PFAS stapelen de drijfgassen in de pufjes zich niet op in het lichaam om daar lang te blijven zitten, maar worden ze juist snel uitgescheiden via urine.

Toch hebben experts er zorgen over. In de eerste plaats omdat die PFAS ergens geproduceerd moeten worden. "Dat is een vervuilende industrie, waarbij schadelijke stoffen vrijkomen", zegt PFAS-expert Chiel Jonker.

Daarbij wordt na uitademing in de lucht een ander type PFAS gevormd (TFA). "Dat is een heel vervelende, zorgelijke stof die zich snel verspreidt via de lucht en in water."

Schadelijk

Inmiddels zit er door onder andere koelsystemen van airco's en koelkasten zoveel TFA in water dat de mens er flinke hoeveelheden van binnenkrijgt, boven op de andere PFAS die in het water zit.

"TFA is niet zo giftig als andere schadelijke PFAS, maar de concentraties in water zijn wel vele malen hoger", zegt Jonker. "En die totale PFAS-belasting is schadelijk voor onze gezondheid."

Door Europese klimaatregels zijn farmaceuten inmiddels druk bezig met het zoeken naar alternatieve drijfgassen die minder schadelijk zijn.

Dat maakt de richtlijn niet minder belangrijk, zegt Van Boven. "Elk drijfgaspufje dat we kunnen voorkomen is er één."

Wat is PFAS? En waarom is het schadelijk voor onze gezondheid? In de onderstaande video legt NOS op 3 het je uit:

Goedemorgen! Minister Faber praat in Egypte over migratie en de landen van de Europese Unie komen met een reactie op de importheffingen vanuit de Verenigde Staten.

Eerst het weer: in de ochtend komen wolkenvelden voor die later oplossen, behalve in het noorden. Vanmiddag is er opnieuw veel zon en bij een zwakke of matige noordenwind wordt het 10 tot 17 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Tweede Kamer wil niet dat het Openbaar Ministerie vaker zelf straffen gaat opleggen. Bij bijvoorbeeld heling of diefstal kan het OM zelf een straf opleggen, zonder tussenkomst van de rechter. Het gaat om zaken waar maximaal zes jaar gevangenisstraf op staat.

Sinds februari gebruikt het OM deze bevoegdheid vaker en het wil deze nog verder uitbreiden. De Kamer wil eerst wachten op onderzoeken naar het uitbreiden van schikkingen zonder rechter.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In museum H'art in Amsterdam zijn op een tentoonstelling 75 werken van Rembrandt, Vermeer en Frans Hals te zien. Ze zijn van een Amerikaan die de schilderijen in Amsterdam wil laten zien, omdat de stad 750 jaar bestaat.

Hij was meteen verkocht toen hij als jongetje van 10 voor het eerst een Rembrandt zag:

Fijne dag!

Raffinaderijen moeten stoppen met het laten schoonmaken van hun reactoren door duikers in een zuurstofarme omgeving. Dat zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) naar aanleiding van een dodelijk ongeval twee jaar geleden in Zeeland.

Op 3 februari 2023 verongelukte een Duitse medewerker van schoonmaakbedrijf T.I.M.E. Service Catalyst Handling op het terrein van olieraffinaderij Zeeland Refinery. Dit gebeurde tijdens het verwijderen van katalysator-materiaal uit een reactor die was volgespoten met stikstof.

Er zijn tientallen reactoren in Nederland, waarvan een groot deel nog op deze manier wordt schoongemaakt, zegt de OVV. In Europa werken er 400 tot 500 mensen om de tanks te ontladen. Wereldwijd vonden de afgelopen vijftien jaar meer dan tien duikers de dood bij deze manier van schoonmaken.

Dodelijk ongeval

Om van ruwe aardolie bruikbare stoffen (zoals diesel of LPG) te maken, maken veel raffinaderijen gebruik van reactoren. Deze tanks, soms tientallen meters diep, zijn gevuld met katalysator-materiaal dat om de paar maanden moet worden vervangen. Omdat vervuild katalysatormateriaal ontbrandt als het in aanraking komt met zuurstof, moet de reactor voor aanvang van de werkzaamheden zuurstofvrij worden gemaakt.

Dit gebeurt door de reactor te vullen met stikstof, waardoor een zuurstofarme atmosfeer ontstaat. Als de duiker afdaalt krijgt hij zuurstof via een slang die vastzit aan zijn helm; ook draagt hij flessen met zuurstof op zijn rug als back-up.

De duiker bikt aangekoekt restmateriaal los en zuigt het overgebleven katalysatormateriaal met een vacuümslang op. De duiker zit met een veiligheidslijn vast aan een lier. Maar als het misgaat is het "vrijwel onmogelijk" om de duikers tijdig omhoog te takelen, zegt de OVV in een nieuw onderzoeksrapport.

Levend verbrand

De OVV wordt altijd ingeschakeld als er sprake is van een dodelijk ongeval in de petrochemische industrie. In dit geval bleek de duiker die de dertig meter diepe tank inging, zijn veiligheidslijn te hebben losgekoppeld en veel langer achter elkaar in de tank te verblijven dan gewenst was volgens de voorschriften van de Arbeidsinspectie. Hij raakte bedolven onder het restmateriaal toen hij bijna op de bodem van de tank was. Twee reddingspogingen waren tevergeefs, omdat zijn collega's zelf in ademnood kwamen en ze hem niet loskregen vanonder het restmateriaal. Er ontsnapte uiteindelijk zuurstof uit de duiker zijn slang waardoor de man levend is verbrand.

In deze situatie hadden het schoonmaakbedrijf en raffinaderij de kans op een succesvolle redding als het misging overschat, concludeert de OVV.

Strafrechtelijk onderzoek

Het betreden van een zuurstofarme reactor om restmateriaal te verwijderen, kent verschillende risico's volgens de OVV: verstikking, vallen, bedelving en verbranding. Daarbij geldt dat de vlucht- en reddingsmogelijkheden beperkt zijn. Een ongeval in een zuurstofarme reactor kent daardoor veelal een fatale afloop, zegt de OVV. Dat maakt zo'n reactor een "levensbedreigende werkomgeving". Daarom wil de OVV dat raffinaderijen hier mee stoppen en dat de staatssecretaris dit ook actief gaat bevorderen.

De Arbeidsinspectie en het Openbaar Ministerie startten ook een onderzoek naar het dodelijk ongeval, maar dat is nog niet afgerond. De OVV wil dat raffinaderijen, waarvan er zo'n zes zijn in Nederland, meer informatie gaan delen over de ongelukken die gebeuren bij deze zeer gevaarlijke manier van het leegmaken van de tanks. Oliemaatschappij Total, die een meerderheidsbelang (55 procent) heeft in de Zeeland Refinery, is wereldwijd gestopt met deze manier van reinigen door menselijke duikers in een zuurstofarme omgeving.

Alternatieven

Het is mogelijk om een reactor te ontladen zonder dat daarvoor een mens een zuurstofarme ruimte in hoeft. Dat kan bijvoorbeeld door het restmateriaal nat te spuiten in plaats van stikstof in de tank te spuiten; maar dat maak dat het restmateriaal niet meer altijd bruikbaar is. Vaak is het kostbaar en belastend voor het milieu. Meerdere bedrijven in de sector hebben dan ook een voorkeur voor ontladen op de oude manier. "De ontwikkeling van robotica en het gesprek in de sector over benodigde aanpassingen van reactoren zijn gaande", zegt de OVV in een reactie.