NOS Nieuws - Algemeen

De politie heeft de organisatie van muziekfestival Orbit om hulp gevraagd in de zoektocht naar getuigen van een dodelijk ongeluk op de A12 bij Bunnik. Het ongeval gebeurde kort na afloop van het evenement op zaterdag 26 juli, vlak bij het festivalterrein.

Na het ongeluk meldde zich een getuige bij de politie. Diegene was onderweg naar huis na afloop van het muziekfestival. Dat bracht de politie op het idee om de organisatie om hulp te vragen.

De organisatie van het festival bij Fort bij Vechten gaf gehoor aan een verzoek om alle bezoekers een mail te sturen. In de mail worden bezoekers die iets gezien hebben dringend verzocht om zich bij de politie te melden. Die hoopt op die manier een beter beeld te krijgen van wat er gebeurd is.

De politie wil in het belang van het onderzoek niet zeggen of festivalbezoekers zich naar aanleiding van de oproep hebben gemeld, schrijft RTV Utrecht.

Ernstig ongeval

Na afloop van het festival botsten kort voor middernacht twee auto's op elkaar op de A12 bij Bunnik. Een 31-jarige vrouw uit Utrecht raakte daarbij zwaargewond en overleed in het ziekenhuis aan haar verwondingen.

De politie arresteerde de bestuurder van de andere auto, een 46-jarige man uit Wijk bij Duurstede. De man is inmiddels op vrije voeten, maar is nog wel verdachte in het onderzoek. De verdachte en het slachtoffer waren beiden geen bezoekers van het festival. Ze zaten allebei alleen in de auto.

De Amerikaanse president Trump plaatst de politie van Washington D.C. onder federaal toezicht en stuurt 800 leden van de Nationale Garde naar de hoofdstad. Die moeten "de orde in de stad herstellen", zei hij op een persconferentie. In werkelijkheid is de criminaliteit in de hoofdstad het afgelopen jaar juist afgenomen.

Persbureau Reuters schreef eerder al op basis van overheidsbronnen dat Trump van plan was om de Nationale Garde naar D.C. te sturen. Ook staat het ministerie van Defensie paraat om militairen in te zetten "als dat nodig is".

"Ik beroep mij officieel op de District of Columbia Home Rule Act en plaats het politiekorps onder direct federaal toezicht", zei Trump. Dat betekent dat de Amerikaanse minister van Justitie Pam Bondi de leiding krijgt over de politie van de stad. Trump heeft Terry Cole, die nu een hoge functie bij de Drug Enforcement Administration (DEA) bekleedt, benoemd tot interim-commissaris.

Correspondent Verenigde Staten Sjoerd den Daas:

"Als je het aan Trump vraagt, dan is Washington D.C. een stad waar je niet meer over straat durft. Hij noemde het gevaarlijker dan Bagdad en een serie aan steden in Latijns-Amerika. Ook wees hij op een aantal incidenten van de afgelopen weken, waaronder de mishandeling van een voormalige medewerker van het DOGE-project van Elon Musk. In de straten van D.C. laat Trump zich vrijwel nooit zien, maar het is bekend dat de vele tentjes en kampementen met daklozen hem al langere tijd een doorn in het oog zijn.

Naar Nederlandse standaarden is Washington inderdaad een onveilige stad: in sommige buurten zie je auto-overvallen bij daglicht, soms hoor je schoten van schietpartijen. Maar de cijfers laten juist een daling zien van het aantal geweldsmisdrijven. Volgens de politie van D.C. lagen die afgelopen jaar een derde lager dan in het jaar ervoor, dit jaar zijn er tot nu toe een kwart minder geweldsmisdrijven gemeld."

Op basis van artikel 740 van de Home Rule Act van 1973 kan Trump de politie 30 dagen lang onder controle van de federale overheid plaatsen als wordt vastgesteld "dat er sprake is van een uitzonderlijke noodsituatie". Het Congres hoeft daar dan niet eerst mee in te stemmen. Het artikel werd nooit eerder gebruikt.

De president heeft de afgelopen dagen meermaals geklaagd over misdaad en verpaupering in de stad. Hij stelde dat hij moet ingrijpen om een eind te maken aan "misdaad, moord en dood in onze hoofdstad".

7 procent gedaald

In tegenstelling tot wat de president beweert, blijkt uit cijfers van de politie van Washington dat de totale criminaliteit ten opzichte van vorig jaar juist met 7 procent is afgenomen. Voor geweldsmisdrijven is dat zelfs 26 procent.

De afgelopen dagen werden al FBI-agenten ingezet om samen met de politie 's nachts extra patrouilles te lopen. Zo'n 120 medewerkers van de afdelingen corruptie en anti-terrorisme werden daarvoor ingeroosterd. Dat is ongebruikelijk, omdat zij over het algemeen geen training of ervaring hebben met dit soort politiewerk.

Wat is de Nationale Garde?

De Nationale Garde bestaat uit reservisten en is onderdeel van het Amerikaanse leger en de luchtmacht. Er zijn bijna een half miljoen gardisten, die zich vrijwillig hebben aangemeld. De meesten hebben een baan in de burgermaatschappij en zijn daarnaast parttime in dienst bij de Nationale Garde.

De Nationale Garde wordt regelmatig ingezet bij rampenbestrijding. Zo waren gardisten grotendeels verantwoordelijk voor de veiligheid tijdens de nasleep van orkaan Katrina in 2005, waardoor vooral New Orleans zwaar werd getroffen. Begin dit jaar kwam de garde ook in actie rond Los Angeles, toen de regio werd geteisterd door grote bosbranden.

Burgemeester Bowser, een Democraat, heeft gezegd dat ze niet begrijpt waarom Trump zo gebrand is op misdaad in haar stad. "Er is geen sprake van een toename", zei ze. Ze wijst op de dalende criminaliteitscijfers. "Die zijn het laagst in 30 jaar."

Eerder dit jaar stuurde Trump al honderden leden van de Nationale Garde naar Los Angeles, naar eigen zeggen omdat het Democratische stadsbestuur te weinig zou doen tegen protesten tegen zijn anti-immigratiebeleid. Critici vonden de zet van Trump een overreactie, opruiend en een stap richting een autoritair regime.

Correspondent Verenigde Staten Sjoerd den Daas:

"Dat Trump juist hier nu de Nationale Garde inzet, lijkt dan ook vooral ingegeven door partijpolitiek en beeldvorming. Steden met hoge misdaadcijfers als Memphis, St. Louis en New Orleans - stuk voor stuk gelegen in Republikeinse staten - liet Trump buiten beschouwing. Steden met veel criminaliteit in staten waar steevast Democratisch wordt gestemd, zoals Chicago, Los Angeles en New York, moeten wel rekening houden met de inzet van de Nationale Garde. Trump wil laten zien wie de baas is: wij - of ik ben de partij die veiligheid brengt.

Dat hij nu eerst zijn pijlen op het overwegend Democratische D.C. richt, is geen toeval. Hij kán het doen, op deze manier zijn macht in de straten laten gelden: in de staten ligt de bevoegdheid bij de gouverneur. In het District of Columbia, formeel geen staat - heeft Trump de controle over de inzet van de Gardisten. Trump noemt het 'bevrijdingsdag' voor D.C., maar de burgemeester, de districtsraad en de inwoners van D.C. moeten er niets van hebben."

Bij de hack van een laboratorium dat onder meer het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker uitvoert zijn veel meer gegevens buitgemaakt dan eerder werd gemeld. Dat schrijft RTL Nieuws.

De gestolen data van laboratorium Clinical Diagnostics in Rijswijk zijn ook afkomstig van huid-, urine-, penis-, anus- en wondvochtonderzoek. Volgens het laboratorium betreft het vooral gegevens uit de periode van 2022 tot en met dit jaar.

Op basis van de gelekte data die RTL Nieuws heeft geverifieerd gaat het om patiënten van onder andere het Leids Universitair Medisch Centrum, Amphia ziekenhuis en Alrijne ziekenhuis, maar ook om patiënten die via de huisarts een onderzoek lieten doen.

Dat ook huisartsen geraakt zijn, wordt bevestigd door de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en Stichting Z-Cert, het expertisecentrum voor cyberveiligheid in de zorg. Het centrum meldt daarnaast dat het om een ransomware-aanval gaat.

Dark web

Een woordvoerder van Bevolkingsonderzoek Nederland kan het nieuws niet bevestigen aan de NOS. "We weten nog steeds heel veel niet. Er is veel nog onduidelijk over de hack en de periode daarna."

De gegevens zijn buitgemaakt door een relatief nieuwe ransomwarebende met de naam Nova, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Volgens de criminelen is 300 gigabyte aan data gestolen. Er zou nu zo'n 100 megabyte aan data staan op het dark web, een moeilijk toegankelijk deel van internet.

Volgens Bevolkingsonderzoek Nederland hebben gegevens van 550 patiënten via een link op het dark web gestaan. Een woordvoerder stelt dat de hackers die link weer offline hebben gehaald. Of dat daadwerkelijk gebeurd is, is niet bekend.

De Autoriteit Persoonsgegevens, de privacytoezichthouder van de overheid, overweegt een onderzoek te doen naar de diefstal van persoonlijke gegevens bij het laboratorium.

Opgeschort

Eerder werd bekend dat de internetcriminelen privégegevens van 485.000 vrouwen in handen hebben. De vrouwen deden mee aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, via een uitstrijkje bij de huisarts of een zelftest.

De samenwerking met het bewuste laboratorium is tijdelijk opgeschort, alle lopende onderzoeken worden elders gedaan. Bevolkingsonderzoek Nederland heeft contact met het laboratorium, dat meewerkt aan het onderzoek naar de hack.

Veel websites die drogisterijproducten verkopen misleiden de consument met claims over voedingssupplementen met collageen. Dat stelt toezichthouder de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die dertig van deze websites heeft onderzocht.

Collageen is een eiwit dat het lichaam zelf aanmaakt. Van poeders, tabletten, capsules en drankjes met dit eiwit wordt beweerd dat het innemen gunstige effecten heeft op de gezondheid en het voorkomen of genezen van ziekten, maar dat is wetenschappelijk nooit aangetoond. Het is daarom verboden om dit te beweren.

De NVWA bekeek de websites van 30 grote en kleine aanbieders. 25 van die websites maakten zich schuldig aan het doen van dit soort misleidende claims. Daar zaten ook grote ketens bij.

De NVWA legde de overtreders boetes van 525 tot 1050 euro op, afhankelijk van de mate waarin ze in de fout gingen. Ook kregen ze opdracht de misleidende teksten direct aan te passen.

De kerncentrale Gravelines in Noord-Frankrijk is stilgelegd omdat "een enorme en onvoorspelbare zwerm kwallen" de koelsystemen in is gezwommen. Vier reactoren werden getroffen, meldt energiebedrijf EDF.

De kerncentrale, gelegen tussen Calais en Duinkerke, is een van de grootste van Frankrijk en wordt gekoeld via een kanaal dat in verbinding staat met de Noordzee. Drie reactoren stopten automatisch toen de kwallen in de filters van de koelsystemen zwommen. Een vierde reactor kwam kort daarna tot stilstand.

De ongewervelde dieren konden het eerste filter van het pompstation passeren door hun geleiachtige lichaam, schrijft de krant Le Monde. Vervolgens verstopten ze de filtertrommels, die zo fijn zijn dat ze alleen zeewater doorlaten.

'Niet onveilig'

Omdat de twee andere kernreactoren waarover de centrale beschikt momenteel worden onderhouden, ligt de volledige productie stil. Volgens energiebedrijf EDF, de eigenaar van de centrale, heeft het voorval geen gevolgen voor de veiligheid van de faciliteiten, het personeel of de omgeving. Gespecialiseerde teams onderzoeken de reactoren en voeren waar nodig reparaties uit.

Op de stranden bij Gravelines is het aantal kwallen de afgelopen jaren flink toegenomen. Doordat het water in de Noordzee warmer wordt, planten kwallen zich sneller voort.

Het discriminatiemeldpunt discriminatie.nl en veertien moslimorganisaties hebben aangifte gedaan tegen PVV-leider Geert Wilders. Zij beschuldigen hem onder meer van opruiing, groepsbelediging en het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld.

De veertien moslimorganisaties doen gezamenlijk aangifte. Het discriminatiemeldpunt heeft de aangifte ingediend namens de 19 aangesloten antidiscriminatiebureaus.

"Deze uiting draagt expliciet bij aan het aanwakkeren van haat en discriminatie tegen moslims. Dat is onacceptabel in een democratische rechtsstaat", schrijven de advocaten die de religieuze organisaties vertegenwoordigen.

"Wij zijn er voor iedereen in Nederland die zich gediscrimineerd voelt. Wij staan altijd naast hen", zegt de voorzitter van het discriminatiemeldpunt. "Juist daarom zetten wij nu de stap om aangifte te doen."

Twee halve gezichten

De aangifte van de moslimorganisaties is ingediend door Adem Çatbaş en Haroon Raza namens negen samenwerkende moskeekoepels, Muslim Rights Watch, meldpunt Meld Islamofobie, Federatie Islamitische Organisaties, collectief Jonge Moslims en vrouwencollectief S.P.E.A.K.

De aangiftes volgen na een tweet die Wilders plaatste op 4 augustus. Daarin is een afbeelding te zien van twee halve gezichten: links een jonge blonde vrouw en rechts een norse, gerimpelde, oudere vrouw met een hoofddoek. Bij de afbeelding staat de tekst "Aan U de keuze op 29/10".

De tweet maakte in korte tijd veel los, voornamelijk online. Discriminatie.nl heeft meer dan 12.500 meldingen ontvangen, hoogste aantal dat ooit is geregistreerd. "Mensen vinden de impliciete boodschap van het beeld kwetsend en het roept gevoelens op van uitsluiting en onveiligheid", zei het meldpunt.

"Door dit sterke contrast wordt het wij-zij-denken doelbewust versterkt en moslims gereduceerd tot 'de ander'. Hierin worden de moslims geportretteerd als een bedreiging voor Nederland. De boodschap is helder: wie op de PVV stemt, kiest voor het 'goede' en 'eigen'; wie op GroenLinks-PvdA stemt, kiest voor het 'slechte' en 'vreemde', schrijven de advocaten van de moslimorganisaties in een persbericht.

Nazipropaganda

De moslimorganisaties zien gelijkenissen met nazipropaganda uit de Tweede Wereldoorlog. "We zien zorgwekkende overeenkomsten met de manier waarop Joden in nazi-Duitsland werden afgebeeld: als onmenselijk, bedreigend en ongewenst, met overdreven negatieve kenmerken en gekoppeld aan het idee dat zij een gevaar vormden voor de samenleving. Toen diende deze propaganda om een bevolkingsgroep structureel uit te sluiten en te ontmenselijken; nu zien wij hetzelfde mechanisme richting moslims."

Ook online werd het bericht vergeleken met verkiezingspropaganda uit de Tweede Wereldoorlog, met aan de ene kant een fiere nazi en aan de andere kant een antisemitische karikatuur van een communist. Melders maken zich zorgen over toenemend fascisme in Nederland, zegt het meldpunt.

Eerdere aangifte

De moslimorganisaties vinden het opvallend dat Wilders door de rechter is veroordeeld voor discriminatie in de "minder-minder"-zaak, maar er toch opnieuw voor kiest om "een bevolkingsgroep weg te zetten als minderwaardig en gevaarlijk".

Ze geven aan dat zij dergelijke, herhaaldelijke uitingen niet meer zien als incidenten, maar als een patroon dat de samenleving "vergiftigt" en "de drempel voor openlijke haat verlaagt".

De PVV-leider heeft op X gereageerd op de aangifte van de veertien moslimorganisaties, die hij "waanzin" noemt.

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) is onlangs gestopt met de gaswinning onder het oosten van Ameland. Volgens de toezichthouder is de bodem meer gezakt dan wettelijk toegestaan. Omrop Fryslân schrijft dat de gaswinning in het gebied voor het eerst sinds 1986 stilligt.

Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft vorige maand geconstateerd dat de bodemdaling door de gasproductie boven de norm is uitgekomen. De bodem op dat deel van Ameland bleek in 2023 met ruim 42 centimeter gedaald. Dat mag maximaal 40 centimeter zijn.

De NAM is het niet eens met de constatering van de toezichthouder. "Ondanks verschil van inzicht hierover, heeft de NAM de gasproductie uit het veld Ameland-Oost voorlopig gestopt", aldus de woordvoerder van het bedrijf. De gaswinning op zee blijft volgens de NAM wel doorgaan. Het bedrijf onderzoekt de mogelijkheden tot bezwaar indienen, schrijft Omrop Fryslân.

Klein veld

De woordvoerder van SodM zegt dat de sluiting weinig invloed heeft op de Nederlandse gasvoorraad. Het gebied is veel kleiner dan het al eerder gesloten Groningerveld. "Qua grootte is het niet te vergelijken met Groningen. Alle kleine velden zijn bij elkaar opgeteld wel belangrijk, maar ze zijn maar een paar procent van de Nederlandse energievoorziening", legt hij uit.

Het winningsgebied ligt voor een groot deel onder de oostelijke kant van het eiland, de Waddenzee en de Noordzee. Het gaat om het op een na grootste veld van Friesland. Er zat 54 miljard kuub aardgas in.

Daarvan is al zo'n 40 miljard uit de grond gehaald. Volgens het SodM wordt het lastig om de gaswinning opnieuw te starten. Een woordvoerder stelt dat de ruimte voor bodemdaling aan alle kanten beperkt is.

De gasproductie uit een ander veld, in Ameland-Noord, gaat gewoon door.

Wie vandaag in Friesland is, moet niet gek opkijken als er ineens een gigantische hoepel overvliegt. Het zeshoekige gevaarte hangt aan een van de helikopters die vanaf begin deze maand twee keer per dag de lucht in gaan om onderzoek te doen naar grondwater en ondergrond.

Twee onderzoeksinstituten, zeven provincies, vijf waterbedrijven en zeven waterschappen werken samen aan dit nieuwe onderzoeksproject. Ze willen meer informatie zodat ze weloverwogen beslissingen kunnen nemen over steeds schaarser wordend grondwater.

De ring die aan de helikopter hangt, maakt een elektromagnetisch veld. "Doordat verschillende grondlagen en zoet en zout water daar anders op reageren, kunnen we zien wat waar zit", legt TNO-onderzoeker Jan Gunnink uit. De apparatuur kan tot wel 250 meter diepte meten wat zich onder de grond bevindt.

De helikopters vliegen rechte lijnen, dicht boven de grond. De enorme hoepel die eronder hangt, zweeft 35 tot 50 meter boven de grond. Naast een vlieglijn vliegt de helikopter een nieuwe lijn, op 125 tot 500 meter afstand van de eerste. Zo brengen de onderzoekers lijn voor lijn een gebied in kaart.

De twee helikopters die worden gebruikt voor het project vliegen heel wat af, zegt Gunnink. "In totaal vliegen de helikopters 25.000 kilometer. Dat is meer dan de halve aarde rond."

De enorme klus wordt geklaard door twee helikopters. Eén begint in Friesland en zal de noordelijke provincies in kaart brengen. De andere neemt Zeeland en een stukje van Noord-Holland voor z'n rekening. Niet de hele kustzone wordt gedaan, legt Gunnink uit. "In een groot deel van het westen van Nederland wordt niet gevlogen omdat het daar te druk is en zich te veel kabels en leidingen boven en onder de grond bevinden die de metingen verstoren."

In de kustgebieden is het hoofddoel om verzilting in kaart te brengen. De onderzoekers van TNO en Deltares willen weten in hoeverre het zoete water onder de grond zouter is geworden. "We zijn met name geïnteresseerd waar zout water in de grond zit", vertelt Gunnink. "Hoe diep zit het en hoe zout is het water?"

Het zout worden van zoet grondwater vormt een probleem voor natuur, landbouw en de drinkwatervoorraad. Om verdere verzilting tegen te gaan, moeten waterbedrijven, waterschappen en provincies wel weten waar in de kuststrook en noordelijke provincies het grondwater al zout is en waar niet.

Beschermhoesje van klei

Meer landinwaarts zit er geen zout water onder de grond, maar ook daar kan de gigantische hoepel belangrijke informatie verzamelen. De noordelijke provincies, waterbedrijven en waterschappen doen mee om te weten te komen waar onder de grond kleilagen zitten.

Dat willen ze weten omdat kleilagen een soort beschermhoesje vormen rond grondwater. Die kleilagen kunnen wel tientallen meters dik zijn. "Daardoor kan dat water niet door verontreiniging worden aangetast", legt Gunnink uit. Dat maakt het bijvoorbeeld voor waterbedrijven die grondwater willen winnen interessant om te weten waar die kleilagen zich bevinden.

Uiteindelijk maken de onderzoekers een 3D-beeld van de noordelijke provincies en een deel van de Nederlandse kustzone. Op dat beeld is te zien wat er tussen de oppervlakte en 250 meter diepte ligt.

Dat kunnen provincies, waterbedrijven en waterschappen gebruiken om bijvoorbeeld te beslissen waar water gewonnen kan worden of waar maatregelen nodig zijn om verzilting tegen te gaan.

Er wordt gevlogen tot februari 2026. Het uitwerken van de gegevens zal daarna nog zeker anderhalf jaar in beslag nemen.

In Mali zijn tientallen militairen gearresteerd omdat ze verdacht worden van het voorbereiden van een staatsgreep, melden internationale media. De Malinese junta heeft zich er nog niet publiekelijk over uitgelaten.

De arrestatieactie zou een paar dagen hebben geduurd en nog bezig zijn, maar de autoriteiten hebben er niets over bekendgemaakt. Het is ook niet duidelijk wie er gearresteerd zijn.

Een familielid van een gearresteerde officier zegt tegen Radio France Internationale dat "vannacht twee pick-uptrucks vol gewapende mannen voor ons huis arriveerden en hem meenamen."

De militairen zouden van plan zijn geweest om de junta ten val te brengen. Dit militaire bewind kwam na twee couppogingen in 2020 en 2021 aan de macht. Oud-vicepresident en juntaleider Assimi Goita werd vorige maand voor vijf jaar benoemd tot president van wat een interimregering wordt genoemd, een termijn die "zo vaak als nodig" kan worden verlengd zonder verkiezingen te houden.

Correspondent Afrika Saskia Houttuin:

"In Mali heerst veel onduidelijkheid over deze arrestatiegolf. De junta heeft nog niet bevestigd om wie het gaat, met hoeveel ze zijn en waarom zij zijn opgepakt. De verwachting is dat zij binnenkort alsnog met een verklaring zullen komen.

Dat de opgepakte soldaten daadwerkelijk een coup wilden plegen is zeker mogelijk. Veel Malinezen zijn ontevreden over de aanpak van de junta als het gaat om de strijd tegen terrorisme: het geweld door jihadisten in het land neemt steeds meer toe. Bij aanslagen komen ook regelmatig militairen om het leven.

Ook is er onvrede over de economische situatie in het land en de politieke repressie die steeds verder toeneemt: eerder dit jaar zijn na protesten alle politieke partijen in het land ontbonden.

Tegelijkertijd moeten we ook een slag om de arm houden. Ook al stelt de junta binnenkort dat het gaat om coupplegers: het kan ook een manier zijn om critici of tegenstanders van het regime uit de weg te ruimen. Het 'beramen van een staatsgreep' is dan eigenlijk een excuus dat zij kunnen inzetten om deze arrestatiegolf te rechtvaardigen."

De junta onder leiding van Goita had beloofd dat er na een overgangsperiode democratische verkiezingen zouden worden gehouden, maar dat is nog niet gebeurd. In mei dit jaar ontbond het militaire regime na anti-overheidsprotesten alle politieke partijen.

De door de junta aangestelde regering onder leiding van premier Maïga had eerder kritiek op het militaire regime, wat leidde tot zijn ontslag. Hij wordt mogelijk vervolgd. Een andere kritische oud-premier, Moussra Mara, zit sinds 1 augustus in de gevangenis.

Of hij net zo bekend zal worden als Manneken Pis moet nog blijken, maar Amsterdam heeft er sinds vandaag een beeld bij van een iconische inwoner. Kunstenaar Street Art Frankey maakte een eerbetoon aan 'blotebillenskater' Henri Pronker, die vandaag 69 jaar zou zijn geworden.

Pronker rolschaatste vooral in de jaren 80 en 90 door Amsterdam in zijn string. "Met dit beeld wil ik Amsterdam eraan blijven herinneren dat we zulke kleurrijke mensen moeten omarmen", zegt de kunstenaar tegen AT5. "Vandaar ook dat mijn beeld van Henri een hartje met zijn handen maakt."

Het beeld in Amsterdam-West:

Kunstenaar Frank de Ruwe, beter bekend als Frankey, zag de paradijsvogel zelf vroeger ook door de straten van Amsterdam rijden. "Hij straalde voor mij absolute vrijheid uit. Van hoe hij zich voortbewoog en hoe hij zich niet kleedde tot en met zijn nonchalante schwung. Hij trok zich niks aan van regels."

De Ruwe zag Pronker onder meer op de Eerste Constantijn Huygensstraat in Oud-West, vandaar dat het beeld daar nu hangt. "Paradijsvogels moet je niet in kooien stoppen, maar in nissen zetten, zodat iedereen ze kan zien."

De kunstenaar maakte eerder onder andere een kunstwerk van Buurman & Buurman, die op de Reguliersgracht het straatnaambordje een verfbeurt geven.

De straatartiest is geïnspireerd door Banksy, zei hij in deze reportage vorig jaar:

Ondanks zijn opvallende uiterlijk stond Henri Pronker bekend als bescheiden en verlegen. In 1999 speelde zichzelf in een bijrol in de film Do Not Disturb van Dick Maas.

Stringskater Henri Pronker overleed in 2023 na ziekte. Hij werd 66 jaar oud.

De Palestijnse journalist Anas al-Sharif was misschien wel de bekendste verslaggever die nog werkzaam was in Gaza. Bijna twee jaar lang deed hij bijna non-stop verslag van de gevolgen van de Israëlische aanvallen voor tv-zender Al Jazeera. Dagelijks keken miljoenen mensen, met name in de Arabische wereld, naar zijn verhalen. Gisteravond werd hij door Israël gedood.

Op zijn sociale media verscheen kort daarna zijn afscheidsbericht. "Als deze woorden tot jullie komen, weet dan dat Israël erin is geslaagd om mij te doden en mijn stem tot zwijgen te brengen." Ondanks de hoge prijs voor zijn werk schrijft hij nooit te hebben getwijfeld "om de waarheid te tonen zoals die is, zonder verdraaiing of vervalsing".

De 28-jarige journalist werd gedood naast het Shifa-ziekenhuis, waar hij samen met vijf collega's in een perstent verbleef, die de aanval ook niet overleefden. Kort na zijn dood publiceerde Israël een bericht dat het gelukt was om hem te doden, wat wijst op een gerichte aanval. Israël beschuldigde hem ervan een terreurcel van Hamas te leiden.

Het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) spreekt van een lastercampagne en zegt dat Israël journalisten bestempelt als militanten zonder geloofwaardig bewijs. De BBC zegt informatie te hebben dat Sharif in het verleden voor een mediateam van Hamas werkte. Op zijn sociale media is hij op oude foto's met Hamas-leiders te zien.

Sharif wist dat het leger achter hem aan zat: in april al schreef hij zijn afscheidsbericht. Hij vertelde vorige maand tegen het CPJ dat hij met het gevoel leefde dat hij elk moment gebombardeerd kon worden.

'Monddood maken'

De aanval staat niet op zichzelf, Israël kent een lange geschiedenis van het uitschakelen van Palestijnse journalisten en activisten. In Gaza zijn zeker 192 journalisten en mediamedewerkers gedood door het leger. Nooit eerder werden in een conflictgebied zoveel journalisten gedood. Ook daarvoor werden journalisten, met name van Al Jazeera, verdacht gemaakt en aangevallen.

De liquidatie van Sharif leidt tot een golf van verontwaardiging. "Op het moment dat ik hoorde over Anas, voelde het alsof wij journalisten helemaal alleen zijn", zegt Amal Helles. Zij deed in Gaza verslag van de oorlog, tot ze begin dit jaar met haar kinderen naar Nederland vluchtte. "Zonder zijn woorden en zijn camera voelt het alsof Gaza nu in de steek is gelaten."

Volgens belangenorganisaties is dat juist de bedoeling. Thomas Bruning van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) stelt dat Israël een gericht beleid heeft om journalisten "letterlijk en figuurlijk monddood te maken". De aanval op Sharif en zijn team komt net na de aankondiging van premier Netanyahu dat het leger opnieuw de aanval opent op Gaza-Stad om het gebied militair te bezetten. Als dat gebeurt zou het leger de facto de hele Gazastrook militair bezetten.

Anas al-Sharif werd bijna twee jaar geleden plotseling oorlogsverslaggever, net als andere lokale journalisten. Hij was een van de laatste journalisten die nog actief waren in Gaza-Stad, vlakbij het vluchtelingenkamp Jabalia waar hij opgroeide. Hij volgde een mediastudie aan de universiteit en ontving vorig jaar een prijs van Amnesty International voor zijn werk als mensenrechtenverdediger.

Hij weigerde om het noorden te verlaten en bleef verslag doen van de verwoesting, ontheemding en uithongering van het gebied. Vorige maand deed hij verslag toen een vrouw door de honger instortte naast het Shifa-ziekenhuis, waarna zijn stem brak en hij in tranen uitbarstte. "Ga door Anas", moedigen omstanders hem aan. "Jij bent onze stem."

Voor Palestijnen in Gaza voelde de verslaggever ook daadwerkelijk als hun stem, zegt Helles. "De honger had hem uitgeput, net zoals als de meeste andere mensen en journalisten, maar hij bleef doorgaan." Sharif bedankt in zijn afscheidsbericht zijn vrouw Bayan voor haar steun en schrijft dat hij ervan had gedroomd om zijn dochter Sham en zoon Salah op te zien groeien.

Persvest

Aan het begin van dit jaar was er nog een lichtpuntje. Live op televisie meldde Anas al-Sharif het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas. Hij deed zijn helm af en trok zijn persvest uit, terwijl een menigte achter hem feestvierde, een euforisch beeld dat de wereld over ging. Niet lang daarna besloot Israël om de bombardementen te hervatten.

Kort na de aanval gisteravond werden de lichamen van Anas al-Sharif en zijn collega's uit de brandende perstent gesleept door omstanders. Op het moment dat hij werd gedood had hij zijn blauwe persvest nog aan, maar er was weinig meer van over, was op de beelden te zien. Het feit dat hij journalist was bood hem geen bescherming.

Noot van de redactie

De BBC berichtte in de loop van de dag dat Sharif in de tijd voor het uitbreken van de oorlog werkte voor een mediateam van Hamas. Ook kwam naar voren dat op Sharifs sociale media foto's van hem met Hamas-leiders te zien zijn. Dat is toegevoegd aan dit artikel.

De regering-Netanyahu wil de oorlog in Gaza verder uitbreiden door Gaza-Stad te bezetten. Dit voornemen leidt internationaal tot groeiend verzet en tot een roep om meer te doen om Palestijnse burgers te beschermen, zo ook in de Nederlandse politiek.

'Waarom doet Nederland niet wat het moet doen?' was een van de vele vragen aan demissionair buitenlandminister Veldkamp tijdens een debat vorige week, waar de minister en Kamerleden hun zomerreces voor onderbraken.

Nederland is volgens het internationaal recht verplicht om genocide te voorkomen. Hoofddocent internationaal recht aan de UvA Marieke de Hoon legt in deze podcast uit wat Nederland moet en kan doen om druk uit te oefenen op Israël.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De Colombiaanse presidentskandidaat Miguel Uribe is overleden aan de gevolgen van een schietpartij. Dat meldt zijn vrouw op sociale media. Twee maanden geleden, op 7 juni, werd hij tijdens een campagne-evenement onder meer twee maal in zijn hoofd geschoten. Sindsdien lag hij in kritieke toestand in het ziekenhuis.

De 39-jarige Uribe was een kandidaat voor de presidentsverkiezingen van volgend jaar. Hij was leider van de rechtse oppositie, en had kritiek op de linkse president Gustavo Petro. Kort na de schietpartij noemde die het incident een "daad van geweld, niet alleen tegen zijn persoon, maar ook tegen de democratie".

De politie heeft zes verdachten opgepakt. De vermoedelijke schutter is een jongen van 15 jaar oud. Autoriteiten denken dat de guerrillagroep FARC achter de aanslag zit.

President Álvaro Uribe

Miguel Uribe is geen familie van voormalig president Álvaro Uribe, die de laatste weken verwikkeld was in een geruchtmakende rechtszaak. De vader van de overleden presidentskandidaat Uribe was zakenman en vakbondsleider, zijn moeder was journalist. In 1991 werd zij vermoord tijdens een reddingspoging, nadat zij was ontvoerd door een drugskartel dat werd geleid door Pablo Escobar.

In het noorden van Pakistan zijn zeven mensen omgekomen door modderstromen. Het zijn vrijwilligers die de watertoevoer probeerden te repareren. Drie andere mensen raakten gewond, melden de autoriteiten.

De modderstroom bereikte de stad Danyor in de noordelijke bergregio Gilgit-Baltistan vanochtend vroeg. Reddingswerkers hebben er uren over gedaan om lichamen onder het puin vandaan te halen en de gewonden naar het ziekenhuis te brengen.

De omgekomen vrijwilligers waren bezig met het ontstoppen van een drainagekanaal, dat verstopt was geraakt door plotselinge overstromingen. Die waren veroorzaakt doordat een gletsjermeer buiten zijn oevers was getreden. Het water bracht schade toe aan de belangrijke snelweg Karakoram, die Pakistan met China verbindt.

Woningen en overheidsgebouwen zijn beschadigd geraakt door de overstroming en modderstromen. De autoriteiten proberen de precieze schade nog in kaart te brengen. In een verklaring worden de vrijwilligers "helden" genoemd, "die hun leven gaven voor hun gemeenschap".

Veel gletsjers

De regio Gilgit-Baltistan staat bekend om zijn vele gletsjers, die volgens de officiële website van de regio verantwoordelijk zijn voor 75 procent van de watertoevoer van Pakistan. Vorige maand werd de regio nog geraakt door aardverschuivingen, waardoor achttien toeristen om het leven kwamen.

Pakistan beleeft een bijzonder hevig moessonseizoen. Zware regens en overstromingen hebben sinds 26 juni al meer dan 300 levens geëist in het hele land.

Internetcriminelen hebben privégegevens van 485.000 vrouwen gestolen uit een laboratorium dat onderzoek deed voor Bevolkingsonderzoek Nederland.

De vrouwen deden mee aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, via een uitstrijkje bij de huisarts of een zelftest. Deelnemers aan andere onderzoeken zijn niet getroffen, stelt Bevolkingsonderzoek Nederland.

De impact van het datalek is nog onduidelijk. Zeker is dat er onderzoeksgegevens zijn ingezien, maar of dat voor alle vrouwen geldt, wordt nog onderzocht. Ook naam- en adresgegevens zijn ingezien, evenals namen van zorgverleners en verwijzingen van huisartsen. Er zijn data "ontvreemd", maar of dat voor alle data geldt, is onbekend.

Meerdere jaren

"Het gaat waarschijnlijk om onderzoeksgegevens uit meerdere jaren", laat een woordvoerder van Bevolkingsonderzoek Nederland weten. Dat gaat terug tot 2016. Jaarlijks doen 700.000 vrouwen mee aan het bevolkingsonderzoek.

De vrouwen krijgen in de komende weken een brief met meer informatie. Ze moeten alvast rekening houden met misbruik van hun privégegevens; zo zouden internetcriminelen zeer gericht phishing-mails kunnen versturen.

Wat kunnen criminelen met deze data?

"Voor internetcriminelen zijn privégegevens van mensen simpelweg geld waard", zegt techredacteur Joost Schellevis. "Die worden verkocht, want daarmee kunnen andere criminelen zeer gerichte phishing-aanvallen opzetten of identiteitsfraude plegen. Daarbij geldt: hoe gevoeliger en hoe betrouwbaarder de informatie, hoe meer je ervoor kunt vragen.

"Een andere manier waarop internetcriminelen geld verdienen, is afpersing. Een gehackte organisatie wordt dan onder druk gezet om te betalen. Doen ze dat niet, dan belandt de gestolen informatie gewoon op internet. Dat zou hier in potentie dus ook kunnen gebeuren, al zijn daar zeker nog geen concrete aanwijzingen voor."

Het aantal van 485.000 blijkt uit onderzoek door het getroffen laboratorium, Clinical Diagnostics in Rijswijk. Dat bedrijf bevestigt te zijn gehackt maar wil geen inhoudelijke vragen beantwoorden.

Of bij de hack ook gegevens van andere opdrachtgevers zijn getroffen, is nog onbekend. Onafhankelijk onderzoek moet uitwijzen wat er precies is gebeurd.

Staatssecretaris Tielen (VVD) van Jeugd, Preventie en Sport "betreurt" het datalek. "Meedoen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is al spannend genoeg. Deelnemers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun gegevens veilig zijn." De staatssecretaris benadrukt dat mensen met eventuele zorgen kunnen bellen of mailen met Bevolkingsonderzoek Nederland.

Opgeschort

Samenwerking met het bewuste laboratorium is tijdelijk opgeschort en alle lopende onderzoeken worden elders gedaan. Wie nu nog meedoet aan een onderzoek, hoeft dus niet te vrezen voor haar data, stelt de overheidsorganisatie die in opdracht van het RIVM het bevolkingsonderzoek uitvoert.

Hoewel de hackers onderzoeksgegevens konden inzien, hebben ze die niet kunnen aanpassen, stelt de organisatie in een schriftelijke verklaring. Onderzoeken hoeven daarom niet opnieuw te worden gedaan.

Vanaf morgenochtend 10.00 uur is het Nationaal Hitteplan van kracht. Dat heeft het RIVM na overleg met het KNMI besloten. Het plan geldt voor heel Nederland.

Omdat het de komende dagen erg warm wordt, heeft het RIVM de waarschuwing afgegeven. Vanaf morgen gaat de temperatuur in het zuiden ruim over de grens van 30 graden en is het tropisch warm. In de dagen daarna kan het nog warmer worden.

Dagen waarop het warmer wordt dan 27 graden worden gezien als hete dagen. Mensen uit kwetsbare groepen zoals ouderen, kinderen en langdurig zieken riskeren dan gezondheidsproblemen zoals uitdroging en hitteberoerte. Ouderen zijn het kwetsbaarst doordat zij hun lichaamstemperatuur slechter onder controle kunnen houden en minder dorstgevoel hebben.

Wat is het Nationaal Hitteplan?

Het Nationaal Hitteplan is het waarschuwingssysteem van het RIVM bij hitte. Met dit systeem wil het instituut iedereen die zorgt voor een kwetsbaar persoon waarschuwen om extra goed op te letten.

Wanneer het heel warm is waarschuwt het RIVM normaal alleen zorgorganisaties, maar als het Nationaal Hitteplan geactiveerd wordt, dan richt het zich op iedereen die zorg verleent.

Wanneer is het van toepassing?

Als er minimaal 4 dagen een temperatuur van boven de 27 graden wordt verwacht. Het RIVM overlegt met het KNMI over het Hitteplan.

Als blijkt dat er een dag van tevoren een waarschuwing moet worden gegeven omdat het de volgende dag 27 graden of warmer wordt, dan is het Nationaal Hitteplan geactiveerd.

Wie horen bij 'kwetsbare groepen'?

75-plussers zijn de grootste kwetsbare groep mensen. Zij kunnen hun lichaamstemperatuur minder goed reguleren. Andere groepen die het RIVM als kwetsbaar ziet zijn zwangeren, daklozen en mensen met overgewicht.

Ook (hele) jonge kinderen, chronisch zieken en mensen die bepaalde medicijnen gebruiken worden extra geïnformeerd door instanties.

Welke maatregelen worden genomen?

Zorgorganisaties en -instellingen besluiten zelf welke maatregelen zij nemen na activering van het plan. Wel gelden er adviezen, bijvoorbeeld om lichamelijke activiteiten vóór 12.00 uur of na 18.00 uur te doen en langs de apotheek te gaan voor advies over medicijngebruik tijdens hitte.

Het RIVM roept mantelzorgers en zorgprofessionals op om extra aandacht te hebben voor deze groepen. Het gezondheidsinstituut raadt deze mensen en hun omgeving aan om voldoende drinkwater in de buurt te hebben, het huis koel te houden en alleen vroeg in de ochtend of laat in de avond naar buiten te gaan.

Eind juni was het hitteplan voor het laatst van kracht. Toen was het in het hele land tropisch warm.

Het begon met een paar barsten in de woning van Ali Farren. Maar geleidelijk werd het probleem steeds erger. Binnen een paar jaar was de voorkant van zijn huis veranderd in een spinnenweb van barsten en scheuren. Het duurde niet lang voordat de eerste stukken muur afbrokkelden.

Dit is in een notendop het grootste bouwschandaal uit de Ierse geschiedenis.

Ali Farren woont in Malin Head, de noordelijkste punt van Ierland in de regio Donegal. Hier aan de Atlantische Oceaan ben je overgeleverd aan de elementen. Het weer is woest en de wind en regen ongenadig hard.

"We hadden laatst weer een zware storm. De wind gierde door de barsten en gaten van je woning en het hele huis bewoog mee. Het is zenuwslopend."

Farren is niet de enige. Duizenden streekgenoten wonen in huizen die langzaam uit elkaar vallen. "Dit was bedoeld als huis voor de rest van mijn leven, maar het is te onveilig om erin te wonen."

Defecte betonblokken

Boosdoeners zijn de mineralen pyriet en pyrrhotiet die bestaan uit zwavel en ijzer. De meeste huizen in Ierland worden gebouwd met betonblokken. Betonproducenten haalden de grondstoffen uit plaatselijke steengroeven, maar die bevatten te hoge concentraties pyriet en pyrrhotiet. Als ze in aanraking komen met vocht, leidt het tot een reeks chemische reacties die de structuur van het beton aantasten. Het beton zet uit en verbrokkelt uiteindelijk.

"Als dit proces begonnen is, is er geen weg terug meer. It's a runaway train", zegt Paul Dunlop. "Dit kun je onmogelijk repareren."

Dunlop is hoogleraar geografie en milieuwetenschappen van de Universiteit van Ulster. Hij en collega's waren de eersten die de ware oorzaak van het schandaal blootlegden.

Volgens Dunlop had het nooit zover mogen komen. "Er gelden strenge Europese regels voor betonproductie. Zo mag maar maximaal 1 procent van de betonmix uit zwavel bestaan dat vrijkomt door pyriet. Als het boven die limiet komt, mag je het beton niet gebruiken."

Maar in de praktijk was de concentratie vele malen hoger. Het schandaal is terug te leiden tot de cowboyjaren van de Ierse huizenbouw. In het begin van deze eeuw maakte Ierland een krankzinnige huizenboom door.

Betonproducenten lapten de regels aan hun laars en de overheid controleerde de kwaliteit van het beton nauwelijks. De Europese Commissie is inmiddels een strafprocedure begonnen tegen Ierland voor het niet naleven van de regels.

De eerste problemen kwamen rond 2010 aan het licht, maar de omvang van het schandaal is nog steeds niet helemaal duidelijk. Volgens officiële schattingen gaat het om 7000 tot 10.000 woningen. "Maar ze hebben nooit een inventarisatie gemaakt van bedrijfspanden en overheidsgebouwen", constateert Dunlop. "In totaal kan het om 30.000 gebouwen gaan."

"Politici negeren ons"

De overheid reageerde aarzelend op deze ramp in slow motion. Het duurde jaren voordat Dublin geld vrijmaakte voor getroffen huizenbezitters. In theorie heb je recht op een volledige vergoeding voor de sloop van je woning en de bouw van een nieuw pand, maar de praktijk is weerbarstiger. Huizenbezitters betalen vaak alsnog tienduizenden euro's. Geld dat veel inwoners van de verarmde regio niet hebben.

Patrick McLaughlin, vader van zes kinderen, woont in een kleine boerderij op de hellingen van Urris Hills in Donegal. Zijn woning werd in 2014 gebouwd, maar valt nu langzaam uit elkaar. Hij wijst op stukken beton die zijn afgebroken. Als je zo'n brokstuk met je vuist samenknijpt, valt het in gruis uit elkaar.

Hij noemt het emotioneel slopend. "Al mijn kinderen zijn hier opgegroeid. Ik zou dit huis willen nalaten aan mijn kinderen, maar dat kan niet meer."

Op vakantie gaat hij niet en hij kan ook geen geld sparen voor zijn kinderen als ze bijvoorbeeld willen studeren. Al het extra geld dat hij verdient, zet hij opzij voor het geval zijn woning definitief onbewoonbaar is.

Naast zijn boerderij heeft hij protestborden geplaatst waarmee hij aandacht vraagt voor het schandaal. Hij heeft zich niet aangemeld voor compensatie, omdat hij alle vertrouwen in de overheid kwijt is.

"We zijn een vergeten regio. Politici luisteren niet naar ons. Ze denken dat we maar een stel hillbillies zijn die je makkelijk kan negeren." Dat is een breed gedragen gevoel in Donegal, een regio die ver verwijderd is van de machtscentra in Dublin.

Ali Farren laat zich echter niet zomaar opzij zetten. Samen met andere huizenbezitters heeft hij een politieke partij opgericht, de 100% Redress Party (letterlijk vertaald: de 100% Vergoeding Partij). En met succes: de partij heeft inmiddels vier gemeenteraadszetels en een zetel in het landelijke parlement veroverd.

Toch maakt Farren zich geen illusies. "Het zal waarschijnlijk decennia duren voordat alle woningen vervangen zijn. Maar zolang we genoeg deuren intrappen in Dublin, kunnen we ervoor zorgen dat dit nooit meer gebeurt en dat we de 100 procent vergoeding krijgen die we verdienen."

Bij een ongeluk in Grijpskerk in Groningen zijn drie mensen om het leven gekomen. Twee auto's botsten rond 09.00 uur door onbekende oorzaak frontaal op elkaar.

Het ongeluk gebeurde op de Friesestraatweg (N355). In een van de auto's zaten twee mensen, in de andere auto zat alleen de bestuurder. Alle inzittenden zijn ter plekke overleden, meldt de politie. Het gaat om twee mannen (62 en 73) uit de gemeente Westerkwartier en een 50-jarige vrouw uit de gemeente Noardeast-Fryslân.

Direct na het ongeluk rukten verschillende hulpdiensten uit, waaronder meerdere ambulances, brandweerwagens en een traumahelikopter.

De politie heeft sporenonderzoek gedaan op de plek van het ongeluk:

Volgens RTV Noord zat in één van de auto's ook een hond. Het dier zou na het ongeluk zijn gevlucht.

Burgemeester leeft mee

Burgemeester Ard van der Tuuk van de gemeente Westerkwartier is geschrokken van het dodelijke ongeval in zijn gemeente. "Ik werd vanochtend rond 09.30 uur gebeld door de politie met een eerste mededeling. Toen was er verder nog niet zo heel veel bekend, maar je schrikt enorm van zo'n tragisch ongeval, waar uiteindelijk drie doden bij te betreuren zijn."

Van der Tuuk leeft mee met de nabestaanden. "Als mensen zo plotseling weggerukt worden uit de samenleving, is dat zo triest voor de directe nabestaanden, maar ook voor de omgeving waar mensen natuurlijk gewoon actief in zijn. Dan is het zoeken naar hoe je dit een plek geeft."

De N355 tussen Grijpskerk en Visvliet werd na het ongeluk in beide richtingen volledig afgesloten. De weg is inmiddels weer vrij.

Twee mannen zijn in de Indonesische provincie Atjeh veroordeeld tot tachtig stokslagen omdat ze volgens de shariarechtbank seks met elkaar hebben gehad.

De twee mannen (20 en 21) werden in april gezien toen ze samen hetzelfde toilet in een publiek park ingingen. Omstanders spraken de patrouillerende shariapolitie aan, die het toilet openbrak en de twintigers zoenend en knuffelend aantrof. Daarop werden de mannen gearresteerd.

Omdat de shariarechtbank het gebeurde als een seksuele daad beschouwt, zijn de mannen veroordeeld tot de stokslagenstraf, die in het openbaar wordt toegediend.

De zaak diende achter gesloten deuren in de provinciale hoofdstad Banda Atjeh. Het is voor de vijfde keer sinds 2015 dat mannen met stokslagen worden bestraft voor een homoseksuele daad.

Correspondent Zuidoost-Azië Mustafa Marghadi:

"Atjeh is de enige provincie in Indonesië waar homoseksuele relaties strafbaar zijn. Want Atjeh is de enige provincie waar shariawetgeving van toepassing is.

Voor de tsunami in 2004 was er decennialang een bloedige onafhankelijkheidsstrijd gaande in het diepreligieuze Atjeh. Om effectief hulp te bieden na de verwoestende tsunami bood Jakarta de regio vrede aan met verreikende autonomie en vooral de ruimte om eigen shariawetten toe te passen.

Zo zijn er shariarechtbanken en een shariapolitie opgezet die de autoriteit hebben om streng islamitische verordeningen te handhaven en overtredingen te bestraffen met lijfstraffen. Je kunt dus stokslagen krijgen voor homoseksuele relaties, maar ook voor heteroseks buiten het huwelijk, het drinken van alcohol en gokken.

Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International hebben vorig jaar 135 mensen lijfstraffen gekregen in Atjeh voor overtreding van de sharia."

Er is steeds minder animo voor bestuursfuncties bij studentenorganisaties. Daarvoor waarschuwt het Studenten Convenant, een samenwerkingsverband van tientallen organisaties, onder meer het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV) en het Erasmus Student Network (ESN). Zij maken zich zorgen: "Het is elk jaar weer spannend of studentenorganisaties kunnen voortbestaan."

Studentenverenigingen en studentenorganisaties houden onder meer sportaccommodaties voor studenten draaiende, en organiseren introductieweken voor steden en opleidingen. Daarmee spelen ze een belangrijke rol in de studentenwereld.

"Door een afname van het aantal studenten dat een bestuursjaar wil of kan doen, dreigen veel studentenorganisaties te verdwijnen, met alle gevolgen van dien", schrijft het convenant in een persbericht.

Lage vergoeding

Sarah Evink, voorzitter van ISO, merkt dat de afgelopen jaren studentenorganisaties zijn opgeheven. Er zijn steeds minder aanmeldingen voor bestuursfuncties door toenemende prestatiedruk en financiële belemmeringen bij studenten. "Studenten krijgen vaak geen of een lage vergoeding, terwijl het werk intensief is. Er moet daardoor vaak extra geleend worden terwijl de kans op studievertraging juist oploopt. Verder moeten studenten soms collegegeld betalen terwijl ze geen vakken volgen tijdens het besturen", aldus Evink.

Evink legt uit dat vooral kleine verenigingen met weinig leden ophouden te bestaan. Ze vindt het schrijnend dat studentenorganisaties noodgedwongen hun deuren moeten sluiten. "Deze waardevolle plekken waar studenten zich kunnen ontwikkelen en ontspannen verdwijnen, terwijl het mentaal al slecht gaat met veel studenten."

Ook grotere organisaties worden getroffen. Een recent voorbeeld is de Batavierenrace tussen Enschede en Nijmegen, de grootste studenten-estafetteloop van de wereld. "Dit jaar konden ze daar geen bestuur voor vinden. Gelukkig kon het evenement wel in een andere vorm doorgaan, maar nu moesten studenten rondjes rennen over een campus, in plaats van dat zij van stad naar stad liepen", aldus Evink.

Studievertraging

In Groningen wordt jaarlijks de KEI-week georganiseerd, de introductieweek voor het studentenleven in de stad. Niels van der Schaft is voorzitter van het evenement, en loopt tegen het einde van zijn bestuursjaar. Hij vertelt dat de stichting die verantwoordelijk is voor de KEI-week moeite had om een bestuur voor komend jaar samen te stellen. "Het is net op tijd gelukt, maar de deadline voor aanmeldingen is twee keer uitgesteld omdat er weinig animo was", vertelt hij.

Volgens Van der Schaft zijn studenten bang dat zij studievertraging oplopen wanneer zij kiezen voor een bestuursjaar. Hij vertelt dat de langstudeerboete daarbij ook een rol speelt. "Een bestuursjaar kost tijd. Ik was soms tachtig uur per week bezig met organiseren", geeft hij aan. Hij kreeg een bestuursbeurs van omgerekend één euro per uur. "Daar kun je niet van leven. Ik denk dat er meer animo zou zijn als de vergoeding vanuit hogescholen en universiteiten hoger lag. En misschien wanneer die maandelijks werd betaald in plaats van eenmalig."

Van der Schaft zegt dat hij bewust heeft gekozen voor een bestuursjaar: "Ik wilde me liever op deze manier ontwikkelen dan bijvoorbeeld gaan reizen. Gelukkig had ik er voor gespaard, want tijd voor een baantje had ik niet. Maar het was het allemaal waard, je bent echt iets aan het neerzetten."

In juni verstuurde het Studenten Convenant een brief aan het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, vlak na de val van het kabinet. In de brief werd minister Eppo Bruins opgeroepen met een plan te komen om besturen toegankelijker te maken. Tot op heden is er niet op de brief gereageerd.