NOS Nieuws - Algemeen

Llanfair­pwllgwyngyll­gogery­chwyrn­drobwll­llan­tysilio­gogo­goch mag dan beroemd zijn als een van de langste plaatsnamen wereldwijd, veel andere namen in het Welsh dreigen verloren te gaan omdat ze in onbruik raken. Wales roept daarom de hulp in van het publiek.

Via een nieuwe site kunnen moedertaalsprekers nu topografische benamingen insturen die zij gebruiken. Wie een naam in het Welsh kent van een berg, rivier, veld of bos, maar ook van huizen, bruggen, ruïnes of molens, wordt gevraagd bij te dragen.

"Je kunt helpen deze plaatselijke namen te bewaren voor toekomstige generaties, of het nu gaat om de naam die je grootvader gebruikte voor een plaatselijk veld, de naam in het Welsh voor een heuvel in de buurt of de historische naam van je straat of huis", legt de overheid van Wales uit in een persbericht.

Volgens de initiatiefnemers zijn veel van deze namen nooit centraal geregistreerd. Ook is de kans drie keer groter dat bij een overdracht een naam in het Welsh Engels wordt in plaats van andersom.

"Plaatsnamen vertellen het verhaal van wie we zijn en waar we vandaan komen", zegt staatssecretaris voor het Welsh Marke Drakeford. "Op deze manier zijn onze namen beschermd voor de toekomst."

Uitspraak

Wie wil bijdragen moet op een digitale kaart de plek aanwijzen waar het om gaat en het liefst ook een bron uploaden voor de plaatselijke benaming. De overheid gaat de gegevens beschikbaar stellen aan publieke kaartmakers, zoals Wikipedia en Open Street Map.

Gebruikers wordt ook gevraagd opnames in te sturen van uitgesproken plaatsnamen, zodat die bijvoorbeeld op Wikipediapagina's gebruikt kunnen worden als voorbeeld voor de juiste uitspraak.

Het Welsh is een Keltische taal die vandaag de dag door iets meer dan een kwart van de inwoners van Wales wordt gesproken, ruim 800.000 personen. Ongeveer een op de zeven mensen in Wales gebruikt de taal dagelijks.

Slissen en rollen

Eeuwenlang deed de Britse overheid er veel aan om het Welsh te onderdrukken, waardoor het aantal sprekers afnam. Recentelijk zijn er juist meer projecten om de taal behouden en is het aantal sprekers stabiel.

De taal heeft een aantal kenmerken die ongebruikelijk zijn in andere Europese talen, zoals een slisklank die als een dubbele L wordt gespeld en een opmerkelijk rollende R. Plaatsnamen worden in Cymru vaak tweetalig aangegeven, zoals Cardiff/Caerdydd, Swansea/Abertawe of Wrexham/Wrecsam.

Voor Llanfair­pwllgwyngyll­gogery­chwyrn­drobwll­llan­tysilio­gogo­goch bestaat een ezelsbruggetje:

Het is zeer twijfelachtig of de miljarden euro's die het kabinet uitgeeft om de woningnood te bestrijden daadwerkelijk leiden tot versnelling van de woningbouw en meer woningen. Dat schrijft de Algemene Rekenkamer, die de zogeheten Woningbouwimpuls (Wbi) tegen het licht hield.

Demissionair minister Keijzer zou de Wbi moeten heroverwegen of drastisch aanpassen, is het advies.

De afgelopen vier jaar was er 2,25 miljard euro gereserveerd voor de regeling. Gemeenten krijgen een bijdrage van het Rijk om ze te helpen "sneller, meer en meer betaalbare" woningen te bouwen. Maar van de eerste twee doelen komt weinig terecht, constateert de Rekenkamer. Wel heeft de Wbi een duidelijk positief effect op het aantal betaalbare woningen.

Net zo vaak vertraging

Het is door allerlei factoren lastig om op dit moment nieuwbouwprojecten van de grond te krijgen. Om voor een bijdrage van het Rijk in aanmerking te komen, moeten projecten aan een aantal voorwaarden voldoen.

Maar de projecten die werden afgewezen gingen in de meeste gevallen ook gewoon door, schrijft de Rekenkamer. Het is daarom lang niet zeker dat de Wbi ook daadwerkelijk tot meer gebouwde woningen leidt.

Over de gewenste versnelling van de woningbouw is de Rekenkamer duidelijk: die is er niet. Bij projecten met een bijdrage van het Rijk treedt net zo vaak vertraging van de bouw op als bij projecten die werden afgewezen. Eigenlijk moet bij projecten met een Wbi-bijdrage binnen drie jaar na de toekenning van het geld de eerste paal de grond in, maar dat lukte tot nu toe maar in 62 procent van de gevallen.

Lange procedures bij de Raad van State en tijdrovende onderzoeken naar allerlei zaken als geluidsoverlast, parkeerdruk en beschermde diersoorten veroorzaken nog al eens vertraging. Dat wordt niet voorkomen met een bijdrage van het Rijk, concludeert de Rekenkamer. "Meer publiek geld is hier dus niet de oplossing." Ook het personeelstekort speelt de bouw parten.

Betaalbaar

Op één punt ziet de Rekenkamer wel een positief effect van de regeling: bij projecten met een Wbi-bijdrage is het percentage 'betaalbare' woningen hoger dan bij afgewezen projecten. De minister zou de regeling zo kunnen aanpassen dat deze alleen nog gericht is op het stimuleren van betaalbare nieuwbouw.

Een andere mogelijkheid is om alleen nog complexe bouwprojecten te stimuleren. Sowieso moet het kabinet werk maken van kortere procedures en meer bouwlocaties, vindt de Rekenkamer. Minister Keijzer wil dat doen, maar de Rekenkamer constateert dat ze ondertussen wel een nieuwe ronde heeft aangekondigd van de omstreden Wbi-regeling.

Niet eens met Rekenkamer

Keijzer laat in een reactie ook weten dat ze het niet eens is met de Rekenkamer, omdat die zich volgens haar baseert op "verkeerde inzichten". De Rekenkamer heeft de Wbi-projecten vergeleken met een te beperkte groep projecten zonder steun, stelt ze.

Ze blijft erbij dat de rijksbijdrage "noodzakelijk is geweest om ervoor te zorgen dat woningbouwprojecten van de grond komen met voldoende betaalbare woningen".

De lange wachttijden voor vluchtelingen in Nederland hebben een negatief effect op hun gezondheid, zegt Vluchtelingenwerk Nederland. Op dit moment wachten zo'n 50.000 mensen op de beslissing of ze hier mogen blijven. Een deel van hen wacht al meer dan twee jaar.

Dat levert volgens Vluchtelingenwerk veel stress op, wat weer leidt tot fysieke en mentale problemen. "Dat heeft ook weer effect op hoe zij op een later moment weer in Nederland kunnen deelnemen aan de samenleving, want het brengt hen veel schade toe", zegt Iris van Deinse van Vluchtelingenwerk.

"Vluchtelingen geven aan dat zij eigenlijk grip willen op de situatie. Ze willen niets liever dan deelnemen aan de samenleving: werken, iets nuttigs doen met de tijd. Maar dat lukt gewoon niet als ze moeten wachten op een beslissing. Ze hebben bijvoorbeeld een BSN-nummer nodig om te kunnen werken." Die kunnen mensen pas na zes maanden aanvragen, maar daar is ook een wachtlijst voor. "Hun leven staat dus stil."

IND

Het lange wachten heeft niet alleen invloed op hun mentale en fysieke gezondheid, maar ook op de aanvraagprocedure. "Je moet je voorstellen dat je naar de IND gaat en daar heel gedetailleerd moet uitleggen waarom je bent gevlucht om wel of niet asiel te krijgen. Als je lang moet wachten, zakken de details over wat je hebt meegemaakt ook weer weg."

Opnieuw te veel mensen in aanmeldcentrum Ter Apel

De lange wachttijden voor de behandeling van een asielaanvraag draagt ook bij aan de drukte in het aanmeldcentrum in Ter Apel. Het COA zegt dat afgelopen nacht daar 2120 asielzoekers sliepen. Het is voor het eerst sinds november vorig jaar dat dit aantal boven de 2100 ligt.

Met de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel ligt, heeft het COA afgesproken dat er maximaal 2000 mensen mogen verblijven in het aanmeldcentrum. Voor elke dag dat er te veel mensen zijn, moet het COA 50.000 euro aan de gemeente betalen. Het totaalbedrag is inmiddels opgelopen tot 700.000 euro.

Om de lange wachttijden op te lossen, is het volgens Vluchtelingenwerk nodig om de IND te versterken, dat de asielaanvragen beoordeelt. Er zou niet alleen voldoende personeel moeten zijn, ook zou de organisatie een stabiele financiering moeten krijgen om dat personeel te kunnen behouden.

Daardoor zou de dienst ook sneller eruit kunnen filteren wie absoluut geen kans maakt op verblijf in Nederland en zo sneller duidelijkheid kunnen geven, zegt Vluchtelingenwerk.

Meer grip

Nu is het zo dat de organisatie de afgelopen jaren op en weer af moest schalen als het aantal asielaanvragen toenam of daalde. Daarnaast waarschuwde de IND zelf ook dat de nieuwe asielplannen die het kabinet heeft tot nog meer werk zullen leiden, waardoor het behandelen van aanvragen nog langer kan gaan duren.

"Maar wat ook zou helpen is dat ze bij de start van de procedure een persoonlijke verwachte behandeldatum zouden kunnen krijgen. Het is ook belangrijk dat mensen het dan tijdig weten als dat niet gehaald wordt", zegt Van Deinse van Vluchtelingenwerk. "Nu weten mensen simpelweg niet wanneer ze nieuws krijgen."

De Amerikaanse autoriteiten hebben afgelopen week 670 vermeende leden van het Mexicaanse Jaliscokartel gearresteerd. Dat meldt de DEA, de Amerikaanse overheidsdienst die zich bezighoudt met de bestrijding van drugssmokkel, in een verklaring.

Daarnaast zijn er grote hoeveelheden drugs ingenomen: de autoriteiten spreken van ruim 90 kilo fentanylpoeder, ruim 6000 kilo meth en bijna 23.000 kilo cocaïne. Er zou ook ruim 18 miljoen dollar en 244 vuurwapens zijn ingenomen.

De arrestatiegolf volgt op een grote reeks arrestaties eerder deze maand, die het Sinaloakartel trof, de aartsrivaal van het Jaliscokartel. Toen werden ook ruim zeshonderd vermeende kartelleden opgepakt en grote hoeveelheden drugs, wapens en geld ingenomen.

'Terreurorganisaties'

Zowel het Sinaloakartel als het Jaliscokartel is in februari van dit jaar door de Amerikaanse regering aangemerkt als buitenlandse terroristische organisatie, waardoor meer mankracht en geld is vrijgekomen om de Mexicaanse criminele organisaties aan te pakken.

Voor de Amerikaanse president Trump staat de aanpak van georganiseerde misdaad uit Latijns-Amerika, samen met het terugdringen van drugssmokkel richting de VS, hoog op de beleidsagenda. Op straffe van hoge handelstarieven en onder dreiging van een militaire interventie, wordt de Mexicaanse regering onder druk gezet om meer te doen om de drugsbendes in hun land aan te pakken.

Mexico heeft daarom tientallen criminele kopstukken uitgeleverd aan de VS en zelf op grote schaal militairen ingezet om de kartels te bestrijden. Met name in de staat Sinaloa, waar het Sinaloakartel zijn thuisbasis heeft, grijpt de regering met harde hand in. De uitleveringen van kopstukken en de aanwezigheid van militairen zorgen voor grote problemen voor dat kartel, maar de grootste problemen komen van binnenuit.

El Chapo vs. El Mayo

Sinds ruim een jaar zijn de twee machtigste facties binnen het Sinaloakartel in oorlog met elkaar. De ene groep, aangevoerd door de twee zonen van drugsbaas Joaquín 'El Chapo' Guzmán, vechten een bloedige machtsstrijd uit tegen de zoon van Ismael 'El Mayo' Zambada, die samen met El Chapo het Sinaloakartel oprichtte.

Aanleiding is het verraad dat weer een andere zoon van El Chapo pleegde door El Mayo te ontvoeren en in een vliegtuigje naar de VS te vliegen en uit te leveren aan de FBI.

Het Jaliscokartel profiteert volop van de interne machtsstrijd binnen het Sinaloakartel en de toegenomen aanwezigheid van militairen in Sinaloa. Los Chapitos, zoals de zonen van El Chapo worden genoemd, zijn zo verzwakt dat ze eind vorig jaar volgens Amerikaanse en Mexicaanse inlichtingenrapporten het ondenkbare deden: ze zochten toenadering tot het Jaliscokartel, hun aartsrivaal, voor hulp.

Smokkelnetwerk

Het Jaliscokartel zou dit deel van het Sinaloakartel bijstaan in hun interne oorlog door ze te voorzien van wapens en huurlingen. Het Sinaloakartel opent in ruil daarvoor hun decennia oude smokkelnetwerk aan de grens met de VS, waar nog altijd tientallen tunnels van Mexico naar de VS lopen en waardoor grote hoeveelheden drugs worden gesmokkeld.

Voor het Jaliscokartel betekent dit dat zij momenteel de volledige cocaïneroute, van de bron in Colombia, Peru en Bolivia, tot de doorvoer via Ecuador en Midden-Amerika door naar de Pacifische kust van Mexico, tot het eindstation in de VS domineren.

Terwijl de Amerikaanse regering een oorlogsvloot opbouwt in de Caribische Zee en Venezolaanse boten opblaast, komen de meeste drugs met eindbestemming Verenigde Staten vanaf de andere kant. En terwijl de Amerikaanse regering zich vooral focust op de aanpak van fentanyl en het gebruik daarvan sinds 2023 daalt, stijgt het gebruik van cocaïne juist in de VS, met name aan de westkust.

El Mencho

Intussen blijven de Amerikaanse autoriteiten, met de DEA voorop, speuren naar de leider van het Jaliscokartel: de mysterieuze 'El Mencho', volledige naam Nemesio Rubén Oseguera Cervantes. Hij heeft een prijs van 15 miljoen dollar op zijn hoofd, en is gezien de huidige macht van het Jaliscokartel in Latijns-Amerika, Noord-Amerika en Europa, mogelijk de machtigste drugsbaas ter wereld.

The Wall Street Journal schreef onlangs op basis van Mexicaanse inlichtingenbronnen over El Mencho, die zou verblijven in de westelijke Sierra Madre, een bergketen langs de Mexicaanse westkust. Hij zou daar in een zwaarbeveiligd complex wonen, met bodyguards die onder meer RPG 7-raketwerpers dragen. Onder hen goed getrainde Colombiaanse huurlingen. Het gebied rond het complex zou zijn bezaaid met landmijnen en El Mencho zou zich alleen verplaatsen in een konvooi van gepantserde voertuigen.

Het verhaal bevestigde wat men in Mexico al langer wist: autoriteiten weten waar de grootste kartelbazen zich bevinden. Alleen, hen proberen op te pakken betekent een enorme veldslag. Iets waar geen regering zich aan durft te branden. En zo blijven de dreigementen van een militaire interventie door de VS steevast op tafel.

De vuilstortplaats op Bonaire moet zo snel mogelijk worden gesloten, vindt de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen. In een brief aan de Tweede Kamer noemt hij de situatie op het eiland onhoudbaar.

"Het kan en mag niet zo zijn dat wat in Europees Nederland ondenkbaar is, in Caribisch Nederland gewoon gangbaar is."

Omwonenden maken zich al jaren zorgen over de vuilstort. Er komen schadelijke en giftige stoffen vrij in de lucht en er breken geregeld branden uit. Vorig jaar kwam de Inspectie Leefomgeving en Transport al tot de conclusie dat de situatie urgent en zorgwekkend is.

Verbeteringen bleven tot nu toe uit, tot frustratie van bewoners. "Ja, er zijn vergaderingen en rapporten, maar nu zitten we opnieuw in de rook en de schadelijke dampen", zei een van de omwonenden na een brand vorig jaar.

'Tijd dat overheid luistert'

Ombudsman Van Zutphen bracht daarop begin deze maand een bezoek aan Bonaire om met omwonenden van de vuilstort en de directie van het afvalverwerkingsbedrijf te spreken. Hij komt tot de conclusie dat bewoners zich niet gehoord voelen, terwijl zij al jaren in onmogelijke omstandigheden leven.

"Mensen willen weten hoe het met hun gezondheid gaat, dat is een terechte vraag. Het is tijd dat de overheid naar hen luistert", zegt Van Zutphen. De afvalverwerker heeft volgens hem niet genoeg middelen en materiaal om goed hun taak uit te voeren op het eiland. De overheid moet daarom ingrijpen.

De Tweede Kamer debatteert vandaag over de situatie rond de vuilstort op Bonaire.

Wereldwijd is er positief en hoopvol gereageerd op het plan voor Gaza dat de Amerikaanse president Trump gisteren presenteerde. Geflankeerd door de Israëlische premier Netanyahu kondigde Trump in het Witte Huis een 20-stappenplan aan voor Gaza. Hamas, dat niet was betrokken, heeft nog niet inhoudelijk gereageerd.

Het plan kon in een gezamenlijke verklaring op goedkeuring rekenen van acht landen die traditioneel Gaza steunen. Saudi-Arabië, Turkije, Egypte, Jordanië, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten, Indonesië en Pakistan prezen Trumps leiderschap en "zijn oprechte pogingen een eind te maken aan de oorlog in Gaza".

Volgens de acht landen maakt het plan de weg vrij voor een tweestatenoplossing. Ze zijn daarom bereid mee te helpen met de uitvoering ervan.

De belangrijkste punten

Het 20-puntenplan voorziet in de vrijlating van alle gijzelaars binnen 72 uur. In ruil daarvoor laat Israël bijna 2000 Palestijnse gevangenen gaan en wordt hulpverlening aan de Gazastrook hervat.

Hamas moet de wapens neerleggen en zijn leidende rol in het gebied opgeven. In plaats daarvan komt een tijdelijke overgangsregering van deskundige Palestijnen en internationale experts, onder toezicht van een internationale "Vredesraad", waar onder andere Trump zelf en de Britse oud-premier Blair in zitten.

Uiteindelijk moet de Palestijnse Autoriteit de macht overnemen, maar pas als die grondige hervormingen heeft doorgaan. Welke precies is niet duidelijk. Een deel van de Gazastrook zal bezet blijven als bufferzone.

Ook Europese landen zegden hun steun toe. De Franse president Macron zei dat "Frankrijk klaarstaat om te helpen". De Italiaanse premier Meloni sprak van "een mogelijk keerpunt in dit proces". Ook EU-commissievoorzitter Von der Leyen zegde steun toe.

De Britse premier Starmer zei dat Hamas nu aan zet is. "Hamas moet instemmen met het plan en de ellende beëindigen door hun wapenen neer te leggen en alle gijzelaars te laten gaan."

Bekijk hier hoe families van gijzelaars reageren op het plan:

Hamas heeft tot nu toe alleen maar bevestigd het plan officieel in handen te hebben gekregen van bemiddelaars Egypte en Qatar en gezegd het te bestuderen. Daarvoor zullen zowel de militaire leiding in de Gazastrook als de Hamastop in ballingschap elders het eens moeten worden.

Het nieuwe plan zou in feite de ontmanteling van de terreurorganisatie betekenen: leden moeten hun wapens opgeven en geweld tegen Israël afzweren in ruil voor amnestie. Eerder heeft Hamas gezegd dat het opgeven van wapens zonder dat er concrete toezeggingen zijn over een Palestijnse staat onbespreekbaar is.

Hervormingen

De Palestijnse Autoriteit, die in het voorstel op lange termijn de macht in een Palestijnse staat kan krijgen als er grondige hervormingen zijn doorgevoerd, noemt de poging van Trump "oprecht en vastberaden". "We onderstrepen ons verlangen naar een moderne democratische, non-militaire Palestijnse staat, toegewijd aan pluralisme en een vreedzame machtsoverdracht."

De verklaring neemt al een voorzet op de veranderingen die de Palestijnse Autoriteit zou kunnen doorvoeren, zoals verkiezingen binnen een jaar en het stopzetten van betalingen aan nabestaanden van zelfmoordterroristen.

Bij de bekendmaking van het plan zei ook Trump dat het nu aan Hamas is. "Zij zijn de enige die nog niet akkoord is. Ik denk dat we een positief antwoord krijgen, maar zo niet, Bibi, dan heb je onze volledige steun om te doen wat moet gebeuren", zei hij tegen de Israëlisch premier.

"We kunnen dit goedschiks doen of kwaadschiks", viel Netanyahu hem bij. "We hebben het liever goedschiks, maar het moet gebeuren."

Dit zeiden Trump en Netanyahu gisteren over het plan:

Goedemorgen! In Amersfoort vindt een demonstratie tegen de komst van azc's plaats en in Hoorn gaan oproepen rond om vandaag te demonstreren. En Suriname luidt het politieke jaar in met de jaarrede van president Jennifer Simons.

Eerst het weer: vanochtend komt met name in de noordoostelijke helft van het land regionaal eerst dichte mist voor. Na het oplossen ervan wisselen zon, stapelwolken en een lokale bui elkaar vanmiddag af, bij maxima tussen 16 en 19 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Israëlische premier Netanyahu is akkoord met het plan van president Trump voor een einde aan de oorlog in Gaza. Dat plan werd naar buiten gebracht door het Witte Huis, via sociale media. Het is onduidelijk of Hamas akkoord gaat, de terroristische organisatie heeft nog niet gereageerd.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Zelf was hij er niet bij, maar 'Rotondeman' Sieb de Boer heeft nu zijn eigen bankje op zijn favoriete rotonde. De 92-jarige man uit Assen verloor een paar jaar geleden zijn vrouw en wandelt vaak met zijn rollator naar de rotonde, waar hij dan mensen gaat kijken. Kleine moeite om daar even een bankje voor hem te plaatsen, dachten ze bij de gemeente.

Daardoor zit Sieb nu niet meer op zijn rollator langs de rotonde, maar kan hij plaatsnemen op zijn eigen bankje. "Het is buiten proporties", reageert Sieb als hij het bankje langs de rotonde ziet staan. "Geweldig. Ik kan er wel om huilen, maar ik probeer het te bedwingen", zegt hij tegen RTV Drenthe.

Fijne dinsdag!

Vanwege een telecommunicatieverbod dat door de Taliban is opgelegd in Afghanistan, is er in het hele land geen internetverkeer meer, stelt internetwaakhond Netblocks.

Naast glasvezelverbindingen zijn ook mobiel internet en satelliettelevisie ernstig verstoord, meldt BBC. Het is de eerste keer in Afghanistan dat er zo'n grote afsluiting is sinds de Taliban in 2021 de macht grepen.

Eerder deze maand werd de glasvezelverbinding in meerdere provincies al afgesneden. Dat gebeurde nadat hoogste leider Hibatullah Akhundzada een landelijk decreet had afgevaardigd om de dienst te verbieden "om immoraliteit te voorkomen".

Restricties

Na de machtsovername in 2021 hebben de Taliban veel restricties ingesteld in het land. Naar eigen zeggen omdat veel zaken "in strijd zijn met de sharia en het beleid van de Taliban". Vooral de rechten van vrouwen zijn enorm ingeperkt.

Zo mogen vrouwen na de basisschool geen onderwijs meer volgen. Ook mogen zij niet meer het openbaar vervoer in of een auto besturen zonder echtgenoot of mannelijk familielid in hun bijzijn. Het internetverbod raakt vrouwen opnieuw hard: vanwege het onderwijsverbod gebruiken zij internet om zichzelf te scholen.

Volgens de BBC meldden mensen in Kabul dat hun glasvezelinternet gisteren aan het eind van de dag uitviel. Op Flightradar is te zien dat meerdere vluchten vanaf Kabul International Airport zijn geannuleerd.

Correspondent Zuid-Azië Devi Boerema:

"Het land lijkt volledig afgesloten van de buitenwereld. Bellen gaat ook niet, radio en tv komen niet door. Er was aangekondigd dat er een volledige blokkade aan zou komen van het kabelinternet en dat mobiel internet zou afgezwakt worden naar 2G. Maar dat het zo ver zou gaan, daar hadden mensen geen rekening mee gehouden.

De officiële reden van de afsluiting is het tegengaan van 'moreel verval'. Maar tegelijkertijd wil Afghanistan investeren in toerisme, en zijn er deals gesloten met Rusland en China om grondstoffen te exporteren. Maar hoe kan dat, als er geen contact mogelijk is? Zo kun je geen zaken doen. Het morele belang lijkt voor te gaan op de financiële crisis waar het land in verkeert.

Wat nog pijnlijker is, is dat enige vorm van protest tegen dit besluit van de Taliban vanuit de bevolking door de rest van de wereld niet gezien zal worden zolang deze situatie voortduurt."

De blokkade heeft ook gevolgen voor hulporganisaties. Nog steeds hebben veel mensen hulp nodig na de zware aardbeving, waarbij meer dan 2000 doden vielen en bijna 10.000 huizen zijn verwoest.

Noodhulporganisatie CARE haalt hulpverleners weg uit het land. "We moeten contact kunnen hebben met collega's om hun veiligheid te waarborgen", zegt de organisatie in een reactie. "Zonder internet en bereik is hulpverlening kwetsbaar."

In Zwijndrecht zijn meerdere jongeren opgepakt vanwege aanhoudend geweld in de stad.

Vier jongens zijn opgepakt vanwege het neersteken van een 17-jarige jongen in de Grote Beerstraat op 19 september, meldt de politie. Het slachtoffer raakte zwaargewond, maar is inmiddels buiten levensgevaar. Door de steekpartij escaleerde het geweld in de stad.

De aangehouden jongeren zijn jongens van 16 en 17 jaar en twee jonge mannen van 18 jaar. Bij de steekpartij werd ook een wapen gezien. De politie heeft een wapen in beslag genomen en doet nog onderzoek.

Na de steekpartij was er in de avond een grote explosie bij een woning aan de Jeroen Boschlaan. Niemand raakte daarbij gewond, maar er ontstond wel schade aan het huis. Voor die explosie zoekt de politie nog naar de dader of daders.

Arrestatie van 14-jarige

Gisteravond werd ook een 14-jarige jongen aangehouden. Hij wordt ervan verdacht betrokken te zijn bij de bedreiging van een 13-jarige. Bij de aanhouding van de jongen werd een nepvuurwapen aangetroffen.

In de stad zijn vier wijken als veiligheidsrisicogebieden aangesteld na een escalatie van geweld. In de gebieden mag de politie preventief fouilleren. De plekken zijn aangewezen omdat bleek dat mensen hier relatief vaker een wapen bij zich dragen. Ook is de politie vaker aanwezig op straat in de gebieden.

Al enkele maanden vinden er in de gemeente geweldsincidenten plaats tussen jongeren uit de wijken Noord en Nederhoven.

Vorige week maandag hield de politie ook al zes jongeren aan. Zij worden verdacht van poging tot zware mishandeling, openlijke geweldpleging en een diefstal met geweld. De verdachten hebben een leeftijd van 14 tot en met 18 jaar. Drie van hen zitten nog vast. De jongeren maken deel uit van verschillende jeugdgroepen, meldt de politie.

In navolging van Meta en X, heeft ook Google-moederbedrijf Alphabet een schikking getroffen met de Amerikaanse president Trump voor het schorsen van zijn YouTube-account in 2021 na de bestorming van het Capitool.

Het account van Trump werd kort na de bestorming op 6 januari 2021 geschorst. Dat deden andere grote techbedrijven ook met de accounts die Trump had op hun socialemediaplatformen. Zij stelden dat hij onder meer hun regels had geschonden door te weinig afstand te nemen van de bestormers.

Balzaal

Volgens New York Times en andere Amerikaanse media betaalt YouTube 24,5 miljoen dollar (ongeveer 20,9 miljoen euro). 22 miljoen dollar gaat naar Trump, die het geld stort in een fonds dat geld inzamelt voor de bouw van een balzaal in het Witte Huis die begin 2029 af moet zijn.

De overige 2,5 miljoen dollar gaat naar andere partijen die bij de zaak betrokken waren en in het recente verleden geweerd werden van socialemediakanelen, onder wie schrijfster Naomi Wolf.

Google-moederbedrijf Alphabet zegt niets over de reden van de schikking van vandaag. Die zal financieel weinig impact hebben voor het bedrijf. Dat heeft een marktwaarde van bijna 3 biljoen dollar.

Kamala Harris

Sinds 2022 is Trump weer welkom op X, kort nadat Elon Musk Twitter overnam. Alphabet liet Trump sinds 2023 weer toe en op Meta's platforms Instagram en Facebook is Trump ook weer welkom sinds 2023.

Trump spant regelmatig rechtszaken aan tegen mediabedrijven en socialemediabedrijven die hem in zijn ogen onrecht hebben aangedaan. Zo eiste hij 20 miljard schadevergoeding van zender CBS. In een programma waren volgens Trump bewust fragmenten van een interview met zijn toenmalige politieke tegenstander Kamala Harris zo geknipt dat zij in een goed daglicht kwam te staan.

Strijdbaar

Hoewel CBS zich aanvankelijk strijdbaar opstelde, besloot moedermaatschappij Paramount in juli te schikken voor 16 miljoen dollar. En eind vorig jaar schikte ABC News met Trump. ABC News stemde ermee in om 15 miljoen dollar te betalen aan de presidentiële bibliotheek van Trump.

Presentator George Stephanopoulos beweerde in een interview op de zender dat Trump aansprakelijk was gesteld voor verkrachting van schrijfster E. Jean Carroll. Trump is daar echter nooit voor veroordeeld, hoewel hij in een civiele rechtszaak wel aansprakelijk is gesteld voor seksueel misbruik.

New York Times

En vorige week spande de president een rechtszaak aan tegen The New York Times voor het in diskrediet brengen van zijn reputatie als succesvolle zakenman. Hij eiste 15 miljard dollar van de krant, al werd de zaak binnen enkele dagen van de hand gewezen door de rechter.

Tegen de Wall Street Journal loopt nog een zaak omdat die krant een artikel publiceerde over Trumps band met Jeffrey Epstein waarin onder meer wordt gesproken over een schunnig briefje dat Trump aan hem schreef. Trump eist 10 miljard dollar wegens smaad.

In Den Haag heeft gisteravond brand gewoed in een portiekwoning. Meerdere woningen moesten worden ontruimd. Een aantal bewoners en een hondje zijn met een hoogwerker van de brandweer van hun balkon gehaald.

Bekijk de reddingsactie van de brandweer:

Drie mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht omdat zij rook hadden ingeademd. Het vuur ontstond rond 21.50 uur in een portiekwoning aan het Vredeoord, in het zuiden van de stad. "We hebben direct moeten opschalen omdat we er slecht bij konden", meldt een woordvoerder van de brandweer.

Vanwege bouwwerkzaamheden in de wijk stonden er hekken en lagen er rijplaten voor de flats waardoor de brandweer niet bij de waterwinning kon.

Acht woningen ontruimd

In totaal werden acht woningen ontruimd. Volgens de brandweer zijn in totaal zes mensen in veiligheid gebracht.

De brand is inmiddels geblust. De oorzaak is waarschijnlijk de batterij van een fatbike die in brand is gevlogen. De meeste geëvacueerde bewoners kunnen weer naar hun woning. Alleen de bewoners van de woning waar de brand uitbrak, kunnen voorlopig nog niet naar huis.

Door een datalek bij de provincie Utrecht zijn de contactgegevens van betrokkenen bij het wolvendossier op straat beland. Die gegevens zijn gelekt nadat een burger een beroep had gedaan op de Wet open overheid (Woo). Dat meldt RTV Utrecht, die het Woo-verzoek heeft ingezien.

Het gaat om namen, mailadressen en in sommige gevallen telefoonnummers van mensen die zich bezighouden met de wolf in de provincie, schrijft de omroep.

Contactgegevens van beleidsmedewerkers van verschillende gemeenten, en ook communicatieadviseurs, juristen en boswachters waren door anderen in te zien.

Informatie openbaar maken

De gegevens waren onderdeel van een reeks documenten die een burger had opgevraagd via een Woo-verzoek. Dat zijn verzoeken op basis van de Wet open overheid om publieke informatie openbaar te maken.

De vrouw had dit verzoek ingediend omdat ze meer informatie wilde over de aanlijnplicht voor honden in verschillende natuurgebieden in de provincie. Toen ze vorige week antwoord kreeg van de provincie, vond ze in de honderden documenten ook een bestand met daarin de genoemde contactgegevens.

Vernietigen

Dat bestand is door RTV Utrecht ingezien en voorgelegd aan de provincie. De provincie laat aan RTV Utrecht weten dat er inderdaad een datalek is ontstaan via de organisatie.

"Volgens protocol informeren wij betrokkenen en onderzoeken het voorval", zegt een woordvoerder. Inmiddels is de link naar het Woo-besluit niet meer actief en is de informatie die daarin stond niet meer te downloaden.

Het is niet bekend hoeveel mensen de informatie hebben ingezien. Ook is niet bekend hoe dit kon gebeuren. De provincie heeft de vrouw gevraagd de documenten die ze heeft ontvangen te vernietigen. Ook zegt de provincie melding te doen bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

Voor de derde dag op rij wordt er in verschillende Marokkaanse steden gedemonstreerd door jongeren. De nieuwe jongerenbeweging GenZ 212 eist betere gezondheidszorg, beter onderwijs en een einde aan corruptie. De Marokkaanse autoriteiten proberen met arrestaties en samenscholingsverboden de demonstraties onmogelijk te maken.

Vrijheid en waardigheid, die woorden galmen de afgelopen dagen door de straten van zeker elf steden. In de hoofdstad Rabat is het een kat-en-muisspel tussen de demonstranten en de oproerpolitie. Telkens als een groep demonstranten wordt ingesloten en er mensen worden gearresteerd, rent het merendeel van de jongeren weg om op een andere plek alsnog hun onvrede te uiten over de slechte sociale voorzieningen en het gebrek aan toekomstperspectief in het Noord-Afrikaanse land.

Afgevoerd door politie

"Vandaag zijn we hier gekomen om over onze rechten te praten die van ons en onze ouders zijn afgenomen. We zijn hier om op een vreedzame manier te demonstreren en we zullen dat blijven doen", zegt de 18-jarige Hicham vluchtig in de microfoon. Het is lastig om met de jongeren te praten. De afgelopen dagen werden de demonstranten die met journalisten praten vrijwel meteen afgevoerd door de politie.

Volgens de autoriteiten zijn de demonstraties illegaal omdat er geen demonstratievergunning is aangevraagd. De 17-jarige Sarah zegt dat ze niet goed is van alle beelden van de afgelopen dagen. "Ik wil nu ook mijn stem laten horen. Ik ben niet bang voor de gevangenis."

Sluimerende onvrede

Hoewel de jongeren ook zijn geïnspireerd door soortgelijke demonstraties van hun generatiegenoten in bijvoorbeeld Peru en Nepal, komt de onvrede van de Marokkaanse jeugd bepaald niet uit de lucht vallen. De afgelopen drie maanden zijn demonstraties voor betere leefomstandigheden schering en inslag.

Op 10 juli liepen de inwoners van de afgelegen dorpjes in de Aït Bouguemez-vallei een protestmars naar het kantoor van de plaatselijke autoriteiten in Azilal. Met deze meerdaagse "mars van de waardigheid" eisten de bewoners van dit gemarginaliseerde gebied betere wegen, scholen en gezondheidszorg.

Het protest trok de aandacht van de Marokkaanse media, en na toezeggingen van de provinciale gouverneur keerden de demonstranten weer huiswaarts. Dat kon niet voorkomen dat inwoners uit andere achtergestelde gebieden sindsdien vergelijkbare acties hebben gehouden.

'Ziekenhuis des doods'

Eerder deze maand kwam daar een nieuw soort protesten bij. Op 14 september verzamelden honderden woedende demonstranten zich bij het Hassan II-ziekenhuis in de stad Agadir. De zorginstelling was door de lokale bevolking omgedoopt tot 'het ziekenhuis des doods' nadat er in korte tijd zes vrouwen waren overleden na het ondergaan van een keizersnede.

Deze keer greep de landelijke overheid in: de minister van Volksgezondheid kwam hoogstpersoonlijk langs met het nieuws dat het ziekenhuis flink op de schop wordt genomen. Maar ook hier bleek de poging om de gemoederen te kalmeren niet voldoende te zijn. In de afgelopen weken waren er ook protesten bij ziekenhuizen in andere steden, waaronder in Fez en Tetouan.

'Wel geld voor stadions, niet voor zorg'

Wat de protesten van GenZ 212 anders maakt is het aantal demonstranten dat er op de been is en het feit dat ze in de grote steden worden gehouden. Volgens de Marokkaanse mensenrechtenorganisatie AMDH zijn in Rabat zowel op zaterdag als zondag ongeveer 100 tot 150 demonstranten gearresteerd. De meesten zijn inmiddels weer vrijgelaten. Dinsdag moeten zeven demonstranten die nog vastzitten voor de rechter verschijnen.

De onvrede in Marokko over de staat van de sociale voorzieningen wordt aangejaagd door het organiseren van de Afrika Cup eind dit jaar en het WK voetbal van 2030. Een groot deel van de bevolking vindt het onacceptabel dat er wel geld wordt uitgegeven aan de bouw van prestigieuze stadions, maar niet aan zorg en onderwijs voor alle Marokkanen.

Die kritiek is in toenemende mate terug te horen bij demonstranten, maar is nog meer uitgesproken op sociale media. In augustus reageerden Marokkaanse internetgebruikers woedend op het nieuws dat bouwvakkers van een ziekenhuis in aanbouw in Rabat werden weggeplukt om de renovatie van het Moulay Abdellah-stadion in diezelfde stad op tijd af te kunnen krijgen. Begin deze maand werd het vernieuwde stadion officieel in gebruik genomen.

Tijdens de demonstraties van vandaag hebben de jongeren een nieuwe eis toegevoegd. Ze roepen de Marokkaanse premier Aziz Akhannouch op om per direct af te treden. Ook zijn ze vastberaden om door te gaan met demonstreren, ondanks het hardhandige optreden van de politie.

Bij anti-regeringsprotesten op het Afrikaanse eiland Madagaskar zijn zeker 22 mensen omgekomen, onder wie demonstranten en omstanders. Dat meldt de mensenrechtenorganisatie van de VN. Meer dan 100 mensen raakten gewond. Al vijf dagen protesteren duizenden inwoners onder aanvoering van jonge betogers tegen gebrekkige water- en stroomvoorzieningen.

In reactie op de dodelijke protesten heeft president Andry Rajoelina de regering ontbonden. De premier en andere regeringsleden zijn ontslagen. Gisteren werd de energieminister al ontheven uit zijn functie. De bewindslieden blijven aan tot hun vervangers benoemd zijn.

Confrontaties

De protesten hebben op verschillende plekken op het eiland geleid tot confrontaties met veiligheidsdiensten en het leger. VN-mensenrechtencommissaris Volker Türk zegt geschokt te zijn "door de gewelddadige reactie van de veiligheidstroepen" en zegt dat er met scherp is geschoten.

De autoriteiten weerspreken dat er zeker 22 mensen zijn omgekomen, zonder zelf een ander cijfer te noemen.

Gen-Z protesten

De veelal jonge demonstranten eisten onder meer nieuwe verkiezingen en het vertrek van de regering. Zij verkondigen hun boodschap door het gebruik van protestborden met leuzen zoals "We willen leven, niet alleen overleven" en "Gerechtigheid voor Madagaskar". Ook gebruiken zij verzetssymbolen, zoals de One Piece vlag. Dit is een zwarte vlag met een schedel en botten, met een rieten hoed, uit de populaire Japanse anime-serie One Piece. Hoofdpersonage Luffy strijdt in de serie tegen onderdrukking.

De vlag was ook te zien bij anticorruptieprotesten in onder meer Nepal, Kenia, Indonesië, en Peru. Maar ook bij recente demonstraties in Frankrijk. Allemaal betogingen die gedomineerd werden door de deelname van jonge demonstranten en daardoor de bijnaam 'Gen-Z protests' kregen, verwijzend naar Generatie Z: mensen geboren tussen 1997 en 2015.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft inmiddels het reisadvies voor hele eiland aangescherpt. "Reis alleen hierheen als het noodzakelijk is. Het is niet veilig er op vakantie te gaan".

André van Duin heeft tijdens de uitreiking van de muziekprijs Buma NL Awards een oeuvreprijs in ontvangst genomen. De 78-jarige komiek, zanger en presentator werd in poppodium 013 in Tilburg uitgeroepen tot Hollandse Meester voor zijn bijdrage aan de Nederlandstalige muziekcultuur.

De organisatie zegt met de prijs een eerbetoon te brengen "aan iemand die ons decennialang heeft laten lachen, ontroeren en samenbrengen". Van Duin, die werd geboren als Adrianus Marinus Kloot en wiens achternaam later officieel werd gewijzigd in Kyvon, scoorde tijdens zijn carrière meerdere nummer 1-hits.

Er staat een paard in de gang

Dat lukte Van Duin voor het eerst in 1976 met de carnavalskraker Willempie. Ook haalden de nummers Bim Bam en het Pizza Lied (Effe Wachte) een nummer 1-notering in de Top 40-hitlijst. Andere nummers zoals 'k Heb Hele Grote Bloemkole en Er staat een paard in de gang werden ook heel populair.

Als zanger bracht Van Duin ook serieuze albums uit waar nummers zoals Als de zon schijnt en Voor altijd, een nummer dat hij met Danny Vera schreef als ode aan zijn overleden echtgenoot Martin Elferink die leed aan botkanker.

Van Duin ziet ook deze prijs als een erkenning voor zijn werk. "Ik ben in de eerste plaats geen platenartiest en daarom is het een beetje wonderlijk dat ik in deze ambiance terecht ben gekomen. Ik ben eigenlijk komiek en doe veel televisiewerk. Platen waren bijzaak, maar elke keer was het toch een groot succes."

De 78-jarige artiest zegt dankbaar te zijn al zolang zijn werk te mogen doen en dat hij nog steeds populair is. "Dat maken weinig artiesten mee en vind ik iedere keer weer verbazingwekkend."

Yves Berendse

Yves Berendse was vanavond de grote winnaar van de Buma NL Awards. De 31-jarige zanger kreeg samen met Emma Heesters met hun nummer Alleen met jou de prijs voor de succesvolste single van dit jaar.

Ook sleepte Berendse met zijn nummer Terug in de tijd de award voor de succesvolste kroeghit in de wacht. Voor hetzelfde nummer nam Berendse ook een nieuwe prijs, De Gouden Parel, in ontvangst.

De prijs voor beste producer ging naar John Dirne die samenwerkte met Gerard Joling, Tino Martin en Armin van Buuren. Toppers-manager Benno de Leeuw kreeg de Industrie Award.

De Israëlische premier Netanyahu heeft zich op een persbijeenkomst in Washington achter het twintigpuntenplan van president Trump geschaard, waarmee een wapenstilstand en uiteindelijk vrede in Gaza moet worden bereikt.

Dat plan werd naar buiten gebracht door het Witte Huis, via sociale media. Het is onduidelijk of Hamas akkoord gaat, de terroristische organisatie heeft nog niet gereageerd. Als Hamas akkoord gaat, tekent de organisatie zo'n beetje voor zijn eigen ontmanteling. Zo moet de groep zich volledig ontwapenen en krijgt ze geen plaats in het naoorlogse bestuur. Hetzelfde geldt voor de andere Palestijnse terreurgroepen.

Veel van de onderdelen van het plan waren eerder op de dag uitgelekt: Hamas krijgt enkele dagen (drie etmalen) om alle gijzelaars over te dragen aan Israël, zowel de mensen die nog in leven zijn als de lichamen van de overleden gijzelaars. Daarna zal Israël 250 Palestijnen vrijlaten die tot levenslange celstraffen veroordeeld zijn, plus 1700 Gazanen die gearresteerd werden na de aanslagen van 7 oktober 2023.

Ook zal er direct "volledige hulpverlening" opgestart worden om de nood voor Gazanen te lenigen, qua voedsel, drinkwater en energievoorziening.

Tony Blair

Hamas zal de wapens neerleggen en "geen enkele rol meer spelen in het bestuur van Gaza". In plaats daarvan komt er een technocratische, apolitieke "tijdelijke overgangsregering" bestaande uit "deskundige Palestijnen en internationale experts".

Die zullen onder toezicht staan van een 'vredesbestuur' van internationale politieke kopstukken, zoals Trump het bij de presentatie van het plan noemde. Onder anderen Tony Blair, de Britse oud-premier, zal hierin zitting nemen.

Trump en Netanyahu over het plan:

Het plan voorziet ook in een 'Trump economic development plan' dat bedoeld is om "Gaza te revitaliseren en herbouwen", een element dat lijkt op de plannen die Trump maanden geleden naar buiten bracht voor de herontwikkeling van Gaza tot een soort 'rivièra van het Midden-Oosten'.

Uit een kaartje dat bij het plan van het Witte Huis is gevoegd, blijkt dat de Israëlische strijdkrachten hoe dan ook een deel van Gaza onder controle zullen houden, ook als Hamas zich volledig overgeeft en ontwapent.

Na de vrijlating van de gijzelaars zal het leger zich terugtrekken tot achter de gele lijn:

Het plan voorziet daarna in het instellen van een 'internationale stabilisatiemacht' (ISF) van veiligheidstroepen uit Arabische buurlanden als Jordanië en Egypte, die de orde moet bewaken in Gaza. Deze ISF zal ook Palestijnse politiemensen trainen, zo is het idee. Als deze ISF in functie is, zal het Israëlische leger zich terugtrekken tot achter de rode lijn.

Als er vervolgens totale vrede is bereikt, behoudt het Israëlische leger zich volgens het plan alsnog het recht voor om de bufferzone in heel Gaza bezet te houden, het gearceerde gebied op de kaart.

Palestijnse staat

Op de persconferentie zei Trump dat Netanyahu zich in hun gesprek eerder die dag wederom had uitgesproken tegen een Palestijnse staat, en in Trumps twintigpuntenplan staat ook niets concreets over de vorming daarvan.

De tijdelijke overgangsregering zou op termijn plaats moeten maken voor de Palestijnse Autoriteit (PA), maar pas nadat die de noodzakelijke 'hervormingen' heeft doorgemaakt, "zoals toegelicht in verschillende voorstellen." Het is dus niet duidelijk of en wanneer de PA daadwerkelijk het bestuur in Gaza zou kunnen overnemen.

In het plan van Trump, en ook niet op de persconferentie, is met geen woord gesproken over de Westelijke Jordaanoever, die nu formeel bestuurd wordt door de PA.

Correspondent Nasrah Habiballah in Israël over het plan

"Premier Netanyahu zegt nu akkoord te zijn met het voorstel en volgens Trump is het dus alleen nog wachten op Hamas voor er een deal is. Maar veel details over het plan zijn nog onduidelijk.

Bepaalde punten zijn zo geformuleerd dat er verschillende lezingen mogelijk zijn: zo wordt er in het plan bijvoorbeeld wel gesproken over Palestijnse zelfbeschikking, maar of, waar en wanneer er dan een Palestijnse staat komt, dat is onduidelijk. Het lijkt er dus op dat er nog flink wat details uitgewerkt moeten worden en dan blijft het de vraag of ze daar uit gaan komen."

In het Gelderse dorp Herwijnen wordt per direct begonnen met de bouw van een militaire radarinstallatie. Dat schrijft demissionair staatssecretaris Tuinman van Defensie in een Kamerbrief. Dat gebeurt vooralsnog zonder vergunning van de gemeente West Betuwe om de inrit naar het terrein te verbreden.

Defensie beschikt over twee radarinstallaties die het Nederlandse luchtruim in de gaten houden en de aanwezigheid van drones kunnen detecteren. Eentje staat in Wier (Friesland), een andere (tijdelijke) radar staat in Nieuw-Milligen. In Herwijnen komt een nieuwe militaire radarinstallatie die de radar in Nieuw-Milligen zal vervangen.

De politiek discussieert al jaren over de bouw van de radar en omwonenden hebben bezwaren. In het dorp staat al een radar van het KNMI. De vergunning voor de bouw en ingebruikname van de militaire radar is door het Rijk verleend, maar de gemeente heeft nog geen vergunning gegeven voor het verbreden van de inrit naar het terrein. De verbreding is nodig om bouwmateriaal op de juiste plek te krijgen.

Op die vergunning wil de demissionair staatssecretaris niet meer wachten. "De noodzaak om de radarinstallatie in Herwijnen te realiseren is groot. Recente incidenten, zoals de schending van het luchtruim van Polen, laten zien dat het van het grootste belang is om onze luchtverdedigingscapaciteiten zo snel mogelijk te versterken", schrijft hij.

Burgemeester Stoop van West Betuwe is vorige week op de hoogte gesteld van het besluit. Tuinman zegt erop te vertrouwen dat de gemeente de vergunningaanvraag zal goedkeuren. De NOS heeft contact gezocht met de gemeente West Betuwe, maar kreeg nog geen reactie op de aankondiging van Defensie.

Schiphol

Vorige week werden boven verschillende vliegvelden in Denemarken drones waargenomen. Het is nog onduidelijk waar die drones vandaan kwamen; de Europese Commissie gaat uit van een Russische actie. Tuinman verwijst in de Kamerbrief naar Polen, waar het luchtruim eerder deze maand werd geschonden door Russische drones.

Even leek het erop dat er afgelopen zaterdag een drone boven Schiphol vloog. De luchtverkeersleiding was genoodzaakt om de Polderbaan drie kwartier te sluiten voor al het vliegverkeer. Het object dat door piloten en vliegtuigspotters gezien werd, was waarschijnlijk een ballon.

Dat het vliegverkeer voor de Polderbaan tijdelijk werd stilgelegd is volgens de marechaussee "vrij uniek". "Zo'n reactie, op een ballon, geeft aan dat iedereen op scherp staat", zegt Peter Wijninga, defensiespecialist bij het Haags Centrum voor Strategische Studies, in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co.

Het besluit van de demissionair staatssecretaris om direct met de bouw van de nieuwe radarinstallatie in Herwijnen te beginnen is in de ogen van Wijninga dan ook terecht. "Wat in Denemarken gebeurd is, is uiterst bedreigend en dat zou hier ook kunnen gebeuren."

'Middelen tekort'

Nederland is nog niet goed voorbereid op drones van onbekende herkomst die het luchtruim binnenvliegen, stelt hij. Defensie moet niet alleen over voldoende detectiemiddelen zoals radars beschikken, maar ook over voldoende middelen om de dreiging weg te nemen.

Drones kunnen met de F-35's neergeschoten worden. Het is ook mogelijk om de besturing te verstoren of ze uit koers te brengen.

Wijninga: "Als het om meerdere drones gaat en we moeten meerdere belangrijke objecten in Nederland beschermen, zoals (lucht)havens, regeringsgebouwen en datacenters, dan komen we - in aantallen - middelen tekort."

Het tegengaan van discriminatie en ongelijke behandeling is urgenter dan ooit nu de "fundamenten van de samenleving worden aangetast". Dat schrijft Denk in zijn verkiezingsprogramma. De partij, die tien jaar geleden ontstond nadat de Kamerleden Kuzu en Öztürk uit de PvdA waren gestapt, heeft als motto "gelijke rechten voor iedereen".

Denk stelt in zijn verkiezingsprogramma dat met het kabinet-Schoof "discriminatie en het gif van uitsluiting is doorgedrongen tot de regering zelf". Volgens de partij heeft het nu demissionaire kabinet onmenselijk beleid tegen vluchtelingen in gang gezet. Denk stelt verder dat de partijen die met de PVV in de coalitie zaten een "gevaarlijke weg hebben geopend naar normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders".

Discriminatiedeadline

In artikel 1 van de Grondwet staat dat discriminatie verboden is en dat iedereen in gelijke gevallen gelijk moet worden behandeld. Maar Denk stelt dat inwoners van Nederland in de praktijk nog steeds worden afgerekend op afkomst, religie, geslacht of "welk groepskenmerk dan ook".

Dat gebeurt volgens Denk ook bij overheidsinstanties en de politie. De partij komt daarom in zijn verkiezingsprogramma met een discriminatiedeadline: in 2030 moet discriminatie bij overheidsinstellingen helemaal zijn uitgebannen. De partij wil dat de hele overheid wordt doorgelicht op discriminatie en moslimhaat, en dat daartoe een nationaal coördinator wordt aangesteld.

'Keiharde sancties Israël'

Over het vorige verkiezingsprogramma van Denk ontstond destijds ophef, onder meer vanwege een afbeelding van de kaart van Israël die helemaal was ingekleurd met de Palestijnse vlag. Ook stond er een afbeelding in het programma waarop een moeder en kind naar regenboogvlaggen kijken met daarbij de tekst 'Zullen we weer gewoon doen?'. Ook op het afbeelden van PvdA-leider Timmermans en Wilders achter tralies en het voorstel voor chemische castratie van pedoseksuelen kwamen afkeurende en geschokte reacties.

Dit soort afbeeldingen laat Denk nu achterwege, maar de voor veel Kamerleden verwerpelijke leus "From the river to the Sea, Palestine wil be free" over Israël en Palestina staat wél in het programma. Een Kamermeerderheid oordeelde twee jaar geleden, kort na de terreuraanslagen van Hamas in Israël, dat de leus in feite een oproep is om Israël te vernietigen.

Lijsttrekker Van Baarle zegt tegen de NOS dat de leus in het verkiezingsprogramma is opgenomen omdat die voor hen symbool staat voor de vrijheid van Palestijnen. Een tweestatenstelsel is volgens Denk door de opstelling van Israël onmogelijk geworden: er moet wat Denk betreft één staat komen met gelijke rechten voor iedereen.

Denk wil dat de Nederlandse regering dat ook erkent en dat Nederland veel zwaardere sancties tegen Israël inzet.

Wat staat er verder in het verkiezingsprogramma van Denk?

-een racismeregister openen waarin iedereen wordt opgenomen die ooit voor racisme is veroordeeld

-een verbod afkondigen op het verbranden van korans

-vluchtelingen eerlijk over Nederland verdelen

-slavernijherdenking Keti Koti moet een nationale feestdag worden

-verhoging van het minimumloon

-mysteryguest inzetten om discriminerende makelaars op te sporen

-Zionisme bestempelen als een extremistische en racistische ideologie.

Woningnood en armoede

Net als veel andere partijen vindt Denk de woningnood een groot probleem. Ook eist de partij veel meer maatregelen om armoede te bestrijden.

Zo wil Denk gratis lunches en ontbijten op scholen in kansarme wijken en moeten alle onderwijsniveaus van scholen onder één dak komen om diversiteit te bevorderen.

Ook moet er op scholen meer aandacht komen voor het koloniale verleden van Nederland, en leerlingen moeten recht krijgen op 'religieus verlof'.

Conflict over kandidaten

Ruim een maand geleden ontstond in de partij nog een hoogoplopend conflict over de kieslijst. Half augustus zei Van Baarle op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen werd ondermijnd door het partijbestuur. Het bestuur en de Tweede Kamerfractie waren het oneens over de kandidatenlijst.

De fractie wilde het zittende Kamerlid Ergin op de tweede plek na Van Baarle, het bestuur wilde hem op de vijfde plek. Uiteindelijk stapte het bestuur op en stelde Van Baarle zich weer kandidaat als lijsttrekker. De huidige Kamerleden Dogukan Ergin en Ismail el Abassi staan op respectievelijk plek 2 en 3.

Een van de meest in het oog springende onderdelen uit de Green Deal sneuvelt mogelijk. Het gaat om de afspraak uit de EU-klimaatplannen dat na 2035 geen nieuwe auto's verkocht mogen worden met een verbrandingsmotor. Met name de Europese christendemocraten doen er alles aan om alsnog onder die wet uit te komen.

Twee jaar geleden stemden de EU-landen en het Europees Parlement, na hevige politieke strijd, in met wat in feite het afzienbare einde betekent van de benzine- en dieselauto. Want, bepaalt de wet, elektrisch rijden is de toekomst. Verschillende autofabrikanten, waaronder het Duitse Volkswagen, steunden de plannen.

Banen verdwenen

Van enthousiasme over deze wet is bij de meeste autofabrikanten weinig meer over. Ze zitten financieel namelijk in zwaar weer, onder meer door de concurrentie uit China. Elektrische auto's uit dat land gaan in Europa als warme broodjes over de toonbank.

Daar komt nog eens bij dat de autosector veel last heeft van de importheffingen van de Amerikaanse president Trump. Accountancybureau EY rekende uit dat in Duitsland ruim 50.000 banen zijn verdwenen in de auto-industrie, en dat in een jaar tijd.

De fabrikanten werden vanwege de grote zorgen al drie keer uitgenodigd voor een ontmoeting met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. In die gesprekken lobbyde de ACEA (brancheorganisatie van Europese autofabrikanten) voor het versoepelen van het 2035-doel. Zo ligt bijvoorbeeld de wens op tafel om toch ook hybride modellen toe te staan, auto's die CO2 uitstoten dus.

Politieke druk

Volgens de officiële lijn houdt de Europese Commissie nog altijd vast aan '2035'. Von der Leyen pleitte begin deze maand nog voor een focus op kleine en betaalbare elektrische auto's, gemaakt in de EU. 'De toekomst is elektrisch', zei ze.

Wel zegde de Europese Commissie toe om dit jaar al met een evaluatie van de wet te komen. Eigenlijk was die gepland voor volgend jaar. Op basis van die evaluatie hopen de Europese christendemocraten de wet open te breken. Achter de schermen voeren ze de druk flink op om de regels te herzien.

Als de Europese Commissie concludeert dat het nodig is de wet aan te passen, dan mogen ook het Europees Parlement en de EU-landen zich er weer over uitspreken. Dat geeft ze de kans om grote aanpassingen af te dwingen.

Duitsland autoland

"Ik beloof de Europeanen het einde van het einde van de verbrandingsmotor", zei de machtige Europarlementariër Manfred Weber alvast over zijn ambitie in een Duitse krant. Het 'redden' van de auto-industrie is in Duitsland politieke topprioriteit.

Weber is de Duitse fractievoorzitter van de christendemocraten in het Europees parlement. Als het aan hem ligt wordt het aan de markt overgelaten óf en wanneer de verbrandingsmotor verdwijnt. Hij wil niet dat EU-regels het einde van het rijden op fossiele brandstof afdwingen.

De christendemocraten vormen in het Europees Parlement de grootste fractie. Over rechts zouden ze waarschijnlijk een meerderheid kunnen vinden voor het aanpassen van de wet die in 2035 moet ingaan.

Het zou ook kunnen dat ze die meerderheid zoeken voor iets minder vergaande voorstellen, zoals het opschuiven van de 2035-deadline, of het toestaan van hybride auto's en auto's die rijden op synthetische brandstoffen.

"We moeten geen opties uitsluiten," zegt BBB-Europarlementariër Sander Smit. In het Europees Parlement is zijn partij aangesloten bij de groep van de christendemocraten, net als CDA en NSC. "De verbrandingsmotor moet in ere hersteld worden," is zijn conclusie.

Lange termijn

Europarlementariër Mohammed Chahim (GroenLinks-PvdA) waarschuwt juist voor de gevolgen voor het klimaat en het milieu. En hij is ervan overtuigd dat ook de autosector zelf baat heeft bij een duidelijke keuze voor elektrisch.

"Ik snap echt dat die bedrijven zoveel mogelijk verbrandingsmotoren willen verkopen voor hun winst op de korte termijn. Maar op de lange termijn is het de elektrische auto die de auto-industrie gaat helpen," zegt de Nederlandse Europarlementariër.

De komende maanden kan de EU zich hoe dan ook opmaken voor een nieuwe strijd over het einde van de benzine- en dieselauto. En er is nog meer klimaatbeleid dat onder druk staat.

Zo werd deze week de invoering van de ontbossingswet nog met een jaar uitgesteld. Daarnaast liggen nieuwe klimaatdoelen van de EU momenteel ook onder vuur. Dus als het verbrandingsmotorverbod geschrapt wordt, is dat het zoveelste voorbeeld in korte tijd van klimaatbeleid dat wordt afgezwakt.

In Utrecht gaan de eerste kinderen op een schoolreisje dat betaald is vanuit een solidariteitsfonds. Het fonds moet de kansengelijkheid tussen kinderen in de stad bevorderen. Afgelopen maanden is door 450 donateurs zo'n 35.000 euro in het solidariteitsfonds gestort

Het solidariteitsfonds is opgezet door de Katholieke Scholenstichting Utrecht (KSU) waar 25 basisscholen onder vallen. De vrijwillige ouderbijdrage bedoeld voor extra activiteiten bestaat al langer niet meer. Ouders wordt nu gevraagd een donatie te doen. Op deze manier is de school niet afhankelijk van de bijdrage van ouders van hun eigen leerlingen, maar van het collectief.

In 2021 is in de wet vastgelegd dat kinderen nooit buitengesloten mogen worden van activiteiten als hun ouders niet hebben betaald. Onderwijsorganisaties zien dat de wet de drempel voor ouders verlaagt om niet te betalen. Hierdoor komen de extra activiteiten onder druk te staan.

Breder inzetten

"Op sommige scholen betaalden bijna alle ouders de vrijwillige ouderbijdrage. Op andere scholen was dit het tegenovergestelde", vertelt basisschooldirecteur Michelle Hess, betrokken bij het fonds.

Dit zorgde voor een verschil in activiteiten. Zo waren er scholen die twee keer per jaar op een duur uitje konden waar andere scholen met moeite één, goedkoper uitje konden organiseren. "Voor sommige leerlingen voelt een uitje buiten de wijk alsof ze naar het buitenland gaan", aldus Hess over het belang van de extra activiteiten.

De scholenstichting benadrukt dat het fonds breder wordt ingezet dan het schoolreisje. Zo kan het ook voor maatschappelijke activiteiten in de buurt worden gebruikt. Maar ook voor hulp aan ouders die weinig te besteden hebben.

Nog steeds vrijwillig

Het fonds verandert niets aan de vrijwilligheid van de bijdrage. Ouders mogen nog steeds zelf bepalen of ze een bijdrage willen doen. Ook beslissen ze zelf hoeveel en hoe vaak ze willen betalen.

Behalve ouders kunnen ook familieleden, buren, bedrijven, goede doelen of de gemeente doneren. De KSU hoort dat inmiddels ook door buurtbewoners van scholen is gedoneerd. Ook zijn ze in gesprek met organisaties die mogelijk willen bijdragen.

Zorgen betalingsbereidheid

De gemeente Utrecht hoopt dat komende jaren steeds meer scholen zich aansluiten bij het fonds. Gesprekken met andere besturen lopen nog. Maar er bestaan bij sommige scholen zorgen over onder meer de gevolgen voor de betalingsbereidheid en betrokkenheid van ouders wanneer de verdeling van de middelen niet meer via de eigen school gaat.

KSU-bestuurder Roel Hoogendoorn heeft die zorgen niet. Hij verwacht dat onder aan de streep net zoveel, of zelfs meer, geld wordt opgehaald. Het zal nu alleen eerlijker worden verdeeld.

De KSU is de eerste koepel die van start is gegaan met het solidariteitsfonds. Scholenkoepel SPO Utrecht stapt in 2026 in en er wordt gesproken met een derde groot schoolbestuur.

Vrijwillige ouderbijdrage 

De vrijwillige ouderbijdrage wordt gebruikt voor extra activiteiten buiten de lessen om. Dit zijn schoolreisjes, sportdagen maar ook speciale onderwijsprogramma's zoals tweetalig onderwijs.

De bijdrage is vrijwillig. Dat betekent dat wanneer ouders niet betalen kinderen toch mee mogen doen.

Basisscholen en middelbare scholen in het regulier en speciaal onderwijs kunnen om zo'n bijdrage vragen. De school zelf bepaalt de hoogte van het bedrag.

Onderwijsorganisaties pleitten eerder voor het afschaffen van de vrijwillige ouderbijdrage. Scholen zouden activiteiten schrappen omdat ouders niet betalen.