NOS Nieuws - Algemeen

Een man in de vijftig is in Tunesië ter dood veroordeeld vanwege kritische Facebookberichten over president Saied. Saber Chouchane werd woensdagavond veroordeeld voor het beledigen van de president, het ondermijnen van de staatsveiligheid en het verspreiden van nepnieuws over een ambtenaar. Dat zeggen zijn advocaat Bouthalja en het hoofd van een Tunesische mensenrechtenorganisatie.

In de berichten zou hij op een satirische en kritische manier zijn mening hebben gegeven over het nieuws. Ook zou het bereik ervan zeer beperkt zijn. Het lijkt erop dat de berichten die tot de veroordeling hebben geleid niet gedeeld zijn.

"Het grootste deel van de inhoud die hij deelde, was gekopieerd van andere pagina's. Sommige berichten kregen helemaal geen reacties", aldus Bouthalja. "In de rechtbank zei hij dat het de bedoeling was dat de autoriteiten aandacht zouden hebben voor zijn moeilijke levensomstandigheden, niet om onrust te zaaien."

Zijn raadsman omschrijft Chouchane als een simpele arbeider met een beperkte opleiding. "De rechter heeft de man ter dood veroordeeld vanwege Facebookberichten. Het is een schokkende en ongekende uitspraak", zegt Bouthalja. "We kunnen het niet geloven", merkt een broer van Chouchane op. "We zijn een familie die lijdt onder armoede, en nu komen daar ook nog onderdrukking en onrechtvaardigheid bij."

Laatste executie in 1991

Tunesische rechtbanken leggen zelden doodstraffen op. Ook is er al meer dan dertig jaar geen enkele executie geweest, de laatste was in 1991. Chouchane gaat in beroep tegen de uitspraak. Het is de eerste keer dat iemand in Tunesië ter dood is veroordeeld vanwege kritische socialemediaberichten over de president.

Hoewel Chouchane woensdagavond werd veroordeeld, is vandaag pas commotie ontstaan. Online heeft de uitspraak tot een golf aan reacties en publieke verontwaardiging geleid, onder meer op sociale median van Tunesische politici en andere publieke figuren.

Sinds het aantreden van Saied in 2021 wordt het vrije woord in toenemende mate bedreigd. De veroordeling wordt dan ook gezien als een doelbewuste poging om angst te zaaien onder kritische burgers, waardoor de vrijheid van meningsuiting nog verder onder druk komt te staan.

De rechter die de straf oplegde, zou inmiddels uit zijn functie zijn ontheven, aldus het hoofd van de Tunesische mensenrechtenorganisatie.

Het initiatief 'Wij eisen de nacht op', dat zich inzet voor meer veiligheid voor vrouwen, wordt een officiële stichting. Met de oprichting van de stichting hoopt initiatiefnemer Danique de Jong op een blijvende verandering en een zorgvuldige besteding van donaties. Het grootste deel van de ongeveer 500.000 euro die via crowdfunding is opgehaald, is nog niet besteed.

Het initiatief ontstond na de moord op de 17-jarige Lisa in Duivendrecht. Het meisje uit Abcoude werd met veel geweld om het leven gebracht, wat een golf van afschuw veroorzaakte. Vervolgens werden overal in het land billboards geplaatst om aandacht te vragen voor de veiligheid van vrouwen. Ook werd er dus een inzamelingsactie opgestart.

Geld zorgvuldig besteden

Tot nu toe is van het opgehaalde geld alleen drukwerk betaald. "Er zijn slechts beperkte kosten gemaakt", zegt De Jong. Het resterende bedrag blijft voorlopig bij GoFundMe staan, tot de stichting officieel is opgericht.

Verder krijgt de stichting een ANBI-status, waarmee duidelijk wordt gemaakt dat die een algemeen belang dient en geen winstoogmerk heeft. Ook komt er een raad van toezicht om de besteding van gelden te waarborgen.

Marlies Pellikaan, die als woordvoerder is aangesloten bij de actie, benadrukt dat er nog geen concrete plannen zijn voor de stichting. Wel wordt er volop nagedacht over bijvoorbeeld een naam. Pellikaan: "Het liefst willen we iets doen dat echt impact heeft. We voeren nu vooral gesprekken en dit doen we allemaal naast onze gewone banen."

Ook is volgens Pellikaan het grootste deel van het opgehaalde geld nog beschikbaar: "We zijn hoogstens een paar duizend euro kwijt aan drukwerk. Veel is gesponsord gekregen, ook qua media-aandacht. Dat geld wordt zo zorgvuldig mogelijk besteed en daar zullen we open over zijn. We begrijpen dat mensen nieuwsgierig zijn, maar we proberen zo transparant mogelijk te werken."

Identiteit verdachte nog niet bekend

Nog altijd is de identiteit van de verdachte in de zaak rond de moord op Lisa onbekend. Eerder had de politie gemeld dat de verdachte een 22-jarige man is die verbleef op een locatie van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) in Amsterdam.

De man heeft zelf gezegd dat hij uit Nigeria komt, maar dat is nog niet bevestigd. Het Openbaar Ministerie doet verder geen mededelingen over zijn achtergrond of identiteit, om het onderzoek niet te hinderen.

Slechts een jaar na zijn aantreden stapt premier Shigeru Ishiba (68) op als leider van de Liberaal-Democratische Partij (LDP). Zijn poging om de partij na twee verkiezingsnederlagen en opeenvolgende schandalen te herstellen, liep stuk op interne verdeeldheid en dalend vertrouwen onder kiezers.

Zaterdag kiest de partij daarom een nieuwe partijleider, en daarmee een nieuwe premier. En mogelijk ook een voor Japan historisch nieuw gezicht: een vrouw, een vernieuwer of een veteraan.

De race draait om vijf kandidaten, van wie drie grote kanshebbers radicaal van elkaar verschillen: de ultrarechtse Sanae Takaichi (64), die kans maakt als eerste vrouwelijke premier; Shinjiro Koizumi (44), de populaire zoon van een oud-premier en de jongste kandidaat sinds de democratisering van het land in 1947, en Yoshimasa Hayashi (63), de ervaren diplomaat en Harvard-alumnus die vooral stabiliteit belooft.

De eerste vrouwelijke premier

Sanae Takaichi positioneert zich als de erfgename van Shinzo Abe, de langstzittende premier van Japan die in 2022 bij een aanslag om het leven kwam. Abe stond voor een nationalistische koers: sterkere defensie, anti-migratie en minder excuses voor het oorlogsverleden. "Het gaat om regels die samenleven mogelijk maken", verklaarde ze tijdens haar verkiezingscampagne.

Maar haar uitspraken worden vaak gezien als discriminerend, zeker nadat ze tijdens de campagne ten onrechte had beweerd dat buitenlandse toeristen wilde herten hadden mishandeld. Ook met haar stelling dat het homohuwelijk de fundamenten van de samenleving ondermijnt, zette ze zich lijnrecht tegenover een bevolking waarvan meer dan zeventig procent er juist voorstander van is. Mede daardoor geniet ze weinig steun van vrouwen binnen haar eigen partij.

Ook haar visie op het verleden is omstreden. Takaichi blijft vasthouden aan bezoeken aan de Yasukuni-schrijn, waar naast oorlogsslachtoffers ook veertien oorlogsmisdadigers worden herdacht. Voor buurlanden is dat het bewijs dat Japan nog steeds worstelt met erkenning van zijn oorlogsverleden. Het maakt haar de favoriet van de conservatieve achterban, en tegelijk een bron van zorg voor gematigden die vrezen voor diplomatieke escalatie met buurlanden China en Zuid-Korea.

De jongste premier sinds de 19e eeuw

Shinjiro Koizumi presenteert zich als de tegenpool van de traditionele LDP-elite. Hij is jong en energiek in een partij die gebukt gaat onder vergrijzing. Hij belooft betere kinderopvang, meer kansen voor jonge werknemers en investeringen in onderwijs. "Japan moet een land zijn waar jongeren niet bang zijn voor de toekomst", zei hij in een campagnetoespraak. Daarmee spreekt hij een generatie aan die zich vaak niet vertegenwoordigd voelt in de politiek.

Toch is zijn zwakte even duidelijk als zijn aantrekkingskracht. Koizumi mist bestuurlijke ervaring en spreekt nauwelijks Engels, wat zijn diplomatieke slagkracht beperkt. Zijn imago van vernieuwer kreeg bovendien een deuk toen zijn campagneteam zijn aanhang opriep online positieve reacties over hem te verspreiden. Hij moest zich publiekelijk verontschuldigen. En zo groeit het beeld van een politicus die uitblinkt in jeugd, terwijl zijn inhoudelijke ervaring schittert door het gebrek daaraan.

Of de veteraan?

Yoshimasa Hayashi probeert vooral kalmte en ervaring uit te stralen. Als kabinetssecretaris en oud-minister van Buitenlandse Zaken benadrukt hij diplomatieke stabiliteit en samenwerking met bondgenoten. Hij presenteert zich als de veilige keuze: bestuurlijke stabiliteit na jaren van politieke onrust. Toch is hij óók weer een man uit de gevestigde orde en juist dat werkt tegen hem. Voor een partij die worstelt om nieuwe kiezers te bereiken, klinkt de roep om een ander soort politiek steeds luider.

Die zoektocht komt voort uit diepe problemen binnen de LDP. Twee verkiezingsnederlagen op rij en een reeks corruptieschandalen hebben het vertrouwen in de partij uitgehold. Voor veel Japanners is de partij het symbool geworden van stagnatie en zelfbehoud, een bolwerk van corruptie dat vooral de eigen macht en belangen dient.

De LDP regeert sinds 1955 vrijwel onafgebroken. Maar dat langdurige monopolie begint barsten te vertonen. Steeds vaker weten kleinere partijen, van progressieven tot populistische nieuwkomers, zetels weg te snoepen en daarmee het beeld van de onaantastbaarheid van de regeringspartij te ondermijnen.

Ishiba beloofde de reputatie van de partij te herstellen, maar slaagde er niet in. Zijn snelle vertrek benadrukt nu hoe wankel de machtsbasis van de partij is geworden. De vraag is daarom of de LDP opnieuw kiezers weet te trekken door Takaichi's ultraconservatisme, Koizumi's belofte van vernieuwing of Hayashi's bestuurlijke zekerheid.

Eén ding is zeker: alle partijleden zijn ervan overtuigd dat het kiezen van de verkeerde leider de partij bij de volgende verkiezingen de kop zal kosten.

Straaljagers in actie, luchthavens urenlang dicht: op steeds meer plekken in Europa zijn deze weken incidenten met drones. Zo werden er vannacht vijftien drones gezien boven een militaire basis in België. In München lag het vliegverkeer urenlang plat na meldingen over drones.

Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken vermoedt dat we dit vaker gaan zien: "We moeten niet onnodig in paniek raken, maar hinderlijk is het wel."

Volgens onderzoeker Bart van den Berg van Instituut Clingendael kijken we naar een hybride oorlog. "Rusland is ons aan het testen, maar we weten niet precies wat onderdeel is van die oorlogsvoering", zegt hij. "Maar dát er Russische operaties plaatsvinden, is 100 procent zeker."

Nieuwe fase

Dat er drones in de buurt van luchthavens worden gespot, is geen zeldzaamheid. Volgens de marechaussee zijn er tot nu toe dit jaar al 22 meldingen geweest van vermoedelijke drones bij Nederlandse vliegvelden. "Maar nadat Russische drones begin september het luchtruim van Polen hadden geschonden, staat Europa op scherp", zegt Van den Berg. "Ik denk dat we in een nieuwe fase zijn."

Wat weten we precies van de incidenten van de afgelopen weken? Een overzicht:

10 september (Polen)

In de nacht vliegen 21 drones het Poolse luchtruim binnen. Onder meer Nederlandse F-35 straaljagers komen in actie en halen er uiteindelijk vier neer. De andere zeventien crashen. Onder meer de NAVO en de Europese Unie wijzen naar Rusland, maar Rusland ontkent betrokkenheid.

13 september (Roemenië)

Boven Roemenië wordt een Russische drone gesignaleerd, dicht bij de Oekraïense grens. De drone vliegt niet over bewoond gebied en vormt volgens de Roemeense autoriteiten geen gevaar. Straaljagers worden ingezet om hem te verdrijven.

15 september (Polen)

In de Poolse hoofdstad Warschau vliegt een drone boven gebouwen van de overheid en een voormalig paleis. De drone wordt niet neergeschoten, maar wel naar de grond gebracht nadat de vermoedelijke bestuurders zijn gevonden. Twee mensen uit Belarus worden opgepakt.

22 september (Noorwegen en Denemarken)

De luchthavens van Oslo en Kopenhagen gaan urenlang dicht, omdat er meerdere drones worden gezien. Het is niet duidelijk wat voor drones dit zijn en waar ze vandaan komen. De Deense premier Frederiksen beschouwt de onbekende drones als "een serieuze aanval" op de Deense infrastructuur.

24 september (Denemarken)

Twee dagen later is het raak in de Deense stad Aalborg. Daar is de luchthaven ruim drie uur afgesloten omdat er drones vliegen. Hoeveel precies en waar ze vandaan komen, is niet bekend. De Deense politie krijgt ook meldingen van drones boven Esbjerg, Sønderborg en de vliegbasis Skrydstrup. De Europese Commissie gaat ervan uit dat Russische drones het Deense luchtruim hebben geschonden. Het Kremlin spreekt dat tegen.

25 september (Duitsland)

In Noord-Duitsland worden drones gespot vlak bij de grens met Denemarken. Dat gebeurt in de noordelijke deelstaat Sleeswijk-Holstein. Ze vliegen boven een parlementsgebouw, marinewerf, energiecentrale en een academisch ziekenhuis. Ook nu is het onbekend waar de drones vandaan komen. De politie zegt dat meerdere onbemande toestellen parallel aan elkaar vlogen om het gebied en "kritieke infrastructuren" in kaart te brengen.

27 september (Denemarken)

Dit keer worden in het Deense Karup drones gespot. Daar ligt de grootste luchtmachtbasis van het land, waar alle Deense gevechtsvliegtuigen staan. Het zou volgens de politie gaan om twee "professionele, grote drones", die zowel binnen als buiten de omheining van de luchtmachtbasis vliegen. Opnieuw is het onduidelijk waar de drones vandaan komen.

27 september (Nederland)

Op Schiphol gaat de Polderbaan zo'n 45 minuten dicht, omdat piloten en vliegtuigspotters denken dat ze een drone hebben gezien. Volgens de marechaussee gaat het in dit geval zeer waarschijnlijk niet om een drone, maar om een ballon.

28 september (Noorwegen)

In Noorwegen worden meerdere vluchten omgeleid vanwege dronewaarnemingen. Het gebeurt in de buurt van een vliegveld in de provincie Troms, dat kort wordt gesloten. Eerder op de dag zijn ook drones gezien bij de luchthaven Brønnøysund. Waar de drones vandaan komen, blijft onduidelijk.

2 oktober (Duitsland)

Een aantal mensen doet melding van een drone boven de luchthaven van München. Aan het eind van de avond wordt het vliegverkeer stilgelegd. Dertig vluchten worden geannuleerd of omgeleid en bijna 3000 passagiers zitten vast op de luchthaven. Of het gaat om één drone of meer is niet duidelijk en ook is het onduidelijk waar ze vandaan komen.

3 oktober (België)

Boven een militair terrein in Elsenborn, in het oosten van het land, worden vijftien drones waargenomen. De basis ligt zo'n 50 kilometer ten zuiden van de Nederlandse grens. Volgens de Belgische minister van Defensie, Theo Francken, loopt er een onderzoek. Er zijn nog geen concrete aanwijzingen dat Rusland erachter zou zitten.

De Russische president Poetin maakt ondertussen grappen over alle onrust die ontstaat over de drones in Europa. "Ik zal het niet meer doen", zei hij donderdag op een bijeenkomst in Sotsji. Volgens hem is dit een manier van de NAVO om de defensiebudgetten te verhogen.

Dat Rusland achter een aantal van deze incidenten zit, is volgens Clingendael-onderzoeker Van den Berg heel waarschijnlijk. "Rusland wil juist onrust creëren in de samenleving. Ze willen ons laten voelen dat we ook in Nederland onderdeel zijn van een groter conflict. Zo hoopt hij de steun aan Oekraïne te ondermijnen, dat we daar niet meer achter staan."

Van den Berg benadrukt wel dat we van lang niet elk incident weten of Rusland erachter zit. "We moeten zuiver blijven: bij elk incident moeten we dat onderzoeken. Het kan ook iemand met een hobbydrone zijn."

Op meerdere plekken in Nederland wordt geprotesteerd tegen een tekort aan opvangplekken voor vrouwen. In onder meer Leeuwarden, Zwolle, Breda en Nijmegen heeft de feministische beweging Dolle Mina tenten neergezet.

Volgens de actievoerders is er in Nederland een tekort van 800 plekken voor slachtoffers van huiselijk geweld. De slachtoffers, meestal vrouwen, blijven daardoor volgens de Dolle Mina's noodgedwongen in een onveilige situatie.

Onder de actienaam "Mina's slapen op straat" roepen de vrouwen de landelijke politiek op tot actie. Ze eisen dat zogenoemde stoep-aanmeldingen, waarbij slachtoffers gelijk opvang kunnen krijgen, terugkeren. Daarnaast willen ze dat vrouwen anoniem een plek kunnen krijgen en dat de opvang gratis wordt.

In totaal wordt in twaalf binnensteden geprotesteerd.

Onveiligheid voor vrouwen

"Het zijn vrouwen die weg willen. Juist het moment waarop ze de partner willen verlaten is het gevaarlijkste moment in de relatie. Dan moeten ze ergens terechtkunnen", zegt een actievoerder tegen RTV Oost. Op het Grote Kerkplein in Zwolle zijn zo'n tien tenten opgezet.

Dolle Mina's

De feministische beweging werd in 1969 opgericht en voerde actie in de jaren 70. De groep vocht voor kansengelijkheid tussen man en vrouw, het doorbreken van traditionele rolpatronen en legalisering van abortus. Na bijna vijftig jaar is de actiegroep nu dus weer terug.

Naast de actie met het tentenkamp, zijn de Dolle Mina's een petitie gestart om handtekeningen te verzamelen voor meer plekken in de vrouwenopvang. De petitie is inmiddels 12.000 keer ondertekend.

Ook hielden ze deze zomer meerdere protesten tegen vrouwengeweld. Aanleiding voor de recente protesten was de gewelddadige dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude na een avondje uit in Amsterdam.

De nieuwe groothertog van Luxemburg is vandaag beëdigd in de Kamer van Afgevaardigden in Luxemburg-Stad. De 43-jarige Guillaume volgt zijn vader op, de 70-jarige Henri. Dat deed hij in het bijzijn van familie, politici en de koninklijke families van België en Nederland.

De troonwisseling begon vanochtend in het Palais du Luxembourg met de troonsafstandceremonie. Henri ondertekende zijn laatste decreet, waarmee een einde kwam aan een regeerperiode van een kwart eeuw.

In een toespraak zei de Luxemburgse premier Frieden dat Henri als groothertog de balans had bewaard tussen "waardigheid en adeldom", schrijft de nieuwssite RTL Lëtzebuerg.

Bij de ceremonie waren de Belgische koning Filip met zijn echtgenote Mathilde en kroonprinses Elisabeth aanwezig.

Namens het Nederlands koningshuis waren koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Amalia aanwezig:

Daarna ging de troonwisseling verder in de Kamer van Afgevaardigden waar zoon Guillaume werd beëdigd. Kamervoorzitter Claude Wiseler opende de ceremonie met een toespraak. "Vandaag is het zover. Groothertog Henri heeft besloten de troon aan u over te dragen. Omdat dit het juiste moment is. Omdat u er klaar voor bent."

Nieuw staatshoofd

De nieuwe groothertog beloofde in zijn troonrede altijd "politiek neutraal" te zijn en de "fundamentele democratische principes" te verdedigen. "Ik zal het leven leiden van mijn volk, van wie ik door geen enkele barrière gescheiden wil zijn. Ik zal in hun vreugde en hun verdriet delen."

Na de ceremonie verscheen Guillaume met zijn vrouw, de Belgische gravin Stéphanie de Lannoy, en zoontjes prins Charles (5) en prins François (2) op het balkon van het paleis. Ook de broers en zussen van de nieuwe groothertog, de voormalige groothertog Henri en groothertogin Maria Teresa en de Nederlandse en Belgische koninklijke families vergezelden hem.

De feestelijkheden duren in totaal drie dagen. Zondag eindigen de festiviteiten met een mis.

De grootste supermarkten van Nederland stoppen met de verkoop van Atlantische makreel vanwege overbevissing. Het gaat om Albert Heijn, Lidl en Jumbo. Ze vinden het niet meer verantwoord om de makreel in de schappen te leggen.

De huidige voorraad wordt nog verkocht, bevestigen de supermarkten na berichtgeving in vakblad Distrifood. Lidl stopt vanaf volgende maand met de verkoop en Jumbo waarschijnlijk rond de jaarwisseling. Albert Heijn noemt nog geen datum.

'Rood kenmerk'

Sinds april adviseerde Viswijzer om de Atlantische makreel niet meer te verkopen. Viswijzer is een online hulpmiddel om consumenten te informeren over vissen en duurzaamheid. Zij gaven de Atlantische makreel een 'rood kenmerk', consumenten wordt daarmee afgeraden om de vis te kopen.

De makreel heeft al sinds 2019 niet meer het MSC-keurmerk, een wetenschappelijk onderbouwde maatstaf voor duurzaamheid. MSC deed begin deze week een "dringende oproep aan overheden, visserijorganisaties, retailers en consumenten" om recent wetenschappelijk onderzoek serieus te nemen.

Uit dat onderzoek volgde het advies om de makreelvangst vanaf 2026 met 70 procent te verminderen, om te voorkomen dat de vissoort mogelijk uitsterft. De supermarkten stappen over op andere soorten makreel.

De voorrang voor statushouders op huurwoningen moet echt van tafel, vindt het demissionaire kabinet. Ondanks een kritisch advies van de Raad van State is vandaag nieuwe wetgeving naar de Tweede Kamer gestuurd. Die gaat daar naar verwachting na de verkiezingen van 29 oktober over beslissen.

In het voorstel schrapt het kabinet de mogelijkheid voor gemeenten om statushouders voorrang te geven op sociale huurwoningen puur op grond van het feit dat ze statushouder zijn.

Demissionair premier Schoof spreekt van een evenwichtig wetsvoorstel. "We geven hiermee iedereen dezelfde rechten en dezelfde kansen op de woningmarkt. En ook statushouders houden het recht op voorrang als er urgentie is, bijvoorbeeld na echtscheiding of ziekte."

'Oneerlijk'

Verantwoordelijk minister Keijzer van Volkshuisvesting (BBB) zei na afloop van de ministerraad dat het kabinet de voorrangsregel oneerlijk vindt ten opzichte van mensen die al negen of tien jaar op een wachtlijst staan."

Statushouders krijgen nu veertien weken nadat zij hun verblijfsvergunning hebben gekregen een woning toegewezen", zegt Keijzer. "Dat is niet uit te leggen aan mensen die al zo lang moeten wachten."

Hoe zijn de afspraken nu?

Statushouders worden na het verkrijgen van een verblijfsvergunning gekoppeld aan een gemeente. Die zoekt voor hen een woning. Daarna moeten zij binnen twee weken verhuizen. Voor dit proces staan maximaal 14 weken. Maar in de praktijk wordt dit vaak niet gehaald door het tekort aan woningen. In 2024 verbleven 11.000 statushouders langer dan een jaar in de asielopvang.

Van het totaal aantal vrijkomende sociale huurwoningen gaat gemiddeld 6 tot 10 procent naar statushouders en meer dan 90 procent naar andere woningzoekenden.

Bron: COA en Inspectie Justitie en Veiligheid

De kritiek van de Raad van State op het voorstel van het demissionaire kabinet onderschrijft Keijzer niet. De raad zei in een advies dat statushouders op achterstand staan door hun "ongunstige uitgangspositie op de woningmarkt". En dat ze daarom voorrang nodig hebben om op gelijk niveau met Nederlanders te komen.

Keijzer: "Ik kijk er op een andere manier naar. We behandelen ze juist wel gelijk door die voorrang te verbieden." Door het woningtekort is het voor iedereen nu moeilijk om aan een huis te komen, zegt zij. En ook statushouders hebben meestal de mogelijkheid om bij familie te wonen, stelt Keijzer.

Van de twee mensen die gisteren in Manchester omkwamen bij een terreuraanslag op een synagoge, blijkt er één te zijn geraakt door een politiekogel. Of deze kogel ook de doodsoorzaak was, is nog niet duidelijk. Ook een van de gewonden werd geraakt door een politiekogel.

De aanslag, gisterochtend, werd gepleegd door een 35-jarige Britse man van Syrische afkomst. Hij reed in op bezoekers die bij de synagoge stonden en stak vervolgens iemand neer. Zeven minuten later werd de man door de politie doodgeschoten. Hij leek een gordel met explosieven te dragen, maar die bleek nep te zijn.

De man had alleen een mes bij zich en geen vuurwapen, zegt de hoofdcommissaris van politie. Er is alleen geschoten door politieagenten. "Zij probeerden te voorkomen dat de dader de synagoge binnendrong om daar verder schade aan te richten."

De twee mensen die zijn omgekomen waren allebei lid van de Joodse gemeenschap van Manchester: het gaat om de 53-jarige Adrian Daulby en de 66-jarige Melvin Cravitz. Ze waren in de synagoge vanwege Jom Kipoer, de belangrijkste feestdag in het jodendom.

Er liggen nog drie gewonden in het ziekenhuis. Een van hen werd ook door een politiekogel geraakt, maar is niet in levensgevaar. Volgens de hoofdcommissaris stonden de twee bezoekers die door een politiekogel werden getroffen dicht bij elkaar achter de deur van de synagoge. Ze wilden voorkomen dat de aanslagpleger de synagoge binnendrong.

Premier Starmer bracht vanochtend een bezoek aan de synagoge. Ook sprak hij met politieagenten.

Starmer zei eerder dat het ging om een terroristische aanslag op de Joodse gemeenschap. Hij zei dat hij alles in het werk zal stellen om antisemitisme in het land te bestrijden en Britse Joden te beschermen.

Vanmiddag wordt er ter nagedachtenis aan de slachtoffers een wake gehouden, niet ver van de synagoge. In Londen is de beveiliging rond synagogen en Joodse plekken opgeschroefd naar aanleiding van de terreuraanslag. Zo zijn er in bepaalde buurten meer bewapende politieagenten op straat zichtbaar.

Het demissionaire kabinet komt met een verdere versoepeling van de regels voor de bezorging van brieven. Eerder dit jaar besloot het kabinet al dat vanaf juli volgend jaar PostNL twee dagen mag doen over de bezorging van een brief in plaats van één dag.

Nu is besloten dat het vanaf juli 2027 drie dagen wordt. Een brief die op maandag wordt gepost, mag PostNL dan uiterlijk op donderdag bezorgen.

Verlieslatend

PostNL wil al langer dat de regels worden versoepeld. Er wordt steeds minder briefpost verstuurd en daardoor wordt het voor het bedrijf steeds duurder om de verplichte postbezorging overeind te houden.

"Ik kan niet van een bedrijf vragen om een overheidsaanwijzing met verlies uit te voeren op lange termijn", zegt demissionair minister Karremans van Economische Zaken. "Daarom moet regelgeving met zijn tijd meegaan, en verruim ik de regels iets, om een betrouwbare postbezorging te blijven garanderen."

PostNL positief

In een korte reactie zegt PostNL dat het positief is dat "de minister weer een stap zet naar een nieuw voorstel voor de Universele Postdienst. Het blijft belangrijk dat de noodzakelijke veranderingen er komen voor de postmarkt."

PostNL blijft ook met de nieuwe regels vijf dagen per week bezorgen: dinsdag tot en met zaterdag. En voor medische post en rouwbrieven verandert er niets: die worden nog steeds binnen 24 uur en zes dagen per week bezorgd.

De wet hoeft niet aangepast te worden voor het verlengen van de bezorgperiode naar drie dagen. Daarom hoeven de Tweede en Eerste Kamer er in principe geen groen licht voor te geven.

De verdachte (51) van de steekpartij waarbij een 45-jarige vrouw in Lent om het leven kwam, had twee weken geleden een tijdelijk huisverbod gekregen vanwege huiselijk geweld tussen hem en de andere gezinsleden. Dat meldt burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen in een verklaring.

Het huiselijk geweld vond plaats op 21 september. Het huisverbod dat de verdachte vervolgens kreeg opgelegd, betekende dat hij niet in de buurt van het gezin mocht komen. Op het moment van de steekpartij was dat huisverbod verlopen, maar was dit opgevolgd door een maatregel van het Openbaar Ministerie, zegt een woordvoerder van de burgemeester. Wat deze maatregel inhield, kan zij niet zeggen.

De politie kreeg gisteravond een melding van een steekincident op de Kinksstraat. Agenten vonden daar een zwaargewonde vrouw. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht, waar ze vanochtend overleed aan haar verwondingen. De politie gaat uit van "een incident in de sfeer van huiselijk geweld".

Herdenkingsplek

Burgmeester Bruls schrijft dat er hulpverlening betrokken was bij het gezin. "Huiselijk geweld is afschuwelijk en onaanvaardbaar. Dat het zover is gekomen is ontzettend tragisch."

In de straat waar de vrouw werd neergestoken, is een gedenkplek ingericht, met bloemen en kaarsen.

Mensen met suïcidale gedachten kunnen vanaf vandaag gratis bellen naar 113. Voorheen kon dat enkel kosteloos via het telefoonnummer 0800-0113, bellen naar 113 was niet gratis. Daar was kritiek op, want in geval van nood moet hulp makkelijk te bereiken zijn.

Staatssecretaris van Jeugd, Preventie en Sport Judith Tielen benadrukt het belang van de verandering: "Als iemand overweegt zichzelf om het leven te brengen, dan telt elke minuut. Dan moet hulp snel en vanzelfsprekend te vinden zijn."

Het telefoonnummer 0800-0113 was sinds 1 juli 2020 al gratis te bellen. Het telefoonnummer 113, vernoemd naar de gelijknamige stichting, was vanaf dat moment ook te bereiken, maar het bellen daarvan was niet gratis.

Meer dan de helft betaalde in 2024

Hoewel de gratis variant van het telefoonnummer flink werd gepromoot, belden mensen die hulp zochten toch voornamelijk de betaalde versie. In 2024 was dat 52 procent van de bellers.

47 procent belde het gratis nummer, met 0800 ervoor. Eén procent van de bellers belde een oud telefoonnummer: 0900-0113, dat werd gebruikt voordat het 0800-nummer in het leven werd geroepen. Voor de zekerheid wordt dat nog aangehouden.

Bestuurder van Stichting 113 Monique Kavelaars is blij dat mensen die aan zelfdoding denken haar organisatie nu nog beter kunnen vinden. "Ondanks dat we communiceerden met het gratis nummer, zag je dat het simpelere 113 de voorkeur heeft. Het is net als 112 veel makkelijker te onthouden. Nu het 113-nummer gratis is, kunnen we het altijd communiceren."

De Verenigde Staten geven Oekraïne informatie over Russische olieraffinaderijen, pijpleidingen en andere energie-installaties, zodat het Oekraïense leger die met langeafstandswapens effectiever kan bestoken. Dat meldt The Wall Street Journal (WSJ).

President Trump zou de Amerikaanse inlichtingendiensten en het Pentagon opdracht hebben gegeven deze informatie te verstrekken. Hij zou de NAVO hebben gevraagd om hetzelfde te doen.

Ook zou hij overwegen om Tomahawk-kruisraketten aan Oekraïne te leveren, op kosten van Europa.

Concrete stap

Vorige week voorspelde Trump op zijn sociale medium Truth Social, dat Oekraïne de door de Russen bezette gebieden wel eens zou kunnen terugveroveren. Hij liet zich schamper uit over de Russische prestaties op het slagveld. De Amerikaanse president stelt dat Poetin deze oorlog binnen drie weken had moeten winnen, in plaats van ruim drie jaar doelloos voort te modderen.

Vorige week was onduidelijk of Trump ook een concreet vervolg zou geven aan zijn online steunbetuiging aan de Oekraïners. Volgens de regeringsfunctionarissen die de WSJ heeft gesproken, is dit de eerste keer dat de regering-Trump zo'n concrete stap zet.

Warrig en wispelturig

Het gaat waarschijnlijk om het doorgeven van live-informatie van Amerikaanse militaire satellieten, die de Oekraïners moet helpen om beter hun doelen te raken.

Bart van den Berg, van Instituut Clingendael, vindt het lastig om deze stap te duiden als bevestiging dat Trump nu om is en zich achter Oekraïne schaart. Daarvoor vindt de ex-militair het beleid van de Trump "te warrig en wispelturig".

"Het wordt nu verkocht als iets unieks. Maar ik vraag me af of dit voor de Oekraïners achter de schermen zoveel waarde heeft", zegt Van den Berg, die eerder werkte bij het Nationaal Cyber Security Centrum in Den Haag.

Hij denkt dat de Oekraïners precies weten waar de raffinaderijen zijn. "Ze zijn dik en breed geïnfiltreerd in Rusland." Eerdere droneaanvallen hebben volgens hem bewezen, dat ze in staat zijn zeer geavanceerde operaties uit te voeren. Wat dat betreft hebben de Oekraïners ook steeds minder hulp nodig, denkt de analist, "en kunnen wij eerder veel van hen leren".

Tomahawk

Het delen van de inlichtingen is een feit, zo lijkt het. Maar president Trump heeft nog geen besluit genomen over de levering van de Tomahawk-kruisraketten. Dat overweegt hij, zei vicepresident Vance vorige week. President Zelensky vraagt al sinds het begin van de oorlog om Tomahawks. Trumps voorganger Biden wilde ze niet leveren, in verband met de kans op escalatie van het conflict.

De Tomahawk is een van de belangrijkste wapens waarmee de Amerikanen hun militaire macht uitoefenen. Met deze raket werd het startschot gegeven van de Eerste Golfoorlog in 1991, toen hij voor het eerst werd gebruikt.

De Tomahawk heeft een bereik van circa 2500 kilometer, vliegt laag over de grond met 900 kilometer per uur. Hij vindt zijn eigen weg, volgt voor vijandige luchtverdediging een onnavolgbare route en draagt een springlading van 400 kilo. Het is een wapen waarmee de Oekraïners doelen tot voorbij Moskou en Sint Petersburg zouden kunnen raken.

Maar gaat Trump ze ook echt geven? Het zou kunnen dat de Amerikaanse president met alleen al het overwegen hoopt Moskou onder druk te zetten om naar de onderhandelingstafel te komen. Met andere woorden: is hier sprake van alleen tactiek of gaat het over reële steun?

'Kneiterduur'

Mocht Trump de Tomahawks echt willen leveren, dan zal Europa daarvoor de kosten moeten dragen. En ze zijn kneiterduur, twee miljoen dollar per stuk, zegt Clingendael-analist Van den Berg. Hij betwijfelt daarom of het een verstandige aankoop is, mede omdat deze oude Amerikaanse raket volgens hem geen gamechanger is.

"Ze komen zo laat", roept hij bijna. Een paar jaar geleden zou het wél heel ingrijpend zijn geweest, denkt de analist. Nu niet meer, omdat er veel vergelijkbare wapens bij zijn gekomen, ook al blijft de Tomahawk superieur. De Frans/Britse Storm Shadow en de nieuwe Oekraïense Flamingo-raketten zijn weliswaar niet zo krachtig en komen niet zo ver, maar doen als kruisvluchtwapens in principe hetzelfde.

"De Tomahawk is een klein stapje op de escalatieladder. In het grote spel der dingen gaat hij niet zo'n verschil maken. Maar de strijd verplaatst zich wel steeds meer naar het Russische territorium, dat vormt voor de Russen een steeds groter probleem", zegt Van den Berg.

Wil

En dat raakt volgens de analist aan de kern van de oorlog op dit moment: "Beide partijen richten zich steeds meer op een strategische overwinning en niet meer op een tactische. Grondgebied interesseert ze niet, niemand kan winnen op het slagveld. Ze vallen steeds meer elkaars capaciteit om oorlog te kunnen voeren aan."

"Er zal pas onderhandeld worden, als van een van de partijen de wil wordt gebroken om te vechten. En zover is het nog niet."

De Efteling, Toverland, Duinrell, Walibi en heel veel dierentuinen; je zou zeggen, aan vertier is er al ruim voldoende in ons land. Toch komt er deze week een nieuw pretpark bij: BommelWereld in Groenlo (Achterhoek): een overdekt themapark rond de stripfiguren Ollie B Bommel en Tom Poes, van de schrijver Marten Toonder.

Initiatiefnemer is ondernemer Edwin Bomers. Het plan vergde een investering van pakweg 40 miljoen euro. Hij hoopt in het eerste jaar 100.000 bezoekers te trekken. Ter vergelijking: De Efteling heeft jaarlijks zo'n 5,5 miljoen bezoekers.

"30 à 40 miljoen, dat is best een gewaagde investering", zegt Goof Lukken, expert in de vrijetijdsindustrie en verbonden aan de Breda University: "Nederland heeft natuurlijk al een enorm aanbod op dit gebied."

Bomers - ook eigenaar van een groot vakantiepark in Groenlo - was op zoek naar een nieuwe trekpleister in de Achterhoek. "Ik zocht iets wat niet bestond. Toen kwamen we op het idee van een indoor pretpark." Er kwamen volgens hem verschillende thema's voorbij: van Piet Piraat en Kabouter Plop tot aan Ollie B Bommel.

Binnenkijken bij het nieuwe attractiepark:

"Vergeet niet: Bommel heeft veel betekend voor de Nederlandse taal. Denk maar aan uitspraken als 'geld speelt geen rol', en uitdrukkingen als 'minkukel' en 'kommer en kwel'. Er schuilt een hele geschiedenis achter deze stripheld."

Mond-tot-mond-reclame

Of BommelWereld een succes wordt? Lukken zegt daarover: "Belangrijk is: snapt de bezoeker het verhaal, het thema van het park? En in hoeverre is Olie B Bommel nog relevant in deze tijd? Kortom, komen er wel genoeg bezoekers? Er moet een goede beleving zijn, dan komt er vanzelf positieve mond-tot-mond-reclame. En die is nodig om het aantal bezoekers te laten groeien."

Zo'n 600 schoolkinderen en hun begeleiders uit de Achterhoek mochten er deze week alvast een kijkje nemen. Zij reageren enthousiast. "Wij kunnen best zo'n attractie gebruiken hier in de Achterhoek", aldus één van de schoolbegeleidsters.

Ollie B Bommel oubollig?

Op de vraag of het thema Ollie B Bommel niet een beetje oubollig is, zegt ze: "Er zijn lespakketten ontwikkeld, speciaal voor de groepen 7 en 8. Zij kunnen dan op school lessen volgen waarin ook wordt verteld over de literatuur rond deze stripfiguren. En aansluitend kunnen ze dan dit park bezoeken. Daar is dus erg goed over nagedacht."

Het is jaren geleden dat in ons land voor het laatst een pretpark werd gebouwd. Dat was in 2015, Yumble in Roermond. Het liep uit op een debacle. Amper vier maanden na de opening werd faillissement aangevraagd. Een investering van 22 miljoen euro ging in rook op.

De oprichters zeiden nog dat de attracties net zo goed waren als die in De Efteling. Yumble verwachtte in het eerste jaar 300.000 tot 350.000 bezoekers. "Dat soort verwachtingen zijn achterlijk," zei Wessel Wit, verslaggever bij pretparksite Looopings, toen al tegen de NOS. "Pretpark Toverland begon bijvoorbeeld ook slecht, en deed er 10 jaar over om een goede naam neer te zetten."

Bij een steekpartij in een woning in Purmerend is gisteravond een 50-jarige vrouw uit Amsterdam om het leven gekomen. Een 53-jarige man is buiten de woning aangehouden.

Gistermiddag rond 17.40 uur kreeg de politie een melding van een steekincident in een huis aan de Beethovenstraat. Agenten troffen daar de man aan en hielden hem aan. Binnen vonden zij de overleden vrouw.

Compleet in shock

De man is de bewoner van het huis, zeggen omwonenden tegen regionale omroep NH. Een buurtbewoner kwam kort na het steekincident thuis en zag de man staan in de voortuin. "Hij zat onder het bloed en leek compleet in shock."

De politie kan niet bevestigen dat de man de bewoner van het huis is. Over de relatie tussen hem en het slachtoffer wordt ook nog niets bekendgemaakt.

De politie onderzoekt nog wat er gebeurd is. Het huis is afgezet.

Dodelijke steekpartij

Vanochtend vroeg overleed in Lent bij Nijmegen ook een vrouw door een dodelijke steekpartij. Ze werd door agenten zwaargewond aangetroffen op straat, waarna ze in het ziekenhuis overleed.

Een paar uur na het steekincident werd een man aangehouden. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij haar dood. Over de relatie tussen de twee zegt de politie nog niets.

De Britse actrice Patricia Routledge is op 96-jarige leeftijd overleden. Zij was vooral bekend van haar rol als Hyacinth Bucket uit de Britse sitcom Keeping Up Appearances. In Nederland werd de show uitgezonden onder de titel Schone Schijn.

Haar management schrijft: "We zijn diepbedroefd om het overlijden van Dame Patricia Routledge, die vanmorgen vredig in haar slaap is overleden, omringd door liefde."

"Zelfs op 96-jarige leeftijd is haar passie voor haar werk en voor het contact met livepubliek nooit afgenomen. Nieuwe generaties kijkers weten haar nog steeds te vinden via haar geliefde televisierollen", gaat de verklaring verder.

Hoogtepunten uit het eerste seizoen van Schone Schijn:

De titel 'dame' is een Britse, vrouwelijke eretitel. Routlegde ontving die in 2017 voor haar liefdadigheidswerk en theaterkunsten, toen de Britse nieuwsjaars-onderscheidingen werden uitgedeeld. De mannelijke variant van de eretitel is 'sir'.

Routlegde was in haar hoofdrol te zien tussen 1990 en 1995 bij de BBC. De actrice werd twee keer genomineerd voor een BAFTA TV Award. In 1991 won ze een British Comedy Award voor haar rol.

Naast haar televisiecarrière was ze te zien in verschillende films en speelde ze ook in toneelstukken. Routledge is nooit getrouwd geweest en had geen kinderen. In een interview zei ze ooit dat ze daar niet bewust voor heeft gekozen. "Het leven is gewoon zo gelopen, ik was zo druk met acteren."

Noot van de redactie:

In een eerdere versie van dit artikel stonden citaten uit een boodschap die Patricia Routledge zou hebben geschreven vlak voor haar 95ste verjaardag in februari 2024. De brief gaat veel rond op sociale media en wordt ook door de Britse krant The Independent geciteerd. Enkele uren na publicatie zijn er sterke twijfels gerezen over de betrouwbaarheid van die brief. De betreffende alinea's zijn daarom uit het artikel verwijderd.

De zwaarste verdenking tegen de pleegouders van het Vlaardingse pleegmeisje is komen te vervallen. Het Openbaar Ministerie acht poging tot doodslag niet langer bewezen. De verdenkingen van zware mishandeling en vrijheidsberoving blijven staan, maakte het OM bekend op de laatste voorbereidende zitting van de zaak.

Het pleegmeisje kwam vorig jaar mei met botbreuken en hersenschade in het ziekenhuis terecht. Het OM dacht eerder te kunnen bewijzen dat de pleegouders haar van de trap hadden geduwd. Daar komt het OM van terug door een rapport van het Nederlands Forensisch Instituut.

Daarin staat dat het meisje van de trap kan zijn geduwd, maar dat het hersenletsel net zo waarschijnlijk op een andere manier kan zijn ontstaan. Daarom vervalt de aanklacht van poging tot doodslag.

"Dit is voor de biologische moeders van de pleegkinderen heel heftig", zegt Bart Visser van Namens de Familie. Hij staat de moeders bij van de verschillende kinderen die in het pleeggezin hebben gezeten. Eerder bleek dat het zusje van het pleegmeisje en twee Syrische broertjes ook mishandeld zijn door de pleegouders.

"Het is juridisch best uit te leggen, maar emotioneel is het onverteerbaar", vervolgt Visser. "De moeder van het pleegmeisje heeft haar kind zwaar verwond in het ziekenhuis zien liggen. Als twee mensen haar dat aan hebben gedaan, is het in de ogen van de moeder een poging om iemand dood te maken."

Pleegouders in de zaal

De pleegouders waren voor het eerst zelf in de rechtszaal, beiden helemaal in het zwart gekleed. Met hun aanwezigheid hebben ze gehoor gegeven aan een oproep van de rechtbank, die de verdachten wilde zien voor de inhoudelijke behandeling in november.

"Het spijt me dat we hier moeten zitten", zei de 38-jarige pleegvader John van den B. "Ik betreur wat er is gebeurd, voor het pleegmeisje, mijn vrouw en alle anderen. Tegelijkertijd is er een eenzijdig beeld, bijvoorbeeld in het politieonderzoek, maar daar wil ik later pas meer over zeggen." Pleegmoeder Daisy W. wilde vandaag niet reageren.

Beide pleegouders hebben een ernstige persoonlijkheidsstoornis, heeft het Pieter Baan Centrum vastgesteld. De pleegmoeder heeft onder andere een gebrek aan empathie en heeft narcistische, theatrale en bordeline trekken. De pleegvader heeft een agressiestoornis, vooral met de behoefte om macht te ervaren.

De kans op herhaling bij de omgang met kwetsbare kinderen is groot. Tbs met dwangverpleging is voor beide ouders daarom de beste optie, zei de officier van justitie.

Stap voor stap

Het 11-jarige pleegmeisje verblijft in een revalidatiecentrum. Haar hersenen functioneren door het hersenletsel op het niveau van een peuter, werd vandaag bekend.

Het pleegmeisje kwam zwaargewond in het ziekenhuis. Bijvoorbeeld doordat ze in een kooi met elektrische draden eraan, zou zijn gestopt, zegt het OM. Ook zou ze geen eten, drinken en medische hulp hebben gekregen. Uiteindelijk woog het meisje 20 kilo, terwijl ze 1,34 meter lang was.

Ondanks de verwondingen, gaat het steeds beter met haar. Ze kan enkele woorden spreken en zelfstandig stukjes lopen. Inmiddels gaat ze twee dagen per week naar een zorgboerderij.

Vervolging van anderen

Een belangrijke vraag rondom de zaak was of individuele hulpverleners vervolgd zouden worden. Dat gaat niet gebeuren, heeft het OM besloten. Ook de pleegzorg- en jeugdbeschermingsorganisatie zullen niet strafrechtelijk worden vervolgd.

Duidelijk is dat hulpverleners en organisaties fouten hebben gemaakt, bleek uit een inspectierapport. Maar opzet is moeilijk aan te tonen. "En de lat voor vervolging ligt heel hoog", aldus een persofficier van justitie.

De voorbereidende fase in de zaak tegen de Vlaardingse pleegouders is nu klaar. De inhoudelijke behandeling is op 6 en 7 november.

Na die inhoudelijke behandeling verschijnt een documentaire over de zaak van het Vlaardingse pleeggezin, maakte de EO vandaag bekend. De biologische moeders van de pleegkinderen en andere betrokkenen komen daarin aan het woord.

Groot-Brittannië heeft Sarah Mullally benoemd tot de aartsbisschop van Canterbury. Zij wordt daarmee de eerste vrouwelijke leider van de Church of England.

De 63-jarige Mullally wordt ook het ceremoniële hoofd van zo'n 85 miljoen anglicaanse gelovigen wereldwijd. De benoeming van een vrouw brengt volgens experts het risico met zich mee van verdeeldheid met enkele meer conservatieve takken van de kerk, bijvoorbeeld in Afrikaanse landen.

De nieuwe leider staat erom bekend dat ze zich sterk maakt voor een open en transparante cultuur in de kerk, met ruimte voor meningsverschillen en andere verschillen.

Wat is de Church of England?

De Church of England is bij wet de nationale kerk van Engeland, wat betekent dat deze een officiële rol heeft in de samenleving. Het is ook de moederkerk van de wereldwijde Anglicaanse Gemeenschap. De Britse koning of koningin is het formele hoofd van de kerk, terwijl de aartsbisschop van Canterbury de feitelijke leider is.

De kerk behoort tot het protestantse christendom. Hij is ontstaan bij de Engelse Reformatie in de 16e eeuw, toen de Engelse kerk zich losmaakte van de Rooms-Katholieke Kerk.

Mullally was sinds 2018 de 133ste anglicaanse bisschop van Londen. In het verleden was ze verpleegkundige.

Ze zei ooit tegen een tijdschrift dat er grote overeenkomsten zijn tussen verpleegkunde en priesterschap: "Het draait allemaal om mensen, en om naast mensen te staan tijdens de moeilijkste momenten in hun leven".

Misbruikschandaal

Door hervormingen die elf jaar geleden werden doorgevoerd, werd het mogelijk dat een vrouw het hoogste ambt binnen de Church of England bekleedt. Door de benoeming van Mullaly tot 106de aartsbisschop van Canterbury is een einde gekomen aan een van de mannenbolwerken in het Britse openbare leven.

De Church of England had sinds november vorig jaar geen leider meer, toen Justin Welby aftrad vanwege een doofpotaffaire rond kindermisbruik.

Bij confrontaties tussen de politie en jonge demonstranten vielen in de Marokkaanse stad Lqliaa deze week drie doden. In heel Marokko demonstreren jongeren al dagen. Ook in andere landen gingen jongeren afgelopen tijd massaal de straat op, waarbij veiligheidsdiensten eveneens hard ingrepen. Wat steekt er achter deze mondiale protestgolf?

In zeker zeven landen waren recent jongerenprotesten. Of er echt een internationale golf aan jongerenprotesten gaande is, is volgens socioloog en hoogleraar sociale verandering en conflict Jacquelien van Stekelenburg moeilijk te bepalen. "Wel gelden protesten vaak als inspiratiebron voor protesten elders. Dat zagen we bijvoorbeeld bij de Arabische Lente en Fridays For Future - waarbij scholieren spijbelden voor het klimaat."

Volgens Van Stekelenburg dachten mensen toen: "Hey, wij hebben eenzelfde probleem, en die protesten hebben veel sociaal-politiek effect, dat willen wij ook!'"

Via sociale media kunnen mensen makkelijk emoties uiten en razendsnel protesten organiseren. "Een boodschap kan heel snel en goedkoop over een grote groep mensen worden verspreid. Vroeger, via kranten, was dat effect veel minder", vertelt de socioloog.

'Jonge mensen gaan vaker de straat op'

Het valt op dat jongeren ook in Nederland steeds meer de straat op gaan om hun onvrede te uiten. In de periode 2020-2023 zei 44 procent van de 18- tot 25-jarigen dat zij de afgelopen vijf jaar hadden deelgenomen aan één of meer politieke acties, blijkt uit onderzoek. In de jaren 2012-2019 was dit 38 procent. Van Stekelenburg noemt die 44 procent "een heel hoog percentage".

Demografie kan een rol spelen. In veel landen waar protesten nu oplaaien, wonen relatief veel jongeren. In Nepal is bijna de helft van de bevolking jonger dan 25, in Marokko iets meer dan 40 procent en in Madagaskar zelfs 60 procent.

Als er relatief veel jongeren zijn heeft dat gevolgen. "Aan de ene kant biedt het kansen, er zijn namelijk veel mensen die kunnen werken", vertelt CBS-onderzoeker Luuk Hovius. "Aan de andere kant is er juist een groot risico op weinig kansen voor deze jonge mensen, als er te weinig banen zijn."

In landen als Marokko, Madagaskar en Kenia is de werkloosheid onder jongeren schrikbarend.

Van Indonesië tot Nepal en van Madagaskar tot Peru

De redenen waarom jongeren in verschillende landen de straat op gaan lopen uiteen, maar er zijn ook overeenkomsten. In veel landen zijn de protesten gericht tegen corruptie en in de ogen van jongeren onterechte bezuinigingen. Ook voelen jongeren overal dat hun toekomstperspectief onder druk staat.

Eind augustus gingen duizenden jongeren de straat op in de Indonesische hoofdstad Jakarta, om hun boosheid te uiten over bezuinigingen in het onderwijs en de zorg.

Begin september braken er protesten tegen een socialemediaverbod en corruptie uit in Nepal, waar 72 mensen bij om het leven kwamen. Onder meer het parlementsgebouw werd in brand gestoken.

Halverwege september protesteerden Gen Z'ers tegen corruptie bij de Filipijnse overheid. Overstromingen waren de druppel die de emmer deed overlopen. Een getroffen Filipijn zei tegen de BBC: "Ik werk hard, ik geef niet te veel uit en er wordt maandelijks belasting van mijn salaris ingehouden. Dan kom ik erachter dat miljarden aan belastinggeld worden opgestreken door corrupte politici."

Deze week volgden anti-regeringsprotesten in Madagaskar, waarbij minstens 22 doden vielen. Ook hier waren veelal jonge demonstranten te zien. "We willen leven, niet alleen overleven", stond op protestborden.

In de Peruaanse hoofdstad Lima lieten jonge betogers deze week hun stem horen, en ook hier raakten demonstranten gewond. De organisatie noemde het protest "de Gen Z-mars", wederom bedoeld tegen een corrupte overheid. En ook in Kenia waren er recent anti-regeringsprotesten.

De protesten hebben allemaal een eigen aanleiding, maar zoals socioloog Van Stekelenburg zegt, "ze inspireren elkaar".

Wat is Gen Z?

Generatie Z wordt ook wel Gen Z of Zoomers genoemd. De leden van deze generatie zijn geboren tussen 1997 en 2012.

Mensen uit deze generatie zijn opgegroeid in een wereld waar smartphones, sociale media en internet vanzelfsprekend zijn.

De generatie valt tussen de Millennials (1981-1996) en generatie Alfa (2013-2024).

"Met de komst van sociale media wordt een individueel probleem makkelijk en snel een collectief probleem", zegt Van Stekelenburg. "We delen onze gevoelens, waardoor we sneller een collectieve verontwaardiging voelen."

Gen Z is bovendien opgegroeid met een bijna constante stroom aan crisisbeelden van klimaat, oorlog of ongelijkheid. "Die constante stroom versterkt onze gevoelens. Als je je sterk identificeert met een groep maak je je grotere zorgen om een issue. Je ervaart emoties sterker, ook groeps-gebaseerde emoties", zegt Van Stekelenburg.

Er komt toch weer een monument voor de 12-jarige jongen uit Haaksbergen die in 2021 omkwam bij een ongeluk met een klaphamer. Op de plek van het ongeluk stond jarenlang een monumentje, maar dat moest worden weggehaald omdat omwonenden bezwaar hadden gemaakt. Nu heeft de gemeente aan de ouders laten weten dat er een nieuw monument mag komen.

De 12-jarige Bram werd op Oudejaarsdag dodelijk in de borst getroffen door rondvliegende stukjes metaal van een klaphamer. Een ander kind raakte zwaargewond. Een klaphamer wordt gebruikt om bijvoorbeeld magnesiumpoeder te laten ontploffen.

De jongens keken toe hoe een buurtbewoner de klaphamer bediende, schrijft RTV Oost. Die man kreeg een taakstraf van 240 uur en een voorwaardelijke celstraf van drie maanden.

Ophef

Na het ongeluk werden bloemen en knuffels neergelegd op de plek waar het gebeurde. De ouders van Bram maakten daar een gedenkteken van, met onder meer een portretfoto van hun zoon.

Met de jaren ontstond ophef over het monument. Diverse buurtbewoners wilden er vanaf en drongen er bij de gemeente op aan om het weg te halen. Ze wilden niet dagelijks geconfronteerd worden met het dodelijke ongeluk. Ook zou de plek van het monument gevaarlijk zijn, omdat het langs een autoweg staat. Onder de tegenstanders zat ook de man met de klaphamer, die nog altijd tegenover de plek van het ongeluk woont.

'Heilige plek'

De klagers kregen gelijk en de gemeente droeg de ouders op het monument te verwijderen. Dat gebeurde in mei vorig jaar.

Voor de ouders van Bram was dat een moeilijk moment. Ze stapten daarom naar de rechter om de beslissing van de gemeente aan te vechten. "Deze plek is heilig voor ons", zei de vader van Bram tijdens de zitting. "Hier is immers waar Bram zijn laatste adem heeft uitgeblazen."

Waardig monument

Het echtpaar zei er begrip voor te hebben dat omwonenden niet dagelijks zicht willen hebben op het monumentje, en stelden dat het ook een kleinere variant kan zijn. Bijvoorbeeld een plaquette of stoeptegel. Maar de omwonenden zagen dat niet zitten.

Tijdens de zitting werd afgesproken dat de gemeente Haaksbergen een maand de tijd zou krijgen om te kijken of er toch een compromis mogelijk was. Dat is gelukt: zonder dat de rechter er verder aan te pas moet komen, komt er nu toch weer een monument op de plek van het ongeluk.

"Eindelijk hebben we gerechtigheid en stopt deze strijd", zegt de vader. "We zijn al volop bezig met het ontwerp, want dit gaat een waardig monument worden."