NOS Nieuws - Algemeen

Het toerisme naar het Griekse eiland Santorini komt weer op gang. Afgelopen weekend meerde het eerste cruiseschip aan sinds de talloze bevingen begin dit jaar. De Celestyal Discovery had zo'n 1700 toeristen aan boord. Passagiers zijn blij dat de populaire toeristenbestemming weer veilig is.

Duizenden aardbevingen

Begin dit jaar werd Santorini getroffen door duizenden kleine aardbevingen. De Griekse overheid kondigde de noodtoestand af voor het eiland met kenmerkende witte huizen met blauwe koepeldaken op de rotsen. Bewoners moesten rekening houden met aardverschuivingen als gevolg van de bevingen.

Een groot deel van de ongeveer 15.000 inwoners week uit naar het Griekse vasteland en scholen bleven enige tijd dicht. Ook bouwprojecten werden tijdelijk stilgelegd. Eenheden van het leger, brandweer en politie werden naar het eiland gestuurd om te helpen.

De aardbevingen hebben niet tot grote schade of slachtoffers geleid. De autoriteiten hebben wel een evacuatiehaven opgezet zodat mensen het eiland makkelijker kunnen verlaten als er weer bevingen zijn. Volgens de Griekse overheid is het nu weer veilig.

Toerisme komt weer op gang

Toerisme is de belangrijkste inkomstenbron voor Santorini. Jaarlijks komen er miljoenen bezoekers. Door de bevingen kwamen er veel minder mensen en lokale ondernemers vreesden voor hun inkomsten in het hoogseizoen.

Winkeliers hopen dat het toerisme op Santorini snel verder op gang komt.

Het Amerikaanse biotech-bedrijf 23andMe, aanbieder van DNA-zelftesten, heeft faillissement aangevraagd. Topvrouw Anne Wojcicki, 19 jaar geleden een van de oprichters van het bedrijf, kondigde tegelijkertijd vannacht haar ontslag aan. Ze hoopt als onafhankelijk investeerder een doorstart te kunnen maken.

23andMe was een pionier in DNA-doe-het-zelftesten. Waar eerder genetisch onderzoek vooral iets was voor wetenschappers en politierechercheurs, konden consumenten naar dit bedrijf een wattenstaafje met wat wangslijm opsturen om informatie te krijgen over hun afkomst en eventuele erfelijke aandoeningen.

Toen het bedrijf 4 jaar geleden naar de beurs ging, groeide de marktwaarde naar 3,5 miljard dollar. Daar is tegenwoordig met een waardering van zo'n 50 miljoen dollar nog maar een fractie van over. Vorig jaar ontsloeg het bedrijf al 200 werknemers, 40 procent van het totaal.

Onzeker verdienmodel

Het lukte 23andMe namelijk nooit om winst te maken. Er waren wel 15 miljoen klanten, maar als zij eenmaal hun DNA-analyse binnen hadden, viel er niets meer aan hen te verdienen.

Pogingen mislukten om de DNA-databank te vermarkten door er wetenschappers tegen betaling gebruik van te laten maken. Ook een abonnementsdienst om klanten van gezondheidsrapporten te voorzien op basis van hun DNA leverde niet genoeg op.

Wojcicki, ooit getrouwd met Google-oprichter Sergey Brin, probeerde recent tot twee keer toe het beursgenoteerde bedrijf zelf te kopen, maar beide keren vond de raad van commissarissen haar bod te laag. Ze zegt nu opnieuw te willen proberen het bedrijf van de beurs te halen, maar heeft nog geen details bekendgemaakt.

"Natuurlijk zijn er voor 23andMe uitdagingen geweest vanwege het veranderende verdienmodel, maar ik geloof nog altijd in de toekomst van dit bedrijf", schrijft Wojcicki in een verklaring.

Ondertussen waarschuwt de overheid van Californië, waar het bedrijf is gevestigd, gebruikers dat ze het recht hebben om te bepalen of het bedrijf hun genetisch materiaal bewaart en wat er precies mee mag gebeuren. Omdat niet duidelijk is of het bedrijf binnenkort nog bestaat of wie de eigenaar is, raadt openbaar aanklager Bonta gebruikers aan goed na te denken over waar ze precies mee instemmen.

Op zijn site legt hij uit hoe toestemming voor medisch gebruik kan worden ingetrokken en hoe er opdracht kan worden gegeven DNA-materiaal volledig te vernietigen.

Hack

In 2023 werd 23andMe door een hack getroffen, waardoor informatie over bijna 7 miljoen gebruikers uitlekte. Daarbij werd toen informatie over stambomen, woonplaatsen en geboortejaren buitgemaakt, maar geen genetische informatie.

23andMe betaalde er een schadevergoeding voor van 30 miljoen dollar en stemde in met drie jaar verscherpt toezicht op de de beveiliging.

Wojcicki noemde eerder privacy van gebruikers een topprioriteit. "Ons fundament is het vertrouwen en respect van onze klanten, zij zijn altijd leidend geweest in onze beslissingen", herhaalt ze nu.

Lange gewaden en hoofddoeken in een nieuwe Nederlandse pop-upwinkel in het hart van Parijs: een doorn in het oog van een deel van de Franse politiek, maar ook een trekpleister voor nieuwsgierige Fransen. Dit weekend stonden ze in een lange rij voor de zaak van het Nederlandse modemerk Merrachi, in de hippe wijk Le Marais.

De afgelopen jaren werd het kledingmerk vooral onder jonge moslima's populair, eerst via de webshop, later met winkels op locaties in Amsterdam en Antwerpen.

Modest kleding is kleding die het lichaam meer bedekt en daarmee afwijkt van andere mode. De kleding is vooral populair onder jonge islamitische vrouwen.

Twee werelden met elkaar verbinden

Een pop-upwinkel in Frankrijk was voor Merrachi een logische volgende stap, zegt oprichter Nada Merrachi tegen de NOS. "Het is het land van de mode en Parijs is de stad van de mode."

Merrachi wil met haar onderneming laten zien dat modest kleding voor iedereen is. "We willen twee werelden samenbrengen en met elkaar verbinden. Daarom beelden we in onze campagnes ook vrouwen met en zonder hoofddoek af."

Merrachi zit het liefst in stadscentra. "Veel vrouwen die zich modest kleden zijn vaak niet zichtbaar in het centrum. Vaak bevinden de winkels waar je modest kleding kunt kopen zich in buitenwijken."

Dat zag ze ook in Parijs. "Terwijl we de pop-up opbouwde, keek ik wie er langsliep. De klant die op mij lijkt, liep daar helemaal niet. De wijk is zo modieus en cool, je hebt er leuke winkels en cafés. Daarom vond ik het jammer dat meiden zoals ik daar niet rondlopen. Ik denk dat ze het gevoel hebben dat ze er niet horen."

Kritiek op campagne

De opening van de Nederlandse pop-upwinkel en de begeleidende publiciteitscampagne stuitte in Frankrijk ook op kritiek, onder meer vanwege een promovideo van Merrachi. Daarin is de Eiffeltoren afgebeeld met een hoofddoek en in een lang gewaad, de abaya.

De Franse wet beschouwt de abaya en de hoofddoek als religieuze symbolen. Het is scholieren op openbare scholen verboden de kleding te dragen vanwege de scheiding van kerk en staat.

Merrachi stelde op Tiktok: "De Franse overheid vindt het verschrikkelijk om Merrachi te zien komen."

In een reactie noemden politici van het rechts-radicale Rassemblement National de Eiffeltorenvideo "een kaping van een Frans symbool en een aanval op Frans erfgoed". Ook andere politici reageerden en spraken van "een angstaanjagend politiek project" en een "onacceptabele provocatie". Er was ook een oproep om de Merrachi-winkel in Frankrijk te verbieden.

Deskundigen zeggen dat in Frankrijk de discussie over islamitische vrouwenkleding eens in de zoveel tijd oplaait, tot frustratie van moslima's. Recentelijk noemde het bureau voor mensenrechten van de VN de wettelijke regels rond het dragen van de kleding discriminerend.

Verbinding in de rij

De honderden vrouwen die in de rij stonden voor de winkel van Merrachi zijn enthousiast. "In de rij ontstond al zoveel verbinding", zegt Merrachi.

Ook de buurt reageerde volgens haar positief. "Iedereen weet wat de politieke mening is in Frankrijk over vrouwen die een hoofddoek dragen. Maar op straat merk je dat niet. Mensen maakten foto's en video's", zegt Merrachi.

Ze noemt vooroordelen menselijk, maar die kunnen veranderen. "Als mensen denken aan een moslimvrouw, dan denken ze aan lange zwarte gewaden. Maar dat is niet de werkelijkheid, er zijn zoveel verschillende stijlen en culturen. Daarvoor zijn zulke winkels belangrijk. Je hoeft je niet te bewijzen, maar het is mooi om een bepaald vooroordeel te veranderen."

De kritiek die de publiciteitscampagne in Frankrijk kreeg, laat volgens Nada Merrachi zien waarom het nodig is om in Parijs een winkel te openen. "De campagne was niet provocerend bedoeld. Onze missie is juist om twee werelden bij elkaar te brengen. Ik geloof dat we daar een bijdrage aan hebben geleverd."

Meer dan 1100 mensen zijn opgepakt sinds de protesten tegen de arrestatie van burgemeester Imamoglu van Istanbul begonnen. Dat heeft de Turkse minister van Binnenlandse Zaken gezegd. Onder hen zijn meerdere journalisten die in hun huizen zijn opgepakt, meldde een Turkse mediavakbond eerder vandaag.

In Turkse steden zijn grote protesten uitgebroken sinds de aanhouding afgelopen woensdag van Imamoglu. De oppositiepoliticus wordt gezien als de belangrijkste rivaal van president Erdogan, die al ruim twintig jaar aan de macht is. Imamoglu's centrumlinkse partij CHP wees hem afgelopen weekend aan als kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2028.

In onder meer Istanbul en Ankara werd gisteravond door tienduizenden mensen gedemonstreerd:

Een Turkse rechtbank bepaalde gisteren dat de inmiddels geschorste burgemeester vast blijft zitten in afwachting van zijn rechtszaak. De Turkse justitie verdenkt Imamoglu van tal van zaken, zoals fraude, corruptie en deelname aan een criminele organisatie. Zelf doet de politicus die beschuldigingen af als onzin. Imamoglu en zijn partij spreken van een politiek gemotiveerd proces. Critici zien er de hand in van Erdogan, die zo zou willen voorkomen dat de populaire Imamoglu zijn politieke loopbaan kan voortzetten.

Demonstratieverbod

Imamoglu's aanhouding leidde tot de grootste golf van demonstraties in Turkije in meer dan tien jaar tijd. Gisteravond waren er weer betogingen in onder meer Istanbul, Ankara en Bursa, ondanks een uitgevaardigd verbod op zulke bijeenkomsten. Betogers maken zich grote zorgen over de Turkse democratie en rechtsstaat.

Erdogan heeft de rechtspraak en justitie de afgelopen jaren steeds meer naar zijn hand gezet. Eind 2024 oordeelde de Europese Commissie dat Turkije aan het afglijden is op het gebied van democratische normen en de rechtsstaat. De Commissie toonde zich eerder ook al bezorgd over de onduidelijkheid rond de aanstelling van nieuwe rechters en openbaar aanklagers.

In Duitsland en Frankrijk is de ramp met het Germanwings-vliegtuig herdacht. Precies tien jaar geleden stortte dat toestel, dat onderweg was naar Düsseldorf, neer in de Franse Alpen. De copiloot had het vliegtuig opzettelijk laten crashen, nadat hij de deur van de cockpit op slot had gedaan toen de piloot even naar de wc ging.

Alle 150 inzittenden (inclusief de copiloot) kwamen om het leven. In de Duitse plaats Haltern am See, ten noorden van Dortmund, kwamen honderden mensen vandaag samen op een schoolplein voor een herdenking. Aan boord van het toestel waren destijds ook 16 scholieren en twee leraren van deze school die meededen aan een studentenuitwisseling.

Er werden rozen gelegd op het plein en om 10.41 uur was er een moment van stilte. Dat was op het tijdstip dat het toestel verongelukte.

Ook in Le Vernet in Frankrijk, in de buurt van de rampplek, kwamen nabestaanden samen voor een herdenking. Er staat daar een monument, een soort gouden bol met 149 panelen, verwijzend naar alle slachtoffers. De copiloot die het toestel tegen de bergen te pletter vloog, kreeg geen paneel.

Copiloot had zelfmoordgedachten

Het toestel van Germanwings was onderweg van Barcelona naar Düsseldorf. De meeste slachtoffers kwamen uit Duitsland en Spanje. Een van de inzittenden was een 20-jarige Nederlandse vrouw.

Uit onderzoek na de crash bleek dat de copiloot, Andreas Lubitz, het vliegtuig moedwillig had laten neerstorten. Hij kampte met depressieve klachten en had twee weken voor de crash het advies gekregen om zich op te laten nemen in een psychiatrische instelling. Dat advies hield hij verborgen voor zijn werkgever.

In 2017 oordeelde de Duitse justitie dat er niemand strafrechtelijk vervolgd zou worden, omdat Lubitz de enige schuldige was aan de crash. Wel eist een groep van 32 nabestaanden een schadevergoeding, meldt de Duitse omroep WDR. Zij vinden dat de Duitse luchtvaartautoriteit medeverantwoordelijk is voor de ramp. Deze rechtszaak loopt nog.

Maatregelen

Na de crash werden er maatregelen genomen. Zo geldt sindsdien het vier-ogenprincipe in de cockpit, dat door veel luchtvaartmaatschappijen is ingevoerd. Dat houdt in dat een piloot nooit alleen in de cockpit mag zijn.

Er werd overwogen om het cockpitvergrendelingssysteem aan te passen. Maar de Franse luchtvaartonderzoekscommissie BEA vond dat geen goed idee: het risico op passagiers die de cockpit binnendringen met slechte bedoelingen is groter dan van een piloot die kwaad wil, zo oordeelden deskundigen.

Wie twee jaar geleden de delta van de Po bezocht, de plek ten zuiden van Venetië waar de langste rivier van Italië de zee in stroomt, trof daar al voor zonsopgang een drukte van belang. Elke ochtend stapten honderden vissers vanuit paalhutten op de oever in kleine bootjes om daar urenlang een van de delicatessen van de Italiaanse keuken op te vissen: de venusschelp.

Tegenwoordig blijft het op die plek de hele dag stil. De paalhutten zitten op slot, de bootjes liggen onder plastic hoezen en veel vissers zitten thuis. De oorzaak is te vinden onder het wateroppervlak: de blauwe krab.

Woestijnen

"In mei, juni 2023 was er in een lagune hier vlakbij opeens een invasie van kleine krabben", herinnert Paolo Mancin zich. De voorzitter van het vissersconsortium in de gemeente Scadovari herinnert het zich levendig.

"Ze kwamen achter onze bootjes aan en aten alles wat ze op de bodem vonden. Mosselen, venusschelpen, na twintig dagen was die hele lagune leeg."

De blauwe krab is een exoot, oorspronkelijk afkomstig van de oostkust van de VS, maar al decennialang sporadisch gespot in de Middellandse Zee. Wetenschappers vermoeden dat hij zich door de opwarming van het zeewater de laatste jaren stabiel heeft kunnen vestigen in de Podelta. De droogte van de Po in 2022 heeft dat proces vermoedelijk versneld.

Vanuit één lagune verspreidden de krabben zich naar andere plekken, daarbij alle zeevruchten verorberend die ze tegenkwamen. "Eind 2023 zaten we op nul", zucht Mancin. "Onze lagunes zijn woestijnen geworden."

Generaties vissers

"Nu zitten de krabben nog onder de grond vanwege de kou. Maar zodra het warmer wordt, krioelt het op de bodem", wijst Simona Passarella. "Elk net dat je ophaalt, zit dan vol."

In de rij paalhutten langs de waterlijn is die van Passarella de enige waar beweging is. "Mijn vriend en ik zijn overgestapt op oesters. We kweken ze in kooien van hard plastic, die de krabben niet stuk krijgen. Meestal althans, want soms komen hun klauwen zelfs daar doorheen."

Het lukt haar om de eindjes aan elkaar te knopen, maar dat ze al twee jaar geen vongole meer vist, doet haar pijn. "Mijn grootouders waren vissers, mijn ouders ook. Hier in het dorp stond je om 04.30 uur op. De bar, de bakker, iedereen was daarop aangepast. Het hele leven is nu heel anders."

Van de 1500 leden die bij het vissersconsortium zijn aangesloten besloten 450 van baan te veranderen. Onze omzet is van 60 miljoen euro in 2023 naar 15 miljoen euro in 2024 gegaan", vertelt consortiumvoorzitter Mancín. "10 procent van het gebied dat we vroeger bevisten hebben we inmiddels kunnen afzetten met netten, zodat er weer iets kan groeien, maar dat kan niet overal. Economisch is het een ramp."

Reden voor de regering om met een reddingsplan te komen voor de sector. De komende twee jaar wordt tien miljoen euro geïnvesteerd. "Daarmee gaan we zoveel mogelijk vrouwtjeskrabben vangen en verbranden. Ook krijgen de consortia geld om meer netten te plaatsen en om nieuw vongole-zaad aan te kopen uit Portugal", vertelt Mancin, die mee-onderhandelde over het plan.

Als de vooropgezette planning gerespecteerd wordt, denkt hij dat het kan werken. "Ons leven heeft altijd bestaan uit zeevruchten. Daar zijn we goed in en die willen we ook blijven vissen." Tegelijk, erkent Mancin, "is tien miljoen euro ook weer niet heel veel geld. We moeten het verdelen over alle getroffen gebieden."

Krabbenvlees verkopen

Aan een plan b voor de sector wordt daarom ook gewerkt: dan maar geld verdienen aan de krabben. "We hebben een akkoord ondertekend met een bedrijf uit Sri Lanka. Dat kan de krabben hier bevriezen, in Sri Lanka het vlees eruit laten halen en dat naar de VS sturen. Daar blijkt krabbenvlees erg gewild", vertelt Mancin.

Maar Simona Passarella voelt weinig voor de krabbenvangst. De dieren komen haar inmiddels de neus uit. "Voorlopig lukt het om te overleven van de oestervangst. Maar met wat hulp hier en daar zal het wel lukken om opnieuw te beginnen met de vongole. Dan worden onze lagunes weer hoe ze vroeger waren."

Ook droogte is een probleem voor de vongole. In 2023 maakten we daar deze video over:

Acteur en zanger Bram Biesterveld, die in de jaren 70 bekendheid kreeg door zijn rol als Pommetje Horlepiep, is op 86-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt zijn voormalig manager Erwin Fillee aan de NOS.

Biesterveld werd in 1938 geboren in Amsterdam en werkte na zijn opleiding tot machinebankwerker onder meer bij de KLM. Later volgde hij de kleinkunstacademie, maar deze studie voltooide hij niet.

Hij begon als zanger en deelde ooit het podium met bekende artiesten zoals John Kraaykamp Sr.. Vanaf 1966 werkte hij bij verschillende theaters en in series en voorstellingen. Zo kreeg hij een rol in de revue van komisch duo Snip en Snap.

Biesterveld werd bij het grote publiek bekend toen hij in de jaren 70 de rol op zich nam van Pommetje Horlepiep in de gelijknamige kinderserie. Hij speelde daarin een jongen die in de jaren 20 en 30 in dienst was van een adellijk heerschap.

De serie liep van 1976 tot 1979 en wordt gezien als opvolger van het televisieprogramma Swiebertje. Beide kinderseries komen uit de pen van John Henri uit den Bogaard, die in de programma's vergelijkbare karakters opvoerde.

Theatermaker en zanger

Na Pommetje Horlepiep reisde Biesterveld door het land met eigen voorstellingen rond 'Pommetje'. Ook speelde hij als (stem)acteur verschillende bijrollen in films en televisieseries, zoals Westenwind en Oppassen!!!. Zijn laatste optreden voor de camera was in de korte film Zwervers uit 2022.

De laatste jaren was Biesterveld weer actief als zanger van Amsterdamse en Nederlandstalige liedjes. Hij trad vooral op voor ouderen op feestjes en in verzorgingstehuizen. Ook dichtte en schilderde hij.

In 2021 kreeg de acteur een beroerte, waar hij goed van herstelde. "Hij is alweer begonnen met accordeon spelen en hij heeft zijn schilderhobby weer opgepakt", viel destijds te lezen in een update op zijn website.

Biesterveld is gisteren ingeslapen in een verzorgingshuis in Haarlem, waar hij de laatste jaren woonde.

Gérard Depardieu verschijnt vandaag voor de rechter in een zedenzaak in Parijs. De Franse steracteur wordt door twee vrouwen beschuldigd van aanranding, waarvoor hij tot vijf jaar celstraf kan krijgen. Het is voor het eerst dat de seksuele aantijgingen tegen hem, die zich al jaren opstapelen, voor de rechter komen.

Tijdens de opnames in 2021 van de film Les Volets Verts zou Depardieu seksueel geweld hebben gebruikt tegen de twee vrouwen: een 54-jarige decorontwerpster en een 34-jarige regieassistente. Bij beiden zou de acteur tegen hun wil hun volledige lichaam hebben betast en daarbij ongepaste opmerkingen hebben gemaakt. Depardieu zou tegen de decorontwerpster hebben gezegd dat hij zijn "grote parasol" in haar zou steken.

Ook zou de acteur haar tussen zijn benen hebben geklemd en haar bij haar buik, borsten en heupen hebben gegrepen. Drie getuigen verklaarden dat de vrouw zich probeerde los te maken en dat ze geschokt leek.

Uitgescholden

De regieassistente van de film zou door Depardieu meerdere keren op haar billen zijn betast. Toen ze zich daarover beklaagde, zou hij haar hebben uitgescholden en gezegd hebben dat hij nooit meer met haar zou willen samenwerken.

De acteur ontkent alle aantijgingen en zegt dat hij nooit iets tegen iemands wil heeft gedaan. In oktober 2023 stuurde Depardieu een ingezonden brief naar dagblad Le Figaro waarin hij schreef: "Ik ben geen verkrachter, ik ben geen roofdier. Nooit, maar dan ook nooit heb ik een vrouw misbruikt."

Het proces tegen de 76-jarige acteur zou eigenlijk in oktober beginnen, maar werd toen uitgesteld omdat hij door de stress van het proces kampte met verergerde hartklachten. Als Depardieu schuldig wordt bevonden kan hij vijf jaar cel krijgen.

De aanklachten van de twee vrouwen tegen Depardieu staan niet op zichzelf. In de periode tussen 2004 en 2022 hebben meer dan twintig vrouwen verklaard dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel geweld en verkrachting. Sommige daarvan zijn geseponeerd vanwege verjaring of gebrek aan bewijs. Daarnaast zijn er ook vrouwen die geen aanklacht willen indienen, omdat ze bang zijn voor repercussies of omdat ze denken dat het tot niks leidt.

Vijf van de vrouwen hebben wel aangifte gedaan tegen Depardieu, waarvan in twee gevallen het justitieonderzoek is afgerond. Over deze zaken gaat de rechtszaak vandaag en morgen in Parijs.

In 2018 was de toen 22-jarige Franse actrice Charlotte Arnould de eerste vrouw die een aanklacht indiende tegen Depardieu. Hij zou haar tweemaal hebben verkracht in zijn huis in Parijs. Afgelopen augustus vroeg het Openbaar Ministerie in Parijs een proces aan voor verkrachting en aanranding. Die zaak loopt dus nog.

Ongepast gedrag

Eind 2023 kwam Depardieu opnieuw in opspraak door de documentaire La Chute de l'ogre. Daarin werden beelden uit 2018 gedeeld waarin Depardieu opmerkingen maakt over vrouwen en hun geslachtsorganen. Ook zei hij in de film: "Ik weeg 124 kilo, maar 126 kilo met een erectie", waarna hij een vrouw bij de schouder vastneemt.

Na de onthullingen in de film publiceerden zestig prominente figuren in de filmindustrie een steunbetuiging in dagblad Le Figaro. Ze spraken van een "lynchpartij" en een "stortvloed van haat, zonder nuance".

Boegbeeld Franse cinema

Depardieu wordt gezien als boegbeeld van de Franse filmwereld, met een carrière die al in de jaren 70 begon. Hij speelde in meer dan 200 tv-series en films, waaronder Cyrano de Bergerac, Hamlet en Asterix en Obelix. Door zijn status in de filmindustrie zou hem regelmatig de hand boven het hoofd zijn gehouden door regisseurs en crewleden.

Eind februari werd bekend dat Depardieu ook verdacht wordt van belastingfraude en witwassen. Dat onderzoek loopt nog. Hij zou in België wonen om geen belasting te hoeven betalen in Frankrijk.

De acteur staat ook bekend om zijn vriendschappelijke relatie met de Russische president Poetin. Die ondertekende in 2013 een decreet waardoor Depardieu de Russische nationaliteit kreeg. Op de Russische staatstelevisie was te zien hoe de twee mannen elkaar de hand schudden en omhelsden.

Ze smeulen 's winters stilletjes onder een dik pak sneeuw om in de lente uit de dood te herrijzen en opnieuw het bos in lichterlaaie te zetten: 'zombiebranden'. Door klimaatverandering komt het in noordelijke bossen, onder meer in Canada en Alaska, vaker voor dat zomerse bosbranden 'overwinteren' om in het voorjaar weer op te laaien, schrijven onderzoekers in een studie in Nature Ecology & Evolution.

Vier jaar geleden kreeg het verschijnsel voor het eerst aandacht toen onderzoekers vaststelden dat er een verband is tussen hete zomers en het aantal branden dat weet te overwinteren onder een beschermlaag sneeuw. Dat zouden ze doen in veengronden, was toen de gedachte, en omdat er veel broeikasgassen vrijkomen bij brand in veen, was er veel te doen over de ontdekking.

"Het is een vrij zeldzaam fenomeen. Toen we die eerste studie publiceerden dachten mensen: 'dat is bizar, kan dat echt?'", vertelt aardwetenschapper en bosbrandexpert Sander Veraverbeke van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Destijds was het baanbrekend onderzoek, inmiddels zijn diverse wetenschappelijke teams op het thema gedoken.

De wetenschap begrijpt de 's winters verborgen natuurbranden beter dan destijds, ook doordat onderzoekers, onder wie het team van Veraverbeke, nu ter plaatse de branden hebben onderzocht. Voorheen waren ze overgeleverd aan satellietwaarnemingen. Ditmaal trokken de onderzoekers diep de uitgestrekte en ongetemde natuur van Canada en Alaska in om de sluimerende zombiebranden en hun gevolgen te zien.

"Het was een heel avontuurlijke veldcampagne, want die plaatsen zijn geheel afgelegen en je kunt er eigenlijk alleen met een helikopter naartoe", gaat Veraverbeke verder. "Eenmaal ter plaatse bleek het toch anders te werken dan we eerder dachten. Slechts een handvol van de twintig plots die we onderzochten, waren veengebieden. De meerderheid waren vrij droge bossen."

Veraverbeke noemt dat de belangrijkste bevinding van het onderzoek. In de meeste gevallen waren de dikke organische veenbodemlagen, met alle CO2 die erin besloten ligt, dus niet de plek waar het vuur overwinterde.

Gelet op de broeikasgassenuitstoot is het een gunstige vaststelling. "De koolstofemissies van de plaatsen waar de branden hadden overwinterd, waren niet zo heel groot. Het was daar niet zo dat ze heel diep in de veenbodems zijn gaan branden. Het bleef gewoon bij een beetje smeulen in die houtresten, dus de uitstoot valt eigenlijk mee."

Hier kwamen de onderzochte overwinterende bosbranden voor:

"Het was heel opvallend. Veel van de bomen die we zagen, waren omgevallen. Je zag daar dus een vlakte vol bomen die omgevallen en ontworteld waren." Daarmee was dus duidelijk waar het vuur wél overwinterde als dat niet in de veenbodem gebeurde: het smeulde 's winters door in de wortels en houtresten van de bomen. Een nieuwe ontdekking.

Hoewel gunstig door de lagere broeikasgassenuitstoot, vormt deze manier van branden wel een risico voor brandweerlieden: bomen zullen bij zombiebranden eerder omvallen, wat risico's oplevert voor blussers. Ook kunnen de omgevallen bomen brandstof zijn voor nieuwe branden, met alle gevolgen van dien voor omliggend woud.

Verder bleek uit het onderzoek dat de schade aan de bossen kleiner is dan gedacht. Vooraf was het vermoeden juist dat de gebieden met zombiebranden zich veel minder goed zouden herstellen, maar dat bleek niet te kloppen. De gebieden herstellen zich eigenlijk niet heel anders dan plekken die door reguliere bosbranden worden getroffen, blijkt nu.

'Brandjaar' 2023

Veraverbeke verwacht dat de afgelopen jaren veel aanleiding voor nieuw onderzoek zullen bieden. Zo wijst de studie op 'brandjaar' 2023, waarin uitzonderlijk veel natuurbranden woedden en dus ook veel van dit soort overwinterende branden zijn ontstaan. De onderzoekers zagen in Canada meer dan 150 overwinterende branden na het brandseizoen van 2023, en benadrukken dat veel van dit soort branden onopgemerkt blijven. De daadwerkelijke cijfers liggen dus hoger.

"En 2024 kende ook een vrij groot brandseizoen in Canada, ook al heeft dat eigenlijk niet de aandacht gekregen die het verdiende omdat 2023 al zo megagroot was." Een deel van die branden van afgelopen zomer zal zich hebben verborgen in de bodem en wortels, om dit jaar weer te herrijzen bij het dooien van de sneeuw en de start van het nieuwe bosbrandenseizoen.

Een natuurbrand die gisteren uitbrak in een natuurgebied tussen de dorpen Clinge en Kapellebrug, nabij de Belgische grens, smeult weer. De brandweer is weer aanwezig om de brand te blussen. Het is niet duidelijk hoelang dit zal duren.

De brand in de Clingse bossen brak gistermiddag rond 16.30 uur uit. Er stond uiteindelijk een gebied van zo'n 4500 vierkante meter in brand. Enkele uren later waren de meeste brandhaarden op deze locatie geblust, maar de brandweer bleef de omgeving de hele nacht in de gaten houden, meldt Omroep Zeeland. Desondanks is het weer gaan smeulen, bevestigt de veiligheidsregio.

Volgens de brandweer is het niet ongebruikelijk dat natuurbranden weer gaan smeulen:

De brandweer is samen met een eenheid uit België bezig met nablussen. Hoelang dit zal duren, is niet bekend. "Aangezien het nu licht is zullen ze vandaag extra goed controleren of de brand dan ook echt uit is", aldus de woordvoerder.

Oorzaak onduidelijk

Hoe de brand is ontstaan is nog niet bekend, maar mogelijk speelt de droge periode van de afgelopen tijd een rol. De droogte leidde ook op andere plekken in Nederland tot natuurbranden. Gisteren werd duidelijk dat er tot nu toe in maart naar schatting meer dan tachtig natuurbranden zijn gemeld.

Zo ging donderdag in Weert een gebied van zeker 20.000 vierkante meter in vlammen op. Een dag later woedde een grote bosbrand op de Sallandse Heuvelrug. En gisteren stond in Zeeuws-Vlaanderen naast de Clingse bossen ook een ander natuurgebied in brand.

Oya lélé! Na 16 jaar staat de oorspronkelijke formatie van K3 weer samen op het podium. Karen, Kristel en Kathleen geven in oktober 2025 en april 2026 reünieconcerten in België en Nederland. Dat hebben de Vlaamse zangeressen bekendgemaakt op sociale media.

Zo kondigden Karen, Kristel en Kathleen de reünieconcerten aan:

Geheel onverwachts is de reünie niet. Gisteren plaatsten Karen Damen (50), Kristel Verbeke (49) en Kathleen Aerts (46) een aftelklok op Instagram, waarna veel gespeculeerd werd. Damen en Aerts hadden eerder al aangegeven dat ze het leuk zouden vinden om nog eens samen op te treden.

De zangeressen hebben veel zin om de nostalgie met duizenden fans te herbeleven. "K3 is en blijft een belangrijk deel van ons leven. Het idee dat we opnieuw samen op het podium staan en die onvergetelijke liedjes kunnen brengen, maakt me ontzettend blij'', zegt Kristel Verbeke.

K3 werd in 1998 opgericht. De naam van de groep komt van de beginletters van Karen, Kristel en Kathleen, zo werden ze al vaak K3 genoemd toen de groep nog Mascara heette. Ook de haarkleuren van de zangeressen zijn typerend: de kleuren rood, zwart en blond staan voor de Belgische vlag.

'Ondeugende teksten'

K3 is al vele jaren een groot succes in Nederland en België, met name onder meisjes tussen de 4 en 8 jaar. De groep was in eerste instantie niet bedoeld voor kinderen. "Het was de bedoeling een meidengroep te maken voor de jeugd en puberende jongens. Met voldoende sexy moves en soms wat ondeugende teksten", zei voormalig K3-choreagraaf Aksana Ceulemans eerder tegen de NOS.

Onder leiding van bedenker en voormalig manager Niels William scoorden ze hun eerste hit Heyah Mama. "Ik wil jou, jij wil mij. Ik weet een plekje waar ze ons niet vinden. Je mag me verslinden", klinkt het in dat nummer. "Het zijn de stoute gedachten van ouders. De kinderen zingen het fonetisch mee en begrijpen nog niet helemaal wat er gezongen wordt", zei Klaasje Meijer, een van de latere K3-leden, daarover.

Na Heyah Mama maakte K3 nog vele albums, maar ook musicals, films en tv-programma's. De concerten waren steevast uitverkocht en er werd veel merchandising verkocht: kleding, ballonnen, broodtrommels, fietsen, en dekbedovertrekken. In 2002 werd K3 overkocht door het succesvolle Vlaamse entertainmentbedrijf Studio 100.

De laatste keer dat Karen, Kristel en Kathleen samen op het podium stonden was op 28 juni 2009. Kathleen ging werken aan een solocarrière. Kristel werd later manager van een nieuwe samenstelling van K3. Karen is presentatrice en staat nog regelmatig op het podium met eigen theatershows.

De reünieconcerten van K3 zijn op in oktober 2025 in het Sportpaleis in Antwerpen en in april 2026 in Ahoy Rotterdam. Studio 100 verwacht de inmiddels veel oudere fans van vroeger, maar ook jonge aanhang.

Door de uitschakeling van het Nederlands elftal in de kwartfinales van de Nations League gisteravond kan Groningen zich opmaken voor een WK-kwalificatiewedstrijd van Oranje. In juni speelt het elftal in de Euroborg tegen Malta, 42 jaar na de laatste interland in het Oosterparkstadion.

Nederland verloor na strafschoppen in de kwartfinale van de Nations League van Spanje. Daardoor begint Oranje op zaterdag 7 juni aan de kwalificatiereeks voor het WK 2026 in Canada, Mexico en Verenigde Staten met een uitwedstrijd tegen Finland. Op 10 juni speelt het Nederlands elftal tegen Malta.

Euroborg wordt zodoende het 233ste stadion waar Oranje een wedstrijd speelt, zo meldt voetbalstats.nl. Het Nederlands elftal speelde het vaakst in De Kuip (Rotterdam, 133 interlands), gevolgd door de Johan Cruijff Arena (Amsterdam, 85 interlands) en het OIympisch Stadion (Amsterdam, 77 interlands).

Twee keer eerder in Groningen

De KNVB wees Euroborg vorige maand aan als gastheer, maar dan moest Nederland wel worden uitgeschakeld door Spanje want de halve finales en finale van de Nations League worden in juni gespeeld.

Het Nederlands elftal speelde twee keer eerder in Groningen. Dat was nog in het Oosterparkstadion tegen Cyprus in 1981 en IJsland in 1983. Beide duels eindigden in een 3-0 overwinning voor Nederland, schrijft RTV Noord.

Bijzonder is dat Ronald Koeman in de wedstrijd tegen IJsland met de 1-0 zijn allereerste interlanddoelpunt maakte.

Er zijn eerder wel andere interlands gespeeld in Euroborg. Zo vond de finale van het EK onder 21 jaar plaats in het stadion van FC Groningen. Oranje won dat jeugd-EK met 4-1 van Servië. Ook de vrouwen hebben meerdere interlands gespeeld in Euroborg. De eerste keer was in 2017 toen de voetbalsters met 1-0 wonnen van Noorwegen.

NASA is van plan vandaag een van de laatste instrumenten aan boord van ruimtesonde Voyager 2 uit te schakelen. De zet volgt een maand na een soortgelijke energiebesparende maatregel bij Voyager 1. Volgens NASA wordt hiermee de levensduur van andere meetapparatuur van de ruimtemissies verlengd.

Het gaat om de laag-energetische-deeltjesmeter, een instrument aan de arm van Voyager 2 die kosmische straling meet. Het draait elke 192 seconden in een andere richting om in 360 graden rond de sonde te kunnen meten. NASA wijst erop dat dit instrument berekend was op 500.000 rotaties, maar er uiteindelijk 8,5 miljoen zijn gemaakt.

Bij Voyager 1 werd op 25 februari al een ander instrument om kosmische straling te meten uitgezet, waarmee energie en stroming van protonen werd vastgelegd. Daarmee zijn op allebei de sondes nog drie van de tien instrumenten in werking.

De Voyagers werden in 1977 binnen anderhalve maand gelanceerd. De primaire missie was een bezoek aan de planeten die het verst van ons af staan, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Daarna werden de sondes op een pad diep het heelal in gestuurd om metingen te verrichten in de buitenste regionen van ons zonnestelsel.

Een terugblik op de reizen van de Voyagers:

Ze krijgen daarbij stroom van een kernaccu, die plutonium gebruikt om energie op te wekken. Dat leverde in het begin de 160 watt die nodig was om alles draaiende te houden, maar inmiddels verliezen de Voyagers door het uitdoven van de energiebron zo'n 4 watt aan kracht per jaar. En dat terwijl er voor de radioantenne van de sondes bijvoorbeeld al 22 watt nodig is, ongeveer de hoeveelheid stroom die er voor een koelkastgloeilamp nodig is.

Hoewel de officiële missie allang voorbij is, doet NASA er toch alles aan om de Voyagers draaiende te houden. Doordat geen enkel door mensen gemaakt voorwerp ooit zo ver in de ruimte kwam, is alle informatie die wordt doorgezonden waardevol. "Elke dag kan onze laatste zijn, maar elke dag kan ook weer een revolutionaire ontdekking brengen", verwoordt projectleider Linda Spilker het.

Beide Voyagers hebben inmiddels ons zonnestelstel verlaten, nummer 1 in 2012 en nummer 2 acht jaar later. De eerste heeft inmiddels een afstand bereikt van 25 miljard kilometer van de aarde, de andere heeft 21 miljard kilometer afgelegd. Signalen van de sondes doen er daarom bijna een dag over om aarde te bereiken.

Verder afschalen

NASA zette vorig jaar oktober ook al een apparaat uit aan boord van Voyager 2, een instrument dat werd gebruikt om plasma in de ruimte te meten.

Door opnieuw een meting op te offeren is de verwachting dat beide Voyagers nog in ieder geval tot het volgende decennium ten minste een apparaat aan kunnen houden. Wel is het daarvoor volgend jaar bij beide sondes opnieuw nodig een ander apparaat uit te zetten.

Ook als de Voyagers definitief zullen zwijgen zullen ze nog niet totaal nutteloos zijn: aan boord is ook een gouden plaat met geluiden van aarde, bedoeld als visitekaartje voor buitenaards leven.

Premier Egede van Groenland is niet te spreken over een hoge Amerikaanse delegatie die deze week langskomt. De vrouw van de Amerikaanse vicepresident Vance woont een sledehondenrace bij en tegelijkertijd bezoekt Trumps veiligheidsadviseur Mike Waltz een Amerikaanse basis in het poolgebied.

De bezoeken volgen op herhaaldelijke opmerkingen van president Trump dat hij Groenland wil inlijven vanwege de strategische ligging en bodemschatten. "We kunnen dit niet meer een onschuldig bezoekje noemen", reageert Muté Bourup Egede tegen een plaatselijke krant. "Het enige doel ervan is machtsvertoon."

Second lady Usha Vance maakte gisteren bekend donderdag naar Groenland af te reizen met een van haar zoons. Volgens haar kantoor wil ze er kennismaken met het plaatselijke erfgoed en de folklore en de Avannaata Qimussersu bijwonen, een sledehondenrace met 37 menners en 444 honden.

Veiligheidsadviseur Waltz brengt daarnaast een bezoek aan Pituffik, waar de VS al sinds 1951 een basis heeft om tijdig langeafstandsraketten waar te nemen als die worden afgeschoten op de VS. In zijn kielzog komt ook minister van Energie Wright mee.

Volgens het Witte Huis bieden beide bezoeken een kans om te werken aan de onderlinge relatie en economische banden, "met respect voor het recht op zelfbeschikking" van Groenland. Het eiland was ooit een Deense kolonie, maar kreeg in 1979 autonomie binnen het Deense koninkrijk.

Egede noemt de bezoeken echter minder onschuldig. "Hierdoor neemt de druk alleen maar toe", zegt hij over het bezoek van Trump-adviseur Waltz. "Zijn aanwezigheid alleen al zal de Amerikanen sterken in hun geloof in Trumps plannen."

"We nemen dit heel hoog op", zegt ook de Deense premier Mette Frederiksen. "Je kunt deze bezoeken niet los zien van de publieke uitspraken die er zijn gedaan."

Correspondent Rolien Créton bezocht begin deze maand Groenland. Ze sprak daar met Groenlanders:

Trump noemde vorig jaar december "bezit van en de controle over Groenland absoluut noodzakelijk" voor de Amerikaanse nationale veiligheid. Hij beweerde verder dat de Groenlanders "dolgraag bij ons willen horen" en bood Denemarken aan het eiland te kopen.

De reactie van Denemarken was dat Groenland niet te koop was en ook Egede herhaalde dat: "We zijn niet van plan onze lange strijd voor vrijheid te verliezen". De keiharde afwijzing leidde naar verluidt tot een woedend telefoontje van Trump aan Frederiksen.

In recente verkiezingen in Groenland kwamen twee partijen die streven naar meer onafhankelijkheid als winnaar uit de bus. Dat werd ook gezien als een afwijzing van Trumps voorstellen. "We willen geen Amerikanen zijn, we willen geen Denen zijn, we willen Groenlanders zijn", reageerde Jens Frederik Nielsen van de winnende Demokraatit-partij. "We streven naar onafhankelijkheid."

Vorige week gaven ook alle vijf partijen in het Groenlandse parlement een gezamenlijke verklaring uit waarin ze Trumps plannen afwezen.

Waarom wil de VS het land inlijven? Ontdek het in onderstaande slider:

Goedemorgen! In Saudi-Arabië praten Amerikaanse functionarissen met een Russische delegatie over de oorlog in Oekraïne en in de rechtbank in Den Haag worden straffen geëist tegen verdachten van seksuele uitbuiting van onder andere realityster 'Barbie'.

Eerst het weer: Vandaag is het meestal droog met een mix van wolken een zon. Lokaal komt nog een enkele bui voor, vooral in het zuidoosten. Bij een zwakke tot matige noordwestenwind wordt het 12 tot 17 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Op universiteiten zijn de laatste jaren honderden internationale samenwerkingen en sollicitaties van buitenlandse onderzoekers niet doorgegaan, omdat die mogelijk te veel risico's zouden opleveren.

Dat is gebeurd op advies van speciale teams die de Nederlandse universiteiten hebben opgericht om te voorkomen dat gevoelige kennis en technologie in verkeerde buitenlandse handen komen. Die interne adviezen wegen zwaar, al kan er soms van worden afgeweken.

Een en ander blijkt uit antwoorden op vragen die de NOS heeft gesteld aan de tien universiteiten die in de praktijk het meest te maken hebben met dilemma's op het gebied van 'kennisveiligheid'.

Daarbij gaat het niet alleen om het weglekken van sensitieve informatie. Nederlandse kennisinstellingen - inclusief hogescholen en wetenschappelijke instituten zijn dat er 68 - letten er ook op dat buitenlandse mogendheden als China, Rusland of Iran geen invloed krijgen op het onderwijs en onderzoek of studenten uit eigen land onder druk zetten. En dat er geen mensenrechten in het geding zijn bij internationale samenwerkingen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Voor het eerst sinds zijn ziekenhuisopname op 14 februari heeft paus Franciscus zich gisteren laten zien. Vanaf het balkon van het Gemelli-ziekenhuis in Rome zwaaide hij naar de menigte die zich voor het ziekenhuis verzameld had.

Fijne maandag!

De grote A-merken in de supermarkt, zoals Heineken, Unox, Douwe Egberts en Calvé, hebben een slecht jaar achter de rug. Mede door het einde van de verkoop van sigaretten daalde de totale verkoop van de 100 grootste A-merken in 2024 ten opzichte van 2023 met 9 procent. In de lijst stonden tien tabaksmerken, maar sinds 1 juli vorig jaar is de verkoop van tabak in de supermarkt verboden. Hun aandeel in de lijst zakt dan ook aanzienlijk.

Ook als de ban op tabak buiten beschouwing wordt gelaten, resteert er een uiterst mager jaar. "A-merken worden steeds minder relevant in de supermarkt", zegt directeur detailhandel bij onderzoeksbureau Circana, Irene Hendriksen.

Circana stelt al decennialang jaarlijks een top 100 van A-merken samen. "In 2005 hadden de merkfabrikanten nog een aandeel in de totale supermarktverkopen van bijna 25 procent, nu zakken ze onder de 20 procent", aldus Hendriksen.

Andere verklaringen voor de verslechterende positie van A-merken: supermarktklanten kopen steeds vaker verse producten en vers is niet echt de big business van A-merken. "En de groei van huismerken ten koste van de grote merken zette ook afgelopen jaar stevig door."

De talloze ruzies tussen fabrikanten en supermarktketens helpen de omzet ook niet. De effecten daarvan zijn duidelijk zichtbaar in de top 100. Tot de grootste dalers in de lijst behoren Bonduelle, Senseo, De Ruijter en Quaker, allemaal merken die kortere of langere tijd niet verkrijgbaar waren bij Jumbo en Picnic.

"Als mensen door zo'n boycot of leverstop lege schappen aantreffen, kiezen ze of voor een ander merk of voor het huismerk. Als na de boycot de producten van het A-merk dan weer wel beschikbaar zijn, is het altijd maar de vraag of de consumenten jou dan weer uitkiezen", aldus Hendriksen. De omzetschade kan dus langer duren.

Maar soms zijn er ook loyale klanten die een straatje omfietsen om toch hun favoriete merk te scoren. "Die gaan dan naar een andere supermarkt. Dan kost het de retailer met de lege schappen juist weer omzet, en niet het A-merk."

Jarenlang stond sigarettenmerk Marlboro op 1 in de top 100, maar daar is door het verbod op tabaksverkoop een einde aan gekomen. Het merk staat nu nog op 4 en zal volgend jaar helemaal zijn verdwenen.

Coca-Cola is nu het grootste A-merk in de supermarkt. Wat opvalt, is de verschuiving van de originele drank naar Cola Zero. De calorievrije variant is inmiddels goed voor 44 procent van de omzet.

Een ander opvallend feit in de top 10: Hertog Jan is sinds 2022 het grootste biermerk in de Nederlandse supermarkt, en de kloof met concurrent Heineken wordt gestaag groter.

In 2022 was het verschil nog 17 miljoen euro, maar afgelopen jaar verkocht Hertog Jan voor 87 miljoen euro meer in de supers dan Heineken. Ook energiedrank Red Bull is Heineken voorbij. Nederland drinkt inmiddels voor meer geld Red Bull dan Heineken.

'Veel goedkoper'

In supermarkt Dirk in Hoofddorp vinden veel klanten het logisch dat het niet goed gaat met veel A-merken. "Of ik meer of minder A-merken koop? Nou, minder natuurlijk", zegt een vrouw die met de reclamefolder in de hand door de winkel loopt. "Iedereen moet toch op de kleintjes letten. En huismerken zijn vaak net zo goed hoor." "En 30 tot 40 procent goedkoper", zegt een toehoorder.

Een andere klant komt net teleurgesteld van de Albert Heijn, die tegenover Dirk is gevestigd. "Ik ben op zoek naar mijn Senseo-koffie, maar die is bij de AH nog steeds niet te koop. Het conflict is geloof ik bijgelegd, stond in de krant, en de schappen zouden weer gevuld zijn. Maar niet dus. Net zo leeg als vorige week. Dus daarom kom ik de Senseo hier kopen."

Op universiteiten zijn de laatste jaren honderden internationale samenwerkingen en sollicitaties van buitenlandse onderzoekers niet doorgegaan, omdat die mogelijk te veel risico's zouden opleveren.

Dat is gebeurd op advies van speciale teams die de Nederlandse universiteiten hebben opgericht om te voorkomen dat gevoelige kennis en technologie in verkeerde buitenlandse handen komen. Die interne adviezen wegen zwaar, al kan er soms van worden afgeweken.

Een en ander blijkt uit antwoorden op vragen die de NOS heeft gesteld aan de tien universiteiten die in de praktijk het meest te maken hebben met dilemma's op het gebied van 'kennisveiligheid'.

Nederland doelwit

Daarbij gaat het niet alleen om het weglekken van sensitieve informatie. Nederlandse kennisinstellingen - inclusief hogescholen en wetenschappelijke instituten zijn dat er 68 - letten er ook op dat buitenlandse mogendheden als China, Rusland of Iran geen invloed krijgen op het onderwijs en onderzoek of studenten uit eigen land onder druk zetten. En dat er geen mensenrechten in het geding zijn bij internationale samenwerkingen.

Vooral sinds 2022 wordt er in de academische wereld harder gewerkt aan het verhogen van de veiligheid. Dat was ook het jaar dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) waarschuwde voor met name China.

Dat land zou ervoor zorgen dat "Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en wetenschappers op grote schaal doelwit zijn van diverse (digitale) aanvalscampagnes die proberen hoogwaardige technologie buit te maken".

'Open waar mogelijk'

Op de TU Delft, de grootste technische universiteit van het land, krijgt het adviesteam inmiddels zo'n 700 zaken per jaar voorgelegd. Niet vreemd, want Delft ontwikkelt veel 'sleuteltechnologie' en doet bijvoorbeeld raketonderzoek dat voor andere landen zeer interessant kan zijn.

Meestal valt de risicoanalyse positief uit. Volgens programmadirecteur Peter Weijland is dat in lijn met het Nederlandse beleid zoals dat door de vorige minister van Onderwijs Dijkgraaf is ingezet: "Open waar mogelijk, gesloten waar nodig."

Het idee daarachter is dat wetenschap het per definitie moet hebben van wereldwijde kennisdeling en dat Nederlandse universiteiten daarbij toptalent uit binnen- én buitenland willen aantrekken.

Gevoelige informatie wissen

In ongeveer 15 procent van de gevallen is het advies in Delft echter negatief; aan de Technische Universiteit Eindhoven is dat 30 procent, mogelijk omdat daar een ander soort zaken wordt voorgelegd.

Reden voor zo'n negatief advies is bijvoorbeeld dat uit het cv van een onderzoeker blijkt dat die banden heeft met een van de "Seven Sons of National Defence", een groep universiteiten die verbonden is aan de strijdkrachten van China, het Chinese Volksbevrijdingsleger.

Soms is het advies positief onder voorwaarden. Zoals bij een reis naar een risicoland waarbij het verstandiger is dat Nederlandse wetenschappers eerst alle gevoelige informatie van hun laptops halen.

Screenen van wetenschappers

Komen universiteiten er zelf niet uit, dan kunnen zij voor advies terecht bij een in 2022 opgericht landelijk Loket Kennisveiligheid. Dat is sinds de start meer dan 500 keer geraadpleegd.

De adviesteams van universiteiten baseren hun inschattingen nu nog op een vrij beperkt aantal gegevens: enerzijds de informatie die de buitenlandse kandidaat voor een functie over zichzelf opgeeft. En anderzijds de vraag of het veld waarin hij actief is gevoelig is, bijvoorbeeld omdat het onder internationale sancties valt. Of op de lijst staat van technologie die wordt ontwikkeld voor vreedzame toepassingen, maar die ook kan worden ingezet voor militaire doeleinden of voor schending van mensenrechten.

Daadwerkelijk screenen van buitenlandse onderzoekers of masterstudenten kunnen universiteiten en andere instellingen niet. De bedoeling is dat Justis dat voor zijn rekening gaat nemen, de organisatie die ook al de verklaring omtrent gedrag (vog) uitgeeft.

Volgens het ministerie van Onderwijs wordt binnenkort de eerste versie van een wetsvoorstel gepubliceerd die dat mogelijk moet maken. Duidelijk is al wel dat de uitkomsten van die screening bindend zullen zijn: wie geen groen licht krijgt van Justis, mag niet worden aangenomen.

Alertheid

Zorgen zijn er ook over die Screeningswet: gaat die er niet voor zorgen dat gewilde sollicitanten voor een andere werkplek in de wereld kiezen omdat de administratieve procedures in Nederland te lang duren?

De PVV noemde het onlangs in een Kamerdebat "bespottelijk" dat daarbij volgens juristen niet uitsluitend mag worden ingezoomd op risicolanden zoals China, omdat dat discriminerend is. Daardoor moeten er jaarlijks mogelijk wel 10.000 buitenlandse onderzoekers en masterstudenten worden gescreend die met sensitieve technologie te maken krijgen.

De huidige minister van Onderwijs Bruins (NSC) beloofde de Kamer in hetzelfde debat een "uitvoeringstoets" die duidelijk moet maken hoe tijdrovend de screening in de praktijk precies gaat worden. Maar hij prees vooral de huidige "alertheid" van universiteiten, waarmee zij volgens hem vooroplopen: "Er zijn al buitenlandse delegaties gekomen om te zien hoe wij dat doen."

Het constitutioneel hof van Zuid-Korea heeft de afzetting van interim-president Han Duck-soo verworpen. Daarmee keert Han terug als interim-president van het land, dat de afgelopen maanden een grote politieke crisis doormaakte.

Zeven van de acht rechters stemden niet in met het besluit om Han af te zetten. Volgens hen waren zijn handelingen niet in strijd met de wet of niet ernstig genoeg om hem uit zijn ambt te ontheffen. Twee rechters verwierpen de motie waarmee Han werd afgezet zelfs volledig omdat volgens hen bij de stemming het vereiste aantal parlementsleden niet werd gehaald. Om de afzetting in stand te houden was de steun van minimaal zes rechters nodig.

Militaire noodtoestand

Premier Han werd interim-president nadat het parlement president Yoon Suk-yeol had afgezet na een mislukte machtsgreep. Yoon riep op 3 december plotseling de militaire noodtoestand uit, waarmee hij het parlement buitenspel zette. Hij beschuldigde de oppositie van het platleggen van het landsbestuur en het sympathiseren met aartsvijand Noord-Korea.

Yoons besluit leidde tot chaos, waarop hij de noodtoestand zelf weer introk. Uiteindelijk nam het parlement een motie aan waarin Yoon werd afgezet. Hij werd later gearresteerd en aangeklaagd voor rebellie en het leiden van een opstand. Hij kwam begin deze maand vrij en mag zijn proces in vrijheid afwachten.

Ook interim-president weggestuurd

Han werd aangewezen als zijn tijdelijke opvolger, maar twee weken later moest ook hij het veld ruimen nadat een meerderheid van het parlement zich daarvoor had uitgesproken. Hij zou het proces tegen Yoon hebben gedwarsboomd. Han zei daarop in het landsbelang een stap opzij te zullen doen, in afwachting van een uitspraak van het constitutioneel hof. Sindsdien was vicepremier en minister van Financiën Choi Sang-mok waarnemend president.

Het hof heeft nu besloten dat Han in functie moet worden hersteld. Er volgt nog een uitspraak over de afzetting van Yoon. Als het hof ook een streep zet door zijn afzetting, komt hij opnieuw aan de macht. Als de afzetting wordt bekrachtigd, volgen er nieuwe presidentverkiezingen in het land.

Inwoners van Parijs hebben zich in een referendum uitgesproken voor het autovrij maken van 500 straten in de stad. Krap 4 procent van de stemgerechtigden bracht een stem uit. Van hen stemde ongeveer twee derde voor en een derde tegen.

Het referendum was een initiatief van het gemeentebestuur, dat al langer probeert om de stad beter begaanbaar te maken voor fietsers en voetgangers, en de luchtkwaliteit te verbeteren.

Het was het derde referendum in drie jaar tijd. In 2023 koos een grote meerderheid van de stemmers voor een verbod op elektrische steps, waar veel ongelukken mee gebeurden. Vorig jaar stemde een krappe meerderheid voor hoge parkeertarieven voor zware voertuigen zoals SUV's.

Lage opkomst

De opkomst was niet eerder zo laag als bij het laatste referendum, wat door tegenstanders wordt aangedragen om vraagtekens te plaatsen bij het referendum. "De zeer lage opkomst (3,89 procent) - een record - toont het falen van deze nieuwe schijnvertoning van participatieve democratie", citeert Le Parisien oppositiegroep Changer Paris. Burgemeester Anne Hidalgo stelt desalniettemin dat de "waarde van deze stem niet mag worden gedevalueerd".

Als gevolg van de referendumuitslag komen 10.000 parkeerplaatsen in de stad te vervallen, boven op de 10.000 die sinds 2020 al waren geschrapt. Met de aanleg van 500 nieuwe verkeersvrije straten komt het aantal groene straten in Parijs op zo'n 700, ruim een tiende van het totaalaantal straten. Welke straten autovrij worden gemaakt, wordt later op wijkniveau besloten.

Ondanks de maatregelen blijft Parijs vergeleken met andere Europese hoofdsteden achter op het gebied van groene infrastructuur, zoals privétuinen, parken en straten met bomen. Volgens het Europees Milieuagentschap maken die gebieden slechts 26 procent uit van het totale stadsoppervlak, terwijl het gemiddelde van de Europese hoofdsteden op 41 procent ligt.

Inwoners van Parijs over het autovrij maken van 500 straten:

Tot nu toe zijn in maart in Nederland naar schatting meer dan 80 natuurbranden gemeld. Zo ging donderdag in Weert een gebied van zeker 20.000 vierkante meter in vlammen op. Gisteren woedde een grote bosbrand op de Sallandse Heuvelrug. En vandaag stonden twee natuurgebieden in Zeeuws-Vlaanderen in brand.

In heel 2024 zijn 211 natuurbranden gemeld, zo blijkt uit cijfers van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV). Uiteindelijk bleek het in 170 gevallen ook daadwerkelijk om een natuurbrand te gaan. Het is niet bekend hoe vaak de brandweer deze maand ten onrechte is uitgerukt.

Grond uitgedroogd

Dat er nu al zoveel natuurbranden worden gemeld, heeft te maken met de droogte. Op sommige plekken in Nederland is deze maand nog geen neerslag gevallen. Daardoor is een deel van de grond uitgedroogd.

Vorig jaar was het juist erg nat. Er viel in 2024 gemiddeld 986 millimeter neerslag, bijna 200 millimeter meer dan normaal. Daardoor waren er toen veel minder bosbranden.

Bij Biervliet in Zeeuws-Vlaanderen brak vanmiddag brand uit op een stuk akker met drie meter hoog siergras. Door de droogte en wind breidde het vuur zich snel uit, meldde de veiligheidsregio Zeeland Veilig. De brandweer zette vier blusvoertuigen in, ook vanuit België kwamen twee waterwagens. Na enkele uren was de brand onder controle.

Bijna alle branden ontstaan door menselijk handelen, bewust of onbewust. De brand op de Vughtse Heide van afgelopen vrijdag zou zijn veroorzaakt door jongeren die met vuur speelden. Vijfhonderd vierkante meter bos is verwoest.

'Wees voorzichtig'

"Een natuurbrand kan zich in droge periodes snel en onvoorspelbaar ontwikkelen, zeker bij harde wind", aldus de brandweer op natuurbrandrisico.nl.

In meerdere regio's geldt daarom een verhoogd risico op natuurbranden. Het gaat om gebieden in het midden, zuiden en (noord)westen van het land. Mensen worden opgeroepen voorzichtig te zijn met vuur in de natuur.

"Een barbecue met dit mooie weer is een risico, maar ook een weggegooide sigaret kan een brand veroorzaken. Wees dus echt voorzichtig", zegt de Veiligheidsregio Limburg-Noord tegen L1. Op de Utrechtse Heuvelrug geldt de komende maanden een rookverbod.