NOS Nieuws - Algemeen

Met de drie aanhoudingen die vandaag bekend zijn gemaakt, komt de politie mogelijk weer een stapje verder in het onderzoek naar de enorme explosie in Den Haag. De politie zegt inmiddels ook er dat er aanwijzingen zijn dat de explosie mogelijk was gericht tegen de bruidsmodezaak op de begane grond.

Bij de ingestorte flat aan de Tarwekamp gaat het sporenonderzoek van de politie de komende dagen verder. De afgelopen dagen waren forensisch experts van de politie daar al volop bezig. Hun doel was tweeledig: het vinden en identificeren van slachtoffers, en tegelijkertijd achterhalen wat er is gebeurd.

"We zijn erin getraind om allerkleinste details en afwijkingen in een plaats delict te zien, ook als die groot en complex is zoals in Den Haag", zegt Mandy Groenewegen, forensisch specialist bij de politie.

Met speurhonden zochten rechercheurs naar slachtoffers, maar bijvoorbeeld ook naar sporen van ontvlambare stoffen en telefoons. Wanneer zij lichamen of lichaamsdelen aantroffen, werden die overgedragen aan het Disaster Victim Identification Team van de politie.

Vingerafdrukken

Dit team verzamelt na een incident zoveel mogelijk gegevens van vermiste mensen. Ook wordt er meteen DNA afgenomen van familieleden. "Vervolgens proberen we met deze gegevens een nog onbekend lichaam of lichaamsdeel aan de naam van een vermiste te verbinden", zegt Johan Ekkel, hoofd van het identificatieteam.

De specialisten kunnen iemand vrij snel identificeren op basis van DNA, vingerafdrukken of het gebit. "We proberen dus altijd een van deze drie sporen te vinden", zegt Ekkel.

Het zoeken naar slachtoffers heeft altijd prioriteit, maar intussen is de politie dus ook alert op wat er nog meer in het puin verborgen zit. Het is zaak om snel zoveel mogelijk sporen veilig te stellen, die later relevant kunnen zijn.

"In een laboratorium kunnen we bijvoorbeeld handafdrukken zichtbaar maken op een vuilniszak, die ieder ander misschien zou hebben weggegooid", zegt forensisch specialist Groenewegen.

Chemische reacties

De politie kan met speciaal bemonsteringsmateriaal ook achterhalen of er bepaalde stoffen aanwezig zijn op de plaats delict. Die kunnen iets zeggen over de oorzaak van een explosie.

"Er kunnen resten van bepaalde stoffen achterblijven of chemische reacties zichtbaar zijn, bijvoorbeeld op oppervlakten van metaal", zegt Arian van Asten, hoogleraar forensische chemie aan de Universiteit van Amsterdam.

Zo wordt bij aanslagen op panden vaak zwaar vuurwerk gebruikt. Het flitspoeder uit dit vuurwerk laat specifieke sporen na. "Een explosie met een technische oorzaak of door een gaslek laat zo'n chemische reactie niet zien. Bij drugsproductie vind je weer andere sporen, bijvoorbeeld van chemicaliën uit het productieproces."

Timmermansoog

Het uitgebreide bergingswerk in de flat in Den Haag maakt het forensisch onderzoek wel lastiger. Blussen, stutten en graven kan er voor zorgen dat belangrijke sporen verloren gaan.

"De plaats delict is niet meer zo maagdelijk als wij graag zien voor een onderzoek", zegt Groenewegen over de ingestorte flat aan de Tarwekamp. "We moeten dus extra goed opletten wat er nog wel te vinden is, en met een scherp oog kijken naar sporen die nog wel bruikbaar zijn."

Bij zo'n enorme ravage is het soms zoeken naar een speld in een hooiberg. Al zoekt de politie altijd gestructureerd, weet hoogleraar Van Asten: "Als alles een bepaalde kant op is weggeblazen, maak je daar de meeste kans om restanten van een explosief te vinden. Daar ga je dus als eerste zoeken."

Reconstructie

Ook de komende dagen is de politie nog druk met forensisch onderzoek bij de ingestorte flat. Sinds vandaag zijn daar ook deskundigen van het Nederlands Forensisch Instituut bij betrokken. Tegelijkertijd is de tactische recherche bezig met het spreken van getuigen, het uitkijken van camerabeelden en het nagaan van mogelijke motieven voor een misdrijf.

"Zo proberen we met z'n allen een reconstructie te maken van wat er is gebeurd", zegt Mandy Groenewegen. Wanneer de politie daar meer duidelijkheid over kan geven, is onbekend.

Het zijn vaak tijdrovende onderzoeken. Zo is de oorzaak van de enorme explosie in Rotterdam in januari nog altijd niet officieel vastgesteld, ook al vermoedt de politie dat er een drugslab onder de flat zat. In Den Haag zijn daar geen aanwijzingen voor.

Twee dagen na de val van de Syrische dictator Assad kijken Syrische Nederlanders vooruit naar de toekomst van hun land. Ze noemen allemaal het belang van het opnieuw opbouwen van Syrië en spreken de hoop uit dat ze daar hun steentje aan kunnen bijdragen.

Maar niet iedereen is optimistisch: leden van de christelijke minderheid zijn bezorgd over de overwinning van de islamitische rebellen van HTS en vrezen dat hun naasten door het opschorten van asielbesluiten in de problemen komen. Hier lees je hoe ze de afgelopen dagen hebben beleefd.

Zakwan Alhalabi (38) is sinds 2015 in Nederland en woont in Zwolle met zijn vrouw en kinderen.

"Wij wachten al zo lang op het moment dat Syrië vrij is van die dictator. Dit was het allergrootste moment van vreugde. Tegelijk was het ook verdrietig. Bij de viering in Zwolle moest ik denken aan de demonstraties die ik in Syrië heb gezien en die hard werden neergeslagen. Die herinneringen doen pijn.

Sommige mensen daar zijn nog bang en in shock. Ze moeten wennen aan de vrijheid. Ze denken dat ze dingen niet mogen zeggen. De muren hebben oren, zeiden we altijd. Ook ik was daardoor voorzichtig, zei niet alles tegen ze. Maar nu moedig ik ze aan om juist wel alles te zeggen: toe maar, je bent vrij!

Ik wil heel graag terug naar Syrië en de mensen daar helpen met de wederopbouw van het land. Mijn zoon en dochter zeiden ook meteen dat ik tickets moest boeken. Maar het is nu nog niet veilig. Ik heb ze uitgelegd dat we moeten wachten totdat het rustig is in Syrië. Het is onduidelijk hoe de politieke situatie wordt. Het zal nog wel een tijdje duren."

Rose en Amina zijn dolblij dat het regime van Assad is gevallen:

Ruben van der Kaap (31) is getrouwd met een Syrische van Aramese afkomst die behoort tot de Syrisch-Orthodoxe kerk. Zij durft zelf niet in de media uit angst voor de gevolgen voor haar en haar familie.

"Mijn vrouw behoort tot de Aramese christelijke minderheid en komt uit het uiterste noorden. Haar familie leeft daar in grote angst, omdat ze het verleden van HTS-leider Jolani kennen. Voor ons staat HTS gelijk aan Islamitische Staat.

Als christenen worden wij vaak gezien als pro-Assad, maar het is niet zozeer dat we een voorstander waren van zijn regime. Het is meer dat we relatief veilig waren. Dat is allemaal heel onzeker geworden, we zijn vooral bang voor het onbekende. De geschiedenis heeft vaak genoeg uitgewezen dat christenen niet veilig zijn in het Midden-Oosten, ondanks mooie beloften.

We proberen al drie jaar om de ouders, het broertje en het zusje van mijn vrouw naar Nederland te halen, maar doordat de asielverzoeken zijn opgeschort, is die hoop voorlopig vervlogen."

Rafat Tamer (32) woont in Zwolle en kwam in 2015 naar Nederland.

"Al sinds eind november was ik onrustig, toen ik hoorde dat de rebellen in Aleppo waren. Ik ben daar geboren en getogen.

Zaterdagavond ging het opeens heel snel. Ik had vrienden uit Hama, Idlib en Damascus over de vloer. We waren het nieuws volop aan het volgen. Rond middernacht lazen we dat ze Damascus binnen waren gekomen. En ik wist: als Damascus klaar is, is het regime klaar.

Ik kan niet goed beschrijven wat ik voelde. Het waren allerlei emoties tegelijk: opgewonden, gespannen, blij. We waren door het dolle heen. Iedereen was aan het huilen, we hebben zo veel onrecht meegemaakt. Die vriend uit Hama heeft een jaar in de gevangenis gezeten, waar hij is gemarteld. Een van zijn nagels heeft-ie niet meer, zijn rug is gebroken.

Het komt goed

Het is nog wat chaotisch daar, maar ik heb er alle vertrouwen in dat het goedkomt. Mensen kunnen nu op straat lopen zonder bang te zijn dat ze hun ID-kaart moeten laten zien of gearresteerd worden. Iedereen voelt zich nu vrij om te zeggen wat ze willen, om op sociale media te plaatsen wat ze willen.

Ik hoop dat Assad wordt opgepakt en voor de rechter gebracht. Het kan niet zo zijn dat hij wegkomt met alles wat hij heeft gedaan.

Het komt sowieso goed met Syrië. Als ik kan helpen, doe ik dat 100 procent. Vanuit hier of daar. Ik hoop ook dat iedereen in Nederland in Syrië op vakantie kan gaan. Dat we wat kunnen terugdoen voor de gastvrijheid die we hier hebben gezien. Dat kan hopelijk binnenkort allemaal."

Bekijk hier een terugblik op het historische weekend voor de Syriërs:

Maarten 't Hart krijgt de P.C. Hooftprijs voor zijn oeuvre aan verhalend proza. De 80-jarige auteur schrok van de onderscheiding, maar is er erg blij mee. Hij noemt het "de mooiste prijs die je in Nederland kunt krijgen".

De jury, met daarin onder anderen Yasmine Allas en Arnon Grunberg, noemt 't Hart een meesterlijke verteller. Dat blijkt met name uit de dialogen in zijn romans, vindt de jury. "Hij heeft een uitstekend oor voor hoe mensen met elkaar praten en hij weet als geen ander dat spreektaal gestileerd moet worden, wil die dialoog in een roman tot leven komen."

Volgens de jury is 't Hart een erudiete romancier met een oeuvre dat "kritisch, schrijnend, liefdevol, spannend, kwetsbaar en geestig is". Hij schreef een stuk of twintig romans en vele essays, novellen en andere verhalen.

Een vlucht regenwulpen

't Hart debuteerde in 1971 met zijn roman Stenen voor een ransuil. Zeven jaar later brak hij door met Een vlucht regenwulpen, waarvan alleen al in 1978 ruim 100.000 exemplaren werden verkocht. Het boek, waarin de eenzame ik-persoon Maarten worstelt met het geloof en met het vinden van vriendschap en liefde, werd in 1981 verfilmd met Jeroen Krabbé in de hoofdrol. In 2014 werd bekend dat de roman meer dan 1 miljoen keer over de toonbank was gegaan.

De P.C. Hooftprijs is de belangrijkste Nederlandse literatuurprijs die jaarlijks wordt uitgereikt. Er zijn drie categorieën: verhalend proza, beschouwend proza en poëzie. Eerder werden onder anderen Grunberg, Marga Minco en Astrid Roemer in dezelfde categorie als 't Hart onderscheiden.

Het kabinet trekt een wetsvoorstel voor het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen in. Het gaat om een wetsvoorstel dat oorspronkelijk bedoeld was om het gebruik van bestrijdingsmiddelen buiten de landbouw te beperken.

Op voorstel van de Partij voor de Dieren werden daaraan ook middelen in de landbouw toegevoegd. Een Kamermeerderheid stemde destijds in met dit plan, maar stelde de wetsbehandeling vervolgens uit.

Nu heeft staatsecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat (PVV) besloten om de koning te vragen het wetsvoorstel in te trekken vanwege "juridische en uitvoeringstechnische risico's".

"Schandalig"

Voor de Partij voor de Dieren is het een fikse tegenvaller. PvdD-Kamerlid Ines Kostic reageert verbolgen: "Dit is schandalig en gaat zwaar tegen de maatschappelijke trend in, die vraagt om een betere bescherming voor mensen".

Van coalitiepartijen krijgt de staatsecretaris juist steun. De VVD, die zich altijd al verzette tegen de wet, noemt het terugdraaien "heel verstandig". Kamerlid Thom van Campen zegt dat de wet de landbouw op een onwerkbare manier de duimschroeven zou aandraaien.

Harm Holman van NSC noemt de wet "te vergaand", hoewel zijn partijleider Omtzigt destijds wel voor de aanscherping stemde. De PVV heeft nog niet laten weten wat die van het intrekken vindt.

Heel moeilijk

In het voorstel van de Partij voor de Dieren stond ook dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen in 2025 gehalveerd moest worden en in 2030 met 95 procent moest zijn teruggebracht. Nadat de Kamer het voorstel had aangenomen, vroeg ze zelf om een onderzoek naar de gevolgen.

De Wageningen Universiteit concludeerde dat halvering in 2025 voor veel soorten wel kan. Wel zou dat telers geld kosten, vooral bij het omschakelen.

Voor specifieke teeltsoorten zoals chrysanten zou het wel heel moeilijk worden. Daar zouden dan bijvoorbeeld weerbare varianten voor ontwikkeld moeten worden.

Voor 2030 zou het over de hele linie echt lastig kunnen worden, omdat dan gewasbeschermingsmiddelen bijna uitgebannen zouden moeten zijn. Dat zou leiden tot flinke onzekerheid voor de sector, waarbij de vraag was of er nog wel genoeg manieren zouden overblijven om plagen te bestrijden.

Terugdraaien

Het vorige kabinet probeerde de wijziging van de Partij voor de Dieren al terug te draaien. Het nieuwe kabinet wilde dat ook, maar de Kamer stond het niet toe. Jansen kiest er nu voor om het wetsvoorstel helemaal in te trekken.

Het ministerie laat weten dat de staatsecretaris zal onderzoeken hoe de doelen van het oorspronkelijke wetsvoorstel, zonder de wijziging van de PvdD, nog behaald kunnen worden.

De PvdD noemt de gang van zaken ondemocratisch, omdat het besluit van de Kamer uit 2022 zo alsnog wordt teruggedraaid. Kamerlid Kostic had liever gezien dat het kabinet de wet in stemming had laten komen, om hem daarna eventueel alsnog te wijzigen.

Shell en Greenpeace hebben geschikt in een zaak over een bezettingsactie op zee. Een kleine twee jaar geleden werd een schip dat voor Shell onderweg was naar een platform op de Noordzee door zes klimaatactivisten dertien dagen lang deels bezet.

Na de actie spande de oliereus in Londen een rechtszaak aan tegen Greenpeace. Om de zaak af te kopen betaalt de milieuorganisatie nu 300.000 pond, ruim 363.000 euro. Dat geld gaat niet naar Shell. De partijen hebben afgesproken dat het bedrag wordt overgemaakt naar de Brits-Ierse reddingsdienst, de Royal National Lifeboat Institution.

Ook zijn de twee partijen overeengekomen dat Greenpeace bij drie olie- en gasvelden van Shell in de Noordzee de komende vijf jaar geen protestacties zal voeren. Bij een vierde veld in de Noordzee mag Greenpeace de komende tien jaar niet demonstreren.

Gevaarlijk

Shell laat in een reactie weten blij te zien dat het geschil is opgelost. Volgens het oliebedrijf is demonstreren een fundamenteel recht en staat dat "niet ter discussie", maar was deze actie volgens het concern "gevaarlijk voor de activisten en de bemanning".

Greenpeace zegt het niet prettig te vinden om concessies te doen, maar het alternatief was "veel erger". Shell dreigde eerder met een miljoenenclaim tegen de milieuorganisatie en dat had volgens Greenpeace desastreuze financiële gevolgen kunnen hebben.

Partijen in de Tweede Kamer zitten in hun maag met de ophef die is ontstaan over de aangenomen VVD-motie om onderzoek te doen naar de opvattingen van Nederlanders met een migratieachtergrond. NSC, CDA en CU hebben gereageerd op de reacties op hun steun aan het voorstel van VVD-Kamerlid Becker dat veel mensen in het verkeerde keelgat schoot.

Regeringspartij NSC betreurt het "zeer" dat mensen het onderzoek "kwetsend en discriminerend" vinden, laat de partij in een verklaring op X weten.

Het CDA zegt dat de "pijn en onzekerheid" die de aankondiging van het onderzoek heeft veroorzaakt de partij "niet ongeroerd" laat, zo schrijft partijleider Bontenbal op X. "We hebben ingezien dat we achteraf niet voor deze motie hadden moeten stemmen."

Aanvoelen

De ChristenUnie trekt de steun definitief in, de SP deed dit al in het weekend. "We hadden het anders moeten doen", zegt CU-leider Bikker, die erkent dat de partij niet scherp genoeg is geweest. "Met een coalitie die veel te vaak populistisch spreekt over asielzoekers - hadden we beter moeten aanvoelen hoe deze motie zou bijdragen aan gevoelens van uitsluiting", schrijft ze op X.

NSC, CDA en CU staan er ondanks hun bedenkingen nog wel achter dat er onderzoek wordt gedaan naar normen en waarden in de Nederlandse samenleving. Feiten en cijfers zouden een goede bijdrage kunnen leveren aan het toch al gepolariseerde integratiedebat.

Gegevens bijhouden

Becker heeft de tekst wel erg scherp geformuleerd, zegt regeringspartij NSC nu. De zinsnede "gegevens bijhouden" was niet verstandig, aldus de partij, omdat het de indruk kan wekken dat opvattingen van individuele burgers bijgehouden gaan worden.

Toch blijft een meerderheid van de Tweede Kamer voor het VVD-voorstel. De tekst is ook niet veranderd en de motie is niet ingetrokken.

Verkeerd

Becker heeft naar aanleiding van de commotie vorige week al een uitleg-filmpje gemaakt en allerlei X-berichten gestuurd waarin ze vooral benadrukt dat haar tekst verkeerd is uitgelegd.

Vandaag heeft ze op de VVD-website nog een vier pagina tellende brief geplaatst over de "hoop stof" die haar motie heeft doen opwaaien. Ze legt nogmaals uit hoe belangrijk het is om feiten over normen en waarden te verzamelen en niet op basis van de "onderbuik" te debatteren.

De ophef is volgens haar vooral aangewakkerd door linkse partijen die haar woorden "uit context" hebben getrokken. Een beschuldigende vinger gaat naar Denk en GroenLinks-PvdA die volgens haar het integratieprobleem ontkennen en partijen met "serieuze voorstellen" wegzetten als "racisten". Door hun kritiek op het VVD-plan zijn in de media een aantal "feitenvrije" columns en "kwalijke bijdragen" geplaatst, stelt Becker.

Weinig steun

Denk verwerpt de kritiek en probeerde een debat aan te vragen over de "gigantische pijn" die de VVD-motie tot gevolg heeft gehad. Hiervoor was te weinig steun in de Kamer. Staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie is wel om een brief gevraagd over de kabinetsvisie op de veelbesproken motie.

Premier Schoof heeft vrijdag al aangekondigd niet van plan te zijn opvattingen van mensen met een migratieachtergrond te gaan bijhouden. "Omdat we weten hoe gevoelig dit in de samenleving ligt."

In Duitsland hebben een man en zijn zoon bekend dat ze de familie van zevenvoudig Formule 1-kampioen Michael Schumacher hebben geprobeerd af te persen. Ze chanteerden hen met privébeelden van de voormalig coureur, die buitgemaakt waren door een oud-werknemer van de familie.

Schumacher kreeg in 2013 een skiongeluk en raakte in coma. Sindsdien is er nauwelijks meer iets bekendgemaakt over zijn gezondheidstoestand. De beelden die de mannen in bezit hadden, waren van zowel voor als na het ongeluk.

"Je kunt tegen de familie Schumacher zeggen dat het me spijt", zei de hoofdverdachte tegen de advocaat van de familie. Op bijna alle punten bekende hij schuld. Hij ontkende alleen dat hij voor de beelden had betaald, zoals in de aanklacht stond.

Vandaag was in Wuppertal de eerste zitting in de zaak tegen drie mannen. De 30-jarige zoon van de hoofdverdachte had een kleinere rol in de afpersingsaffaire. Zo maakte hij een niet-traceerbaar e-mailadres aan voor zijn vader en wist hij aanvankelijk niet dat het om Michael Schumacher ging. Maar hij zei vandaag dat hij besefte dat hij een fout had gemaakt.

1500 foto's en video's

De derde verdachte, een vriend van de hoofdverdachte, werkte enkele jaren geleden voor de familie Schumacher als beveiliger. Hij kopieerde ruim 1500 foto's en video's van de familie en speelde die door aan de andere twee verdachten.

De familie kreeg vervolgens te horen dat ze 15 miljoen euro moesten betalen, anders zouden de privébeelden op het dark web worden gepubliceerd. De telefoontjes die de afpersers daarvoor pleegden, wist de politie te traceren.

De familie Schumacher heeft vandaag nog niet gesproken, maar hun vertegenwoordiger wel. Die benadrukte hoe schokkend het is dat juist iemand die ze vertrouwden zoiets heeft gedaan. Ook zei hij dat de familie zich nooit zal laten chanteren.

Oud-beveiliger ontkent

De enige die de beschuldigingen tegenspreekt, is de voormalig beveiliger. Hij zegt dat de familie Schumacher hem opdracht gaf om hun beelden te digitaliseren, en dat ze vervolgens verdwenen zijn.

De man heeft al een strafblad. Dat geldt ook voor de hoofdverdachte, die naar verluidt nog in zijn proeftijd zat toen hij werd gearresteerd. De maximale straf die in deze zaak kan worden opgelegd is vier jaar.

Later deze maand gaat de zaak verder. In januari wordt de uitspraak verwacht.

Het Openbaar Ministerie begint een strafrechtelijk onderzoek tegen Pieter Vos. Als directeur van het Amsterdamse softwarebedrijf Rodeo heeft hij mogelijk op grote schaal investeerders misleid. Dat bevestigt het OM na een bericht in NRC.

De krant schreef afgelopen weekend hoe het Vos lukte om tientallen miljoenen van investeerders binnen te halen met valse informatie over omzet, winst en het aantal klanten. Ook betaalde hij niet alle salarissen uit.

Zijn inmiddels failliete bedrijf Rodeo verkocht administratie-software gericht op ondernemers in de creatieve sector. Aan de buitenwereld schetste Vos het beeld van een uiterst succesvol bedrijf waar grote investeerders voor in de rij stonden. Hij werd geprezen als vernieuwende ondernemer.

Documentatie

Vos ondersteunde zijn verhaal met uitgebreide documentatie die hij zelf produceerde. Een grote investeerder, het Amerikaanse miljardenfonds PSG Equity, geloofde hem en stopte 60 miljoen euro in het bedrijf.

Nu eist het 67 miljoen van Vos. Daarvoor startte het fonds een civiele procedure bij de rechtbank in Amsterdam.

Wat de verdenking is in het strafrechtelijk onderzoek tegen Vos, zegt het OM nog niet te kunnen zeggen. Het onderzoek zal duidelijk moeten maken of er voldoende aanleiding is om tot vervolging over te gaan.

Fraude

Investeerder PSG deed afgelopen juni al aangifte van fraude bij de politie, staat in NRC. Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie zegt dat het besluit tot een strafrechtelijk onderzoek recent is genomen.

Pieter Vos laat desgevraagd aan de NOS weten dat het OM hem nog niet op de hoogte heeft gebracht van het strafrechtelijk onderzoek.

Een jonge Israëlische militair met een keppeltje zit op een tank en is aan het bidden. Naast hem een hoog hek met prikkeldraad en daarachter de groene heuvels van Syrië. Later rijdt de tank samen met gepantserde auto's door een opening in het hek, zo is te zien in een video.

De beelden staan in schril contrast met andere video's uit Syrië. Daarop zijn grote explosies en verwoestingen te zien.

Israël heeft de afgelopen 48 uur in Syrië zo'n 480 luchtaanvallen uitgevoerd, zegt het leger. Het merendeel van de doelwitten lag in het zuiden en rond de hoofdstad Damascus. Onder meer legerbases en vliegvelden zijn geraakt, en de volledige vloot van de Syrische marine is volgens Israël vernietigd.

De luchtaanvallen zijn noodzakelijk, stelt de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Sa'ar. Zo wordt volgens hem voorkomen dat de jihadistische rebellen wapens in handen krijgen, zoals langeafstandsraketten en chemische wapens.

Opportunisme

"Het is een vreemd argument", zegt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige van Clingendael. "De wapens waren er al, was het dan niet erg toen ze in handen waren van Assad of Iran? Daarbij is dat zogenaamd zware wapentuig gedateerd als je het vergelijkt met waar het Israëlische leger over beschikt."

Midden-Oostenkenner en onderzoeker Yezid Sayigh van denktank Carnegie Endowment for International Peace spreekt van opportunisme.

"Het is nu chaos, voordat besloten wordt hoe het bestuur van Syrië verder zal gaan. Israël grijpt zijn kans om nog zoveel mogelijk overgebleven militaire middelen van Iran en het Syrische regime te vernietigen."

Troepen richting Damascus

Er waren ook berichten dat Israëlische grondtroepen zijn gesignaleerd bij Qatana, zo'n 25 kilometer van de hoofdstad Damascus. Israël spreekt tegen dat grondtroepen daar zijn geweest.

"Het zou kunnen dat Israël daar een soort machtspositie wil opbouwen", zegt Van Veen van Clingendael. "Die positie zouden ze dan later als wisselgeld kunnen gebruiken met rebellengroep HTS, bijvoorbeeld om veiligheidsconcessies af te dwingen."

Onderzoeker Sayigh spreekt van politieke beweegredenen. Netanyahu moet zich vandaag verdedigen in een corruptiezaak. En dat terwijl zijn imago sinds de terreuraanslagen van 7 oktober verder onder druk staat. "Netanyahu zet alles op alles om zijn reputatie als beschermer van Israël te behouden."

Ook de buitenlandse politiek speelt volgens Sayigh mee. Zo heeft de komende Amerikaanse president Trump gezegd dat hij Syrië met rust wil laten en de hoop uitgesproken dat het land nu kan werken aan de wederopbouw.

"Als dat zich na zijn aantreden vertaalt in beleid, betekent dat voor Israël dat het beperkte opties heeft ten opzichte van Syrië."

Vrees voor annexatie

Zondag, na de val van het Assad-regime, trokken Israëlische troepen al de gedemilitariseerde zone in tussen de door Israël bezette Golanhoogten en Syrië.

Volgens premier Netanyahu doet Israël dat om ervoor te zorgen dat de Golanhoogten voor altijd in handen van Israël blijven. De Golanhoogten werden in 1967 door Israël bezet en in 1981 volledig geannexeerd. Die annexatie wordt internationaal nauwelijks erkend.

Onder Syriërs en op sociale media bestaat de vrees dat Israël zal proberen meer Syrisch land te bezetten of in te lijven. Sayigh begrijpt die vrees.

"Het is logisch dat Syriërs zich bedreigd voelen. Israël had kunnen zeggen: 'We zien wat jullie hebben meegemaakt, we willen dat jullie vanaf nu in vrede en veiligheid kunnen leven.' Maar Israël heeft het tegenovergestelde signaal afgegeven."

Toch denkt zowel Sayigh als Van Veen niet dat bezetting van meer Syrisch gebied op dit moment de doelstelling van Israël is.

The devil you know

Terwijl in de rest van de wereld het einde van het Assad-regime werd gevierd, overheersen in Israël gemengde gevoelens. Aan de ene kant was Assad een vijand van Israël, maar tegelijkertijd was hij the devil you know, zegt Sayigh.

Assad was volgens hem een voorspelbare tegenstander en een alternatief is voor Israël niet per se beter. "Een democratisch Syrië waar de stem van het volk wordt vertegenwoordigd, een volk dat de Palestijnen steunt, is voor Israël niet aantrekkelijk. En ook een islamitisch Syrië is voor Israël een gevaarlijk alternatief", zegt Sayigh.

Maar het is nog niet duidelijk wat rebellenbeweging HTS van plan is, zegt Midden-Oostendeskundige Van Veen. "En daarom heeft Israël geen duidelijk militair doel. Het lijkt ook voorbij te gaan aan het feit dat het met deze aanvallen in Syrië bijdraagt aan de instabiliteit van het land."

De Tweede Kamer roept het kabinet opnieuw op haast te maken met een verbod op het levend koken van krabben en kreeften in restaurants. De Kamer en toenmalig minister Schouten van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur waren daar in 2021 al voor, maar het verbod kwam er niet, ook niet nadat de Tweede Kamer in 2022 eenzelfde motie aannam.

In oktober liet staatssecretaris Rummenie (BBB) van Visserij de Kamer weten dat er voor de horeca eerst een "wetenschappelijk onderbouwd, praktisch en werkbaar" alternatief beschikbaar komt. Hij wees erop dat in Wageningen een onderzoek loopt, waarbij de dieren elektrisch bedwelmd worden, voordat ze de pan in gaan. De eerste fase was net afgerond. Voor de rest hebben de onderzoekers nog twee jaar nodig, liet hij de Kamer weten.

De Kamer wil daar niet op wachten. Met uitzondering van Forum voor Democratie stemde de hele Kamer voor de motie. Volgens de opstellers - Kostić (PvdD) en Graus (PVV) - zijn er alternatieven en is ook de sector voor een verbod.

De Kamer verzoekt de regering om niet nog eens vier jaar te wachten en al eerder met een verbod te komen. Hoeveel eerder staat er niet bij.

Rummenie heeft de motie ontraden. Of hij hem zal uitvoeren is nog onduidelijk. Het ministerie laat weten de staatssecretaris de Kamer zal informeren hoe de motie "ingevuld" zal worden.

De European Broadcasting Union (EBU) neemt maatregelen om de omstandigheden tijdens het Eurovisie Songfestival te verbeteren. Zo komt er een gedragscode, een vaste begeleider voor artiesten en mag er niet meer gefilmd worden in artiestenzones.

In de gedragscode staat bijvoorbeeld dat alle deelnemers en medewerkers van het Songfestival zich moeten houden aan lokale wetgeving, en wordt beschreven welk gedrag van iedereen verwacht wordt.

Iedereen die betrokken is bij de wedstrijd moet met de gedragscode akkoord gaan. Daarnaast komt er een zorgprotocol, "om artiesten te beschermen tegen onnodige fysieke of emotionele stress", schrijft de EBU in een persbericht.

Bij het Songfestival in Basel komend jaar gaan de maatregelen in. In de artiestenzones achter de schermen mogen dan geen cameraploegen komen. Ook komen er meer besloten repetities en wordt het repetitieschema ruimer opgezet zodat artiesten meer tijd hebben om "uit te rusten en te genieten van de gaststad".

'Evaluatie van gebeurtenissen'

De EBU neemt de maatregelen na "een uitgebreide evaluatie van de gebeurtenissen in Malmö afgelopen mei". De organisatie doelt daarmee op het incident rond Joost Klein en een cameravrouw. Klein zou een dreigende beweging naar haar hebben gemaakt. De vrouw deed aangifte en Joost Klein werd enkele uren voor de finale gediskwalificeerd. Het Zweedse Openbaar Ministerie liet de zaak uiteindelijk vallen vanwege gebrek aan bewijs.

Meerdere landen, waaronder Nederland, deden bij de EBU melding van een onveilige sfeer in de Malmö Arena. AVROTROS, de omroep achter het Songfestival namens Nederland, was na de diskwalificatie van Joost Klein niet zeker of Nederland komend jaar nog mee zou doen. Daarvoor zouden "structurele aanpassingen" nodig zijn.

'Blijven monitoren'

Op de maatregelen die de EBU nu aankondigt, reageert AVROTROS tevreden: "We zien dat de EBU geluisterd heeft naar onze opmerkingen. Wij blijven wel monitoren of de veranderingen en vernieuwde afspraken die gemaakt zijn worden nagekomen en worden gehandhaafd."

De nieuwe gedragscode en het zorgprotocol worden morgen gepubliceerd op de website van het Eurovisie Songfestival.

De oppositie voert de druk op de coalitie op om een akkoord te sluiten over het terugdraaien van onderwijsbezuinigingen.

De leiders van CDA, ChristenUnie, SGP en JA21 hebben vandaag weer onderhandeld met hun collega's van PVV, VVD, NSC en BBB, maar ze hebben nog geen overeenstemming bereikt.

CDA-leider Bontenbal zei na afloop dat de gesprekken morgen doorgaan en dat het dan wel echt "erop of eronder is". Zijn ChristenUnie-collega Bikker gebruikte soortgelijke woorden.

Vorige week donderdag werden de stemmingen over de onderwijsbegroting al uitgesteld en de oppositie is niet van plan dat deze week nog een keer te doen. Op de agenda van de Kamer staan de stemmingen ook deze week op donderdag.

Andere bezuinigingen op onderwijs

Vorige week werden de acht partijen het in grote lijnen eens over het schrappen van zo'n 700 miljoen euro aan bezuinigingen op het ministerie van Onderwijs, maar daarna moesten ze nog praten over de manier waarop dat wordt betaald. De coalitie is daarvoor met voorstellen gekomen die voor een deel ook weer op het terrein van onderwijs liggen.

CDA-leider Bontenbal noemde het vandaag tamelijk onlogisch een bezuiniging terug te draaien door alsnog weer te bezuinigen op onderwijs. Volgens hem zitten de besprekingen in een lastige fase: "Er ligt nu niet iets wat wij goed kunnen dragen." Hij voegde eraan toe dat de vier oppositiepartijen op één lijn zitten. Naar verluidt staat in een tegenvoorstel van de oppositie voor de dekking ook iets op het gebied van de AOW.

Wens om eruit te komen

PVV-leider Wilders denkt dat bij zowel coalitie als oppositie de wens bestaat om eruit te komen, al wordt het volgens hem wel spannend: "Het is een belangrijke begroting; het gaat niet makkelijk, dat is helemaal waar; we staan nu twee dagen voor de stemmingen die al een keer een week zijn uitgesteld, dus het moet morgen wel zo ongeveer gebeuren."

PVV, VVD, NSC en BBB hebben geen meerderheid in de Eerste Kamer en daarom hebben ze steun nodig van de oppositie.

De Braziliaanse president Lula da Silva is na een hersenbloeding geopereerd in een ziekenhuis in São Paulo. De 79-jarige president heeft een craniotomie ondergaan. Volgens zijn artsen was de bloeding nog een gevolg van een val die Lula half oktober maakte.

Sindsdien had hij gezondheidsproblemen, waardoor hij verschillende topconferenties miste. Volgens de artsen is de operatie goed verlopen en herstelt de president voorspoedig. Zijn toestand is stabiel, maar hij moet de komende twee dagen op de intensive care blijven.

Lula is opgenomen in het Syrisch-Libanese ziekenhuis. dat geldt als een van de beste ziekenhuizen van Brazilië. Het werd in 1965 opgericht door de grote Libanese en Syrische gemeenschappen in de miljoenenstad.

Wond in achterhoofd

De afgelopen maanden waren er toenemende zorgen over de gezondheid van de president, nadat hij op 19 oktober thuis was gevallen. Een wond aan de achterkant van zijn hoofd moest worden gehecht.

Artsen hielden hem sindsdien extra in de gaten en verre reizen van de president werden geschrapt. Zo ging hij niet naar Rusland voor de top van de BRICS-landen voor grote opkomende economieën.

Tests begin november toonden aan dat zijn toestand stabiel was en Lula bleef actief. Onlangs reisde hij naar de Uruguayaanse hoofdstad Montevideo, waar het Mercosur-handelsakkoord werd gesloten.

Gisteravond klaagde Lula tijdens gesprekken met congresleiders in het regeringscentrum Brasilia over hoofdpijn die steeds erger werd. In een ziekenhuis in Brasilia onderging hij een MRI-scan, die de hersenbloeding aan het licht bracht. Vervolgens werd hij voor de operatie overgebracht naar São Paulo.

Nederland heeft voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag gepleit voor meer aandacht voor klimaatvluchtelingen. Die hebben nu vrijwel geen rechten, stelde een jurist namens de regering. Landen hebben de plicht dit samen op te lossen, vindt Nederland.

Nederland kwam met het pleidooi tijdens de zaak van eilandenstaat Vanuatu. Dat land wil weten of landen verplicht zijn klimaatverandering tegen te gaan. Toenemende stormen en de stijgende zeespiegel bedreigen inwoners van laaggelegen eilanden van de eilandengroep. Vanuatu wil ook van het Internationaal Gerechtshof weten of het schadeclaims kan indienen als landen hun CO2-uitstoot niet snel verminderen.

Het Internationaal Gerechtshof zit in het Vredespaleis in Den Haag. Daar mogen landen sinds vorige week maandag hun visie geven op de Vanuatu-zaak.

"Geen juridische bescherming"

Over klimaatvluchtelingen zei Nederland: "De migratieregels geven rechten aan vluchtelingen en stateloze mensen, maar er is geen juridische bescherming voor mensen die zich verplaatsen vanwege klimaatverandering. Daarom moet klimaatmigratie op de internationale agenda worden gezet, bijvoorbeeld op de jaarlijkse klimaattoppen."

In de geschreven documenten staat verdere uitleg. Nederland vindt dat er "een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid" is van de internationale gemeenschap zodat klimaatvluchtelingen een plek hebben waar ze zich kunnen vestigen.

Toekomstige klimaatvluchtelingen

Het schriftelijke pleidooi dat Nederland voor het Internationaal Gerechtshof hield, werd al in maart van dit jaar opgestuurd. Het is dus nog geschreven door het vorige kabinet. Een soortgelijke tekst werd vanochtend uitgesproken onder verantwoordelijkheid van dit kabinet.

In het Nederlandse pleidooi zou je ook kunnen horen dat Nederlanders zelf in de toekomst klimaatvluchtelingen kunnen worden. René Lefeber, de jurist die namens Nederland sprak, zei dat iedereen in het Vredespaleis was "verzekerd van droge voeten", omdat het paleis in tegenstelling tot de rest van Den Haag 6 meter boven zeeniveau ligt.

Vredespaleis eiland

"Als de internationale gemeenschap niet inzet op verdere vermindering van uitstoot en als Nederland niet in staat is om z'n kust te blijven beschermen, kan het zijn dat we ons in de toekomst bevinden op het Vredespaleis-eiland. Uiteindelijk moet iedereen die in laaggelegen gebieden woont, leren leven met een zeeniveau dat hoger is dan vandaag."

Op de eigenlijke vraag die voorlag, ging Nederland maar beperkt in. De regering verwijst vooral naar bestaande afspraken over het beperken van klimaatverandering en over de belofte van rijke landen om klimaatmaatregelen in arme landen deels te financieren.

Nederland vindt niet dat landen die lijden onder klimaatverandering claims kunnen indienen bij landen die veel CO2 hebben uitgestoten.

Jongeren moeten de strijd aangaan voor een wereld zonder kernwapens, nu die wapens vele malen krachtiger zijn dan in het verleden. Dat zei de 92-jarige Terumi Tanaka, een van de voorzitters van de Japanse anti-kernwapenorganisatie Nihon Hidankyo, bij de feestelijke uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede in Oslo.

Tanaka hield de traditionele Nobelprijstoespraak tijdens de officiële ceremonie in het stadhuis van de Noorse hoofdstad, voor zo'n 1000 aanwezigen, onder wie het Noorse koningspaar. Zijn organisatie van overlevenden van de atoomaanvallen in 1945 op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, won dit jaar de belangrijkste Nobelprijs.

"Iedereen van jullie kan op elk moment slachtoffer of dader worden", vertelde Tanaka zijn publiek. "Over tien jaar zijn er misschien nog maar een handvol van ons die getuigenissen kunnen afleggen als overlevenden uit de eerste hand. Ik hoop dat de volgende generatie manieren vindt om voort te bouwen op onze inspanningen en de beweging nog verder te ontwikkelen."

Nihon Hidankyo voert campagne voor een wereld zonder kernwapens met behulp van getuigenverklaringen. De gemiddelde leeftijd van de overlevenden van de atoombommen in Japan is nu 85, zei Tanaka.

Poetin ziet gevaar niet

De drie voorzitters van Nihon Hidankyo zijn al enkele dagen in Oslo en lieten daar gisteren van zich horen. Ze zeiden dat de Russische president Poetin het gevaar van kernwapens niet lijkt te begrijpen. "Nucleaire wapens moeten nooit worden gebruikt", zei Terumi Tanaka, die op 13-jarige leeftijd de kernaanval op Nagasaki overleefde.

De Amerikaanse luchtmacht gooide in augustus 1945 atoombommen af op de steden Hiroshima en Nagasaki, om Japan tot overgave te dwingen in de Tweede Wereldoorlog. In Hiroshima kostte dat het leven aan ongeveer 140.000 mensen. In Nagasaki vielen enkele dagen later zo'n 74.000 doden. Door stralingsziekte en kanker kwamen daar later nog honderdduizenden slachtoffers bij.

Poetin paste onlangs de Russische nucleaire doctrine aan en verlaagde daarmee de drempel voor de inzet van kernwapens. Nihon Hidankyo bestaat sinds 1956 en zet zich in voor een wereld zonder kernwapens.

Andere uitreikingen in Stockholm

Zoals altijd worden op 10 december alle Nobelprijzen uitgereikt. Rond 16.00 uur begint de feestelijke uitreiking in de concertzaal van Stockholm, waar de andere prijswinnaars hun prestigieuze Nobelmedailles ontvangen. De prijzen werden in oktober al toegekend.

Drie voorzitters van Nihon Hidankyo kregen een gouden medaille en diploma uitgereikt:

Hij is net een half uur thuis uit het ziekenhuis en komt langzaam bij van wat hem is overkomen. De 55-jarige Yilmaz Bakir bevond zich zaterdagochtend vroeg, ten tijde van de ontploffing aan de Tarwekamp in Den Haag, in de kelder van Bar Rosa. Het pand waar het café in zat, is weggevaagd.

Bakir had die avond achter de bar gewerkt. Na sluitingstijd, rond 03.00 uur, had hij schoongemaakt in gezelschap van zijn vriendin Nadia, vertelt hij de NOS. Vervolgens waren ze samen de kelder ingegaan om op de fruitautomaat te gaan spelen die daar stond.

Een paar uur later horen ze opeens iets vreemds. "We hoorden een raar geluid, alsof twee elektriciteitsdraden tegen elkaar aan kwamen, maar we gaven er geen aandacht aan."

Gaatje door het plafond

Een paar minuten later breekt de hel los. "Een heel harde knal, en alles stort boven op de fruitautomaat. Ik zag een gaatje door het plafond om adem te halen en kroop naar boven. Daar heb ik gewacht, en toen kwam de brandweer. Zij hebben mij eruit gehaald. Naast mij onder de stenen lag mijn vriendin. Ik kon haar hoofd aanraken. Ik zei tegen de brandweer: mijn vriendin ligt hier ook. Ze hebben haar er ook uitgehaald. Zij ligt nog in het ziekenhuis, maar het gaat wel beter met haar."

Bakir was al eerder uit het ziekenhuis ontslagen, maar moest weer terug vanwege een bloeding. Nu is hij weer thuis. "Zelfs een oorlog kan niet zo erg zijn", zegt hij nu. "We zijn naar de hel geweest. Maar de fruitautomaat heeft ons gered."

De eigenaar van het café was op het moment van de explosie niet aanwezig in de bar. Eerder vertelde hij enorm te zijn geschrokken toen hij het nieuws hoorde. Hij wist niet hoeveel mensen er in het café waren toen het pand instortte. Inmiddels is duidelijk dat er zes mensen om het leven zijn gekomen. Die waren overigens niet in het café volgens de eigenaar.

Aanhoudingen

Vandaag maakte de politie bekend dat gisteravond drie mensen zijn aangehouden. Mogelijk zijn zij betrokken bij de explosie in de Haagse portiekflat. Ook heeft de politie meerdere auto's in beslag genomen.

Het onderzoek naar de explosie gaat verder. De politie sluit meer aanhoudingen niet uit. Het is nog onduidelijk wat de oorzaak van de explosie is. Jan du Chatenier, vastgoedeigenaar van onder andere het café en bruidsmodezaak aan de Tarwekamp, verwacht niet dat een van zijn huurders te maken heeft met de explosie. Hij heeft naar eigen zeggen nauw contact met ze.

De eigenaresse van de bruidszaak huurde het pand pas anderhalf jaar van Du Chatenier en had veel van haar eigen geld geïnvesteerd in het bedrijf, onder meer voor een verbouwing. "Die vrouw is er helemaal kapot van, al haar geld zat in die zaak. Nu heeft ze niets meer. Deze week zouden klanten nog bruidsjurken ophalen, maar dat gaat nu niet door."

Onlangs waren Du Chatenier en zijn vrouw nog in de kelder onder de bruidsmodezaak, vanwege een vochtprobleem. Daar troffen ze niets geks aan, zegt hij. Het was voor de vastgoedeigenaar wel nieuws dat twee mensen in de kelder van het café sliepen op het moment van de explosie.

Volgens het huurcontract mag dat ook niet. "Ik vond het wel eerlijk dat de eigenaar het vertelde, ik wist het niet." Behalve af en toe wat geluidsoverlast heeft Du Chatenier nooit problemen gehad met de bar, de eigenaar huurt de ruimte al jaren van hem. "Voor ons is het onverklaarbaar."

Nederland staat vijfde in een lijst van 31 landen met zijn scores bij taal, rekenen en het probleemoplossend vermogen van volwassenen. Op het gebied van taalvaardigheid is er wel enige achteruitgang.

Dat blijkt uit het PIAAC-onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling dat eens in de tien jaar wordt gehouden. In Nederland hebben er zo'n 4000 mensen die representatief zijn voor de bevolking als geheel aan deelgenomen.

Zowel op het gebied van taal- als rekenvaardigheid doen alleen Finland, Japan, Zweden en Noorwegen het beter dan Nederland. Landen als de VS, Spanje en Italië scoren juist aanzienlijk slechter. De Nederlandse score ligt ruim boven het gemiddelde.

Voor de studie moesten de deelnemers een aantal testjes doen. Het betrof vooral praktische vaardigheden, legt onderzoeker Marieke Buisman uit. "Kun je je basisvaardigheden gebruiken in alledaagse situaties? Kun je een routeplanner gebruiken? Kun je je aanmelden voor een sportmiddag? Kun je een hypotheekrente berekenen? Dat soort concrete onderwerpen."

Ten opzichte van tien jaar geleden zijn in Nederland de gemiddelde rekenvaardigheden flink toegenomen. De gemiddelde taalvaardigheidsscores zijn afgenomen, maar niet heel veel.

Grote groep laaggeletterden

Ondanks de goede score in het representatieve onderzoek, telt Nederland wel een grote groep laaggeletterden. 15,9 procent van de 16- tot 65-jarigen (zo'n 1,8 miljoen mensen) heeft moeite met het lezen van langere teksten en het vergelijken van verschillende soorten informatie. Bij rekenvaardigheid kwamen de onderzoekers op een vergelijkbaar resultaat: 15,5 procent van de deelnemers bleek problemen te hebben met rekenen.

De overlap is groot: acht op de tien mensen met lage taalvaardigheden, scoren ook slecht op rekenvaardigheden.

Als je de groep ouderen van 65 tot en met 75 meetelt, hebben zelfs zo'n 3 miljoen Nederlanders lage taal- en rekenvaardigheden.

Bij die mensen met lage basisvaardigheden springen er twee groepen uit, zagen de onderzoekers. Buisman: "In vergelijking met tien jaar geleden zien we dat de groep ouderen fors groter is. En tien jaar gelden bestond de grootste groep met lage basisvaardigheden uit volwassenen met Nederlands als eerste taal. Dat is nu niet meer zo. Nu heeft die groep Nederlands als tweede taal."

'Werk aan de winkel'

In de studie is apart gekeken naar de jongvolwassenen (van 16 tot en met 24 jaar). Ook die groep scoort goed in vergelijking met andere landen. Wel is ook in deze groep de taalvaardigheid wat afgenomen ten opzichte van een decennium geleden, maar de onderzoekers spreken nog steeds van "een stabiele trend".

In deze editie van de studie was er ook extra aandacht voor de ouderen van 66 tot en met 75 jaar. De scores van die groep zijn significant lager, maar dat is volgens de schrijvers van het rapport niet verrassend: gedurende de levensloop dalen de kernvaardigheden van volwassenen gemiddeld met één vaardigheidsniveau.

De resultaten werden vanochtend in ontvangst genomen door staatssecretaris Mariëlle Paul (Funderend Onderwijs & Emancipatie). Zij noemt het "superbelangrijk" dat mensen goed kunnen lezen, schrijven en rekenen. "Ruim 2 miljoen mensen kunnen niet goed lezen, schrijven of rekenen. Dat zijn er te veel. Iedereen moet volwaardig mee kunnen doen in onze samenleving. Werk aan de winkel dus."

De 26-jarige Luigi Mangione, die is opgepakt voor het neerschieten van verzekeringstopman Brian Thompson, had niet alleen een wapen bij zich, maar ook een manifest. De politiechef van New York sprak van een tekst waaruit zijn negatieve houding richting het Amerikaanse bedrijfsleven zou blijken.

De precieze inhoud van het handgeschreven document is niet bekendgemaakt, maar een politiefunctionaris vertelde aan The New York Times dat erin stond dat Mangione excuses aanbiedt voor eventuele ophef of leed, maar dat het moest gebeuren. "Deze parasieten vroegen erom." Ook schreef hij dat hij de politie een lang onderzoek wilde besparen en heel duidelijk wilde maken dat hij alleen had gehandeld.

Al snel na de schietpartij afgelopen woensdag, ging de politie uit van een gerichte aanval. De gemaskerde schutter zou Brian Thompson opgewacht hebben en van enkele meters afstand geschoten hebben. Op de kogelhulzen die werden gevonden, bleken teksten te staan: delay, deny en depose: "vertraag", "wijs af" en "verwerp". Woorden die geregeld gebruikt worden voor kritiek aan het adres van de verzekeringsindustrie.

Al langere tijd kreeg UnitedHealthcare van verschillende kanten commentaar over de vele afwijzingen van verzekeringsclaims en werd beschuldigd van malafide praktijken. Thompson zelf zou de laatste tijd online bedreigd zijn.

Beste van de klas

Luigi Mangione is een telg van een bekende makelaarsfamilie en wordt beschreven als intelligent en sociaal. Hij was de beste van zijn klas op een privé-school en voltooide een universitaire studie. Volgens verschillende Amerikaanse media had hij veel last van rugklachten. Mogelijk was hij daarover in conflict met zijn zorgverzekeraar.

Zijn daad maakt inmiddels ook veel verhalen los van Amerikanen die ook gefrustreerd zijn over het gedrag van zorgverzekeraars. Op sociale media deelden naar schatting al tienduizenden Amerikanen hun eigen slechte ervaringen met UnitedHealthcare. Zo gaan er foto's van brieven rond waarin medische behandelingen of hulpmiddelen worden geweigerd.

Het hoofd van de grootste zorgverzekeraar van de Verenigde Staten, Brian Thompson, werd afgelopen woensdag doodgeschoten op de stoep van een hotel in New York. De schutter vluchtte na de schietpartij te voet, per fiets, taxi en bus. Hij liet daarbij "een spoor van bewijs" achter, aldus de politie. Hij dumpte op verschillende plaatsen zijn rugzak, zijn telefoon, een waterfles en een verpakking van een proteïnereep. Ook was hij op camerabeelden te zien.

Herkend in fastfoodrestaurant

De politie zette onder andere honden, drones en duikers in om de man te vinden. Na een zoektocht van vijf dagen werd hij herkend door een klant van een fastfoodrestaurant in Altoona, Pennsylvania en kon hij aangehouden worden.

Naast enkele kleinere aanklachten wordt Mangione ook aangeklaagd voor moord. Naar verwachting wordt hij binnenkort overgebracht van Pennsylvania naar New York.

De politie heeft gisteravond drie mannen aangehouden voor mogelijke betrokkenheid bij de explosies in een portiekflat in Den Haag. Dat meldt een woordvoerder van de politie.

Ook zijn meerdere auto's in beslag genomen. Het is niet duidelijk of daarbij de auto zit die met hoge snelheid is weggereden van de omgeving van de flat na de explosies. Onderzoek moet dat uitwijzen, aldus de woordvoerder.

De verdachten zitten vast in volledige beperkingen en mogen alleen contact hebben met hun advocaat. Ze worden later deze week voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Het onderzoek naar de explosies gaat nog door, meldt de politiewoordvoerder. De politie sluit dan ook niet uit dat meer aanhoudingen zullen volgen.

Oorzaak

De oorzaak van de ramp is nog altijd onduidelijk. Volgens netbeheerder Stedin zijn er op dit moment geen aanwijzingen dat de explosies aan de Tarwekamp zijn veroorzaakt door een gaslek. Een woordvoerder meldt daarbij dat het onderzoek van de politie naar de toedracht nog wel volop bezig is.

"Kenmerkend aan een gasexplosie is een enkele knal", zegt de woordvoerder. "En hier betrof het meerdere explosies."

Drugslab

Gisteren maakte de politie bekend dat er geen aanwijzingen zijn dat er een drugslab zat in de panden. De politie houdt nog wel rekening met een misdrijf, maar kijkt daarbij naar andere scenario's.

Stand-by

Na de explosies zaterdagochtend heeft Stedin het gas en de elektriciteit in de wijk afgesloten, zodat hulpdiensten veilig konden werken. "Vanaf dat moment zijn we niet meer betrokken. We staan wel stand-by indien nodig", aldus de woordvoerder.

Voor de netbeheerder is het nu wachten op de uitkomsten van het onderzoek, schrijft Omroep West. "En als de omwonenden terug kunnen naar hun woning, komen we weer in de lucht om gas en elektra in te schakelen."

Kijk hieronder wat we tot nu toe weten over de explosies in Den Haag:

Zaterdagochtend ontplofte een deel van een appartementencomplex aan de Tarwekamp. Het gebouw bestaat uit woningen met daaronder bedrijven.

Daarbij kwamen zeker zes mensen om het leven, van wie drie leden van hetzelfde gezin. De 45-jarige vader, de moeder van 41 en hun dochter van 17 kwamen om, hun zoon en broer van 8 overleefde het. De andere drie slachtoffers zijn mannen van 31, 44 en 63 jaar. Vier anderen zijn gewond naar het ziekenhuis vervoerd.

In totaal zijn negentien huishoudens getroffen. Gistermiddag mochten bewoners en ondernemers voor het eerst even terug om spullen uit de panden te halen.

Aan de verkoop van vuurwerk in de gemeente Utrecht is niet te zien dat er aanstaande jaarwisseling een vuurwerkverbod geldt. Er wordt bij veel verkopers zelfs meer vuurwerk gehaald dan in andere jaren, constateert RTV Utrecht.

Vuurwerkwinkels mogen nu al online vuurwerk verkopen; bestellingen kunnen de laatste vier dagen van het jaar worden opgehaald. "Wij zijn heel blij met het verbod, we hebben nog nooit zo veel bestellingen gehad als nu", zegt vuurwerkverkoper Coen van der Wind tegen de regionale omroep.

Zijn omzet is twee keer zo hoog als gewoonlijk in deze tijd van het jaar. Volgens hem hebben mensen lak aan het vuurwerkverbod. "Ze denken: we steken extra veel af."

Digitale toonbank

Ook bij verkoper Ben Jongerius vliegen de knalcakes, grondbloemen en fonteinen over de digitale toonbank. Hij verkoopt in zijn tuincentrum aan de Koningsweg ook dit jaar vuurwerk. Hij had niet verwacht dat hij dit jaar veel zou verkopen, "maar we hebben veel meer verkocht dan in voorgaande jaren."

In Amersfoort geldt dit jaar voor de tweede keer een vuurwerkverbod. Verkoper Thom Waardenburg ziet zijn omzet niet dalen. "Mensen willen de traditie in ere houden", geeft hij als verklaring. "Door het te verbieden gaan mensen het niet minder leuk vinden."

Record aan inkopen

Vorig jaar werd in Nederland voor 105 miljoen euro aan vuurwerk verkocht. Dat was een stukje minder dan het record van 2022, toen Nederlanders voor 110 miljoen euro aan vuurwerk insloegen.

De verkoopcijfers waren de afgelopen jaren ook in andere steden hoog. In Amsterdam geldt sinds 2022 een afsteekverbod, maar vuurwerkverkoper Jeffrey Beekhoven draaide in dat jaar de beste omzet in 35 jaar tijd, zei hij tegen stadsomroep AT5.

Grenscontroles

In december melden Nederlanders zich vaak bij Duitse en Belgische supermarkten en vuurwerkwinkels om daar vuurwerk te kopen. De grenscontroles die sinds gisteren gelden zouden dat niet moeilijker moeten maken aangezien de regels voor vuurwerk uit het buitenland halen onveranderd zijn gebleven: je mag maximaal 25 kilo aan consumentenvuurwerk uit de buurlanden meenemen in een auto.