NOS Nieuws - Algemeen

Ongelukken op de werkvloer komen vaker voor bij werknemers met korte contracten of uitzendovereenkomsten dan bij werknemers met een vast contract. Hoe steviger de relatie tussen werkgever en werknemer, hoe veiliger de arbeidsomstandigheden, concludeert de Arbeidsinspectie in haar jaarverslag.

Bij vaste contracten voelt de werkgever zich verantwoordelijker voor zijn werknemers. "Een langdurige en stevige arbeidsrelatie brengt ook een grotere financiële verplichting met zich mee", zegt de hoogste baas van de Arbeidsinspectie, inspecteur-generaal Rits de Boer. Werkgevers investeren dan meer in veiligheid op de werkvloer, bijvoorbeeld door meer instructies te geven en meer toezicht.

Ook andersom voelen werknemers zich meer betrokken bij het werk als ze voor langere tijd in dienst zijn. Zo durven ze vaker onveilige situaties te melden. "Zorgen ze wederzijds een beetje goed voor elkaar of is de relatie een platte uitruil van 'handjes' voor geld?", schrijft de inspectie in het jaarverslag.

Slachtoffer vaak uitzendkracht

Vorig jaar werden ruim 3200 mensen die een ongeluk op het werk hadden gehad, gemeld bij de inspectie, 52 van hen overleefden dat ongeluk niet.

In de bouw waren relatief gezien de meeste ongelukken. Uit meerjarig onderzoek van de inspectie blijkt dat relatief veel van deze slachtoffers uitzendkrachten zijn. Het gaat bijvoorbeeld om ongelukken met werktuigen van slechte kwaliteit, werknemers die vallen of ongelukken doordat er te weinig toezicht is.

De inspectie denkt dat het totale aantal ongelukken een stuk hoger ligt. Geschat wordt dat 50 tot 70 procent van de werkongelukken niet wordt gemeld. Ook hier verwacht de inspectie eenzelfde verband: "Juist als de werkgever geen directe en langdurige verantwoordelijkheid voor werknemers heeft, zal het bewustzijn of de bereidheid tot melden naar verwachting lager zijn."

Ongeschoolde arbeidsmigranten

Veel van de uitzendkrachten zijn arbeidsmigranten. Zij doen vaak ongeschoold, laagbetaald werk van korte duur. Daar komt bij dat ze vaak in sectoren werken waar al relatief veel ongelukken voorkomen. "Eerder hebben we becijferd dat voor uitzendkrachten het risico wel twee keer zo groot kan zijn", vertelt De Boer.

De Arbeidsinspectie concludeert ook dat ook taal- en cultuurverschillen in de weg kunnen zitten om instructies of waarschuwingen te snappen. De afhankelijkheid die sommige migranten van hun werkgevers hebben, kan hen er ook van weerhouden om aan de bel te trekken over onveilige werkomstandigheden.

De Arbeidsinspectie noemt het verder "niet verwonderlijk" dat sommige werkgevers zich niet genoeg bewust zijn van hun verantwoordelijkheden. Dat komt doordat iedereen werkgever kan worden, daar is geen opleiding voor vereist.

Studenten- en jongerenorganisaties voeren vandaag actie voor verplichte stagevergoedingen. Vorige week liet minister Bruins van Onderwijs weten dat een verplichte vergoeding er voorlopig niet in zit, tot onvrede van de studenten en hun vertegenwoordigers.

"Naast mijn intensieve stage moet ik ook nog schoolwerk en stageopdrachten doen en heb ik een bijbaan", zegt Mara (20), die mbo-verpleegkunde studeert. De bijbaan is volgens haar nodig om rond te komen, want haar stagevergoeding van 175 euro per maand is verre van toereikend. Ze woont nog bij haar moeder, maar zou graag op zichzelf wonen. "Dat is met dit inkomen niet te doen."

Studentenorganisaties ISO, CNV Jongeren en JOB MBO spreken daarom vanochtend in Den Haag met politici en vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven om aandacht te vragen voor een minimale stagevergoeding.

Welwillendheid van werkgevers

"De minister erkent dat het belangrijk is, maar doet vervolgens niets", zegt ISO-voorzitter Mylou Miché. "Hij laat het over aan de welwillendheid van de werkgevers. We moeten echt over die norm in gesprek."

Volgens Miché staat er veel op het spel. "Stagelopen is nu niet voor iedereen haalbaar, daarmee is het onderwijs dus niet voor iedereen toegankelijk."

"We zijn geen gratis arbeidskrachten", sluit voorzitter Kayleigh el Chab van JOB MBO. "Iedere student, ongeacht of die mbo, hbo of wo doet, moet gewaardeerd worden voor het harde werk dat die levert. Hoe je het ook wendt of keert, vaak werken ze voor een habbekrats 32 of 40 uur en moeten ze dat combineren met een baan."

De studentenorganisaties willen dat de vergoeding verplicht wordt en stellen een minimaal bedrag van 500 euro voor. Dat zijn volgens het Nibud de gemiddelde inkomsten van een studentenbijbaan.

Kleine stapjes vooruit

Volgens minister Bruins worden er wel stappen gezet. Zo staat de stagevergoeding steeds vaker in de cao. In 2023 was in 10 procent van cao's een stagevergoedingen opgenomen, nu is dat in 17 procent.

In 2023 kreeg 40,5 procent van de mbo-studenten een financiële vergoeding, in 2024 was dat 42 procent. "Dat is inderdaad een kleine verbetering", zegt El Chab. "Maar het betekent dat nog steeds 60 procent van de mbo'ers niks krijgt." Ter vergelijking: in het hbo krijgt zo'n driekwart van de studenten een stagevergoeding.

"Wat we in de praktijk ook vaak horen, is dat studenten stagiair zijn maar dat ze de taken en verantwoordelijkheid van een werknemer krijgen. Dat is niet de bedoeling, maar het gebeurt wel. Dus geef daar dan wel geld voor", concludeert El Chab.

Verpleegkundestudent Mara herkent dat. "Er is een groot personeelstekort, dus je draait snel mee in de bezetting. Je moet echt hameren op dat uurtje per dag dat je aan je stageopdrachten moet besteden."

Skills the Finals

Ook op het (v)mbo-evenement Skills the Finals dat vandaag van start gaat in de RAI in Amsterdam zijn stages een belangrijk thema. Er zijn verschillende vakwedstrijden en een loopbaanmarkt waar meer dan 20.000 bezoekers op af komen.

NOS Stories is hier live bij op TikTok, Instagram en YouTube. Minister Bruins beantwoordt vragen van jongeren en JOB MBO-voorzitter Kayleigh el Chab geeft tips over het vinden van een goede stageplek.

Een Fransman die bijna 2,5 jaar vastzat in Iran is vrijgelaten. Dat heeft president Macron bekendgemaakt. De 34-jarige Olivier Grondeau werd in oktober 2022 opgepakt en zat vast in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran.

Lange tijd werd er geen ruchtbaarheid gegeven aan zijn gevangenschap, op verzoek van Grondeau zelf. Dat veranderde begin dit jaar. De Franse krant Le Monde schreef toen over de "voormalige scrabble-kampioen, fanatiek lezer en schrijver".

Grondeau gaf in januari, via zijn familie, een audioboodschap vrij waarin hij Iran beschuldigde van "politieke afpersing" tegen Frankrijk. Ook vertelde hij dat zijn krachten aan het afnemen waren en deed hij een beroep op Parijs om alles op alles te zetten om hem vrij te laten. Zijn moeder vertelde aan de Britse krant The Guardian dat hij tegen een burn-out aanliep.

In hongerstaking

Begin vorig jaar ging hij volgens de krant in hongerstaking, omdat hij nog geen enkele vorm van proces zou hebben gehad. Een maand later werd hij tot vijf jaar cel veroordeeld voor het "vergaren van informatie bedoeld om over te dragen aan vijandige spionagediensten". In mei werd het vonnis nog eens bekrachtigd in hoger beroep. Grondeau heeft altijd bestreden dat hij schuldig is.

De Franse minister Barrot van Buitenlandse Zaken maakt op X ook melding van de vrijlating. Hij deelt een foto waarop een lachende Grondeau in een vliegtuig zit, met op zijn schoot een T-shirt met de beeltenis van Britney Spears.

Barrot schrijft erbij dat Frankrijk zich zal blijven inzetten voor andere landgenoten die vastzitten in Iran, onder wie Cécile Kohler en Jacques Paris.

Iran heeft nog niet gereageerd. Het land pakt vaker westerlingen op en gebruikt hen om bijvoorbeeld Iraniërs die in het Westen zijn veroordeeld, vrij te krijgen.

Staatssecretaris Coenradie wacht vandaag opnieuw een lastig debat in de Tweede Kamer. BBB wil haar plan tegenhouden om gevangenen in het uiterste geval twee weken voor het einde van hun straf vrij te kunnen laten. Coalitiegenoten PVV en VVD stelden vorige week ook dat zij daar tegen zijn.

Coenradie zei in het eerste deel van het debat, dat ze het vervroegd vrijlaten van gevangenen zelf ook een "uiterst pijnlijke maatregel" vindt. Maar ze zei geen andere mogelijkheid te zien om het tekort aan cellen op te lossen. "Of we gaan minder mensen arresteren of we gaan mensen eerder heenzenden."

Die laatste optie is wat haar betreft de beste van twee kwaden. Ze zei daarbij dat alleen mensen met een gevangenisstraf tot maximaal één jaar in aanmerking komen om eventueel twee weken eerder naar huis te worden gestuurd. Zedendelinquenten en plegers van een ernstig geweldsmisdrijf zijn uitgezonderd.

Het was toen al duidelijk dat geen enkele partij in de Tweede Kamer de maatregel ziet zitten. Vooral PVV en VVD lieten weten grote moeite te hebben met het inkorten van straffen. De BBB was minder uitgesproken, maar die partij komt nu met een motie om het kabinetsplan tegen te houden. Daarmee lijkt Coenradie binnen de coalitie alleen nog op de steun van NSC te kunnen rekenen.

Schrappen in de dagbesteding

BBB-Kamerlid Wijen-Nass vindt het niet uit te leggen dat veroordeelde criminelen eerder vrij komen. "Ik vind dat geen recht doen aan de straffen die worden opgelegd door rechters", zegt ze tegen de NOS. Ze wijst erop dat ook relatief lichte zaken als winkeldiefstal of een woninginbraak een grote impact kunnen hebben op de slachtoffers.

Het BBB-Kamerlid wijt het cellentekort aan een gebrek aan personeel en vindt dat hier iets aan te doen is door efficiënter te roosteren. Er zou bijvoorbeeld flink geschrapt kunnen worden in de dagbesteding voor gevangenen, is haar idee, zodat bewakers hun handen vrij krijgen voor andere dingen.

Ook de VVD vindt dat Coenradie eerst andere mogelijkheden moet onderzoeken, voor ze gevangenen vervroegd naar huis stuurt. Kamerlid Ellian zal vanmiddag voorstellen om bijvoorbeeld nog eens te kijken naar het opnieuw in gebruik nemen van voormalige detentieboten.

Zonder de steun van BBB, PVV en VVD is het de vraag of de PVV-bewindsvrouw een Kamermeerderheid krijgt voor haar plan, waar ze eerder ook al ruzie over had met PVV-leider Wilders. Hij zei toen al dat de PVV-fractie het plan "no way" zou steunen. Vorige week lieten hij en PVV-Kamerlid Van Dijk weten dat ze nog liever acht gevangenen in één cel plaatsen, en die desnoods staand laten slapen, dan dat ze mensen vroegtijdig naar huis sturen.

Oppositiepartijen als GroenLinks-PvdA en SP zijn ook niet enthousiast over het eerder vrijlaten van gevangenen, maar zien het probleem van Coenradie. Nood breekt wet, is de conclusie van SP-Kamerlid Van Nispen, die vindt dat de staatssecretaris er alles aan heeft gedaan.

Het is niet zeker of vanmiddag al duidelijk wordt hoe het gaat aflopen. De partijen dienen hun moties in een zogenoemd tweeminutendebat in, waarin de sprekers twee minuten de tijd hebben om hun verhaal te doen. Daar wordt dan komende dinsdag over gestemd.

Welke manoeuvreerruimte heeft Dick Schoof aan de ovale vergadertafel in Brussel als het gaat over de versterking van de Europese veiligheid? De 27 EU-leiders komen vandaag en morgen opnieuw bij elkaar om te spreken over het 'herbewapenen' van de Europese Unie.

De premier zit in het defensief als het gaat om de Europese verdediging. Gisteren nog kreeg hij van de Tweede Kamer de opdracht om zich in Brussel "actief te verzetten tegen eurobonds". Alle vier zijn coalitiepartijen steunden de motie van Joost Eerdmans.

Deense en Duitse politici kijken meewarig naar de lastige positie van Schoof en de Nederlandse opstelling in Brussel. "Het is onverstandig om heel rigide vast te houden aan je oude standpunten in een wereld die van uur tot uur verandert", zegt de Deense liberale Europarlementariër Sigrid Friis.

Verbazing over Nederland

In de wandelgangen van het Europees Parlement gaat het veel over de Nederlandse terughoudendheid rond de financiering van Europa's veiligheid. De Nederlandse zuinigheid kennen Europarlementariërs uit het verleden, maar dat een meerderheid van de Tweede Kamer het kabinet ook op dit crisismoment oproept niet mee te doen aan leningen voor het Europese herbewapeningsprogramma leidt toch tot verbazing.

Het Europese debat dendert door, de koers is duidelijk. "Ik hoop dat Nederland niet geïsoleerd raakt", zegt Friis, "maar zich alsnog aansluit bij de Europese familie. Dat jullie ook gaan meedoen en gezamenlijk gaan lenen om onze defensie te versterken. Want we zitten niet te wachten op een verdeeld Europa, maar op een Europa dat sterker wordt dan we waren."

Haar land, Denemarken, maakte een opmerkelijke draai. Net als Den Haag stond Kopenhagen in Brussel altijd bekend als een van de 'vrekkige vier', landen die onder geen beding gezamenlijke schulden wilden maken.

Inmiddels is de Deense premier Frederiksen een van de grootste pleitbezorgers van hogere Europese defensie-uitgaven. Spend, spend, spend, zei ze bij aankomst op de vorige EU-top over de noodzaak tot herbewapening van Europa. De Denen maken zich grote zorgen over Donald Trumps dreigende taal richting Groenland, dat hij wil 'hebben'.

Geen andere keuze

Ook de Duitsers, tot voor kort als de dood voor schulden, zijn inmiddels 180 graden gedraaid. Friedrich Merz, binnenkort bondskanselier, zei dat hij whatever it takes de Duitse verdediging wil versterken. Niet toevallig gebruikte hij dezelfde woorden als de voorzitter van de Europese Centrale Bank ten tijde van de financiële crisis. Het is Berlijn ernst, blijkt ook uit het historische besluit in de Bondsdag om de 'schuldenrem' deels los te laten voor grote defensie-uitgaven.

"Ik ga niet over de Nederlandse politiek", zegt de Duitse christendemocratische Europarlementariër Niclas Herbst. "En ik snap dat mensen terughoudend willen zijn als het gaat over het aangaan van schulden. Maar de meeste landen slaan nu een andere weg in. Ook wij in Duitsland. De noden zijn zo hoog, we hebben helaas geen andere keuze dan schulden aan te gaan voor onze veiligheid."

'We komen er wel uit'

In Brussel worden vandaag geen harde besluiten genomen door de 27 EU-leiders. Bij de vorige spoedbijeenkomst vroegen ze de Europese Commissie met uitwerkingen te komen van de ambitieuze herbewapeningsplannen die tot investeringen van 800 miljard zouden moeten leiden. Zolang die concrete voorstellen er niet zijn, zal Schoof er tijdens de vergadering op blijven hameren dat gezamenlijk lenen voor Nederland onacceptabel is, zegt een hoge EU-diplomaat.

Dat Schoof twee weken geleden groen licht gaf voor het verder uitwerken van de plannen, leidde tot crisisoverleg in Den Haag, maar Nederland kan het herbewapeningsvoorstel niet meer tegenhouden, omdat een meerderheid van de landen het steunt.

Schoof zal er door sommige collega-regeringsleiders wel op worden aangesproken, denkt Pieter de Gooijer, voormalig EU-ambassadeur namens Nederland. Jarenlang begeleidde hij Nederlandse politici op Europese ministerraden en EU-toppen in Brussel.

De Gooijer: "Ze zullen aan Schoof vragen: is jouw probleem ook ons probleem? Mijn verwachting is dat Schoof ze zal geruststellen met woorden van deze strekking: Nederland ziet de verdere uitwerking van de voorstellen tegemoet, we komen er met z'n allen in Den Haag wel uit."

Constructieve inzet

"Kan Nederland dan misschien met antwoorden komen over wat ze wel willen?", verzucht de Deense Europarlementariër Sigrid Friis. "Als je je niet aanpast aan de werkelijkheid waar we nu in Europa en de wereld in zitten, dan moet je met oplossingen komen. Die hoor ik nog niet uit Nederland. Als je het niet eens bent met de oplossing die op tafel ligt, wat wil je dan inbrengen?"

Haar Duitse collega Niclas Herbst rekent op een "constructieve inzet" van Nederland op de top vandaag. De christendemocratische Europarlementariër blijft diplomatiek: "Als de Nederlandse politiek zegt wij gaan dit zonder schulden doen, dan moeten ze natuurlijk wel heel duidelijk zijn waar ze op andere plekken gaan bezuinigen. Dat is een heel lastige opgave, ik wens Nederland oprecht veel succes."

Op de snelweg A18 bij Didam is vannacht een vrachtwagen met koeien gekanteld. Verschillende koeien hebben dat niet overleefd, meldt Omroep Gelderland. De overige dieren zijn voor 08.00 uur vanochtend overgeladen in een andere vrachtwagen.

Er zaten in totaal negen koeien in de vrachtwagen, die onderweg was naar het slachthuis. Het is niet duidelijk hoeveel koeien zijn omgekomen. Een aantal koeien in het voorste deel van de vrachtwagen werd al gedood toen de vrachtwagen kantelde. Anderen zijn door een dierenarts ter plaatse uit hun lijden verlost.

De vrachtwagen reed in oostelijke richting toen het rond 04.15 uur door nog onbekende oorzaak misging. Het voertuig schoot door de vangrail en kantelde in de middenberm. De chauffeur bleef ongedeerd.

Na enkele uren werden een aantal koeien uit de gekantelde veewagen bevrijd:

Doordat het voertuig met zijn aanhanger in de middenberm terechtkwam, is de snelweg daar naar verwachting tot 12.00 uur afgesloten in beide richtingen.

Volgens de ANWB gaat het wegtakelen van de vrachtwagen en repareren van de vangrail nog uren duren. Daarom wordt het verkeer omgeleid over Apeldoorn en Deventer, via de A12, A50 en A1.

Goedemorgen! De EU-regeringsleiders praten in Brussel over de Europese defensieplannen en Nederland neemt het in de kwartfinale van de Nations League op tegen Spanje.

Eerst het weer: het is opnieuw zonnig, maar er zijn ook wolken. Het blijft droog en bij een zwakke zuidenwind wordt het 16 graden in het noorden en 18 graden in het zuiden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Een jury in de Amerikaanse staat North Dakota heeft geoordeeld dat de milieuorganisatie Greenpeace een flinke schadevergoeding moet betalen aan de eigenaar van de oliepijpleiding. Het exacte bedrag van de boete is niet duidelijk. De genoemde bedragen lopen uiteen van 130 miljoen euro tot 650 miljoen euro.

Volgens de jury maakte Greenpeace zich schuldig aan laster tegen het bedrijf. Greenpeace is van plan om in hoger beroep te gaan. De advocaten zeggen dat de rechtszaak een test is voor het vrije woord, en dat een verlies van de zaak het voortbestaan van Greenpeace in gevaar kan brengen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In de bioscopen draait een nieuwe film over Sneeuwwitje, dit keer niet getekend als de klassieke versie uit 1937, maar met echte mensen. Ook is het verhaal een beetje aangepast.

Deze kinderen mochten de film als eerste zien:

Fijne dag!

Bij een woningbrand aan de Willem de Zwijgerstraat in Rotterdam is gisteravond een dode gevallen. Omwonenden ontdekten de brand in de wijk Overschie toen ze een alarm hoorden afgaan.

In de woning was op dat moment een bewoner aanwezig. De bewoner werd door de hulpdiensten uit de woning gehaald, maar overleed ter plekke.

De politie meldt dat er nog onderzoek wordt gedaan naar de oorzaak van de brand.

China heeft de afgelopen maanden vier Canadese burgers geëxecuteerd. Dat heeft de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Mélanie Joly bekend gemaakt. Volgens Joly hadden zij en voormalig premier Trudeau om gratie verzocht voor de vier, die een dubbele nationaliteit hadden.

De vier waren in China veroordeeld voor drugsgerelateerde delicten. De families van de veroordeelden hebben gevraagd verder geen gegevens te delen over de zaken vanwege privacyoverwegingen.

De Chinese ambassade in de Canadese hoofdstad Ottawa laat weten dat er in China altijd zware straffen worden opgelegd voor drugscriminaliteit. Ook liet de ambassade weten dat dubbele nationaliteiten niet erkend worden in China.

Gespannen relaties

De relatie tussen China en Canada is al langere tijd gespannen. In 2018 arresteerde Canada de Chinese Huawei-topvrouw Meng Wanzhou, vlak voor belangrijke handelsgesprekken tussen de Chinese en Amerikaanse regering. De VS beschuldigde Meng ervan het handelsembargo tegen Iran te hebben geschonden en vroeg Canada om uitlevering.

Enkele dagen later werden een Canadese zakenman en een oud-diplomaat in China opgepakt op verdenking van spionage. In 2021 liet de VS de aanklachten tegen de Huawei-topvrouw vallen. Kort daarna maakte de toenmalige premier Trudeau bekend dat de twee Canadese burgers waren vrijgelaten en onderweg waren naar Canada.

Volgens mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International worden er in China jaarlijks meer executies uitgevoerd dan in de rest van de wereld bij elkaar. Doorgaans is de Chinese overheid terughoudend met het bekendmaken van het aantal opgelegde executies. In sommige gevallen besluit de overheid toch meer bekend te maken over individuele zaken, bijvoorbeeld vanwege de afschrikwekkende werking.

Bij een busongeluk in Frankrijk zijn 35 militairen gewond geraakt. Franse media melden dat vier bussen met meer dan honderd militairen in opleiding van de marine, de luchtmacht en de gendarmerie betrokken waren bij het ongeluk. Een van hen raakte zwaargewond.

De botsing werd veroorzaakt doordat de bussen remden en op elkaar botsten, schrijft de Franse tv-zender BFMTV. Waarom de bussen remden is nog onduidelijk. Ook een automobilist die achter de bussen reed kon niet op tijd remmen en raakte gewond.

Volgens de Franse minister van Justitie, Sébastien Lecornu, waren de militairen onderweg naar Parijs na een bezoek aan de luchtmachtbasis in Evreux. Een van de buschauffeurs, een militair en twee cadetten zijn in het militaire ziekenhuis van Percy opgenomen. Ze verkeren niet in levensgevaar, schrijft de minister. Dertig andere militairen zijn met lichte verwondingen naar ziekenhuizen in de buurt gebracht.

Lecornu bedankt op zijn sociale media de hulpdiensten. Franse media schrijven dat er onder meer 51 brandweerlieden uitrukten naar de plek van het ongeluk. Ook waren er meerdere medische teams aanwezig.

Het is de tweede keer in korte tijd dat er Franse militairen betrokken zijn bij een ongeval. Eerder deze week kwamen in Frankrijk twee militairen om het leven toen hun voertuig op een spoorwegovergang werd geraakt door een trein.

IJsmerk Ben & Jerry's is opnieuw in conflict over de sociale missie van het bedrijf met eigenaar Unilever. Volgens Ben & Jerry's heeft Unilever ten onrechte topman David Stever ontslagen. Het ijsmerk heeft daarom een klacht ingediend bij de rechtbank.

Unilever zegt in een reactie dat de raad van het bestuur van het ijsmerk "redelijke en voorzichtige oproepen tot evenwicht" negeerde. Volgens Ben & Jerry's hield het moederbedrijf een verklaring van het ijsmerk tegen omdat hierin kritiek op de Amerikaanse president Trump zou staan. Het is niet bekend wat het ijsmerk precies over Trump naar buiten wilde brengen.

Ben & Jerry's werd in 1978 opgericht en staat bekend om de progressieve maatschappelijke idealen waaraan het bedrijf zich verbindt. Het bedrijf spreekt zich geregeld uit over maatschappelijke kwesties en de Amerikaanse politiek.

Westelijke Jordaanoever

Het is niet de eerste keer dat het ijsmerk, dat in 2000 werd overgenomen door Unilever, overhoop ligt met het moederbedrijf. Ben & Jerry's kondigde in 2021 aan te stoppen met de verkoop van ijs in de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Een jaar later klaagde het ijsmerk Unilever aan voor het blokkeren van die boycot. Unilever verkocht de Israëlische bedrijfsactiviteiten aan een lokaal bedrijf.

In november vorig jaar klaagde Ben & Jerry's Unilever ook aan. Toen beschuldigde het ijsmerk Unilever ervan het bedrijf monddood te maken. Ben & Jerry's steunverklaringen aan de Palestijnse bevolking in Gaza zouden niet toegestaan worden door Unilever.

Vorige maand meldde persbureau Bloomberg dat de oprichters van het ijsmerk, Ben Cohen en Jerry Greenfield, overwegen het bedrijf terug te kopen. Unilever reageerde daarop dat het bedrijf niet te koop stond.

Een jury in de Amerikaanse staat North Dakota heeft geoordeeld dat Greenpeace een schadevergoeding moet betalen aan de eigenaar van een oliepijpleiding.

De totale schade bedraagt ongeveer 667 miljoen dollar. De Amerikaanse tak van Greenpeace moet het grootste deel van de schade betalen, bijna 404 miljoen dollar. Daarnaast moet de internationale tak en het Greenpeace Fund elk ongeveer 131 miljoen dollar betalen.

Volgens de jury heeft de milieuorganisatie zich in 2016 en 2017 schuldig gemaakt aan laster tegen het bedrijf en zijn er gewelddadige campagnes georganiseerd. Milieuactivisten en een inheemse bevolkingsgroep protesteerden tegen de aanleg van een oliepijpleiding in het Standing Rock-reservaat in North Dakota.

Het Texaanse pijplijnbedrijf Energy Transfer had van Greenpeace International, dat in Amsterdam is gevestigd, Greenpeace USA en het Greenpeace Fund 300 miljoen dollar aan schadevergoeding geëist.

Volgende stappen

Advocaten van Greenpeace stellen dat er geen bewijs is dat Greenpeace verantwoordelijk is voor de vertraging van de aanleg van de pijplijn. De advocaten zeggen dat de rechtszaak een test is voor het vrije woord en dat verlies van de zaak het voortbestaan van Greenpeace in gevaar kan brengen.

Greenpeace is van plan om in hoger beroep te gaan, zegt een jurist van Greenpeace tegen AP. Hij zegt dat hun werk nooit zal ophouden: "Dat is de belangrijkste boodschap van vandaag. We gaan met elkaar bekijken wat onze volgende stappen worden."

Greenpeace bestempelt het proces als een SLAPP-proces (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Met dat soort processen proberen bedrijven activisten het zwijgen op te leggen.

"We hebben een erg goed gesprek gehad", zei de Amerikaanse president Trump na een telefoongesprek met de Oekraïense president Zelensky. Ook Zelensky was positief. Hij sprak van een "openhartig en inhoudelijk gesprek".

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio en veiligheidsadviseur Waltz deden er nog een schepje bovenop. Zij noemden het telefoongesprek in een persbericht "fantastisch". In het gesprek is Zelensky akkoord gegaan met een tijdelijk, beperkt staakt-het-vuren en hebben de presidenten gesproken over de luchtafweer van Oekraïne.

Het was de eerste keer dat ze elkaar spraken sinds het bezoek van Zelensky aan het Witte Huis, dat eind vorige maand in ruzie ontaardde. De bedoeling was dat Zelensky met de Verenigde Staten afspraken zou maken over de wederopbouw van Oekraïne en de winning van grondstoffen. Als gevolg van de ruzie ontstond kilte tussen beide regeringen. De VS schortte tijdelijk de militaire steun en inlichtingen aan Oekraïne op.

Lijmpoging

Een week na het opschorten van die steun slaagde een lijmpoging bij een bijeenkomst van delegaties uit beide landen in Jeddah in Saudi-Arabië. De VS hervatte de steun en Oekraïne accepteerde een Amerikaans voorstel voor een staakt-het-vuren van dertig dagen met Rusland.

Dat staakt-het-vuren was toen nog niet aan Rusland voorgesteld. Rubio zei dat Oekraïne aangaf bereid te zijn "om te stoppen met de gevechten, te stoppen met schieten en te gaan praten". Wat Rubio betreft lag de bal vanaf dat moment bij Rusland om "ja of nee op dit voorstel te zeggen".

Energie-infrastructuur beschermen

Gisteren sprak Trump met president Poetin over dit voorstel. Na afloop maakte het Witte Huis bekend dat Poetin beloofd had om de komende dertig dagen geen energiecentrales en infrastructuur in Oekraïne aan te vallen. Het Kremlin zei dat alleen was afgesproken geen energiecentrales aan te vallen.

Ook Zelensky ging met deze afspraak akkoord, maar afgelopen nacht werd al duidelijk dat beide landen zich niet aan die afspraak hielden. Zowel Rusland als Oekraïne vielen energiedoelen van de ander aan.

Trump en Zelensky spraken vandaag ook over de elektriciteitsinfrastructuur van Oekraïne en de kerncentrales daar. Trump denkt dat de VS zou kunnen helpen om die draaiende te houden en ziet voor de VS een rol als eigenaar van de kerncentrales weggelegd. Hij stelt dat beveiliging van de Oekraïense energie-infrastructuur daarmee in goede handen is.

De Amerikaanse president zegt dat hij de wensen van Oekraïne en Rusland op één lijn probeert te krijgen. Of dat is gelukt, zullen de komende dagen uitwijzen. "We zijn op de goede weg", aldus Trump.

Oekraïne en Rusland hebben 175 gevangenen met elkaar geruild. Ook draagt Rusland 22 zwaargewonde Oekraïense militairen aan Oekraïne over "als blijk van goede wil", aldus het Russische ministerie van Defensie.

De komende dagen worden de gesprekken voortgezet in Saudi-Arabië onder leiding van de VS. De Amerikanen spreken dan met 'technische teams' uit Oekraïne en Rusland. Deze fase van gesprekken zou moeten leiden tot een breder staakt-het-vuren, te beginnen op de Zwarte Zee. De volgende fase zou een bestand zijn tussen Rusland en Oekraïne, waarin beide legers stoppen met vechten.

De provincie Zuid-Holland heeft busvervoerder Qbuzz boetes opgelegd van in totaal bijna 3,5 miljoen euro. Het bedrijf is afspraken niet nagekomen.

Qbuzz is sinds eind vorig jaar verantwoordelijk voor het busvervoer in het noordelijk deel van Zuid-Holland. Het gaat om routes in en om de steden Leiden, Alphen aan den Rijn en Gouda.

De eerste maanden verliepen chaotisch. Reizigers kregen te maken met flinke vertragingen en uitval. Ook vertelden reizigers bij Omroep West verhalen over buschauffeurs die passagiers om de weg vroegen en er een gevaarlijke rijstijl op nahielden.

"Qbuzz heeft reizigers letterlijk en figuurlijk in de kou laten staan", aldus de provincie Zuid-Holland. "Ze zijn in de steek gelaten. Daar houden we Qbuzz voor verantwoordelijk."

Touringcars en dieselbussen

In de eerste weken viel ruim 8 procent van de ritten uit. Van de bussen die wel reden, vertrok bijna de helft óf te vroeg óf meer dan drie minuten te laat. Daarvoor moet Qbuzz 1,15 miljoen euro betalen.

Het overige boetebedrag is opgelegd vanwege het type bussen waarmee werd gereden. Sommige waren niet toegankelijk voor reizigers met een rolstoel of kinderwagen, misten systemen voor reisinformatie en waren niet uitstootvrij.

Het bedrijf zette de eerste weken touringcars en tientallen dieselbussen in, omdat bijna 110 van de 140 bestelde elektrische bussen niet op tijd geleverd waren. Voor de bussen die niet aan de eisen voldeden, moet Qbuzz 2,3 miljoen euro betalen.

Geen verrassing

Qbuzz-directeur Annemarie Zuidberg bood eind januari al excuses aan voor de problematische start. De boetes komen dan ook niet als een verrassing, zegt ze nu. "Wel is de hoogte heftig voor ons, en het doet wat met het moreel van onze medewerkers."

Inmiddels heeft het busbedrijf een rituitval van 1,3 procent, zegt Zuidberg. Ook komen er steeds meer bussen en chauffeurs bij.

Reiziger merkt niks

Gedeputeerde Frederik Zevenbergen (Openbaar Vervoer) zegt dat de reiziger niets zal merken van de boetes in de vorm van bijvoorbeeld verhoogde ticketprijzen of geschrapte lijnen.

De provincie gaat het boetegeld gebruiken voor verbetering van het openbaar vervoer in de regio, bijvoorbeeld voor het opknappen van haltes. "Deze boetes zijn fors, maar volgens mij meer dan terecht", aldus Zevenbergen.

Techbedrijven Apple en Alphabet, het bedrijf achter Google, hebben Europese wetgeving overtreden, stelt de Europese Commissie. Google doet dit door zichzelf voorrang te geven in de zoekmachine en bij Apple sluiten apparaten niet goed genoeg aan op die van andere techbedrijven.

De Amerikaanse bedrijven overtreden hiermee de Digital Markets Acts (DMA): een Europese wet opgesteld om te zorgen dat zes big techbedrijven geen misbruik maken van hun machtsposities. De wet wordt sinds vorige zomer gehandhaafd. Behalve voor Apple en Alphabet geldt de wet voor Amazon, Microsoft, Meta en het Chinese ByteDance, het bedrijf achter TikTok.

De Commissie legt nog geen boetes op aan de bedrijven, maar ze moeten wel aan de slag. Anders kunnen er alsnog enorme boetes volgen, tot wel tien procent van hun wereldwijde omzet. En dat gaat bij mega-bedrijven zoals Alphabet en Apple om tientallen miljarden euro's.

President Trump noemde boetes die de EU eerder aan Amerikaanse bedrijven oplegde "een vorm van belasting". De president heeft al gewaarschuwd dat er heffingen kunnen volgen voor landen die Amerikaanse techbedrijven boetes opleggen.

'Gratis weggeven'

Het moederbedrijf van Google zet de eigen diensten bovenaan in de zoekmachine. Dit mag niet volgens de Europese wet. Google zegt dat het anders moeilijker zou zijn voor gebruikers om tussen de zoekresultaten te vinden waar ze naar op zoek zijn, bijvoorbeeld doordat Google Maps dan niet meer bovenaan mag staan.

Ook de playstore van Google, waar gebruikers apps kunnen downloaden, ligt onder vuur. Hier kunnen appontwikkelaars gebruikers niet makkelijk genoeg naar andere sites en platforms doorsturen volgens de Europese Commissie. Google stelt dat deze kritiek van de Commissie een "valse keuze creëert tussen openheid en veiligheid". Europeanen zouden hierdoor blootgesteld worden aan schadelijke software en fraude.

Ook Apple moet aan de bak. Apples producten werken niet goed genoeg in combinatie met producten van andere bedrijven. Het koppelen van een koptelefoon van een ander techbedrijf aan een iPhone moet bijvoorbeeld makkelijker worden. Apple heeft al eerder stappen ondernomen om haar systemen meer toegankelijk te maken in Europa.

Apple stelt dat de beslissingen van de Europese Commissie het bedrijf vertragen in haar innovatiemogelijkheden voor Europese gebruikers en dat het hierdoor nieuwe functies gratis weggeeft aan bedrijven die zich niet aan dezelfde regels hoeven te houden.

In meerdere steden in Turkije zijn gisteren duizenden aanhangers van de oppositie de straat opgegaan om steun te betuigen aan de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu. Hij werd eerder die dag samen met zo'n honderd anderen opgepakt.

Onder meer in Istanbul, Izmir en Ankara waren betogers op de been. Daarbij kwam het in Ankara tot confrontaties tussen de politie en de betogers. De politie gebruikte pepperspray, toen de betogers probeerden door de opgestelde politierijen heen te breken. Het is niet duidelijk of daarbij gewonden zijn gevallen.

De partij van Imamoglu, de centrumlinkse oppositiepartij CHP, had aanhangers na de arrestatie opgeroepen de straat op te gaan om hun onvrede te uiten. In Ankara liep een studentenprotest bij een universiteit uit op schermutselingen met de oproerpolitie. Daarbij zouden enkele studenten zijn opgepakt.

De autoriteiten hebben alle demonstraties in de provincie Istanbul vier dagen lang verboden. Dat weerhield aanhangers van Imamoglu er niet van om in de wijk Saraçhane in Istanbul te demonstreren. Voor het stadhuis sprak partijleider Özel de menigte toe.

De burgemeester wordt verdacht van omkoping, fraude, leidinggeven aan een criminele organisatie en hulp bieden aan een terroristische organisatie.

Partijleider Özel beschuldigt president Erdogan van het ondermijnen van de democratie. De partij had Imamoglu zondag als presidentskandidaat naar voren willen schuiven. De volgende presidentsverkiezingen staan gepland in 2028.

Imamoglu is sinds 2019 burgemeester van Istanbul. Vorig jaar maart versloeg hij in lokale verkiezingen in Istanbul de AK-partij van Erdogan. Ook in de hoofdstad Ankara won Imamoglu's CHP.

Het betonrot op de zesde verdieping was niet de oorzaak van de instorting van de Wilhelminatoren, meldt de gemeente Valkenburg na een eerste inspectie. Waardoor de 30 meter hoge toren wel bezweek, wordt nog onderzocht.

"Tijdens de inspectie is de vloer van de zesde verdieping in zijn geheel aangetroffen in het puin", zegt burgemeester Daan Prevoo. Dat wijst er volgens onderzoekers op dat betonrot niet de oorzaak is.

In 2022 werd een bouwaanvraag ingediend bij de gemeente over het betonrot. Er waren al concrete plannen om de vloer te herstellen, maar het was niet bekend wanneer de werkzaamheden zouden beginnen.

De burgemeester roept op om "op te houden met vingerwijzen" over de mogelijke oorzaak van de instorting. "Er komen overal speculaties vandaan. Ik vind dat afschuwelijk", zegt hij tegen lokale omroep Heuvelland Vandaag. "Er wordt geen rekening gehouden met de eigenaren en medewerkers. Maar ook niet met de mensen die sinds zondagochtend volop bezig zijn met het zoeken naar de oorzaak."

Hij roept op ruimte te bieden aan het onderzoek van experts. "Daar is op dit moment ook de Onderzoeksraad voor de Veiligheid bij betrokken", aldus de burgemeester. "Een volledig onafhankelijk orgaan dat zelfstandig onderzoek doet naar voorvallen om daar lessen uit te trekken."

Slachtofferhulp

Bij de instorting van de toeristische trekpleister raakte niemand gewond. Een geluk bij een ongeluk, zei Prevoo bij L1 Nieuws, want de toren was omringd door een kabelbaan, een rodelbaan en allerlei horecazaken. "Als het een paar uur later was gebeurd, had het hier vol gezeten met gezinnen", zei hij. De toren stortte zondagochtend rond 05.30 uur in.

Volgens de burgemeester zijn de eigenaren em de medewerkers van de Wilhelminatoren zwaar aangeslagen. Ze hebben slachtofferhulp ingeschakeld. "Voor emotionele steun bij het verwerken van deze traumatische ervaring."

"Mensen doen daar dagelijks hun best om vele gasten te ontvangen", gaat hij verder. "Ze zijn wat kwijt. Niet alleen de toren, maar ook hun werk. Datgene waar ze zich elke dag over ontfermden."

De Wilhelminatoren is een rijksmonument van ongeveer dertig meter hoog. Hij is gebouwd in 1906 en stond op de Heunsberg met een weids uitzicht over de omgeving.

Het was misschien wel het belangrijkste strijdtoneel van zijn presidentscampagne: de rechtbank. En ook al zijn de meeste strafzaken tegen Trump gestaakt, het strijdtoneel lijkt ook in zijn tweede termijn als president ongewijzigd. Dit keer opent de president de aanval op rechters die paal en perk stellen aan zijn beleid.

De tweede termijn van Trump heeft een ambitieuze start. Bijna dagelijks regent het plannen en presidentiële decreten in het Witte Huis. Om het beleid van zijn voorganger de nek om te draaien of om 'een nieuw, gouden tijdperk' mogelijk te maken. Maar die voortvarende start lijkt de afgelopen dagen te stranden bij de rechter.

Zo oordeelde een federale rechter dat ontslagen van trans mensen in het Amerikaanse leger voorlopig niet door mogen gaan. Een andere rechter besloot dat de ontmanteling van hulporganisatie USAID moet worden teruggedraaid omdat het in strijd is met de grondwet.

Het meest in het oog springende voorbeeld diende zich afgelopen weekend aan. Trump besloot toen een oorlogswet uit 1798 uit de kast te trekken om de uitzetting van driehonderd vermeende bendeleden uit Venezuela mogelijk te maken, zonder enige vorm van proces.

Een federale rechter stak hier een stokje voor. Toch vertrokken er uiteindelijk twee van de drie toestellen. De precieze tijdlijn van dit alles is onduidelijk. Op vragen van journalisten of Trump de beslissing van de rechter bewust heeft genegeerd komt geen duidelijk antwoord. Ook op vragen van de rechter over de precieze vertrektijden van de vliegtuigen heeft de regering nog niet gereageerd.

'Radicaal-linkse gek'

De rechter in de zaak, Joas Boasberg, moet het vervolgens ontgelden in berichten van Trump op zijn sociale media. Volgens Trump is Boasberg het zoveelste voorbeeld van een rechter die hem bewust probeert tegen te werken. Hij noemt hem "een radicaal-linkse gek" en eist zijn afzetting.

Ook van Trumps vertrouwelingen komt harde taal. Zo zegt Tom Homan, verantwoordelijk voor het grensbeleid: "Het kan me niks schelen wat de rechters ervan vinden. Het kan me niks schelen."

Plaatsvervangend stafchef in het Witte Huis Stephen Miller doet er nog een schepje bovenop. Volgens hem "proberen ongekozen en schurkachtige rechters" de tweede termijn van Trump te ondermijnen.

Elon Musk zet de rechterlijke macht weg als activisten die zich voordoen als rechters. Ook hij roept op tot het afzetten van de rechters.

Het afzetten van een rechter is zeer ongebruikelijk. Bovendien ligt de macht om een rechter uit het ambt te zetten niet bij de president maar bij het Congres.

De schrik zit er na alle aantijgingen goed in bij rechters. Fix the Court, de belangrijkste belangenorganisatie voor de rechtspraak, roept zelfs al op tot verplichte veiligheidstrainingen voor federale rechters en eist dat de beveiliging van rechters beter moet.

Hoogste rechter reageert

De felle reactie van Trump ontlokt een reactie van de hoogste rechter van het land, iets wat maar zelden gebeurt. De voorzitter van het Hooggerechtshof, John Roberts, mengt zich persoonlijk in de discussie. "Het is al ruim twee eeuwen de gewoonte dat afzetting niet een gepaste reactie is bij onenigheid over een rechterlijke beslissing. Daarvoor bestaat het normale proces van hoger beroep."

In een interview bij Fox News oogt Trump niet onder de indruk van die waarschuwing. Hij benadrukt dat er een einde gemaakt moet worden aan 'losgeslagen' rechters. Zijn woordvoerder Karoline Leavitt voegt daar vandaag nog aan toe dat Trump zich er niet bij zal neerleggen en dat ze bereid zijn om de strijd tot aan het Hooggerechtshof voort te zetten.

Hoger beroep

Hoe ver Trump wil gaan bij het uitdagen van de rechtsstaat weet niemand. Juridische experts vrezen dat er een constitutionele crisis kan ontstaan als de president een definitief besluit van een rechtbank zal negeren. Zo ver is het nog niet, in meerdere zaken gaat de Trump-regering in hoger beroep.

Een boek dat ook aan de binnenkant geïllustreerd is: de Nederlandse uitgave van het vijfde deel in de Hongerspelen-reeks valt op en dat is niet voor niets. "We moeten ons onderscheiden om de concurrentie met de Engelse editie aan te gaan", zegt uitgeverij Van Goor.

Dageraad boven de boete, het vijfde boek uit de populaire reeks van de Amerikaanse schrijver Suzanne Collins, verscheen gisteren tijdens de Boekenweek die juist dit jaar Je Moerstaal als thema heeft. Het verhaal speelt zich af in Panem, een fictief land in de toekomst op de plek waar ooit de Verenigde Staten lagen.

In het land wordt jaarlijks een dodelijk gevecht in een arena gehouden waar ruim twintig kinderen aan mee moeten doen. Alleen de winnaar blijft in leven. In het net verschenen boek worden de Hongerspelen voor de vijftigste keer gehouden en moeten twee keer zoveel deelnemers meedoen.

De Hongerspelen-reeks kent veel fans, en sinds 2012 kwamen meerdere films uit. Volgend jaar verschijnt de verfilming van Dageraad boven de boete.

Toestemming

Toen duidelijk werd dat Collins met een nieuw boek zou komen, kreeg uitgeverij Van Goor toestemming van het internationale agentschap om een speciale editie te maken. "Zij hebben ingezien dat het voor ons positief kan werken ten opzichte van de Engelse uitgave", zegt uitgever Susanne Diependaal.

Het resultaat viel volgens haar enorm in de smaak bij de Amerikanen. "Ze vinden het prachtig." In het verleden verschenen bij Van Goor al speciale edities van Check&Mate van schrijver Ali Hazelwood en van Violet, vervloekt en verwoest, het debuut van Gina Chen.

Bijzonder uitgegeven boeken zijn in zwang, zegt Job Jan Altena van Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB). "Onder een jongere groep lezers is er een enorme behoefte aan zulke mooi vormgegeven boeken." Het verbaast hem dan ook niet dat uitgeverijen met speciale edities komen. "Er is een markt voor, dus gebeurt het."

Concurrentie

Dat de uitgeverij met een speciale uitgave komt, begrijpt uitgever Myrthe Spiteri van Blossom Books helemaal. "De concurrentie met de Engelse markt is enorm", zegt Spiteri.

Vorig jaar was meer dan een op de vijf verkochte boeken in Nederland anderstalig, meestal Engels, blijkt uit cijfers van CPNB. Vaak zijn Engelse boeken goedkoper, doordat de oplages groter zijn. "Er moet voor lezers bijna een extra reden zijn om het boek in het Nederlands te kopen", aldus Spiteri.

Om die reden heeft haar uitgeverij al meermaals speciale edities uitgebracht, bijvoorbeeld bij Als de wereld wankelt van de Amerikaanse schrijver Jandy Nelson. Bij de roman loopt de illustratie op de cover door op de zijkant. Van dezelfde schrijver verscheen na tien jaar een bijzondere uitgave van de besteller Ik geef je de zon.

Goedkoper papier

Als er geen bijzondere uitgave verschijnt, kijkt Spiteri of ze boeken goedkoper kan uitbrengen. Ze kiest soms voor dun en goedkoper papier, sinds ze zag dat lezers van Engelse en Amerikaanse boeken dat juist waardeerden. "Ja, dan gaan wij dat ook doen."

Spiteri krijgt weleens de vraag waarom ze niet alleen maar Engelse boeken uitgeeft. "Ik denk dat mensen vergeten hoe belangrijk het is om te lezen in je moedertaal, omdat de focus zo ligt op hoe handig Engels is." Ze noemt sollicitatiebrieven als voorbeeld. "Om Nederlands te kunnen schrijven moet je ook in het Nederlands blijven lezen."

Diependaal benadrukt dat ze niet anti-Engels is. "Een lezer is een lezer, maar wij betalen onze rekening nu eenmaal met de Nederlandse editie. Als uitgever wil je het liefst dat mensen in het Nederlands lezen."

Bij boekhandel Broese in Utrecht wordt duidelijk dat niet iedereen van plan is dat te gaan doen. "De Engelse uitgave is helaas uitverkocht, dus ik moet nog even wachten", zegt een meisje. Ook een andere fan wil de Engelse editie, "zelfs als de Nederlandse zo'n mooie lay-out heeft. Engels trekt mij meer aan."

Een kleine 90 jaar na de oorspronkelijke film gaat vandaag de liveaction versie van Sneeuwwitje in Nederland in première. Het is een van Disneys oudste en populairste sprookjes, en al sinds het begin van de productie wordt de film omgeven door controverse.

Disney besloot zelfs de wereldwijde première, afgelopen zaterdag, klein te houden. Wat is er aan de hand, en wat zit er achter deze kritiek?

Om te beginnen wordt Sneeuwwitje, de sprookjesprinses met "haren zo zwart als ebbenhout en een huid zo wit als sneeuw", gespeeld door de Amerikaans-Colombiaanse actrice Rachel Zegler. Dat een actrice met een latino achtergrond een karakter speelt met een "huid zo wit als sneeuw" schoot rechts-conservatieve commentatoren in het verkeerde keelgat.

Achterhaald

De kritiek nam toe toen Zegler zich in 2023 uitsprak over de in haar ogen achterhaalde vertelling van het sprookje, waarin Sneeuwwitje als schoonmaakster aan het werk gaat bij de zeven dwergen en in haar slaap wordt wakker gekust door een prins. "Het is geen 1937 meer", zei Zegler. "Ze wordt niet gered door een prins en droomt niet van ware liefde. Ze droomt ervan de leider te worden die in haar zit."

Deze uitspraken gingen viraal op sociale media. Critici stelden dat Zegler geen respect had voor het eeuwenoude verhaal, in de 19de eeuw opgetekend door de Duitse gebroeders Grimm.

Bekijk hier de trailer van de film:

Filmwetenschapper Dan Hassler-Forest ziet in de hoogoplopende emoties rond de film een terugkerend verschijnsel. Toen Disney in 2022 aankondigde dat een zwarte actrice Ariël zou spelen in de remake van De Kleine Zeemeermin, bracht dat ook een golf van verontwaardigde reacties teweeg. "Mensen voelden zich verraden", aldus Hassler-Forest. "Zoiets gebeurt nu ook."

Van wieg tot graf

Volgens de filmwetenschapper komt dit soort kritiek doorgaans van twee verschillende groepen. "De eerste is een online extreemrechts trollenleger dat elke progressieve verandering als een aanval ziet. Als deze groep zegt: feminisme is een bedreiging voor onze waarden, krijg je niet veel mensen mee. Als ze zeggen: het feminisme verpest Disneyverhalen omdat alles tegenwoordig woke moet zijn, heb je meer slagkracht."

De andere groep critici bestaat volgens Hassler-Forest uit fanatieke Disneyfans die niet willen dat de sprookjes waar zij mee zijn opgegroeid, worden aangepast. "Disney heeft in de laatste twintig jaar een zogenoemde wieg tot graf-strategie ontplooid. Disney komt binnen in het leven van een kind nog voordat het kan lopen en praten en gaat daarna nooit meer weg. Dan krijg je dus ook een groep die fanatiek vasthoudt aan de oorspronkelijke producten."

Zeven dwergen

Maar de controverse rondom de film gaat verder. Game of Thrones-acteur Peter Dinklage uitte al in 2022 zijn bedenkingen bij de onveranderde rol van de zeven dwergen in de remake. "Ik was verrast toen ze vol trots een Latina actrice als Sneeuwwitje aankondigden, maar ze vast bleken te houden aan de zeven dwergen", zei Dinklage. "Dat slaat nergens op. Aan de ene kant ben je progressief, maar je vertelt nog steeds dat achterlijk ouderwetse verhaal over zeven dwergen in een grot?"

Na zijn opmerkingen ging Disney in gesprek met mensen met dwerggroei, waarna werd besloten de dwergen om te dopen tot 'magische wezens' - die er nagenoeg hetzelfde uitzagen als in de tekenfilm - en ze te animeren met de computer. Ook deze beslissing kwam Disney op kritiek te staan, dit keer van de Amerikaanse acteur Dylan Postl, net als Dinklage geboren met dwerggroei. Hij stelt dat er op deze manier geen rollen overblijven voor acteurs zoals hij.

"Als het gaat om representatie in de media, zou het juist heel goed zijn als deze ondervertegenwoordigde groep een rol krijgt", zegt communicatiewetenschapper Serena Daalmans, gespecialiseerd in representatie van minderheidsgroepen in de media. Ze verwijst naar de woorden van Postl: "Als het verhaal problematisch is, verander dan het verhaal, maar niet de personages."

Conflict Israël

Tot slot zijn er nog de tegengestelde politieke opvattingen van hoofdrolspeler Zegler en haar tegenspeler, de Israëlische actrice Gal Gadot die in de film in de huid kruipt van de koningin. Gadot is een uitgesproken medestander van Israël, terwijl Zegler openlijk de Palestijnen steunt.

Al met al verliep de aanloop naar de film allesbehalve soepel, waardoor Disney besloot de wereldpremière afgelopen zaterdag kleiner aan te pakken. De rode loper ging uit, maar de Amerikaanse mediagigant toonde de film alleen aan een select groepje fotografen en journalisten.

Het advies van filmwetenschapper Hassler-Forest aan Disney: stop met het opnieuw uitbrengen van sprookjes die hun houdbaarheidsdatum ruimschoots hebben overschreden. "De succesformule in Hollywood is: maak iets dat de mensen al kennen. Dan verdien je geld. Maar je kunt ook nieuwe films maken die beter passen bij deze tijd, zoals Frozen."

Afgelopen weekend mocht een aantal Nederlandse kinderen de film als eerste zien. Die genoten ervan: