NOS Nieuws - Algemeen

Coalitie en oppositie praten nog altijd over aanpassingen op de begroting van het ministerie van Onderwijs, maar er is nog geen akkoord. De stemming in de Tweede Kamer, die voor vanmiddag op het programma stond, is uitgesteld.

Het kabinet is op Prinsjesdag met plannen gekomen om zo'n 2 miljard euro op onderwijs te bezuinigen en een groot deel van de oppositie is het daar niet mee eens. Omdat de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB geen meerderheid hebben in de Eerste Kamer, hebben zij ook steun van een deel van de oppositie nodig.

Voortdurend overleg, D66 afgehaakt

De coalitie overlegde daarover de afgelopen dagen met D66, CDA, ChristenUnie, SGP en JA21, maar die eerste partij haakte vanochtend af. Volgens D66-leider Jetten hebben de gesprekken goede dingen opgeleverd, zoals het schrappen van de 'langstudeerboete'.

Maar op andere vlakken ziet hij niet genoeg ruimte. Hij wilde ook betere lerarensalarissen en extra geld voor het mbo en voor jonge wetenschappers en onderzoek.

De andere vier zijn wel bereid nog aan tafel te blijven. In de loop van de dag waren er diverse, vaak korte overlegjes, die dan telkens onderbroken werden voor beraad in eigen kring.

Zowel PVV-leider Wilders als CDA-voorman Bontenbal zei dat de partijen voldoende vertrouwen hebben om verder te kunnen praten. Als het de coalitie lukt om met de vier resterende oppositiepartijen een deal te sluiten, moet dat genoeg zetels opleveren in de senaat.

Alle stemmingen naar volgende week

Naar verluidt zijn coalitie en oppositie het in grote lijnen wel eens over het terugdraaien van zo'n 700 miljoen euro aan bezuinigingen. Behalve over het schrappen van de langstudeerboete zijn onder meer afspraken gemaakt over het handhaven van de maatschappelijke diensttijd en over minder bezuinigingen op wetenschappelijk onderzoek en op het bieden van een hoger salaris voor leraren in de Randstad. Over de dekking moet nog worden gepraat.

De Kamer bepaalde vanmiddag met een grote meerderheid dat de stemming verschoven wordt naar volgende week donderdag. Dat gaat dan niet alleen over de begroting van onderwijs, maar ook over alle andere, omdat terugdraaien van bezuinigingen op onderwijs mogelijk ook betaald moet worden door andere ministeries.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver stelde voor nog voor de stemmingen een debat te voeren over de wijzigingen, maar de coalitiepartijen zien daar voorlopig niets in.

NSC-Kamerlid Sandra Palmen wordt de nieuwe staatssecretaris van Financiën. Ze gaat zich als opvolger van de onlangs vertrokken Nora Achahbar vooral bezighouden met toeslagen.

Dat Palmen die portefeuille overneemt is bijzonder, omdat zij als ambtenaar bij de Rijksoverheid een belangrijke rol speelde in de Toeslagenaffaire. Zij pleitte al in 2017 voor een tegemoetkoming voor de slachtoffers, maar er werd niet naar haar geluisterd.

"Ik kijk ernaar uit om aan de slag te gaan", zegt Palmen in reactie op haar voordracht. Het is volgens haar een ingewikkeld dossier, maar ze wil vooral de hersteloperatie gaan "versnellen en verslimmen". Op die manier wil ze "de ouders voorbij het onrecht brengen".

Ze is niet bang dat er op Financiën opnieuw niet naar haar geluisterd gaat worden. "De organisatie is inmiddels een totaal andere."

Palmen gaat als kabinetslid persoonlijk over de hersteloperatie Toeslagenaffaire. Ze mag zich ook buigen over een alternatief voor het huidige toeslagenstelsel. Verder gaat ze over de Douane.

Haar voorganger Achahbar vertrok op 15 november vanwege "polarisende omgangsvormen" in het kabinet. Haar vertrek leidde bijna tot een kabinetscrisis en het vertrek van twee NSC-Kamerleden.

Memo-Palmen

Sandra Palmen schreef in maart 2017 - het jaar waarin de Toeslagenaffaire aan het licht kwam - een alarmerende memo aan de leiding van de Belastingdienst. Ze was destijds jurist bij het ministerie van Financiën en stelde dat de jacht op mogelijke toeslagenfraudeurs al zeker sinds 2015 was ontspoord.

Er was volgens haar een fout gemaakt door toeslagen voor de kinderopvang direct stop te zetten en grote bedragen terug te vragen bij vermoedens van fraude. Ze sprak van laakbaar handelen door de fiscus en raadde aan om gedupeerde ouders een schadevergoeding te geven.

Dat advies werd niet opgevolgd. Sterker nog, het belandde in een diepe la en bleef lange tijd onvindbaar.

Leed had kunnen worden voorkomen

Het zogenoemde memo-Palmen kreeg landelijke bekendheid door het parlementaire onderzoek naar de manier waarop vermeende fraude met kinderopvangtoeslagen was aangepakt. Daar bleek dat het stuk twee jaar na verschijning nog eens was opgedoken en besproken in het bijzijn van de toenmalig directeur-generaal van de Belastingdienst, waarna het opnieuw onverrichterzake verdween.

Pas kort voor de openbare verhoren door de parlementaire ondervragingscommissie, in oktober 2020, werd het memo openbaar. Dat was na vragen van de latere NSC-leider Pieter Omtzigt, Hij was toen nog lid van het CDA en had zich samen met SP-Kamerlid Renske Leijten vastgebeten in de Toeslagenaffaire. De twee maakten zich sterk voor de ouders die ten onrechte van fraude waren beschuldigd en daardoor enorm in de problemen waren gekomen.

De parlementaire ondervragingscommissie concludeerde eind 2020 dat als het memo van Palmen niet was kwijtgeraakt, er veel leed voorkomen had kunnen worden. Als er begin 2017 al naar Palmen was geluisterd, waren waarschijnlijk minder mensen in armoede beland en hadden gevolgen als echtscheidingen en uithuisplaatsingen van kinderen misschien voorkomen kunnen worden. Het snoeiharde commissierapport leidde tot de val van het kabinet-Rutte III.

Voor NSC de Kamer in

Palmen stond bij de verkiezingen van vorig jaar op de vijfde plek van de kandidatenlijst van Nieuw Sociaal Contract. De nieuwe partij van Pieter Omtzigt haalde in één klap twintig zetels en de voormalige ambtenaar, die er 26 jaar bij de Rijksoverheid op had zitten, werd volksvertegenwoordiger.

Over haar memo schrijft ze op haar persoonlijke pagina bij de Tweede Kamer, dat het voortkwam "uit mijn gevoel voor rechtvaardigheid en het onrecht dat ik signaleerde. Rechten van mensen waren uit het oog verloren en besluiten werden genomen op basis van een te beperkt aantal perspectieven, met name organisatieperspectieven."

De eerste toespraak van Palmen in het parlement:

De Toeslagenaffaire was haar drijfveer om de politiek in te gaan en zich op die manier in te zetten voor "een goed functionerende rechtsstaat", waarin de mens op de eerste plaats staat in plaats van regels en organisaties. "De overheid werkt voor het algemeen belang en is dienstbaar aan de samenleving. We moeten ons weer realiseren wat het effect van de uitvoering van wet- en regelgeving is op mensen", is haar visie.

In die zin is haar nieuwe functie, die ongeveer in het leven is geroepen om het vertrouwen van burgers in de overheid te herstellen, haar op het lijf geschreven.

Omgangsvormen onder druk

Na het vertrek van Achahbar reageerde Palmen dat de omgangsvormen in de coalitie "onder druk zijn komen te staan". Zij sprak van een "wake-upcall".

Net als haar vertrokken voorganger herinnerde ze aan de rechtsstaatverklaring waarin de vier partijen afspraken hebben vastgelegd om überhaupt met elkaar te kunnen samenwerking. Die is er gekomen omdat NSC vraagtekens zette bij de rechtsstatelijkheid van de PVV. Er staat ook in dat de partijen elkaar en anderen "heel" moeten houden, wat hier niet gebeurd lijkt te zijn.

Kamerlid Palmen wilde "harder handhaven" op die rechtsstaatverklaring. Dat mag ze nu vanuit het kabinet gaan doen.

Bij de verkiezing van het beste carnavalsliedje van het jaar in Roermond, plaatst de organisatie dit keer een geluidswal. Het gaat om een muur van stevige papierbalen, enkele tientallen meters lang en een paar meter hoog. De muur moet een dassenfamilie in de buurt beschermen.

"We hebben het aan de ecoloog voorgesteld, die het een bijzonder goede maatregel vond", zegt Wim Kemp van de organisatie bij L1 Nieuws. Ook Stichting Das & Boom, die zich inzet voor de bescherming van de das, ging akkoord.

Gemiddeld komen er zo'n 7500 bezoekers naar de finale van het Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer (LVK), waar uit zo'n zestig inzendingen het beste carnavalsliedje van het jaar wordt gekozen.

Vader, moeder en vier kinderen

De LVK-finale is telkens op een andere plek en wordt volgend jaar op 14 februari gehouden in een oude Philipsfabriek in Roermond. Een historische plek vol nostalgie, stelt de organisatie. Maar ook een plek waar een dassenfamilie een burcht heeft gebouwd. Volgens Kemp gaat het om een mannetje, vrouwtje en vier jongen.

Uit onderzoek door een gespecialiseerd bureau bleek dat het LVK verschillende maatregelen moet nemen om de dieren tegen licht en geluid te beschermen. Daarbij kwam de geluidswal voor het eerst ter sprake. Ook mogen er geen auto's in de buurt van de dassenburcht worden geparkeerd.

Het idee voor de geluidswal is meegenomen in de vergunningaanvraag voor het evenement. De gemeente moet nog akkoord gaan, maar gezien alle voorwerk verwacht Kemp geen problemen.

Wijken voor woonwijk

Voor de gemeente Roermond is de dassenfamilie trouwens niet nieuw. Het zijn dezelfde dieren die de gemeente drie jaar geleden zo snel mogelijk weg wilde hebben om een woonwijk te kunnen aanleggen. Hun burcht werd uitgegraven. De dassen, waaronder een drachtig vrouwtje, werden gevangen.

De gemeente wilde de dassen overplaatsen naar een andere burcht, iets verderop. Maar dierenbeschermers, waaronder Das & Boom, vreesden dat de dassen dat niet zouden overleven. Das & Boom plaatste camera's, er werd een petitie opgesteld en een kort geding aangespannen. De provincie Limburg greep in en de dassen konden in hun eigen burcht blijven.

Een 17-jarige jongen is zondagavond enige tijd ontvoerd en mishandeld in Amsterdam. Volgens de politie is hij door drie mannen in een auto getrokken en meegenomen naar het Amsterdamse Bos.

De jongen werd in de Rijnstraat in Amsterdam Zuid in een auto getrokken terwijl hij om hulp riep. In het bos moest de jongen zich uitkleden terwijl hij werd gefilmd.

De verdachten hebben volgens de politie ook vloeistof over hem heen gegoten en dreigden de jongen in brand te steken als hij zijn geld niet gaf.

Verdachten opgepakt

Volgens de politie kenden de jongens elkaar en zou het slachtoffer de verdachten geld verschuldigd zijn. Het zou gaan om enkele honderden euro's.

De politie heeft de verdachten maandag opgepakt in een voertuig en in een woning. Het gaat om twee mannen van 19 jaar en een 18-jarige man uit Amsterdam. De verdachten worden nog verhoord.

Het is niet bekend hoelang de jongen tegen zijn wil in is vastgehouden. Het slachtoffer heeft inmiddels aangifte gedaan.

Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, zou al een vliegticket hebben geboekt naar Uruguay, valt te horen in de wandelgangen. Maar of ze ook echt in het vliegtuig stapt is nog niet zeker. Dat doet ze alleen als ze daar vandaag of morgen haar handtekening kan zetten onder een van de grootste handelsakkoorden ooit gesloten.

Over die vrijhandelsdeal tussen de Europese Unie en vijf Zuid-Amerikaanse landen wordt al 25 jaar onderhandeld. Het zou handelsbarrières opheffen en de onderlinge handel een enorme impuls geven. Producten kunnen dan namelijk veel makkelijker en goedkoper op elkaars markten worden verkocht.

Goed voor de consument en bedrijven, is de gedachte. Door stevig verzet van sommige landen bleef het tot nu toe echter bij onderhandelen.

Correspondent Ardy Stemerding legt uit wat een deal betekent:

De druk om de deal te sluiten neemt toe. Niet alleen hangen er donkere wolken boven de Europese economie, de EU wil ook voorkomen dat de invloed van China te groot wordt in Zuid-Amerika. En dus zou het kunnen dat Von der Leyen voor het weekend een punt zet achter een kwart eeuw onderhandelen en het EU-Mercosur handelsakkoord sluit.

Meerderheid van EU-landen voor deal

Mercosur is de noemer waaronder Brazilië, Argentinië, Paraguay, Bolivia en Uruguay economisch samenwerken en een handelsblok vormen. Regeringsleiders van de landen zijn vandaag en morgen in de Uruguayaanse hoofdstad Montevideo voor een onderlinge top. Een perfect moment voor een groepsfoto dus, mocht Von der Leyen zich bij hen aansluiten.

Een meerderheid van de EU-landen is op dit moment voor een deal. Een land als Duitsland ziet bijvoorbeeld kansen om in Zuid-Amerika meer auto's te verkopen, wat bij kan dragen aan het redden van de Duitse auto-industrie. Daartegenover staan Frankrijk en Polen, die zijn bang voor oneerlijke concurrentie voor hun boeren. Die boeren zouden uit de markt geprijsd worden door goedkopere producten uit Zuid-Amerika, zoals vlees.

De tegenstanders hopen dat meer landen zich bij hen aansluiten. Nederland bijvoorbeeld. Het kabinet houdt zich nog op de vlakte over de deal, maar een ruime meerderheid in de Tweede Kamer wil dat het kabinet zich ook verzet tegen het handelsakkoord.

Zorgen

Naast de zorgen over boeren bij onder meer BBB, zijn er in Nederland ook partijen als de Partij voor de Dieren die waarschuwen voor te lage standaarden met betrekking tot dierenwelzijn. Ook zijn die partijen bang voor extra ontbossing in Zuid-Amerika, als daar meer geproduceerd gaat worden voor de Europese markt.

Als het kabinet luistert naar de oproep van de Tweede Kamer groeit de groep van landen die zich openlijk verzet tegen het Mercosur-akkoord. Maar om de deal tegen te houden, zouden nog meer landen zich moeten aansluiten.

Achter de schermen wordt nu druk onderhandeld om alle bezwaren weg te nemen. Of het genoeg is, kan vandaag of morgen al blijken. En dan weten we dus ook of Ursula von der Leyen haar vliegticket gaat gebruiken of dat ze aan het jarenlange onderhandelen nog een tijdje vastplakt.

Patiëntenorganisaties vrezen dat er geen financiering komt voor extra onderzoek naar de behandeling van long covid-symptomen. Vandaag zal de Tweede Kamer stemmen over een amendement dat 21 miljoen euro moet reserveren voor aanvullend onderzoeksbudget en er lijkt geen meerderheid.

Daardoor wordt het lastiger om op korte termijn op grotere schaal de ingrijpende ziektesymptomen aan te pakken bij bijna een half miljoen patiënten met long covid, zo waarschuwen PostCovidNL, Long Covid Nederland en Kinderen met LongCovid.

Er worden nu al tientallen miljoenen euro's besteed aan onderzoeken naar de oorzaken van long covid, ook wel post covid genoemd, maar slechts een beperkt aantal studies zijn erop gericht om uit te zoeken welke bestaande medicijnen alvast de symptomen kunnen verzachten. Omdat er nog geen genezende behandeling bestaat, is effectieve symptoombestrijding voor nu het hoogste haalbare.

Om dit te bereiken hebben academische ziekenhuizen in Rotterdam, Amsterdam en Maastricht vorige maand de deuren van hun gespecialiseerde longcovidklinieken geopend, juist om ervaring op te doen met het behandelen van symptomen. Het idee is dat de opgehaalde kennis wordt gedeeld met huisartsen zodat zij zelf ook patiënten kunnen behandelen. Patiënten kunnen dan op grotere schaal worden geholpen omdat de klinieken zelf ongeveer 5000 patiënten kunnen zien.

Artsen terughoudend met experimenten

"Maar om dit mogelijk te maken voor huisartsen is klinisch onderzoek naar die behandelingen van symptomen essentieel", zegt Diewke de Haen, directeur van PostCovidNL. "Anders blijven dit soort behandelingen experimenteel en daarmee zijn huisartsen terughoudend. Zij wachten tot de behandelrichtlijnen worden aangepast en daar heb je die onderzoeken voor nodig."

De Haen benadrukt dat wetenschappelijke onderbouwing van behandelingen voor zorgverzekeraars een voorwaarde is om die te vergoeden. "Dus je kunt in de expertisecentra nog zoveel ontdekken, zonder onderzoeken die de veiligheid en effectiviteit van behandelingen bevestigen, hebben de meeste patiënten er weinig aan."

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Julian Bushoff heeft daarom een amendement ingediend. Er is steun van veel oppositiepartijen maar zorgminister Fleur Agema heeft aangegeven tegen het amendement te zijn. Volgens de minister is er geen sprake van een tekort aan middelen en geld voor onderzoek.

Integendeel, de artsen van de longcovidklinieken werken nauw samen met het wetenschappelijke Post-Covid Netwerk Nederland om op de laatste wetenschappelijke inzichten snel te leren over long covid, aldus Agema, die eerst de resultaten van deze onderzoeken wil afwachten voordat er extra geld wordt geïnvesteerd.

'Jaren vertraging'

Volgens De Haen betekent dit jaren vertraging voor patiënten die in sommige gevallen al bijna vijf jaar wachten. "We hebben een lijst met medicijnen die geen onderdeel zijn van onderzoek maar wellicht kunnen helpen om de kwaliteit van leven te verbeteren. Met 21 miljoen euro kunnen we twintig studies opzetten, waarvan tien voor kinderen."

Wat het vinden van dit geld bemoeilijkt is de vraag of de begroting van het kabinet door het parlement wordt geaccepteerd. Dat beperkt de financiële speelruimte. Zo valt de geplande miljardenbezuiniging op onderwijs mogelijk deels weg, waardoor het kabinet ergens anders geld moet vinden. Daarnaast eisen ook de gemeenten miljarden euro's van dit kabinet om bij te dragen aan hervormingen in de zorg.

Politieke wil om extra geld voor onderzoek vrij te maken wordt er dus niet groter op.

"We hebben met andere coalitiepartijen de afweging gemaakt in de context van een heleboel waardevolle amendementen waar stuk voor stuk dekking voor nodig is", zegt NSC-Kamerlid Daniëlle Jansen. "Er valt overigens veel te zeggen over de financiering vanuit verschillende ministeries, maar uiteindelijk zullen we moeten kijken wat er mogelijk is met de middelen die wél beschikbaar zijn."

Bushoff hoopt dat partijen uit de coalitie toch nog zullen draaien. "Op de enorme zorgbegroting is 21 miljoen euro relatief weinig geld terwijl de impact groot kan zijn. Zonder de klinische studies zullen slechts een paar duizend patiënten geholpen kunnen worden in plaats van potentieel honderdduizenden. En er is dekking, dit is geld dat is overgebleven op de zorgbegroting."

Goedemorgen! De rechter doet uitspraak in de zaak tegen opiniemaker Raisa Blommestijn. Ze staat terecht voor groepsbelediging en smaad. En het is Pakjesavond.

Eerst het weer: vandaag is het grotendeels bewolkt en regenachtig. In de middag is het tijdelijk droger en er staat een stevige zuidenwind. Het wordt maximaal 9 graden. Pakjesavond verloopt ronduit nat en met veel wind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Amnesty International stelt als eerste grote mensenrechtenorganisatie dat er voldoende bewijs is om te zeggen dat Israël genocide pleegt in Gaza. Volgens het 300 pagina's tellende onderzoeksrapport handelt Israël met het doel om de Palestijnse bevolking geheel of gedeeltelijk te vernietigen.

Juridisch gezien ligt de lat erg hoog om volkerenmoord vast te stellen. Israël beroept zich op zelfverdediging en stelt dat het zich houdt aan het oorlogsrecht.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Op de Midway-eilanden in de Stille Oceaan heeft een albatros op circa 74-jarige leeftijd nog een ei gelegd, zeggen Amerikaanse biologen. Het gaat om Wisdom, voor zover bekend de oudste vogel ter wereld die in het wild leeft. Biologen achten de kans dat het ei uitkomt 70 tot 80 procent.

Fijne donderdag!

Tata Steel IJmuiden moet de uitstoot van CO2 en schadelijke stoffen verminderen. Een kostbare zaak waar miljarden euro's overheidssteun voor nodig zijn. Tegelijkertijd heeft Tata net als andere grote staalbedrijven in Europa financiële problemen. Dat komt door goedkoop Chinees staal en hoge energiekosten, waardoor de winstmarges verdampen.

De overheid moet daarom volgens vakbond FNV en GroenLinks-PvdA opschieten met de steun aan Tata Steel voor het te laat is. Ze werken aan een brandbrief die in handen is van de NOS.

FNV-voorzitter Tuur Elzinga vreest voor het verlies van tienduizenden banen bij het bedrijf en de industrieën daaromheen. "Het gaat om de toekomst van de maakindustrie in Nederland. Er moet nu echt iets gebeuren. Anders dreigen kostbare banen verloren te gaan."

Acute geldnood dreigt

De hoeveelheid geld die Tata Steel in kas heeft om leveranciers, grondstoffen en salarissen te betalen is het afgelopen jaar fors gedaald. Het bedrijf leed een verlies van 556 miljoen euro. Er zullen daarom zo'n 600 arbeidsplaatsen bij de staalfabriek verdwijnen en er moet de komende maanden nog 60 miljoen euro extra bezuinigd worden. Leveranciers wordt gevraagd de prijzen te verlagen, meldde het FD.

Terwijl China met goedkoop staal de prijs drukt, stijgen in Europa de energieprijzen. Tegelijkertijd dreigt de nieuwe regering in de VS, die in januari aantreedt, de importheffingen op onder meer staal te verhogen. Alles bij elkaar prijzen de Europese producenten zich wereldwijd uit de markt.

Duizenden ontslagen

Bij het Duitse Thyssenkrupp verdwijnen de komende jaren 5000 banen. Het staalconcern leed het afgelopen jaar een verlies van 1,5 miljard euro. Thyssenkrupp twijfelt nu over een snelle overstap op groene waterstof.

ArcelorMittal, de op één na grootste staalproducent ter wereld, staakt voorlopig de ontwikkeling van 'groen staal' in de fabrieken in België, Frankrijk en Duitsland. Ondanks toegezegde miljarden staatssteun van Duitsland en Frankrijk, is er volgens ArcelorMittal op dit moment geen verdienmodel voor groen staal.

Stap naar voren

Ook Tata Steel Nederland onderhandelt met de overheid over maatwerkafspraken om deels over te schakelen van kolen op groene waterstof. Het gaat om miljarden euro's aan staatssteun. Het geduld in de Tweede Kamer over deze maatwerkafspraak raakt op.

"Ik denk dat de overheid nu een stap naar voren moet zetten. We willen dat die CO2-vervuiling naar beneden gaat, we willen die banen behouden, maar we willen ook de mogelijkheid behouden in Nederland om staal te maken", zegt Kamerlid Joris Thijssen (GroenLinks-PvdA).

Zonder verduurzaming dreigen er voor Tata Steel Nederland na 2030 nog grotere financiële problemen door het Europese emissiesysteem ETS. Uitstootrechten worden dan te duur en zijn niet meer genoeg beschikbaar. Om te verduurzamen is er overheidssteun nodig.

Rendement fors verminderd

Die overheidssteun is mede afhankelijk gemaakt van snelle maatregelen om de gezondheid van de omwonenden in de IJmond te verbeteren. Nu wordt Tata regelmatig beboet door de omgevingsdienst vanwege overtreding van de milieuregels.

Het gaat daarbij om de uitstoot van de kooksgasfabriek 2, waar van steenkool kooks wordt gemaakt. Staal wordt gemaakt van kooks en ijzererts. De kooksgasfabriek is verantwoordelijk voor het grootste deel van de overlast in de omgeving van Tata Steel.

Zonder deze fabriek produceert het bedrijf niet genoeg kooks om de twee hoogovens aan de praat te houden. Versnelde sluiting van de fabriek zorgt voor minder productie of maakt de import van kooks noodzakelijk. In beide gevallen wordt het rendement van de staalfabriek fors verminderd, terwijl er juist veel geld nodig is om het bedrijf te verduurzamen.

Verdienmodel voor groen staal

Groen staal in IJmuiden brengt het halen van de klimaatdoelen dichterbij en er blijft een basisindustrie in Nederland behouden. Maar de miljarden kunnen ook in een bodemloze put verdwijnen. Dat gebeurt als er uiteindelijk geen verdienmodel voor groen staal bij Tata Steel Nederland blijkt te zijn.

Volgens sommige onderzoekers is een verdienmodel voor groen staal in Nederland niet mogelijk. De staalindustrie kan volgens hen beter verplaatst worden naar landen met een overschot aan duurzame elektriciteit en waterstof, zoals Spanje en landen in Scandinavië.

Maar FNV-voorzitter Elzinga is niet onder de indruk van het onderzoek en wijst op de elektriciteit die de windparken op zee voor de kust van IJmuiden gaan opwekken. "We staan hier in de wind, het waait hier altijd. We zijn wel wat tegenwind gewend, maar we moeten nu echt doortrappen."

Webwinkel Bol heeft de verkoop van replica's van een Harry Potter-zwaard stilgelegd. Dat is gebeurd omdat de zwaarden in Japan zijn teruggeroepen, meldt het AD. Bol bevestigt het bericht aan persbureau ANP. Het replica-zwaard werd verkocht door een partner van de webwinkel, die het op Bol aanbood.

Het zwaard is bekend van de tweede Harry Potter-film, The chamber of secrets. Volgens het verhaal is het duizend jaar oude steekwapen gemaakt voor Goderic Griffoendor, een van de oprichters van toverschool Zweinstein.

De Japanse autoriteiten maakten deze week bekend dat ze het 86 centimeter lange Griffoendor-zwaard te gevaarlijk vinden. Het voorwerp zou scherp genoeg zijn om als echt wapen te gebruiken. Dat maakt het in strijd met de plaatselijke wapenwet.

Kopers opgeroepen

Er zijn in Japan ruim 350 van de zwaarden verkocht tussen mei 2023 en april 2024. Ze kostten 30.000 yen per stuk, zo'n 185 euro. Warner Bros. Studios Japan, dat de zwaarden in Aziatische land verkocht, heeft de kopers opgeroepen contact op te nemen voor informatie hoe ze het object kunnen retourneren.

Bol ondernam actie naar aanleiding van de berichten uit Japan. Het bedrijf heeft het product ook bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) gemeld. "In afwachting van de reactie van de NVWA hebben we het artikel voor nu offline gehaald", zegt een woordvoerster van Bol.

Als blijkt dat het gewraakte zwaard ook in Europa niet aan de regels voldoet, kunnen klanten hun geld terugkrijgen, laat Bol weten.

De waarde van de bitcoin is vannacht voor het eerst boven de 100.000 dollar (zo'n 95.000 euro) uitgekomen. Rond 03.43 uur was de cryptomunt 101.094 dollar waard.

Het record volgt op een bekendmaking van aankomend president Trump. Hij liet weten dat hij Paul Atkins, een voorstander van cryptovaluta, voordraagt als voorzitter van de SEC, de toezichthouder op de effectenbeurzen.

Beleggers gaan ervan uit dat onder Trumps regering de regelgeving rond cryptovaluta in de VS wordt versoepeld. De cryptomunt zit daardoor al sinds Trumps verkiezingswinst in de lift. Hij heeft gezegd van de Verenigde Staten de cryptohoofdstad van de wereld te willen maken.

Verschuivingen

"De bitcoin die de 100.000 dollar passeert is meer dan alleen een mijlpaal", zegt crypto-analist Justin d'Anethan tegen persbureau Reuters. "Het is een bewijs van verschuivingen in financiën, technologie en geopolitiek, Het getal dat nog niet zo lang geleden als een fantasie werd gezien, is nu realiteit geworden."

Sinds de verkiezingsoverwinning van Trump is de hele cryptomarkt al zo'n 1 biljoen (1000 miljard) dollar in waarde toegenomen. Cryptoplatform CoinMarketCap heeft berekend dat die markt ruim 3,3 biljoen dollar waard is. Het aandeel van bitcoin daarin is bijna 2 biljoen dollar.

De regeringspartij van de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol zal een motie om de president af te zetten niet steunen. Dat is besloten op een vergadering van de PPP, meldt persbureau Yonhap.

Yoon ligt onder vuur omdat hij dinsdag onverwacht de noodtoestand afkondigde, waarmee hij het parlement buitenspel zette. Na felle protesten en een tegenactie door het parlement trok hij de noodtoestand weer in, maar de oppositie eist nu dat Yoon vertrekt.

Gisteren stemde het parlement, waarin de oppositie een meerderheid heeft, voor een eerste stap bij het in gang zetten van de afzettingsprocedure. Binnen 24 tot 72 uur moet dan nogmaals twee derde van het parlement instemmen met het wetsvoorstel. Inmiddels is besloten dat de stemming zaterdag om 11.00 uur Nederlandse tijd zal plaatsvinden, meldt de DPK, de grootste oppositiepartij.

President weigert ontslag legerchef

Na de militaire noodtoestand zijn aanklagers bezig met een onderzoek naar president Yoon Suk-yeol, zijn minister van Binnenlandse Zaken, de voormalig minister van Defensie en legerchef Park An-su.

De legerchef heeft vandaag zijn ontslag aangeboden. President Yoon Suk-yeol heeft het ontslag geweigerd, meldt persbureau Yonhap. Dat zou te maken hebben met de veiligheidssituatie. Park zei donderdag tegen een parlementaire defensiecommissie dat hij niet van tevoren op de hoogte was gesteld van het plan om de militaire noodtoestand uit te roepen.

Woensdag trad de minister van Defensie, Kim Yong-hyun, al af. Daar stemde Yoon wel mee in. Het ministerie van Defensie zei eerder dat Kim Yong-hyun het uitroepen van de noodtoestand had voorgesteld aan president Yoon.

Persbureau Yonhap meldt dat de ex-defensieminister een reisverbod opgelegd heeft gekregen om zijn rol in het uitroepen van de noodtoestand.

Acht stemmen nodig

Om aan een tweederdemeerderheid te komen voor het afzetten van president Yoon, heeft de oppositie acht stemmen nodig van PPP-parlementariërs. Maar de fractievoorzitter van de regeringspartij zegt dat de fractie zich zal "verenigen" om de afzettingsmotie zaterdag tegen te houden.

Dinsdag stemden nog achttien PPP-parlementsleden met de oppositie mee voor het opheffen van de noodtoestand. Woensdag leek de fractiediscipline hersteld: bij de stemming over de afzettingsprocedure was geen van de 108 PPP-leden aanwezig.

Als de afzettingsmotie wordt aangenomen, moet het Zuid-Koreaanse constitutionele hof bepalen of de president echt wordt afgezet. Dat proces kan 180 dagen duren. Als Yoon inderdaad wordt afgezet, volgen er binnen 60 dagen presidentsverkiezingen.

Aankomend president Trump wil Jared Isaacman benoemen als nieuwe topman van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Isaacman is een miljardair die twee keer op een commerciële vlucht de ruimte in ging met de Crew Dragon van SpaceX. Hij is de eerste ruimtetoerist ooit die een ruimtewandeling heeft gemaakt.

Trump maakte de kandidatuur van Isaacman bekend op zijn platform Truth Social. "Jared zal de ontdekkings- en inspiratiemissie van NASA aanjagen en de weg bereiden voor grensverleggende prestaties in de wetenschap, technologie en verkenning van de ruimte", aldus Trump.

De 41-jarige Isaacman, die zijn fortuin verwierf met een bedrijf dat betalingsverkeer verwerkt, reageerde opgetogen. Hij ziet "een bloeiende ruimte-economie" voor zich, die "kansen biedt voor talloze mensen om in de ruimte te wonen en werken".

'Occupy Mars'

Isaacman speelde zelf een leidende rol bij zijn beide ruimtevluchten en betaalde er fors aan mee. Hij heeft nauw contact met Elon Musk, de topman van SpaceX. Isaacman en Musk hebben samen het commerciële Polaris-programma opgezet voor veelal vermogende ruimtetoeristen.

Musk zelf heeft ook nauwe banden met Trump. Hij steunde diens campagne met meer dan 100 miljoen dollar en verscheen op een campagnebijeenkomst van Trump met een 'Occupy Mars'-shirt.

Trump op zijn beurt beloofde Musk na zijn verkiezingsoverwinning een belangrijke post als adviseur in zijn regering. Ook woonde de president de lancering van een prototype van Starship bij, het nieuwe ruimteschip van SpaceX. Musk heeft al jaren de droom om mensen naar Mars te brengen, die hij wil verwezenlijken met Starship.

NASA werkt op dit moment volop aan het Artemis-prgramma, waarmee de organisatie de komende jaren na ruim een halve eeuw weer Amerikaanse astronauten naar de maan wil sturen. Ruimtevaartexperts verwachten dat onder invloed van Musk de aandacht meer naar Mars zal verschuiven, in eerste instantie nog met onbemenste vluchten. In september zei Trump dat Mars het ultieme doel is en dat hij de vluchten naar de maan ziet als "lanceerplatform" voor Mars.

Musk zegt zelf al in 2026 met Starship op Mars te willen landen. Een bemenste missie zou vier jaar later mogelijk zijn. Volgens experts uit de sector is dat waarschijnlijk niet haalbaar. Een onbemenste missie naar Mars binnen Trumps nieuwe termijn achten ze wel mogelijk.

Veranderingen bij luchtvaartautoriteit

De verkiezing van Trump is in het voordeel van nieuwe commerciële ruimtevaartbedrijven zoals SpaceX. Verwacht wordt dat NASA nog meer dan nu contracten zal gunnen aan die bedrijven, wat ten koste kan gaan van NASA's eigen dure programma's zoals het SLS, de maanraket die NASA samen met gevestigde bedrijven als Boeing en Northrop Grumman heeft ontwikkeld.

Daarnaast komen er waarschijnlijk veranderingen bij de afdeling van luchtvaartautoriteit FAA die toezicht houdt op commerciële ruimtevaartactiviteiten. De FAA zorgde de afgelopen jaren uit veiligheidsoverwegingen meermalen voor vertraging bij het testen van Starship, tot frustratie van Musk.

De topman van SpaceX krijgt samen met de multimiljardair Vivek Ramaswamyde de leiding over het nieuwe Amerikaanse ministerie van Overheidsefficiëntie. Trump zei te hopen dat Musk en Ramaswamyde "het pad zullen effenen voor mijn regering om de overheidsbureaucratie te ontmantelen, overtollige regelgeving te schrappen, verspillende uitgaven te verminderen en federale agentschappen te herstructureren."

Musk wil de nieuwe functie gaan combineren met zijn CEO-schap bij SpaceX, Tesla en X.

Op de Midway-eilanden in de Stille Oceaan heeft een albatros op circa 74-jarige leeftijd nog een ei gelegd, zeggen Amerikaanse biologen. Het gaat om Wisdom, voor zover bekend de oudste vogel ter wereld die in het wild leeft.

Van deze laysanalbatros zijn op Midway beelden gemaakt. In het Amerikaans territorium is de grootste kolonie albatrossen ter wereld gevestigd. De zeevogels trekken ernaartoe om een ei te leggen.

Vogels van deze albatrossoort worden meestal maar 12 tot 40 jaar oud. Wisdom werd al in 1956 geringd, toen ze ongeveer vijf jaar was en haar eerste ei legde. In 2021 legde ze voor zover bekend voor het laatst een ei. Naar schatting heeft ze in haar leven meer dan dertig jongen gehad. Albatrossen leggen één ei per jaar.

Samen broeden en voeden

De kans dat het ei uitkomt wordt geschat op 70 tot 80 procent, zegt bioloog Jon Plissner van het reservaat op de Midway-eilanden tegen de BBC. De tot dusver oudste vogel in het wild die een ei heeft gelegd was volgens hem 45 jaar.

Laysanalbatrossen blijven meestal een leven lang bij dezelfde partner, maar omdat Wisdom zo oud is gaan de biologen ervan uit dat zij al drie partners heeft overleefd. Albatrosouders nemen het broeden en voeden samen voor hun rekening.

Amnesty International stelt als eerste grote mensenrechtenorganisatie dat er voldoende bewijs is om te zeggen dat Israël genocide pleegt in Gaza. Volgens het 300 pagina's tellende onderzoeksrapport handelt Israël met het doel om de Palestijnse bevolking geheel of gedeeltelijk te vernietigen.

Juridisch gezien ligt de lat erg hoog om volkerenmoord vast te stellen. Zo'n proces neemt vaak vele jaren in beslag. Israël wordt door meerdere landen en een groeiend aantal experts van genocide beschuldigd, en er loopt een zaak over bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag, maar het is nog niet in een rechtszaak aangetoond.

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken noemt het Amnesty-rapport volkomen onjuist. "De verwerpelijke en fanatieke organisatie Amnesty International heeft opnieuw een verzonnen rapport geproduceerd dat volledig vals is en gebaseerd op leugens", aldus het ministerie.

Israël beroept zich op zelfverdediging en stelt dat het zich houdt aan het oorlogsrecht. De Israëlische regering beschuldigt mensenrechtenorganisaties, de VN en het ICJ van vooringenomenheid.

Op basis van eigen onderzoek stelt Amnesty nu dat er sprake is van genocide tegen de Palestijnen in Gaza. Het is niet alleen aan rechters om zoiets te concluderen, zegt de directeur van Amnesty Nederland Dagmar Oudshoorn in een interview met de NOS. "Als mensenrechtenorganisatie heb je die taak ook." Het rapport moet volgens haar dienen als "wake-upcall" om het lijden van de Palestijnen te stoppen.

Het dossier bestaat uit een analyse van vijftien luchtaanvallen op burgerdoelen, ruim 200 interviews met nabestaanden, en satellietbeelden. Ook zijn meer dan honderd uitspraken van hoge Israëlische regeringsfunctionarissen en militairen geanalyseerd.

"Het is duidelijk dat Israël zich schuldig maakt aan drie van de vijf misdaden die onder genocide vallen. Het doden, toebrengen van ernstig lichamelijk of geestelijk letsel aan de leden van de groep, en het opzettelijk creëren van omstandigheden die leiden tot hun vernietiging", zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. Ze koppelt deze daden aan "de bestaande context van onteigening, apartheid en onwettige bezetting".

Tussenvonnis ICJ

In een tussenvonnis oordeelde het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in januari dat Israël mogelijk genocide heeft gepleegd in Gaza. De vaststelling of dat inderdaad zo is, is een proces dat nog jaren kan duren. Het hof eiste dat Israël er alles aan moet doen om genocide te voorkomen.

Het Internationaal Strafhof (ICC) heeft onlangs een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen premier Netanyahu en oud-minister van Defensie Gallant. Volgens het ICC zijn er voldoende aanwijzingen dat de twee Israëlische leiders zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden, zoals opzettelijk tegen Palestijnse burgers gerichte aanvallen en uithongering van de bevolking zonder militaire noodzaak.

Ook tegen Hamas-leider Masri, ook wel bekend als Deif, is een arrestatiebevel uitgevaardigd door het ICC. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor moorden, martelingen, verkrachtingen en ontvoeringen op 7 oktober 2023. Overigens zegt Israël dat het Masri al heeft gedood bij luchtaanvallen in Gaza.

In het onderzoek stelt Amnesty dat de aanslagen van Hamas op 7 oktober op geen enkele manier de acties van Israël kunnen rechtvaardigen.

Burgers worden niet ontzien

Volgens Amnesty heeft Israël bij het optreden van het leger er keer op keer niet alles aan gedaan om burgers in Gaza te ontzien. Zo wordt Palestijnen geen vrije en veilige doorgang geboden. En de evacuatiebevelen creëren volgens de mensenrechtenorganisatie onmenselijke levensomstandigheden.

"90 procent van de bevolking van Gaza kreeg het bevel om zich naar steeds kleiner wordende, onveilige stukken land te verplaatsen. Sommigen van hen moesten wel tien keer vluchten", staat in het rapport.

Humanitaire crisis

Tienduizenden Palestijnen zijn gedood in de oorlog en vele duizenden worden vermist. In deze statistieken wordt geen onderscheid gemaakt tussen militanten of burgers, maar het merendeel van de slachtoffers zijn vrouwen en kinderen. Ook woedt er een humanitaire crisis in het gebied, waar Israël bepaalt hoeveel noodhulp binnen kan komen.

Er komt uit Gaza nog maar weinig informatie naar buiten. Het noorden van de Gazastrook is door het Israëlische leger afgesloten van de buitenwereld. De elektriciteit is al meer dan een jaar door Israël uitgeschakeld en telefonie en internet worden geregeld afgesloten. Er doen nog wel tientallen lokale journalisten verslag van wat er in het gebied gebeurt, maar voor hen is het werk gevaarlijk.

Internationale oproep

Hoewel het nog lang kan duren voordat juridisch vastgesteld wordt of er sprake is van genocide in Gaza, is het volgens Amnesty van belang dat dit internationaal wordt erkend. "Landen moeten hun verantwoordelijkheid nemen om te voorkomen dat genocide plaatsvindt. En ervoor zorgen dat internationaal een staakt-het-vuren wordt afgedwongen."

Amnesty International zegt meerdere keren de uitkomsten van het onderzoek met Israël te hebben gedeeld, maar vooraf geen inhoudelijke reactie te hebben ontvangen.

Presentator Philip Freriks is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Dat kreeg hij te horen na de laatste opnames van het 25e seizoen van De slimste mens. Burgemeester van Hilversum Gerhard van den Top speldde het lintje bij Freriks op en noemde hem "van grote betekenis voor de Nederlandse publieke omroep".

Freriks is samen met jurylid Maarten van Rossem bezig aan zijn allerlaatste seizoen van de kennisquiz van KRO-NCRV. Hij begon zijn loopbaan in 1971 als correspondent voor Het Parool en meerdere publieke omroepen. Later werkte hij als correspondent in Frankrijk voor de NOS. Van 1996 tot 2009 was hij het gezicht van het NOS Achtuurjournaal.

Als initiatiefnemer van het Groot Dictee der Nederlandse Taal presenteerde hij dat dictee 26 jaar. Sinds 2012 is hij te zien als presentator van 'De slimste'. Het laatste seizoen met Freriks als presentator is vanaf 23 december te zien op NPO 1. Hij wordt opgevolgd door Herman van der Zandt.

In de laatste ijstijd, zo'n 12.800 jaar geleden, bestonden de maaltijden van de Clovis-mensen in Noord-Amerika vooral uit mammoet. Dat hebben onderzoekers van University of Alaska Fairbanks ontdekt. De studie is gebaseerd op de aanwezigheid van bepaalde stoffen in de botten van een peuter, wiens overblijfselen werden gevonden in het zuiden van Montana. Toen hij overleed, kreeg hij nog borstvoeding van zijn moeder. Daaruit blijkt dat zij mammoetvlees moet hebben gegeten.

Het is voor het eerst dat daar direct bewijs voor is. Eerder werd het eten van mammoetvlees alleen aangetoond door bijvoorbeeld te kijken naar gereedschap.

Het dieet van de moeder zou voor ongeveer 40 procent uit mammoet hebben bestaan, gevolgd door eland, bizon, kameel en paard. Slechts een klein deel bestond uit kleine zoogdieren en planten. De Colombiaanse mammoeten die tijdens de laatste ijstijd in Noord-Amerika leefden, waren ongeveer 4 meter hoog en wogen 11 ton.

Megaprooi

Ze leverden dan ook enorme hoeveelheden vlees en energierijk vet. "Eén dier kon een afhankelijke gemeenschap van kinderen, verzorgende vrouwen en ouderen dagen of zelfs weken in leven houden terwijl de jagers op zoek waren naar hun volgende prooi", aldus een van de onderzoekers.

De nieuwe inzichten ondersteunen het idee dat de Clovis-mensen jaagden op de grootste prooien in het landschap en niet op zoek gingen naar planten en kleine dieren. "De focus op mammoeten verklaart hoe de Clovis-mensen zich konden verspreiden over Noord- en Zuid-Amerika in een paar honderd jaar", zegt de onderzoeker.

Anzick Boy

Stukken van de schedel en andere botten van de peuter, die vaak Anzick Boy, wordt genoemd, werden in 1968 gevonden in een oude ingestorte schuilplaats van rotsen in de buurt van Wilsall, in de staat Montana.

Dankzij stabiele isotopenanalyse kon het eiwitgedeelte van het dieet van zijn moeder worden vastgesteld. Dat dieet leek op eiwitniveau enorm op dat van de Homotherium, een uitgestorven katachtige die op mammoeten jaagde.

De conclusies van deze studie komen overeen met eerdere archeologische vondsten. Dankzij indirect bewijs wordt al langer aangenomen dat Clovis-mensen op grote zoogdieren hebben gejaagd.

Roemenië is rondom de verkiezingen in het land het doelwit geweest van "agressieve hybride Russische aanvallen". Dat staat te lezen in vrijgegeven documenten van de Roemeense veiligheidsraad.

Aanstaande zondag gaan de Roemenen naar de stembus voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Er waren al eerder aanwijzingen voor Russische inmenging bij de verkiezingen.

Campagne via TikTok

De ultrarechtse politicus Calin Georgescu, die kritiek heeft op de EU en de NAVO, en de Russische president Poetin prijst, kwam bij de eerste ronde anderhalve week geleden onverwachts als winnaar uit de bus. De politicus voerde de afgelopen maanden niet op de gebruikelijke manier campagne, maar richtte zijn aandacht met name op sociale media, met name TikTok.

Filmpjes waarin Georgescu's boodschap werd ondersteund werden de laatste maanden in ongekende aantallen gedeeld. In slechts enkele maanden wist Georgescu vaker viraal te gaan dan de drie belangrijkste kandidaten in een jaar tijd. De Europese Commissie werd door de autoriteiten gevraagd om het gebruik van TikTok bij de campagne te onderzoeken.

De vrijgegeven documenten bevestigen nu dat er sprake was van Russische inmenging. Volgens de veiligheidsraad van het land werden de filmpjes van Georgescu op TikTok massaal door een 'statelijke actor' gepromoot via gecoördineerde accounts, aanbevelingsalgoritmes en betaalde promoties. Georgescu heeft bij de kiescommissie aangegeven dat hij geen geld heeft uitgegeven aan zijn campagne.

Ook zou Rusland achter het lekken van toegangsgegevens op Russische cybercriminaliteitsplatforms van officiële Roemeense verkiezingswebsites zitten. In totaal zijn er meer dan 85.000 cyberaanvallen geweest op communicatie-infrastructuren tijdens de verkiezingen, zegt de veiligheidsraad.

TikTok gaf eerder deze week in Brussel aan inmiddels een aantal accounts die in strijd zijn met de regels omtrent politieke content te hebben verwijderd. Veel Europarlementariërs noemen het mosterd na de maaltijd. Ook komt de actie te laat voor Marcel Ciolacu, de huidige premier van het land en oud-presidentskandidaat.

Tijdens de eerste ronde werd hij onverwachts derde en ging daarom niet door naar de tweede ronde. In een post op Facebook zegt de premier het meest geraakt te zijn door de campagne van Georgescu en te hopen dat alle schuldigen zullen boeten. Ook kondigde hij zijn steun aan voor Lasconi. Die steun kan belangrijk zijn voor aanstaande zondag.

Rusland heeft inmenging bij de Roemeense verkiezingen ontkend. Georgescu heeft nog niet gereageerd op de vrijgegeven documenten.

Een 28-jarige fraudeur is dankzij de 77-jarige Leo Goormachtig uit Arnemuiden veroordeeld tot een maand cel. De politie kon de man oppakken door Goormachtigs optreden.

In 2022 kreeg de Zeeuw een telefoontje van iemand die zich voordeed als een bankmedewerker. De man vertelde dat er een probleem was met een bankpas. Goormachtig had snel door dat het om een oplichter ging. Hij deed alsof hij zenuwachtig was en zei: "Ik ben zo zenuwachtig. Ik ben ook oud. Ik moet naar de wc."

Goormachtig liet zijn mobiele telefoon in de woonkamer liggen en belde ondertussen met zijn vaste lijn 112. Toen de fraudeur die avond bij hem aanbelde om de bankpas op te halen, stond er een agent klaar in de keuken. "Die kwam met z'n taser, richtte op hem zodat hij ging liggen. Daarna werd hij in de boeien geslagen", vertelde Goormachtig eerder aan Omroep Zeeland.

Compliment van het OM

De fraudeur moest zich gisteren voor de rechter verantwoorden. Hij kreeg een celstraf van een maand en moet een schadevergoeding betalen. Goormachtig was zelf bij de uitspraak aanwezig en kreeg een compliment van het Openbaar Ministerie: "Ze vinden het geweldig wat ik heb gedaan."

Het is niet de eerste keer dat een oplichter dankzij de Zeeuw achter tralies belandt. In maart 2023 zorgde hij er ook al voor dat een oplichter werd veroordeeld. Vier andere verdachten werden destijds vrijgesproken. Hoewel zij in de auto zaten bij de veroordeelde man, kon niet worden bewezen dat zij op de hoogte waren van de fraude.

Waarschuwing voor anderen

De aanhoudingen hebben veel indruk gemaakt op Goormachtig. Hij is voorzichtiger geworden: "Als ik ga pinnen, kijk ik achterom. Als ik niet kan slapen, speelt het filmpje zich weer af in mijn hoofd: de spanning, de agenten in de straat."

Goormachtig probeert zijn ervaring te delen om anderen te waarschuwen. Samen met de politie bezoekt hij verzorgingshuizen om ouderen te informeren over bankfraude. Zijn boodschap is duidelijk: "De bank belt niet. Die doet alles schriftelijk. Als iemand belt namens de bank, bel dan direct de politie."

De Zuid-Koreaanse president Yoon kwam gisteren geheel onverwacht met de aankondiging van de staat van beleg in zijn land. Wat volgde was een avond en nacht vol chaos en onduidelijkheden, die eindigde met het intrekken van de militaire noodtoestand door diezelfde president. Zes vragen en antwoorden over de situatie in Zuid-Korea.

Wat is er gisteren gebeurd?

In een onaangekondigde televisietoespraak riep president Yoon Suk-yeol de staat van beleg uit. Dat betekende dat het parlement en in feite de hele politiek buiten spel werden gezet. Yoon beweerde dat de oppositie er alles aan deed om de regering te dwarsbomen en het landsbestuur plat te leggen. Bovendien beschuldigde hij de oppositie, die de meerderheid heeft in het parlement, van sympathiseren met aartsvijand Noord-Korea.

Bekijk hier een deel van de toespraak:

Niet lang daarna slaagde het parlement erin om een motie aan te nemen die de staat van beleg moest opheffen. Het leger handhaafde de noodtoestand totdat Yoon die zelf zou intrekken, wat uren later pas gebeurde. Inmiddels is door de oppositie een afzettingsprocedure gestart tegen Yoon.

Waarom kwam dit als een schok?

Zuid-Korea wordt gezien als een stabiele en welvarende democratie, maar dat is het lang niet geweest. Het is een relatief jonge democratie. De laatste keer dat het land de militaire noodtoestand afkondigde was in 1979, nadat een coup werd gepleegd en de militaire leider werd vermoord. Zuid-Korea leefde toen al decennialang in een militaire dictatuur en dat werd na 1979 voortgezet.

Uiteindelijk konden de Zuid-Koreanen zich in 1987 daaraan ontworstelen en werd het een democratie. "Deze actie brengt zoveel associaties met die donkere periode terug", zei hoogleraar Koreastudies Remco Breuker in NOS Met het Oog op Morgen.

Direct na de toespraak uitten veel mensen dan ook hun ongeloof. "Dit was een actie die ik niet had verwacht in het Zuid-Korea van de 21ste eeuw", zei een Zuid-Koreaanse student gisteren bijvoorbeeld tegen de BBC.

Mensen op straat zijn verbijsterd over wat er in hun land is gebeurd:

Wat wilde Yoon met zijn actie bereiken?

Breuker stelt dat Yoon al lang onder politieke druk staat. Zo'n 19 procent van de bevolking steunt hem nog en de oppositie heeft de meerderheid in het parlement. Breuker ziet de actie van de president als een wanhoopsdaad. Zo is de begroting van zijn kabinet door het parlement "in stukken gesneden".

Ook ligt zijn vrouw onder vuur vanwege tal van schandalen. Zo heeft ze een handtas van 2000 euro als cadeau aangenomen. De Zuid-Koreaanse anti-fraudewet bepaalt dat bestuurders, en echtgenoten, geen giften van meer dan 700 euro mogen aannemen.

Verder zijn er medestanders van Yoon die midden in een afzettingsprocedure zitten en werd er al gesproken over een afzettingsprocedure tegen Yoon zelf. "Hij dacht waarschijnlijk dat dat niet tegen te houden is, dus dan moet je een andere manier vinden. Dit was blijkbaar de oplossing", zegt Breuker.

Buitenlandse media zien zijn actie eveneens als een laatste poging om grip te houden op de macht. Sinds zijn aantreden in 2022 is er volgens de BBC geen maand voorbijgegaan zonder controverse. Zo kreeg hij kritiek op hoe zijn kabinet reageerde op de verdrukking tijdens een Halloweenfeest in 2022 waarbij 159 mensen om het leven kwamen.

Maar een heel duidelijke reden waarom hij overging tot deze stap is er niet. "Ik kan het ook niet verklaren", zegt Breuker. "Dit is geen rationele, goed doordachte zet."

Wat betekent dit voor de positie van Yoon?

De kans is groot dat Yoon spoedig zelf opstapt en anders wordt afgezet. De grootste oppositiepartij en vijf andere partijen hebben vandaag een wetsvoorstel ingediend waarin ze oproepen tot de afzetting van Yoon. Een stemming over het wetsvoorstel kan vrijdag of zaterdag plaatsvinden. "Dan gebeurt er eigenlijk waar hij voor vreesde en waarom hij waarschijnlijk de coup probeerde te plegen: dan wordt hij afgezet en waarschijnlijk vervolgd", aldus Breuker. Dan kan hij rekenen op een celstraf, verwacht de hoogleraar.

Dat kan snel gaan, verwacht Breuker. Er is een grote overeenstemming dat Yoon het land niet moet leiden. Breuker denkt dat er op korte termijn een interim-president wordt aangesteld en dat er binnen een paar maanden nieuwe verkiezingen worden gehouden.

Wat betekent dit voor het land?

"Zuid-Korea heeft laten zien dat het een klap kan hebben als het gaat om de democratie", zegt Breuker. De oppositie reageerde volgens hem snel en adequaat.

"Vooral de voorzitter van het parlement heeft daarin een grote rol gespeeld. Mensen zijn snel bij elkaar geroepen en het gebouw werd gebarricadeerd tegen troepen die Yoon wilde inzetten. Er werd meteen gestemd, waardoor ze Yoon in het nauw hebben kunnen drijven."

Breuker kent Zuid-Korea als een land dat weet wat er gebeurt als je de democratie verliest: "Weg is je vrijheid."

Er werd vandaag gedemonstreerd tegen Yoon:

En voor het buitenland?

Hoewel Yoon in zijn eigen land niet populair is, wordt zijn buitenlandbeleid over het algemeen als positief ervaren. Zo zocht hij toenadering tot Japan. Ook steunde hij Oekraïne in de strijd tegen Rusland en was hij fel tegen de door Noord-Korea ingezette troepen in die strijd. Hij noemde die troepenverplaatsing "een ernstige bedreiging" voor Zuid-Korea en de gehele internationale gemeenschap.

Zuid-Korea is van oudsher zeer terughoudend met militaire steun aan een ander land. Maar vanwege de zorgen om Noord-Koreaanse troepen overwoog het land zelfs om wapens te leveren aan Oekraïne, terwijl onder de Zuid-Koreaanse wet het verboden is om dat te doen aan een land in oorlog.

De vraag is nu of de volgende president er ook zo in zal staan. De oppositie denkt daar volgens Breuker "toch echt anders over". Een ander beleid kan gevolgen hebben voor de steun aan Oekraïne.

Bekijk hier hoe de chaotische dag verliep in Zuid-Korea:

In Frankrijk is de regering gevallen na een motie van wantrouwen tegen premier Barnier. Zoals verwacht heeft de oppositie de premier weggestuurd, omdat hij het parlement wilde passeren bij een begrotingsvoorstel. Het land verkeert al langer in een politieke crisis.

Het is de eerste keer in ruim zestig jaar tijd dat het Franse kabinet wordt weggestuurd per motie. De linkse en rechts-radicale machtsblokken waren tegen de miljardenbezuiniging die Barnier had ingediend. De premier leidde een minderheidskabinet van conservatieve en centrumpartijen.

De voorzitter van het parlement maakte de uitslag van de stemming bekend:

President Macron heeft aangekondigd dat hij morgenavond een tv-toespraak houdt vanuit het presidentiële paleis. Het is niet bekend wat hij gaat zeggen. De val van het kabinet is een grote tegenvaller voor Macron, die Barnier had aangesteld als premier.

De druk op Macron om af te treden groeit, zegt zowel de rechts-radicale leider Le Pen als de links-radicale leider Mélenchon in een eerste reactie. De volgende presidentsverkiezingen staan gepland voor 2027.

Voorafgaand aan de stemming in het parlement verdedigde de 73-jarige premier zijn standpunten. "Deze begroting is niet perfect", erkende Barnier, "en is sterk verbeterd door jullie amendementen", zei hij richting de oppositie. De voorgestelde bezuinigingen zijn volgens hem in het belang van Frankrijk. Hij kreeg een staande ovatie van zijn partijleden in het parlement.

Uiteindelijk stemden 331 van de 574 parlementariërs voor de motie van wantrouwen. Minimaal 288 stemmen waren nodig om de regering weg te sturen.

Geen verkiezingen mogelijk

Er is grote onduidelijkheid over wat er nu gaat gebeuren. President Macron heeft er belang bij snel een nieuwe premier te benoemen. De begroting voor 2025 is nog niet aangenomen en het jaar is bijna voorbij.

Nieuwe verkiezingen zijn wettelijk gezien voorlopig niet mogelijk. In Frankrijk mag eens per jaar gestemd worden voor een nieuw parlement.

De vorige verkiezingen, vijf maanden geleden, werden nipt gewonnen door een alliantie van linkse partijen. Maar die wilde niet samenwerken met het machtsblok van president Macron. Beide machtsblokken hadden uitgesloten met de radicaal-rechtse Marine Le Pen in zee te gaan.

Tientallen miljarden

Macron had Barnier in september aangesteld als premier. Hij wilde tientallen miljarden bezuinigen om de staatsschuld en het begrotingstekort terug te dringen. Dat zou neerkomen op hogere belastingen en minder geld voor openbare voorzieningen.

Barnier vond die stap zo noodzakelijk dat hij aankondigde de begrotingsplannen ook zonder stemming in het parlement te gaan invoeren. Dat is grondwettelijk gezien mogelijk, maar ook omstreden omdat het parlement buitenspel wordt gezet.