NOS Nieuws - Algemeen

Bij een woningbrand aan de Willem de Zwijgerstraat in Rotterdam is gisteravond een dode gevallen. Omwonenden ontdekten de brand in de wijk Overschie toen ze een alarm hoorden afgaan.

In de woning was op dat moment een bewoner aanwezig. De bewoner werd door de hulpdiensten uit de woning gehaald, maar overleed ter plekke.

De politie meldt dat er nog onderzoek wordt gedaan naar de oorzaak van de brand.

China heeft de afgelopen maanden vier Canadese burgers geëxecuteerd. Dat heeft de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Mélanie Joly bekend gemaakt. Volgens Joly hadden zij en voormalig premier Trudeau om gratie verzocht voor de vier, die een dubbele nationaliteit hadden.

De vier waren in China veroordeeld voor drugsgerelateerde delicten. De families van de veroordeelden hebben gevraagd verder geen gegevens te delen over de zaken vanwege privacyoverwegingen.

De Chinese ambassade in de Canadese hoofdstad Ottawa laat weten dat er in China altijd zware straffen worden opgelegd voor drugscriminaliteit. Ook liet de ambassade weten dat dubbele nationaliteiten niet erkend worden in China.

Gespannen relaties

De relatie tussen China en Canada is al langere tijd gespannen. In 2018 arresteerde Canada de Chinese Huawei-topvrouw Meng Wanzhou, vlak voor belangrijke handelsgesprekken tussen de Chinese en Amerikaanse regering. De VS beschuldigde Meng ervan het handelsembargo tegen Iran te hebben geschonden en vroeg Canada om uitlevering.

Enkele dagen later werden een Canadese zakenman en een oud-diplomaat in China opgepakt op verdenking van spionage. In 2021 liet de VS de aanklachten tegen de Huawei-topvrouw vallen. Kort daarna maakte de toenmalige premier Trudeau bekend dat de twee Canadese burgers waren vrijgelaten en onderweg waren naar Canada.

Volgens mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International worden er in China jaarlijks meer executies uitgevoerd dan in de rest van de wereld bij elkaar. Doorgaans is de Chinese overheid terughoudend met het bekendmaken van het aantal opgelegde executies. In sommige gevallen besluit de overheid toch meer bekend te maken over individuele zaken, bijvoorbeeld vanwege de afschrikwekkende werking.

Bij een busongeluk in Frankrijk zijn 35 militairen gewond geraakt. Franse media melden dat vier bussen met meer dan honderd militairen in opleiding van de marine, de luchtmacht en de gendarmerie betrokken waren bij het ongeluk. Een van hen raakte zwaargewond.

De botsing werd veroorzaakt doordat de bussen remden en op elkaar botsten, schrijft de Franse tv-zender BFMTV. Waarom de bussen remden is nog onduidelijk. Ook een automobilist die achter de bussen reed kon niet op tijd remmen en raakte gewond.

Volgens de Franse minister van Justitie, Sébastien Lecornu, waren de militairen onderweg naar Parijs na een bezoek aan de luchtmachtbasis in Evreux. Een van de buschauffeurs, een militair en twee cadetten zijn in het militaire ziekenhuis van Percy opgenomen. Ze verkeren niet in levensgevaar, schrijft de minister. Dertig andere militairen zijn met lichte verwondingen naar ziekenhuizen in de buurt gebracht.

Lecornu bedankt op zijn sociale media de hulpdiensten. Franse media schrijven dat er onder meer 51 brandweerlieden uitrukten naar de plek van het ongeluk. Ook waren er meerdere medische teams aanwezig.

Het is de tweede keer in korte tijd dat er Franse militairen betrokken zijn bij een ongeval. Eerder deze week kwamen in Frankrijk twee militairen om het leven toen hun voertuig op een spoorwegovergang werd geraakt door een trein.

IJsmerk Ben & Jerry's is opnieuw in conflict over de sociale missie van het bedrijf met eigenaar Unilever. Volgens Ben & Jerry's heeft Unilever ten onrechte topman David Stever ontslagen. Het ijsmerk heeft daarom een klacht ingediend bij de rechtbank.

Unilever zegt in een reactie dat de raad van het bestuur van het ijsmerk "redelijke en voorzichtige oproepen tot evenwicht" negeerde. Volgens Ben & Jerry's hield het moederbedrijf een verklaring van het ijsmerk tegen omdat hierin kritiek op de Amerikaanse president Trump zou staan. Het is niet bekend wat het ijsmerk precies over Trump naar buiten wilde brengen.

Ben & Jerry's werd in 1978 opgericht en staat bekend om de progressieve maatschappelijke idealen waaraan het bedrijf zich verbindt. Het bedrijf spreekt zich geregeld uit over maatschappelijke kwesties en de Amerikaanse politiek.

Westelijke Jordaanoever

Het is niet de eerste keer dat het ijsmerk, dat in 2000 werd overgenomen door Unilever, overhoop ligt met het moederbedrijf. Ben & Jerry's kondigde in 2021 aan te stoppen met de verkoop van ijs in de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Een jaar later klaagde het ijsmerk Unilever aan voor het blokkeren van die boycot. Unilever verkocht de Israëlische bedrijfsactiviteiten aan een lokaal bedrijf.

In november vorig jaar klaagde Ben & Jerry's Unilever ook aan. Toen beschuldigde het ijsmerk Unilever ervan het bedrijf monddood te maken. Ben & Jerry's steunverklaringen aan de Palestijnse bevolking in Gaza zouden niet toegestaan worden door Unilever.

Vorige maand meldde persbureau Bloomberg dat de oprichters van het ijsmerk, Ben Cohen en Jerry Greenfield, overwegen het bedrijf terug te kopen. Unilever reageerde daarop dat het bedrijf niet te koop stond.

Een jury in de Amerikaanse staat North Dakota heeft geoordeeld dat Greenpeace een schadevergoeding moet betalen aan de eigenaar van een oliepijpleiding.

De totale schade bedraagt ongeveer 667 miljoen dollar. De Amerikaanse tak van Greenpeace moet het grootste deel van de schade betalen, bijna 404 miljoen dollar. Daarnaast moet de internationale tak en het Greenpeace Fund elk ongeveer 131 miljoen dollar betalen.

Volgens de jury heeft de milieuorganisatie zich in 2016 en 2017 schuldig gemaakt aan laster tegen het bedrijf en zijn er gewelddadige campagnes georganiseerd. Milieuactivisten en een inheemse bevolkingsgroep protesteerden tegen de aanleg van een oliepijpleiding in het Standing Rock-reservaat in North Dakota.

Het Texaanse pijplijnbedrijf Energy Transfer had van Greenpeace International, dat in Amsterdam is gevestigd, Greenpeace USA en het Greenpeace Fund 300 miljoen dollar aan schadevergoeding geëist.

Volgende stappen

Advocaten van Greenpeace stellen dat er geen bewijs is dat Greenpeace verantwoordelijk is voor de vertraging van de aanleg van de pijplijn. De advocaten zeggen dat de rechtszaak een test is voor het vrije woord en dat verlies van de zaak het voortbestaan van Greenpeace in gevaar kan brengen.

Greenpeace is van plan om in hoger beroep te gaan, zegt een jurist van Greenpeace tegen AP. Hij zegt dat hun werk nooit zal ophouden: "Dat is de belangrijkste boodschap van vandaag. We gaan met elkaar bekijken wat onze volgende stappen worden."

Greenpeace bestempelt het proces als een SLAPP-proces (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Met dat soort processen proberen bedrijven activisten het zwijgen op te leggen.

"We hebben een erg goed gesprek gehad", zei de Amerikaanse president Trump na een telefoongesprek met de Oekraïense president Zelensky. Ook Zelensky was positief. Hij sprak van een "openhartig en inhoudelijk gesprek".

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio en veiligheidsadviseur Waltz deden er nog een schepje bovenop. Zij noemden het telefoongesprek in een persbericht "fantastisch". In het gesprek is Zelensky akkoord gegaan met een tijdelijk, beperkt staakt-het-vuren en hebben de presidenten gesproken over de luchtafweer van Oekraïne.

Het was de eerste keer dat ze elkaar spraken sinds het bezoek van Zelensky aan het Witte Huis, dat eind vorige maand in ruzie ontaardde. De bedoeling was dat Zelensky met de Verenigde Staten afspraken zou maken over de wederopbouw van Oekraïne en de winning van grondstoffen. Als gevolg van de ruzie ontstond kilte tussen beide regeringen. De VS schortte tijdelijk de militaire steun en inlichtingen aan Oekraïne op.

Lijmpoging

Een week na het opschorten van die steun slaagde een lijmpoging bij een bijeenkomst van delegaties uit beide landen in Jeddah in Saudi-Arabië. De VS hervatte de steun en Oekraïne accepteerde een Amerikaans voorstel voor een staakt-het-vuren van dertig dagen met Rusland.

Dat staakt-het-vuren was toen nog niet aan Rusland voorgesteld. Rubio zei dat Oekraïne aangaf bereid te zijn "om te stoppen met de gevechten, te stoppen met schieten en te gaan praten". Wat Rubio betreft lag de bal vanaf dat moment bij Rusland om "ja of nee op dit voorstel te zeggen".

Energie-infrastructuur beschermen

Gisteren sprak Trump met president Poetin over dit voorstel. Na afloop maakte het Witte Huis bekend dat Poetin beloofd had om de komende dertig dagen geen energiecentrales en infrastructuur in Oekraïne aan te vallen. Het Kremlin zei dat alleen was afgesproken geen energiecentrales aan te vallen.

Ook Zelensky ging met deze afspraak akkoord, maar afgelopen nacht werd al duidelijk dat beide landen zich niet aan die afspraak hielden. Zowel Rusland als Oekraïne vielen energiedoelen van de ander aan.

Trump en Zelensky spraken vandaag ook over de elektriciteitsinfrastructuur van Oekraïne en de kerncentrales daar. Trump denkt dat de VS zou kunnen helpen om die draaiende te houden en ziet voor de VS een rol als eigenaar van de kerncentrales weggelegd. Hij stelt dat beveiliging van de Oekraïense energie-infrastructuur daarmee in goede handen is.

De Amerikaanse president zegt dat hij de wensen van Oekraïne en Rusland op één lijn probeert te krijgen. Of dat is gelukt, zullen de komende dagen uitwijzen. "We zijn op de goede weg", aldus Trump.

Oekraïne en Rusland hebben 175 gevangenen met elkaar geruild. Ook draagt Rusland 22 zwaargewonde Oekraïense militairen aan Oekraïne over "als blijk van goede wil", aldus het Russische ministerie van Defensie.

De komende dagen worden de gesprekken voortgezet in Saudi-Arabië onder leiding van de VS. De Amerikanen spreken dan met 'technische teams' uit Oekraïne en Rusland. Deze fase van gesprekken zou moeten leiden tot een breder staakt-het-vuren, te beginnen op de Zwarte Zee. De volgende fase zou een bestand zijn tussen Rusland en Oekraïne, waarin beide legers stoppen met vechten.

De provincie Zuid-Holland heeft busvervoerder Qbuzz boetes opgelegd van in totaal bijna 3,5 miljoen euro. Het bedrijf is afspraken niet nagekomen.

Qbuzz is sinds eind vorig jaar verantwoordelijk voor het busvervoer in het noordelijk deel van Zuid-Holland. Het gaat om routes in en om de steden Leiden, Alphen aan den Rijn en Gouda.

De eerste maanden verliepen chaotisch. Reizigers kregen te maken met flinke vertragingen en uitval. Ook vertelden reizigers bij Omroep West verhalen over buschauffeurs die passagiers om de weg vroegen en er een gevaarlijke rijstijl op nahielden.

"Qbuzz heeft reizigers letterlijk en figuurlijk in de kou laten staan", aldus de provincie Zuid-Holland. "Ze zijn in de steek gelaten. Daar houden we Qbuzz voor verantwoordelijk."

Touringcars en dieselbussen

In de eerste weken viel ruim 8 procent van de ritten uit. Van de bussen die wel reden, vertrok bijna de helft óf te vroeg óf meer dan drie minuten te laat. Daarvoor moet Qbuzz 1,15 miljoen euro betalen.

Het overige boetebedrag is opgelegd vanwege het type bussen waarmee werd gereden. Sommige waren niet toegankelijk voor reizigers met een rolstoel of kinderwagen, misten systemen voor reisinformatie en waren niet uitstootvrij.

Het bedrijf zette de eerste weken touringcars en tientallen dieselbussen in, omdat bijna 110 van de 140 bestelde elektrische bussen niet op tijd geleverd waren. Voor de bussen die niet aan de eisen voldeden, moet Qbuzz 2,3 miljoen euro betalen.

Geen verrassing

Qbuzz-directeur Annemarie Zuidberg bood eind januari al excuses aan voor de problematische start. De boetes komen dan ook niet als een verrassing, zegt ze nu. "Wel is de hoogte heftig voor ons, en het doet wat met het moreel van onze medewerkers."

Inmiddels heeft het busbedrijf een rituitval van 1,3 procent, zegt Zuidberg. Ook komen er steeds meer bussen en chauffeurs bij.

Reiziger merkt niks

Gedeputeerde Frederik Zevenbergen (Openbaar Vervoer) zegt dat de reiziger niets zal merken van de boetes in de vorm van bijvoorbeeld verhoogde ticketprijzen of geschrapte lijnen.

De provincie gaat het boetegeld gebruiken voor verbetering van het openbaar vervoer in de regio, bijvoorbeeld voor het opknappen van haltes. "Deze boetes zijn fors, maar volgens mij meer dan terecht", aldus Zevenbergen.

Techbedrijven Apple en Alphabet, het bedrijf achter Google, hebben Europese wetgeving overtreden, stelt de Europese Commissie. Google doet dit door zichzelf voorrang te geven in de zoekmachine en bij Apple sluiten apparaten niet goed genoeg aan op die van andere techbedrijven.

De Amerikaanse bedrijven overtreden hiermee de Digital Markets Acts (DMA): een Europese wet opgesteld om te zorgen dat zes big techbedrijven geen misbruik maken van hun machtsposities. De wet wordt sinds vorige zomer gehandhaafd. Behalve voor Apple en Alphabet geldt de wet voor Amazon, Microsoft, Meta en het Chinese ByteDance, het bedrijf achter TikTok.

De Commissie legt nog geen boetes op aan de bedrijven, maar ze moeten wel aan de slag. Anders kunnen er alsnog enorme boetes volgen, tot wel tien procent van hun wereldwijde omzet. En dat gaat bij mega-bedrijven zoals Alphabet en Apple om tientallen miljarden euro's.

President Trump noemde boetes die de EU eerder aan Amerikaanse bedrijven oplegde "een vorm van belasting". De president heeft al gewaarschuwd dat er heffingen kunnen volgen voor landen die Amerikaanse techbedrijven boetes opleggen.

'Gratis weggeven'

Het moederbedrijf van Google zet de eigen diensten bovenaan in de zoekmachine. Dit mag niet volgens de Europese wet. Google zegt dat het anders moeilijker zou zijn voor gebruikers om tussen de zoekresultaten te vinden waar ze naar op zoek zijn, bijvoorbeeld doordat Google Maps dan niet meer bovenaan mag staan.

Ook de playstore van Google, waar gebruikers apps kunnen downloaden, ligt onder vuur. Hier kunnen appontwikkelaars gebruikers niet makkelijk genoeg naar andere sites en platforms doorsturen volgens de Europese Commissie. Google stelt dat deze kritiek van de Commissie een "valse keuze creëert tussen openheid en veiligheid". Europeanen zouden hierdoor blootgesteld worden aan schadelijke software en fraude.

Ook Apple moet aan de bak. Apples producten werken niet goed genoeg in combinatie met producten van andere bedrijven. Het koppelen van een koptelefoon van een ander techbedrijf aan een iPhone moet bijvoorbeeld makkelijker worden. Apple heeft al eerder stappen ondernomen om haar systemen meer toegankelijk te maken in Europa.

Apple stelt dat de beslissingen van de Europese Commissie het bedrijf vertragen in haar innovatiemogelijkheden voor Europese gebruikers en dat het hierdoor nieuwe functies gratis weggeeft aan bedrijven die zich niet aan dezelfde regels hoeven te houden.

In meerdere steden in Turkije zijn gisteren duizenden aanhangers van de oppositie de straat opgegaan om steun te betuigen aan de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu. Hij werd eerder die dag samen met zo'n honderd anderen opgepakt.

Onder meer in Istanbul, Izmir en Ankara waren betogers op de been. Daarbij kwam het in Ankara tot confrontaties tussen de politie en de betogers. De politie gebruikte pepperspray, toen de betogers probeerden door de opgestelde politierijen heen te breken. Het is niet duidelijk of daarbij gewonden zijn gevallen.

De partij van Imamoglu, de centrumlinkse oppositiepartij CHP, had aanhangers na de arrestatie opgeroepen de straat op te gaan om hun onvrede te uiten. In Ankara liep een studentenprotest bij een universiteit uit op schermutselingen met de oproerpolitie. Daarbij zouden enkele studenten zijn opgepakt.

De autoriteiten hebben alle demonstraties in de provincie Istanbul vier dagen lang verboden. Dat weerhield aanhangers van Imamoglu er niet van om in de wijk Saraçhane in Istanbul te demonstreren. Voor het stadhuis sprak partijleider Özel de menigte toe.

De burgemeester wordt verdacht van omkoping, fraude, leidinggeven aan een criminele organisatie en hulp bieden aan een terroristische organisatie.

Partijleider Özel beschuldigt president Erdogan van het ondermijnen van de democratie. De partij had Imamoglu zondag als presidentskandidaat naar voren willen schuiven. De volgende presidentsverkiezingen staan gepland in 2028.

Imamoglu is sinds 2019 burgemeester van Istanbul. Vorig jaar maart versloeg hij in lokale verkiezingen in Istanbul de AK-partij van Erdogan. Ook in de hoofdstad Ankara won Imamoglu's CHP.

Het betonrot op de zesde verdieping was niet de oorzaak van de instorting van de Wilhelminatoren, meldt de gemeente Valkenburg na een eerste inspectie. Waardoor de 30 meter hoge toren wel bezweek, wordt nog onderzocht.

"Tijdens de inspectie is de vloer van de zesde verdieping in zijn geheel aangetroffen in het puin", zegt burgemeester Daan Prevoo. Dat wijst er volgens onderzoekers op dat betonrot niet de oorzaak is.

In 2022 werd een bouwaanvraag ingediend bij de gemeente over het betonrot. Er waren al concrete plannen om de vloer te herstellen, maar het was niet bekend wanneer de werkzaamheden zouden beginnen.

De burgemeester roept op om "op te houden met vingerwijzen" over de mogelijke oorzaak van de instorting. "Er komen overal speculaties vandaan. Ik vind dat afschuwelijk", zegt hij tegen lokale omroep Heuvelland Vandaag. "Er wordt geen rekening gehouden met de eigenaren en medewerkers. Maar ook niet met de mensen die sinds zondagochtend volop bezig zijn met het zoeken naar de oorzaak."

Hij roept op ruimte te bieden aan het onderzoek van experts. "Daar is op dit moment ook de Onderzoeksraad voor de Veiligheid bij betrokken", aldus de burgemeester. "Een volledig onafhankelijk orgaan dat zelfstandig onderzoek doet naar voorvallen om daar lessen uit te trekken."

Slachtofferhulp

Bij de instorting van de toeristische trekpleister raakte niemand gewond. Een geluk bij een ongeluk, zei Prevoo bij L1 Nieuws, want de toren was omringd door een kabelbaan, een rodelbaan en allerlei horecazaken. "Als het een paar uur later was gebeurd, had het hier vol gezeten met gezinnen", zei hij. De toren stortte zondagochtend rond 05.30 uur in.

Volgens de burgemeester zijn de eigenaren em de medewerkers van de Wilhelminatoren zwaar aangeslagen. Ze hebben slachtofferhulp ingeschakeld. "Voor emotionele steun bij het verwerken van deze traumatische ervaring."

"Mensen doen daar dagelijks hun best om vele gasten te ontvangen", gaat hij verder. "Ze zijn wat kwijt. Niet alleen de toren, maar ook hun werk. Datgene waar ze zich elke dag over ontfermden."

De Wilhelminatoren is een rijksmonument van ongeveer dertig meter hoog. Hij is gebouwd in 1906 en stond op de Heunsberg met een weids uitzicht over de omgeving.

Het was misschien wel het belangrijkste strijdtoneel van zijn presidentscampagne: de rechtbank. En ook al zijn de meeste strafzaken tegen Trump gestaakt, het strijdtoneel lijkt ook in zijn tweede termijn als president ongewijzigd. Dit keer opent de president de aanval op rechters die paal en perk stellen aan zijn beleid.

De tweede termijn van Trump heeft een ambitieuze start. Bijna dagelijks regent het plannen en presidentiële decreten in het Witte Huis. Om het beleid van zijn voorganger de nek om te draaien of om 'een nieuw, gouden tijdperk' mogelijk te maken. Maar die voortvarende start lijkt de afgelopen dagen te stranden bij de rechter.

Zo oordeelde een federale rechter dat ontslagen van trans mensen in het Amerikaanse leger voorlopig niet door mogen gaan. Een andere rechter besloot dat de ontmanteling van hulporganisatie USAID moet worden teruggedraaid omdat het in strijd is met de grondwet.

Het meest in het oog springende voorbeeld diende zich afgelopen weekend aan. Trump besloot toen een oorlogswet uit 1798 uit de kast te trekken om de uitzetting van driehonderd vermeende bendeleden uit Venezuela mogelijk te maken, zonder enige vorm van proces.

Een federale rechter stak hier een stokje voor. Toch vertrokken er uiteindelijk twee van de drie toestellen. De precieze tijdlijn van dit alles is onduidelijk. Op vragen van journalisten of Trump de beslissing van de rechter bewust heeft genegeerd komt geen duidelijk antwoord. Ook op vragen van de rechter over de precieze vertrektijden van de vliegtuigen heeft de regering nog niet gereageerd.

'Radicaal-linkse gek'

De rechter in de zaak, Joas Boasberg, moet het vervolgens ontgelden in berichten van Trump op zijn sociale media. Volgens Trump is Boasberg het zoveelste voorbeeld van een rechter die hem bewust probeert tegen te werken. Hij noemt hem "een radicaal-linkse gek" en eist zijn afzetting.

Ook van Trumps vertrouwelingen komt harde taal. Zo zegt Tom Homan, verantwoordelijk voor het grensbeleid: "Het kan me niks schelen wat de rechters ervan vinden. Het kan me niks schelen."

Plaatsvervangend stafchef in het Witte Huis Stephen Miller doet er nog een schepje bovenop. Volgens hem "proberen ongekozen en schurkachtige rechters" de tweede termijn van Trump te ondermijnen.

Elon Musk zet de rechterlijke macht weg als activisten die zich voordoen als rechters. Ook hij roept op tot het afzetten van de rechters.

Het afzetten van een rechter is zeer ongebruikelijk. Bovendien ligt de macht om een rechter uit het ambt te zetten niet bij de president maar bij het Congres.

De schrik zit er na alle aantijgingen goed in bij rechters. Fix the Court, de belangrijkste belangenorganisatie voor de rechtspraak, roept zelfs al op tot verplichte veiligheidstrainingen voor federale rechters en eist dat de beveiliging van rechters beter moet.

Hoogste rechter reageert

De felle reactie van Trump ontlokt een reactie van de hoogste rechter van het land, iets wat maar zelden gebeurt. De voorzitter van het Hooggerechtshof, John Roberts, mengt zich persoonlijk in de discussie. "Het is al ruim twee eeuwen de gewoonte dat afzetting niet een gepaste reactie is bij onenigheid over een rechterlijke beslissing. Daarvoor bestaat het normale proces van hoger beroep."

In een interview bij Fox News oogt Trump niet onder de indruk van die waarschuwing. Hij benadrukt dat er een einde gemaakt moet worden aan 'losgeslagen' rechters. Zijn woordvoerder Karoline Leavitt voegt daar vandaag nog aan toe dat Trump zich er niet bij zal neerleggen en dat ze bereid zijn om de strijd tot aan het Hooggerechtshof voort te zetten.

Hoger beroep

Hoe ver Trump wil gaan bij het uitdagen van de rechtsstaat weet niemand. Juridische experts vrezen dat er een constitutionele crisis kan ontstaan als de president een definitief besluit van een rechtbank zal negeren. Zo ver is het nog niet, in meerdere zaken gaat de Trump-regering in hoger beroep.

Een boek dat ook aan de binnenkant geïllustreerd is: de Nederlandse uitgave van het vijfde deel in de Hongerspelen-reeks valt op en dat is niet voor niets. "We moeten ons onderscheiden om de concurrentie met de Engelse editie aan te gaan", zegt uitgeverij Van Goor.

Dageraad boven de boete, het vijfde boek uit de populaire reeks van de Amerikaanse schrijver Suzanne Collins, verscheen gisteren tijdens de Boekenweek die juist dit jaar Je Moerstaal als thema heeft. Het verhaal speelt zich af in Panem, een fictief land in de toekomst op de plek waar ooit de Verenigde Staten lagen.

In het land wordt jaarlijks een dodelijk gevecht in een arena gehouden waar ruim twintig kinderen aan mee moeten doen. Alleen de winnaar blijft in leven. In het net verschenen boek worden de Hongerspelen voor de vijftigste keer gehouden en moeten twee keer zoveel deelnemers meedoen.

De Hongerspelen-reeks kent veel fans, en sinds 2012 kwamen meerdere films uit. Volgend jaar verschijnt de verfilming van Dageraad boven de boete.

Toestemming

Toen duidelijk werd dat Collins met een nieuw boek zou komen, kreeg uitgeverij Van Goor toestemming van het internationale agentschap om een speciale editie te maken. "Zij hebben ingezien dat het voor ons positief kan werken ten opzichte van de Engelse uitgave", zegt uitgever Susanne Diependaal.

Het resultaat viel volgens haar enorm in de smaak bij de Amerikanen. "Ze vinden het prachtig." In het verleden verschenen bij Van Goor al speciale edities van Check&Mate van schrijver Ali Hazelwood en van Violet, vervloekt en verwoest, het debuut van Gina Chen.

Bijzonder uitgegeven boeken zijn in zwang, zegt Job Jan Altena van Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB). "Onder een jongere groep lezers is er een enorme behoefte aan zulke mooi vormgegeven boeken." Het verbaast hem dan ook niet dat uitgeverijen met speciale edities komen. "Er is een markt voor, dus gebeurt het."

Concurrentie

Dat de uitgeverij met een speciale uitgave komt, begrijpt uitgever Myrthe Spiteri van Blossom Books helemaal. "De concurrentie met de Engelse markt is enorm", zegt Spiteri.

Vorig jaar was meer dan een op de vijf verkochte boeken in Nederland anderstalig, meestal Engels, blijkt uit cijfers van CPNB. Vaak zijn Engelse boeken goedkoper, doordat de oplages groter zijn. "Er moet voor lezers bijna een extra reden zijn om het boek in het Nederlands te kopen", aldus Spiteri.

Om die reden heeft haar uitgeverij al meermaals speciale edities uitgebracht, bijvoorbeeld bij Als de wereld wankelt van de Amerikaanse schrijver Jandy Nelson. Bij de roman loopt de illustratie op de cover door op de zijkant. Van dezelfde schrijver verscheen na tien jaar een bijzondere uitgave van de besteller Ik geef je de zon.

Goedkoper papier

Als er geen bijzondere uitgave verschijnt, kijkt Spiteri of ze boeken goedkoper kan uitbrengen. Ze kiest soms voor dun en goedkoper papier, sinds ze zag dat lezers van Engelse en Amerikaanse boeken dat juist waardeerden. "Ja, dan gaan wij dat ook doen."

Spiteri krijgt weleens de vraag waarom ze niet alleen maar Engelse boeken uitgeeft. "Ik denk dat mensen vergeten hoe belangrijk het is om te lezen in je moedertaal, omdat de focus zo ligt op hoe handig Engels is." Ze noemt sollicitatiebrieven als voorbeeld. "Om Nederlands te kunnen schrijven moet je ook in het Nederlands blijven lezen."

Diependaal benadrukt dat ze niet anti-Engels is. "Een lezer is een lezer, maar wij betalen onze rekening nu eenmaal met de Nederlandse editie. Als uitgever wil je het liefst dat mensen in het Nederlands lezen."

Bij boekhandel Broese in Utrecht wordt duidelijk dat niet iedereen van plan is dat te gaan doen. "De Engelse uitgave is helaas uitverkocht, dus ik moet nog even wachten", zegt een meisje. Ook een andere fan wil de Engelse editie, "zelfs als de Nederlandse zo'n mooie lay-out heeft. Engels trekt mij meer aan."

Een kleine 90 jaar na de oorspronkelijke film gaat vandaag de liveaction versie van Sneeuwwitje in Nederland in première. Het is een van Disneys oudste en populairste sprookjes, en al sinds het begin van de productie wordt de film omgeven door controverse.

Disney besloot zelfs de wereldwijde première, afgelopen zaterdag, klein te houden. Wat is er aan de hand, en wat zit er achter deze kritiek?

Om te beginnen wordt Sneeuwwitje, de sprookjesprinses met "haren zo zwart als ebbenhout en een huid zo wit als sneeuw", gespeeld door de Amerikaans-Colombiaanse actrice Rachel Zegler. Dat een actrice met een latino achtergrond een karakter speelt met een "huid zo wit als sneeuw" schoot rechts-conservatieve commentatoren in het verkeerde keelgat.

Achterhaald

De kritiek nam toe toen Zegler zich in 2023 uitsprak over de in haar ogen achterhaalde vertelling van het sprookje, waarin Sneeuwwitje als schoonmaakster aan het werk gaat bij de zeven dwergen en in haar slaap wordt wakker gekust door een prins. "Het is geen 1937 meer", zei Zegler. "Ze wordt niet gered door een prins en droomt niet van ware liefde. Ze droomt ervan de leider te worden die in haar zit."

Deze uitspraken gingen viraal op sociale media. Critici stelden dat Zegler geen respect had voor het eeuwenoude verhaal, in de 19de eeuw opgetekend door de Duitse gebroeders Grimm.

Bekijk hier de trailer van de film:

Filmwetenschapper Dan Hassler-Forest ziet in de hoogoplopende emoties rond de film een terugkerend verschijnsel. Toen Disney in 2022 aankondigde dat een zwarte actrice Ariël zou spelen in de remake van De Kleine Zeemeermin, bracht dat ook een golf van verontwaardigde reacties teweeg. "Mensen voelden zich verraden", aldus Hassler-Forest. "Zoiets gebeurt nu ook."

Van wieg tot graf

Volgens de filmwetenschapper komt dit soort kritiek doorgaans van twee verschillende groepen. "De eerste is een online extreemrechts trollenleger dat elke progressieve verandering als een aanval ziet. Als deze groep zegt: feminisme is een bedreiging voor onze waarden, krijg je niet veel mensen mee. Als ze zeggen: het feminisme verpest Disneyverhalen omdat alles tegenwoordig woke moet zijn, heb je meer slagkracht."

De andere groep critici bestaat volgens Hassler-Forest uit fanatieke Disneyfans die niet willen dat de sprookjes waar zij mee zijn opgegroeid, worden aangepast. "Disney heeft in de laatste twintig jaar een zogenoemde wieg tot graf-strategie ontplooid. Disney komt binnen in het leven van een kind nog voordat het kan lopen en praten en gaat daarna nooit meer weg. Dan krijg je dus ook een groep die fanatiek vasthoudt aan de oorspronkelijke producten."

Zeven dwergen

Maar de controverse rondom de film gaat verder. Game of Thrones-acteur Peter Dinklage uitte al in 2022 zijn bedenkingen bij de onveranderde rol van de zeven dwergen in de remake. "Ik was verrast toen ze vol trots een Latina actrice als Sneeuwwitje aankondigden, maar ze vast bleken te houden aan de zeven dwergen", zei Dinklage. "Dat slaat nergens op. Aan de ene kant ben je progressief, maar je vertelt nog steeds dat achterlijk ouderwetse verhaal over zeven dwergen in een grot?"

Na zijn opmerkingen ging Disney in gesprek met mensen met dwerggroei, waarna werd besloten de dwergen om te dopen tot 'magische wezens' - die er nagenoeg hetzelfde uitzagen als in de tekenfilm - en ze te animeren met de computer. Ook deze beslissing kwam Disney op kritiek te staan, dit keer van de Amerikaanse acteur Dylan Postl, net als Dinklage geboren met dwerggroei. Hij stelt dat er op deze manier geen rollen overblijven voor acteurs zoals hij.

"Als het gaat om representatie in de media, zou het juist heel goed zijn als deze ondervertegenwoordigde groep een rol krijgt", zegt communicatiewetenschapper Serena Daalmans, gespecialiseerd in representatie van minderheidsgroepen in de media. Ze verwijst naar de woorden van Postl: "Als het verhaal problematisch is, verander dan het verhaal, maar niet de personages."

Conflict Israël

Tot slot zijn er nog de tegengestelde politieke opvattingen van hoofdrolspeler Zegler en haar tegenspeler, de Israëlische actrice Gal Gadot die in de film in de huid kruipt van de koningin. Gadot is een uitgesproken medestander van Israël, terwijl Zegler openlijk de Palestijnen steunt.

Al met al verliep de aanloop naar de film allesbehalve soepel, waardoor Disney besloot de wereldpremière afgelopen zaterdag kleiner aan te pakken. De rode loper ging uit, maar de Amerikaanse mediagigant toonde de film alleen aan een select groepje fotografen en journalisten.

Het advies van filmwetenschapper Hassler-Forest aan Disney: stop met het opnieuw uitbrengen van sprookjes die hun houdbaarheidsdatum ruimschoots hebben overschreden. "De succesformule in Hollywood is: maak iets dat de mensen al kennen. Dan verdien je geld. Maar je kunt ook nieuwe films maken die beter passen bij deze tijd, zoals Frozen."

Afgelopen weekend mocht een aantal Nederlandse kinderen de film als eerste zien. Die genoten ervan:

De sloop van een aantal historische gevels in de Varkensstraat in de binnenstad van Arnhem is begonnen. De monumentale panden raakten beschadigd door de grote brand die op 6 maart in de stad woedde.

Van sommige panden staan alleen nog voorgevels en stenen binnenmuren overeind. In de panden zitten ook monumentale gedeelten.

De gemeente heeft eerst gekeken of de muren gestut en hersteld konden worden, maar dat zou veel tijd en geld kosten, "zonder garantie op succes", zei een woordvoerder daar eerder over.

Daarom is gekozen voor sloop. De ambitie daarbij is wel dat zoveel mogelijk van de historische bouwmuren en kelders gespaard blijft.

Maar als de slopers het omwille van de veiligheid toch beter vinden om het af te breken, gebeurt dat alsnog, zegt een woordvoerder van de gemeente Arnhem.

Stapsgewijs

De instabiele delen worden afgebroken. Dat begon vanochtend bij de bovenste delen van de 19e-eewse gevels en muren. Na overleg tussen de Omgevingsdienst, constructeurs en erfgoeddeskundigen werd later besloten ook de lagere delen te slopen.

Bij elke stap van de sloop is overleg tussen de uitvoerder en erfgoeddeskundigen. Het gaat stapsgewijs, zegt aannemer Dick van Dalen tegen Omroep Gelderland.

"We begonnen vanochtend met een gevel, die is nu bijna volledig weg. Vanaf toen inspecteerden we steeds een volgend pand om te kijken wat daar de staat is en wat wel en niet behouden kan worden."

De verwachting is dat de sloop in ieder geval nog tot vrijdag duurt.

Gas, water en elektra

Het grootste deel van de bewoners en ondernemers uit de Varkensstraat kan nog niet naar huis. Daarvoor moet eerst het instortingsgevaar geweken zijn, en moet alle asbest in de omgeving zijn opgeruimd.

Vervolgens moeten nutsbedrijven aan de slag om gas, water en elektra opnieuw aan te sluiten.

Israëlische troepen zijn de Netzarim-corridor, voor Palestijnen bekend als Wadi Gaza, in het midden van de Gazastrook binnengetrokken. Het leger zegt hiermee een "bufferzone" te willen creëren. Grondtroepen opereren ook in het zuiden van Gaza.

Het gaat om het eerste grondoffensief sinds het ingaan van het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas op 19 januari. Sindsdien hebben niet alle Israëlische militairen de Gazastrook verlaten, maar ze hebben de afgelopen twee maanden niet grootschalig op de grond gevochten.

Hamas noemt het nieuwe offensief een "nieuwe en gevaarlijke schending van het bestand".

Noorden en zuiden gescheiden

De Netzarim-corridor scheidt het noorden van het zuiden van de Gazastrook. Het Israëlische leger zat er lang gestationeerd en trok er zich terug als onderdeel van de eerste fase van het bestand. Door het terugtrekken konden grote aantallen Palestijnen terugkeren naar het noorden.

Arabische media melden dat Israëlische troepen de belangrijkste verbindingsweg in Gaza, de Salah el-Dinweg, hebben afgesloten en het noorden en zuiden van Gaza weer van elkaar zijn afgescheiden.

De Israëlische minister van Defensie Katz meldde eerder vandaag dat Israël weer evacuatiebevelen voor gevechtszones gaat uitvaardigen. Dergelijke evacuatiebevelen dwongen vrijwel de gehele bevolking van Gaza een of meerdere keren te vluchten tijdens de oorlog.

Het Israëlische leger heeft maandagnacht de grootschalige bombardementen op de Gazastrook hervat. Het dodental sindsdien staat op 436, zegt het ministerie van Gezondheid in Gaza. Onder hen zijn 183 minderjarigen en 94 vrouwen.

Het aantal mazelenbesmettingen in Nederland is een stuk hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Volgens het RIVM zijn de afgelopen twee weken 45 nieuwe besmettingen vastgesteld. Dat brengt het totaal dit jaar op 108.

In 2024 stond het aantal gevallen eind maart op 55. Toen passeerde het aantal meldingen pas in eind juni de honderd.

"Er is geen landelijke uitbraak", zegt een woordvoerder van het RIVM. Wel valt op dat op vier basisscholen clusters zijn ontdekt. De basisscholen liggen in de regio's Amsterdam, Rotterdam-Rijnmond, Haaglanden en Brabant-Zuidoost.

De meeste patiënten hebben de mazelen in het buitenland opgelopen. Van zeker zeventien mensen is bekend dat ze de ziekte in Marokko opliepen. Drie besmettingen zijn naar Roemenië te herleiden.

In beide landen zijn grote epidemieën gaande. "In Marokko zijn tienduizenden mensen met mazelen gemeld en meer dan honderd mensen overleden", schrijft het RIVM in zijn nieuwste update.

In 2022 en 2023 werden slechts zes en zeven gevallen van mazelen gemeld. Vorig jaar steeg het aantal mazelenbesmettingen naar 202. Het RIVM en de GGD's brengen die stijging in verband met de dalende vaccinatiegraad.

Wijkgerichte aanpak

Verantwoordelijk staatssecretaris Karremans (VWS) wil vooral inzetten op voorlichting over vaccinatie, het liefst in de eigen buurt. Er is al een wijkgerichte aanpak, waardoor ouders makkelijk goede informatie kunnen krijgen over vaccinaties en het belang ervan.

Karremans wil die aanpak versterken. "Dat anno 2025 een ziekte als mazelen steeds vaker de kop opsteekt wil ik niet accepteren. Daarmee doen we de vooruitgang die de medische wetenschap heeft geboekt teniet", zegt hij in reactie op de RIVM-cijfers.

Laatste grote uitbraak

Relatief kleine uitbraken van mazelen in Nederland komen vaker voor, zegt het RIVM. De laatste grote uitbraak was in 2013-2014, in gemeenten met een lage vaccinatiegraad. Toen meldden 2700 patiënten zich met mazelen bij de huisarts maar lag het werkelijke aantal veel hoger.

Nederlandse wetenschappers zijn dichter bij het achterhalen van de oorzaak van diabetes type 1, een ziekte waar zo'n 100.000 Nederlanders aan lijden. Hoe goed je ertegen bent beschermd, hangt af van de kleinst mogelijke genetische variatie: één enkel lettertje in het genetische alfabet. Leidse onderzoekers hebben dat ontdekt na een lange zoektocht naar de oorzaak van de ziekte.

Dankzij deze ontdekking kan diabetes type 1 (T1D) niet alleen preciezer worden vastgesteld, zeggen de onderzoekers, het maakt ook een betere voorspelling van het ziekteverloop mogelijk. De ontdekking is gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Cell.

Net als bij diabetes type 2, waarbij ook levensstijl een belangrijke rol speelt, is de aanleg voor type 1 grotendeels erfelijk. Bij type 1 valt het immuunsysteem de cellen in het lichaam aan die insuline produceren. Er bestaat op dit moment nog geen geneesmiddel tegen de aandoening, wat levenslange toediening van insuline nodig maakt.

De ontdekking biedt ook zicht op een nieuw soort behandeling voor diabetes type 1. Met behulp van de revolutionaire gentechniek Crispr-cas is het mogelijk om heel precies stukjes DNA weg te knippen en te vervangen door een ander stukje. Er is al vooronderzoek gaande met stamcellen om die ingreep ook mogelijk te maken voor diabetes type 1.

Frappant

De publicatie komt uit de koker van diabetoloog Bart Roep van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij doet al meer dan 30 jaar onderzoek doet naar de oorzaak van diabetes type 1. Roeps toenmalige promovendus René van Tienhoven kwam de variant op het spoor toen hij genetische data aan het doorspitten was.

"Eén stukje kwam me bekend voor uit ander onderzoek", vertelt Van Tienhoven. "Ik dacht: hé, dat is frappant. Ik had nog niet het idee dat het iets groots was, maar Bart sprong bijna een gat in de lucht toen ik het liet zien."

De ontdekking hangt samen met een minuscule variatie op het gen voor insuline, het hormoon dat suikers uit het bloed haalt. Veertig procent van de Nederlanders heeft de beschermende variant. Zonder die variant kan het immuunsysteem de cellen die insuline produceren aanvallen als ze overwerkt raken.

Stap naar mogelijke genezing

Al tijdens zijn studie viel het Roep op dat bij diabetes vooral symptomen worden bestreden, in plaats van op zoek te gaan naar de oorzaak, zodat genezing mogelijk wordt. Hij noemt de ontdekking van de beschermende genetische factor dan ook "de kroon op mijn werk", en een belangrijke stap op weg naar mogelijke genezing.

De Leidse wetenschappers onderzoeken nu of de gevonden variant ook kan verklaren waarom bepaalde behandelingen wel of niet werken, en bij wie. Als dat inderdaad zo is, kunnen behandelingen meer worden toegesneden op individuele patiënten, een aanpak die bekendstaat als gepersonaliseerde geneeskunde.

De partijleider van de grootste oppositiepartij in Turkije beschuldigt de Turkse president Erdogan van het ondermijnen van de democratie na de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu. De burgemeester wordt gezien als een van de belangrijkste politieke tegenstanders van Erdogan.

Imamoglu werd vanochtend samen met zo'n honderd anderen opgepakt. Volgens de Amerikaanse zender CNN waren er tientallen politieagenten bij het huis van de burgemeester om de arrestatie te verrichten. De Turkse justitie verdenkt Imamoglu van omkoping, fraude, leidinggeven aan een criminele organisatie en hulp bieden aan een terroristische organisatie.

De partij van Imamoglu, de centrumlinkse oppositiepartij CHP, schuift zondag een presidentskandidaat naar voren voor de verkiezingen in 2028. Imamoglu had volgens partijleider Özel de beste papieren om de partijverkiezing te winnen. Hij werd vorig jaar herkozen als burgemeester van Istanbul, na verkiezingen waarbij Erdogan zijn grootste verkiezingsnederlaag ooit leed.

Zorgen over rechtsstaat

"Democratie was een trein en Erdogan stapte er alleen in zolang het hem uitkwam", zegt Özel tegen Turkse media. "Nu is hij uit die trein gestapt." Ondanks de arrestatie van Imamoglu is de partij nog steeds van plan om de verkiezing van de presidentskandidaat dit weekend te laten doorgaan.

In een reactie op de woorden van Özel benadrukt de Turkse minister van Justitie Tunc dat Turkije een rechtsstaat is met onafhankelijke rechters en dat spreken van een staatsgreep "gevaarlijk en verkeerd" is. Volgens de minister houden de arrestaties geen enkel verband met de positie van Erdogan.

Eind 2024 oordeelde de Europese Commissie juist dat Turkije aan het afglijden is op het gebied van democratische normen en de rechtsstaat. Het jaar ervoor toonde de Commissie zich ook al bezorgd. Die wees toen op een gebrek aan duidelijke regels voor het aanstellen van nieuwe rechters en openbaar aanklagers.

Landelijke protesten

Op meerdere plekken in Turkije vonden na de arrestaties demonstraties plaats. Zo stonden zo'n honderd mensen te demonstreren bij het politiebureau in Istanbul waar Imamoglu wordt vastgehouden. "We kwamen hier om de burgemeester te steunen. Ze hebben hem onterecht gearresteerd", zegt een medewerker van de gemeente Istanbul die het protest bijwoonde.

Ook voor het hoofdkantoor van de CHP in hoofdstad Ankara sprak parlementslid Deniz Yücel aanhangers toe. "De regering gaat over op tirannie, omdat ze weten dat ze geen verkiezingen meer kunnen winnen", zei hij. In het parlementsgebouw in Ankara organiseerden CHP-volksvertegenwoordigers ook een protest. Ze verzamelden zich tijdens de vergadering gezamenlijk achter het spreekgestoelte.

Volgens de minister van Justitie is "de straat niet de plek om gerechtigheid te beschermen". De autoriteiten hebben alle demonstraties in de provincie Istanbul de komende vier dagen verboden. Dat verbod weerhield aanhangers van Imamoglu er niet van om de straat op te gaan.

Europese politici bezorgd

Leden van de Tweede Kamer in Nederland reageren bezorgd op de arrestaties. D66-Kamerlid Paternotte noemt de arrestaties "gewoon dictatorgedrag". "Nu de ogen van de wereld gericht zijn op oorlogen grijpt Erdogan zijn kans om de man op te sluiten die later deze week de oppositieleider zou worden", zegt Paternotte.

NSC-Kamerlid Kahraman spreekt van zorgwekkende ontwikkelingen in Turkije. "De huidige regering moet transparante en eerlijke verkiezingen garanderen en geen acties ondernemen om dit te ondermijnen."

Ook de Franse minister van Buitenlandse Zaken heeft zijn zorgen geuit. "De arrestaties van vandaag zullen waarschijnlijk ernstige gevolgen hebben voor de Turkse democratie", aldus de minister. Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de arrestatie een "ernstige tegenslag" voor de democratie.

De Tweede Kamer wil nieuwe regels voor kansspelen en gokken, want de legalisering van de gokmarkt is deels mislukt. Door het legaliseren, in 2021, zijn er veel gokverslaafden bijgekomen, onder wie jongeren en mensen met psychische en gedragsproblemen.

Ook zijn, anders dan de bedoeling was, de illegale goksites niet uitgebannen. De legale gokmarkt zegt het moeilijk te hebben door concurrentie van buitenlandse illegale aanbieders en de kansspelbelasting.

Volgens de Kansspelautoriteit (de toezichthouder) gaat er bijna een miljard euro per jaar naar online gokken, waarvan de helft naar illegale goksites. Mensen spelen daar bingo, roulette of blackjack 'in het casino' of wedden op sportwedstrijden.

De belangrijkste betrokkenen kwamen vandaag langs in de Kamer om te vertellen wat er kan worden gedaan om de situatie te verbeteren. Ook de verslavingszorg was uitgenodigd.

Twee legale aanbieders van online kansspelen waarschuwden de Kamerleden voor de toename van illegale aanbieders. Deze opereren vanuit het buitenland en hoeven zich niet te houden aan de afspraken om het gedrag van spelers in de gaten te houden.

Nederlandse bedrijven moeten bijhouden of mensen niet te veel geld vergokken en het gesprek aangaan met gokverslaafden. Spelers met grote problemen kunnen via een centraal register uitgesloten worden van goksites.

Bestuurders van deze bedrijven lieten aan de Kamerleden zien hoe de illegale goksites te werk gaan:

Strenge overheidsregels jagen spelers naar de illegale sites, zeggen de bedrijven. Op internet zijn advertenties voor deze sites gericht op Nederlandse consumenten overal te zien.

Op die illegale sites kun je via iDEAL geld overmaken, waardoor het een legale indruk maakt. Door mensen over te halen hun apps te downloaden kunnen de illegale gokbedrijven hun dag in dag uit pushberichten sturen.

Nationaal rapporteur verslavingen Schellekens wil een grotere rol van de overheid, net als bij roken en alcoholgebruik. "We hebben nu ook een wietexperiment. Het mag er allemaal zijn, als je als overheid maar wel zorgt voor mensen die er niet mee om kunnen gaan. Dat kun je niet alleen aan de markt overlaten."

De verslavingszorg denkt dat de minimumleeftijd voor online gokken verhogen van 18 naar 21 jaar kan helpen, omdat veel mensen er dan later mee beginnen. En alle gokreclames moeten verboden worden. Die maatregelen moeten wel snel komen, zegt Floor van Bakkum van Jellinek. "Het gaat op deze manier nog jaren duren. We maken ons ernstig zorgen over de hoeveelheid verslaafden die wij in de tussentijd op ons bordje krijgen."

De legale bedrijven en de verslavingszorg zijn het over veel maatregelen eens. Telecom- en internetbedrijven als Meta en Google moeten meewerken aan het blokkeren van illegale goksites en hun advertenties. En banken moeten niet langer meewerken aan betalingen voor illegale goksites.

Ervaringsdeskundige en hulpverlener Marco Smit wil voorlichtingscampagnes van de overheid. Het belangrijkst vinden zij allemaal dat de Kansspelautoriteit illegale sites op zwart moeten kunnen zetten.

Dat wil de Kansspelautoriteit zelf ook, zegt voorzitter Michel Groothuizen. "We willen beter en sneller kunnen doorbijten." Ook valse id's om de leeftijdsgrens van 18 jaar te omzeilen moeten worden aangepakt, vindt hij.

Bij de legale casino's gaat ook nog niet alles volgens de wet, zo bleek vorig jaar nog bij een test met mysteryshoppers. Groothuizen: "Maar vergeleken met de illegale markt is dat een heilige wereld."

In het rioolwater van Amsterdam werden vorig jaar de hoogste concentraties gemeten van drugs zoals MDMA, ketamine en cannabis van heel Europa. Ook in andere steden in Nederland waren de waardes hoog.

Dat blijkt uit onderzoek van het Europese drugsagentschap EUDA. Vooral MDMA, de werkzame stof in xtc-pillen, werd in veel Nederlandse steden gemeten. Na Amsterdam volgen Rotterdam, Utrecht en Groningen.

Voor het onderzoek werd het rioolwater van 128 Europese steden in 26 landen onderzocht op de stoffen MDMA, cocaïne, amfetamine, ketamine, methamfetamine en cannabis. De eerste drie drugs werden vorig jaar gemiddeld vaker gemeten dan in 2023.

Resten van cocaïne werden van alle Europese steden het vaakst gemeten in het rioolwater van Antwerpen. Amsterdam staat op de derde plek, na het Spaanse Tarragona, schrijft stadsomroep AT5.

Pieken in het weekend

De metingen laten voor de drugs MDMA, cocaïne en ketamine pieken zien in het weekend en op de maandagen. Dat duidt er volgens de onderzoekers op dat deze drugs vooral in de vrije tijd worden gebruikt.

Bij methamfetamine daarentegen, ook bekend als crystal meth, is het gebruik gelijkmatiger verdeeld. Dat duidt erop dat deze drug ook veel doordeweeks wordt gebruikt. Crystal meth kan zorgen voor een energiek en alert gevoel.

De onderzoekers noemen het "opmerkelijk" dat alle zes onderzochte illegale drugs in bijna elke deelnemende stad werden gevonden. In absolute zin wordt cannabis net zoals andere jaren nog steeds het meest gebruikt.