NOS Nieuws - Algemeen

Minister Faber weigert excuses te maken voor het niet tekenen van vijf lintjesvoordrachten voor COA-vrijwilligers, maar ze legt zich erbij neer dat premier Schoof wel bereid is om die tegoed te keuren. "Ik zal me er niet tegen verzetten", zei ze in het vragenuur in de Tweede Kamer. "Het kabinet spreekt met één mond en de kwestie is daarmee wat mij betreft afgedaan."

Maar dat geldt niet voor de Kamer, die er morgenochtend over verder wil debatteren met Faber en premier Schoof. Een groot deel van de oppositie is boos over de opstelling van de minister en stelt ook de vraag of de eenheid van kabinetsbeleid toch niet in het geding is.

Volgens de aanvrager van het debat, Klaver van GroenLinks-PvdA, zal de vertrouwensvraag aan de orde komen als Faber zich niet anders opstelt. Dat houdt in dat er een motie van wantrouwen boven de markt hangt, waarmee een bewindspersoon kan worden weggestuurd. Vooralsnog zijn er geen signalen dat een van de coalitiepartijen een dergelijke motie zal steunen, waardoor er dus geen meerderheid voor is.

Ter voorbereiding op het debat heeft Premier Schoof volgens Haagse bronnen een gepland bezoek aan België afgezegd, naar verluidt spreekt hij vanavond met coalitiepartijen en Faber over de ontstane situatie.

Geen stempelmachines

Vanmiddag zei Faber in de Tweede Kamer dat ze een signaal wilde geven dat de "aanhoudende asielstroom moet worden gekeerd" door haar handtekening niet te zetten. "Ik sta daar nog steeds achter. Ministers zijn geen stempelmachines. Als ik iets niet wil tekenen dan teken ik niet." Faber benadrukte dat het tekenen door Schoof namens het kabinet is en daarmee dus ook namens haar.

Oppositiepartijen stelden in het debat evenwel dat de eenheid van kabinetsbeleid wel degelijk op het spel staat. "Die is met deze opstelling failliet", zei Klaver van GroenLinks-PvdA. Bontenbal van het CDA zei ook dat op deze manier de "vertrouwensvraag" op tafel komt. "Hoe denken ze dat ze met één mond spreken?", vroeg ChristenUnie-leider Bikker zich af.

Grove schande

Verschillende partijen vroegen expliciet om excuses, maar daar wil Faber niks van weten. De minister stelde "het probleem niet te zien". D66-leider Jetten noemde Faber "een grove schande voor het ministerschap". SP-leider Dijk stelde dat de minister "de stoere dame" aan het uithangen is.

Coalitiepartijen waren milder in hun opstelling. VVD-Kamerlid Aartsen riep Faber op om "iets volwassener" te doen, Boomsma (NSC) vindt dat ze aan het werk moet gaan "en hou op met deze onzin".

Zo botste de Tweede Kamer met Faber:

PVV-leider Wilders noemde het "werkelijk krankzinnig" dat er toespelingen worden gemaakt op een motie van wantrouwen over het niet toekennen van lintjes. Of hij de stekker uit het kabinet trekt als Faber wordt weggestuurd, wilde hij niet zeggen. "Dat is niet aan de orde."

Gisteren werd duidelijk dat Schoof en minister Uitermark (Binnenlandse Zaken) bereid zijn om de voordrachten voor de koninklijke onderscheidingen aan vijf oud-vrijwilligers van het COA te tekenen, nadat Faber dat had geweigerd. "Om de goede werking van het decoratiestelsel te waarborgen", was daarbij de uitleg van Schoofs ministerie.

Afgelopen weekend kwam naar buiten dat Faber de voordrachten niet ziet zitten, omdat ze vindt dat het werk van de vrijwilligers (helpen bij de opvang van asielzoekers) "haaks staat op haar beleid". Het COA voert in opdracht van Fabers ministerie de wettelijke taak uit om onderdak te bieden aan asielzoekers. Dat is de reden dat de minister van Asiel en Migratie was gevraagd om de voordrachten te ondertekenen.

Ook binnen het kabinet zijn er twijfels over de eenheid van kabinetsbeleid:

De ongebruikelijke opstelling van de PVV-minister leidde de afgelopen dagen tot sterk afwijzende reacties, ook bij de coalitiepartners VVD, NSC en BBB. Net als veel oppositiepartijen stelden ze dat Faber het toekennen van onderscheidingen onnodig politiek maakt.

Gerichte argumenten

Of iemand in aanmerking komt voor een lintje wordt bepaald door het zogeheten Kapittel voor de Civiele Orden. Daar gaat een lang traject aan vooraf. Als burgers vinden dat iemand een onderscheiding moet krijgen kunnen ze dat melden bij de gemeente.

De burgemeester en de commissaris van de Koning moeten vervolgens hun goedkeuring geven, waarna de aanvraag wordt doorgestuurd naar het Kapittel. Een minister neemt de adviezen van het Kapittel eigenlijk altijd over.

Als de minister ervan wil afwijken "dan moet hij hiervoor gerichte argumenten aanvoeren", staat op de website van het Kapittel. Het zetten van een handtekening en het nemen van een koninklijk besluit zijn normaal gesproken een formaliteit.

Bij recreatieplas het Valkenburgse Meer bij Leiden is een deel van de oever ingestort. Daardoor dreigen volgens de brandweer problemen met een grote gasleiding en elektrische kabel.

Onder meer een wandelpad en bomen zijn in het water terechtgekomen. De oever loopt vlak langs de spoorlijn van een historische stoomtrein. Het gebied is afgesloten. Hoe de oever heeft kunnen instorten, is nog niet duidelijk.

Hulpdiensten zijn met meerdere eenheden aanwezig. "We zijn nu aan het inventariseren wat deze situatie nodig heeft om opgelost te worden", zegt de veiligheidsregio. Voor zover bekend is er niemand gewond geraakt.

Meer stuk groter

Bij een surfschool die aan het meer zit, zagen ze vanochtend opeens veel politie langskomen. "Ik ben gaan kijken en toen zag ik alle bomen in het water liggen", vertelt een medewerker van de surfschool aan Omroep West.

Hij zag dat de grond was weggezakt. "Het meer is een stuk groter geworden. Zover ik het nu kan inschatten is de walkant dusdanig ingestort dat het nog drie meter van de rails ligt."

Bijna 400 keer is er sinds 1961 een bemenste ruimtevlucht gelanceerd, maar nog nooit kwamen die missies over de Noord- en Zuidpool. Tot vandaag: vannacht is een SpaceX-capsule met vier astronauten in een baan rond de polen gebracht voor een bijzondere missie die drie tot vijf dagen gaat duren.

De missie heet Fram2. Fram betekent 'voorwaarts' in het Noors, en was de naam van een schip dat legendarische poolreizigers als Fridtjof Nansen en Roald Amundsen rond 1900 naar de Noord- en Zuidpool bracht.

De Fram2-ruimtevlucht is er niet alleen naar vernoemd, er is zelfs een stukje van het dek van het originele stoom- en zeilschip aan boord. Ook tijdens de ruimtereis van de Fram2 staan de Arctische en Antarctische gebieden centraal. De vier ruimtevaarders zullen er vooral veel spectaculaire beelden van delen, maar doen ook onderzoek.

Hun Falcon 9-raket verliet het lanceerplatform in Florida vannacht om 03.46 uur Nederlandse tijd:

De commerciële vlucht wordt geleid door de in China geboren, naar Malta verhuisde missiecommandant Chun Wang, die zijn fortuin vergaarde op de cryptomarkt. Gefilmd wordt er door Jannicke Mickelsen. Ze is de eerste Noorse astronaut ooit en een filmmaker die vaker draaide onder uitdagende omstandigheden.

De andere twee zijn de Duitse piloot Rabea Rogge en de Australische missiespecialist Eric Philips. Alle vier hebben ze poolreizen gemaakt.

De crew zal de komende dagen ook 22 experimenten doen die niets met de polen te maken hebben, variërend van het laten groeien van paddenstoelen in gewichtloosheid tot het maken van röntgenfoto's van het menselijk lichaam in de ruimte.

De Crew Dragon-capsule zal niet aankoppelen bij het ISS (dat zich ook niet in een polaire baan bevindt). De commerciële vluchten met een SpaceX-capsule, georganiseerd door Axiom Space, deden dat wel.

Andere privaat georganiseerde ruimtereizen, zoals de Inspiration4- en Polaris Dawn-missies vlogen evenals Fram2 solo. Ook op die vluchten gebeurde iets bijzonders: de Inspiration4-astronauten kregen in 2021 een grote uitkijkkoepel mee en tijdens Polaris Dawn vond in 2024 de eerste commerciële ruimtewandeling plaats.

Bij terugkeer zal de Fram2-capsule landen in de Stille Oceaan. Daarna volgt een laatste medisch experiment: de astronauten zien vrijwillig af van medische assistentie die na een ruimtevlucht gebruikelijk is, terwijl hun lichaam weer moet wennen aan de zwaartekracht.

Vanaf vandaag gelden nieuwe regels voor spermadonoren. Elke donor krijgt een speciale code met hieraan verbonden maximaal twaalf moedercodes, die landelijk worden geregistreerd. Op het moment dat er aan die twaalf codes een moeder is gekoppeld, mag de donor niet meer worden ingezet voor een behandeling in Nederland.

De wetswijziging moet voorkomen dat een zaaddonor te veel kinderen krijgt bij verschillende moeders. Volgens voorzitter Ties van der Meer van de Stichting Donorkind is de verandering belangrijk. "Omdat de regels eerst niet goed werden gehandhaafd, was de kans op incest groot. Sommige donorkinderen kunnen niet zorgeloos daten, omdat ze niet goed weten hoeveel broers of zussen ze nou echt hebben."

Tot vandaag kon niet goed worden gecontroleerd hoeveel kinderen een donor had verwekt, vertelt Van der Meer. "Sinds 2004 is er een nationaal register, maar geen overzicht van hoeveel kinderen er per donor waren. Er werd toen gedacht: dat is privé. Wij denken dat dat een slechte keuze is geweest."

Dokters beloofden sinds de jaren 80 dat er maximaal 25 kinderen per donor zouden worden verwekt. Dat was de afspraak. In 2018 veranderde dat naar maximaal 12 gezinnen per donor, omdat ouders soms graag een biologisch broertje of zusje voor hun ivf-kind willen.

Tientallen broers en zussen

De afgelopen jaren bleek dat met die afspraken soms grof de hand werd gelicht. Artsen deden niet wat ze beloofden en verwekten in sommige gevallen met hun eigen zaad tientallen kinderen. Jan Karbaat werd zo als eerste bekend en later kwamen onder meer de praktijken van de gynaecologen Jan Wildschut en Jos Beek aan het licht.

Omdat er maar matig werd gecontroleerd op hoeveel kinderen een donor verwekte, kon ook een massadonor als Jonathan Meijer via meerdere Nederlandse klinieken zijn gang gaan en veel meer zaad doneren dan de bedoeling was. Een overzicht van hoeveel kinderen er per donor worden verwekt, komt er daarom nu dus wel.

Vruchtbaarheidsklinieken hebben de afgelopen maanden lijsten aangelegd met de namen van kinderen per donor. Dat is ingewikkelder dan het lijkt, omdat een donor aan verschillende klinieken sperma geleverd kan hebben. Ook komt het vaak voor dat klinieken sperma uitwisselen. Vanwege de privacy werd daarvan tot nu toe niets genoteerd.

Met terugwerkende kracht

Het nieuwe systeem moet daar verandering in brengen en de veiligheid bij dit gevoelige onderwerp vergroten. "Eindelijk komt er nu een echt betrouwbare maat op hoeveel halfbroers en - zussen je hebt als donorkind", zegt Van der Meer van de Stichting Donorkind.

En het gaat in met terugwerkende kracht, vertelt hij. "Dat betekent dat er vanaf 2004 duidelijkheid gaat komen. Donorkinderen kunnen vanaf volgende maand gaan opvragen hoeveel halfbroers en -zussen ze hebben. De komende tijd gaan we erachter komen of de dokters zich aan de afspraken hebben gehouden."

"We hebben al best wat signalen dat dat niet altijd is gebeurd", zegt Van der Meer. "We hopen eigenlijk dat mensen dan benaderd worden door de klinieken of de overheid, maar het is in ieder geval zo dat alle ouders, kinderen en donoren dat zelf kunnen gaan opvragen. Dus duidelijkheid gaat er sowieso komen."

Zorgvuldig helpen

Het nieuwe systeem gaat wel de excessen tegen, verwacht Van der Meer. De vraag naar zaaddonoren neemt ondanks de verhalen erover toe. Het Medisch Centrum in Utrecht kwam pasgeleden nog met een campagne om mannen aan te sporen zich te melden als zaaddonor.

"Mannen die willen doneren, willen graag een ander helpen en zeggen vrijwel allemaal dat ze het ontzettend belangrijk vinden dat het zorgvuldig wordt gedaan", zegt Van der Meer. "Juist doordat het met deze registratie betrouwbaarder wordt om te doneren, heb je kans dat meer mannen dat willen. Een echt goed, verantwoord en veilig idee, wat zorgt voor minder fraude."

Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer is voor een algeheel vuurwerkverbod. In de Tweede Kamer staat nu ook regeringspartij NSC achter een verbod op siervuurwerk, zo is in een fractievergadering besloten.

Daarmee willen 94 Kamerleden dat er een einde komt aan de vuurwerktraditie. Dit voorstel heeft ook voldoende steun in de Eerste Kamer. Het is nog niet te zeggen wanneer het vuurwerkverbod ingaat.

NSC was lange tijd tegen een algeheel vuurwerkverbod, maar vindt nu ook de veiligheid van de politie en hulpverleners belangrijker dan het overeind houden van de vuurwerktraditie. "We willen een veilige traditie en dat kan niet meer. Het risico is te groot voor politie, brandweer en hulpverleners", zegt Kamerlid Bruyning.

NSC stelt wel als voorwaarde dat er georganiseerde vuurwerkshows moeten komen.

Na de laatste jaarwisseling is in de Tweede Kamer het aantal voorstanders van een vuurwerkverbod in rap tempo gestegen. Er waren meer dan 8000 incidenten met meer geweld tegen de politie en andere hulpverleners. De politie deed opnieuw een oproep op te stoppen met de verkoop, omdat ook lokale vuurwerkverboden niet echt helpen.

Eerst ging het oppositiepartij CDA om en noemde de "verhuftering" bij de jaarwisseling "onacceptabel". Regeringspartij VVD zei in januari nog voor een "dilemma" te staan en het onderwerp eerst goed te willen bespreken.

Vorige week steunde de VVD onder voorwaarden een wetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren om zo snel mogelijk een totaalverbod in te voeren. "Alle gesprekken die wij hadden met politiemensen en brandweermensen, die gaan je niet in de koude kleren zitten", verklaarde VVD-Kamerlid Michon het nieuwe standpunt.

Bij die voorstanders kunnen worden gerekend: GL-PvdA, Partij voor de Dieren, VVD (onder voorwaarden dus), NSC, CDA, D66, ChristenUnie, Volt en SGP. Onder meer de twee andere regeringspartijen PVV en BBB, en oppositiepartij SP zijn tegen een verbod.

Compensatie voor vuurwerkverkopers

De VVD eist wel dat er een effectief handhavingsplan komt en dat illegaal vuurwerk hard wordt aangepakt. Ook de vuurwerkbranche moet worden gecompenseerd. De ondernemers willen 895 miljoen euro van de overheid, omdat ze geïnvesteerd hebben in veilige opslag en nu hun inkomen dreigen te verliezen.

Het is nog niet zeker of het lukt om het vuurwerkverbod dit jaar in te laten gaan. PVV-staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu moet het verbod voorbereiden en zegt zeker anderhalf jaar nodig te hebben. Hij denkt aan een compensatie van 100 tot 150 miljoen voor de vuurwerkbranche, maar ziet ook problemen om dat rond te krijgen. Het mag niet als staatssteun worden gezien.

Aanpak onruststokers

De Tweede Kamer debatteert donderdag over het vuurwerkverbod en dan wordt misschien meer duidelijk over het vervolg. Ook wordt dan het standpunt van oppositiepartij Denk (drie zetels) duidelijk.

De tegenstanders van een verbod benadrukken dat het gevaarlijke knalvuurwerk al is verboden en dat er geen einde mag komen aan de Nederlandse traditie. De partijen willen harder inzetten op de aanpak van onruststokers, die politie en hulpverleners belagen.

De Grevelingendam bestaat vandaag precies zestig jaar. Schouwen-Duiveland kreeg met de dam als laatste Zeeuwse eiland een vaste verbinding met de rest van Nederland.

De dam werd na de Watersnoodramp aangelegd om de stroming te verminderen en zo de aanleg van andere dammen te vereenvoudigen. De komst van de Grevelingendam had grote gevolgen voor het dagelijks leven in Schouwen-Duivenland.

"Voor veel mensen betekende het een enorme verandering", zegt directeur Siemco Louwerse van het Watersnoodmuseum. "Ze konden opeens veel makkelijker reizen, nieuwe plekken ontdekken en hadden toegang tot voorzieningen waar ze eerder niet zomaar naartoe konden. Sommige mensen maakten voor het eerst in hun leven een uitstapje naar een andere stad."

Bekijk hier de beelden van de opening 60 jaar geleden:

Door de verbinding raakten de Zeeuwen beter met elkaar verbonden, zegt Louwerse. Ook andere eilanden werden beter bereikbaar. Zo konden mensen van Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee bijvoorbeeld makkelijker naar elkaar toe komen.

"Dit had zelfs sociale gevolgen: er ontstonden huwelijken tussen mensen van beide eilanden, simpelweg omdat men elkaar nu makkelijker kon ontmoeten. Dat laat wel zien hoe ingrijpend de komst van de dam was voor het dagelijks leven."

De aanleg van de dam bracht ook een zekere vrees met zich mee. Auteur Corine Nijenhuis sprak voor haar boek Een nieuwe tijd met tal van bewoners van Zeeuwse dorpen en steden. Ze kwam erachter dat de aanleg van de Deltawerken, waaronder dus de Grevelingendam, zestig jaar geleden naast opluchting ook spanning veroorzaakte.

"Neem de eilanden Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland", zegt ze tegen Omroep Zeeland. "Zo dicht bij elkaar, maar ieder met een eigen identiteit, opgebouwd in heel veel jaren. Nu voor iedereen binnen handbereik. Het kon niet anders dan dat daar vermenging zou gaan plaatsvinden en daar zat niet iedereen op te wachten."

De komende tijd wordt bij de opening van de Grevelingendam stilgestaan.

Bij een grote operatie tegen de maffia zijn in Italië en Duitsland bij elkaar 29 aanhoudingen verricht. De meeste arrestanten zijn opgepakt in Italië, bericht de Italiaanse politie.

De verdachten zijn vanochtend aangehouden in verschillende regio's in Italië. Ze zouden banden hebben met de 'ndrangheta, de maffia die zijn oorsprong heeft in Calabrië.

In Duitsland zijn aanhoudingen en invallen gedaan in de deelstaten Baden-Württemberg, Rijnland-Palts, Noordrijn-Westfalen en Saarland.

Volgens Duitse media waren er bij die operatie honderden politieagenten betrokken. Het Italiaanse persbureau ANSA bericht dat onder de arrestanten advocaten en accountants zijn.

De 'ndrangheta is een van de grootste en machtigste maffia-organisaties van Italië, met contacten en activiteiten in de hele wereld. De maffia verdient zijn geld vooral met de handel in drugs, vooral cocaïne.

Na ruim 70 jaar hebben Curaçao en Sint-Maarten een nieuw betaalmiddel. De Antilliaanse gulden, sinds 1952 de munt van de twee eilanden, maakt plaats voor de Caribische gulden.

Volgens directeur-secretaris Leila Matroos van de Centrale Bank van Curaçao en Sint-Maarten (CBCS) wordt de oude munt vervangen door "iets van ons". "Met trots presenteer ik u de Caribische gulden, onze nieuwe munteenheid. Het is een moment om stil te staan, bij wat we samen hebben bereikt."

Zeeleven

De landen zijn onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden, maar hebben sinds oktober 2010 een eigen bestuur, met een eigen gezamenlijke centrale bank. Toen werd ook afgesproken dat er een nieuw betaalmiddel zou komen.

Op de oude bankbiljetten stonden vogels. Op het nieuwe briefgeld wordt een belangrijke toeristische trekpleister afgebeeld: het zeeleven rond de eilanden.

De nieuwe valuta heeft dezelfde waarde als zijn voorganger. Eén euro kun je inruilen voor bijna twee Caribische guldens, een Amerikaanse dollar is in te wisselen voor 1,79 Caribische gulden.

De andere Caribische eilanden, Saba, Sint-Eustatius en Bonaire voeren deze munt niet in. Zij hebben de Amerikaanse dollar als officiële betaalvorm. Op Aruba is sinds 1986 de florin in gebruik.

In totaal is er zo'n 500 miljoen Antilliaanse gulden in omloop dat omgewisseld moet worden, omgerekend ruim 200 miljoen euro.

De oude en nieuwe gulden blijven een paar maanden naast elkaar bestaan; tot 30 juni. Na die datum is alleen de Caribische gulden nog een geldig betaalmiddel op de twee eilanden.

Ook daarna hoeven bewoners biljetten die thuis in de kast liggen niet weg te gooien. De Antilliaanse gulden is bij commerciële banken op de eilanden een jaar lang in te wisselen voor andere valuta. En ook daarna is er nog steeds een optie; de centrale bank neemt het geld nog aan tot 2055.

Op reis

Voor Nederlanders die het geld thuis hebben liggen betekent dat wel dat ze op reis moeten naar de eilanden. Er is hier namelijk geen mogelijkheid om het geld te wisselen, bijvoorbeeld bij de Nederlandsche Bank (DNB).

Leila Matroos van de centrale bank heeft daar wel oplossing voor: "Ik nodig iedereen uit om naar zonnig Sint-Maarten of Curaçao te komen."

Op een grote filmbeurs in Las Vegas is bekendgemaakt wie Sam Mendes heeft gekozen als zijn Beatles. De Britse regisseur gaat vier films maken over de levens van de popgroep.

Paul Mescal (Normal People, Gladiator II) kruipt in de huid van Paul McCartney. Harris Dickinson, onlangs nog te zien in Baby Girl van Halina Reijn, vertolkt John Lennon. Joseph Quinn (ook bekend van Gladiator II en de Netflixserie Stranger Things) is te zien als George Harrison, terwijl de Ierse acteur Barry Keoghan drummer Ringo Starr zal spelen. Hij kreeg een Oscarnominatie voor zijn rol in The Banshees of Inisherin. Ook Mescal werd voor een Oscar genomineerd voor Aftersun.

Bingen

Mendes maakte de rolverdeling bekend met de vier acteurs aan zijn zijde op het podium, die daarna gezamenlijk de bekende regels uit het nummer Sgt. Peppers's Lonely Hearts Club Band zongen: "It's wonderful to be here, it's certainly a thrill, you're such a lovely audience, we'd like to take you home with us."

Het is de bedoeling dat de vier biopics kort na elkaar worden uitgebracht in april 2028. "Ik vond het verhaal van de band eigenlijk te groot voor één enkele film", lichtte regisseur Mendes toe. "En er een miniserie voor tv van maken voelde op de een of andere manier ook niet goed."

Hij spreekt trots van "de eerste bioscoopervaring die te bingen is".

Enorme impact

Het is voor het eerst dat de nog levende twee Beatles, McCartney en Starr, samen met de nabestaanden van de andere twee hun volledige medewerking geven aan een speelfilm over 'the Fab Four'.

The Beatles waren vanaf 1960 slechts zo'n tien jaar actief, maar ze hebben een enorme impact gehad op de popmuziek. Ze gelden als de band met de beste verkoopcijfers aller tijden.

De Amerikaanse immigratiedienst heeft voor het eerst toegegeven dat er een fout is gemaakt bij de overdracht van migranten naar een gevangenis in El Salvador. In een rechtszaak erkent de dienst dat een asielzoeker niet had mogen worden uitgezet. Weliswaar zou er niets meer aan gedaan kunnen worden, omdat de Amerikaanse rechter niets te zeggen heeft over justitie in El Salvador.

De overplaatsing van migranten naar de beruchte megagevangenis CECOT is een van de speerpunten van Trumps migratiebeleid. Vorige maand werden ruim 200 personen met massadeportatievluchten overgebracht. Bondgenoot president Bukele van het Midden-Amerikaanse land deelde trots een strak geregisseerde video over hun aankomst op zijn X-account, met slowmotionbeelden, droneshots en achtergrondmuziek.

Critici spreken van mensenrechtenschendingen. De regering-Trump zou op basis van twijfelachtig bewijs onschuldigen uitzetten, rechten van migranten schenden en overhaast mensen de VS uit werken. Het Hooggerechtshof moet zich bovendien nog uitspreken over de vraag of de oorlogswet uit 1798 waarop Trump zich beroept, in deze gevallen wel geldt.

Bekijk hier de propagandabeelden die van de overdracht werden gemaakt:

Hoewel het Witte Huis kritiek tot nu toe verwerpt en zegt het land veiliger te maken door gevaarlijke bendeleden uit te zetten, beaamt immigratiedienst ICE dat de uitzetting van Kilmar Armando Abrego Garcia is misgegaan. "Bij deze uitzetting is een fout gemaakt", valt te lezen in een feitenrelaas van ICE in de rechtszaak.

Als 16-jarige was Abrego Garcia in 2011 vanuit El Salvador naar de VS gevlucht uit vrees voor bendegeweld. Hij trouwde er met een Amerikaanse, kreeg een kind en kwam er volgens zijn advocaat nooit in aanraking met justitie, tot in 2019 een informant van de politie zei dat hij lid was van de bende MS-13. Ander bewijs dan die verklaring wordt in de rechtbankstukken niet genoemd.

Administratieve fout

Abrego Garcia diende daarna succesvol een asielverzoek in, uit angst dat hij bij uitzetting naar zijn geboorteland slachtoffer zou worden van MS-13. Die status had hem moeten beschermen tegen uitzetting, erkent ook ICE. Door een administratieve fout belandde hij toch op een deportatievlucht: zijn status werd per ongeluk weggelaten op interne documenten.

"Aanvankelijk stond Abrego Garcia niet op de passagierslijst om uitgezet te worden naar El Salvador. Hij stond op de reservelijst", omschrijft ICE wat er fout ging. "Toen anderen om verschillende redenen afvielen, schoof hij door. Maar op de passagierslijst stond niet vermeld dat Abrego Garcia niet mocht worden uitgezet." Er is volgens ICE te goeder trouw gehandeld.

Toch vraagt ICE de rechter niet te bevelen Abrego Garcia terug te halen. Volgens advocaten valt hij in El Salvador niet meer onder Amerikaanse verantwoordelijkheid. Ook zou het nationale veiligheidsbelang zwaarder wegen dan het leed van dit gezin.

Acht strafpunten

Mensenrechtenexperts betogen dat het geval niet op zichzelf staat. Zo was er al kritiek dat de regering-Trump nauwelijks onderbouwt wat de uitgezette migranten precies hebben misdaan. Burgerrechtenorganisatie ACLU noemt de Alien Enemy Validation Guide die ICE zou gebruiken problematisch.

Wie op die checklist meer dan acht strafpunten krijgt, zou in aanmerking komen voor uitzetting als bendelid. Een veroordeling of bekentenis levert meteen tien punten op, maar er zijn ook punten voor verdachte tatoeages (4), berichten op sociale media (2) en getuigenissen van anderen (3).

Meerdere migranten zeggen dat onschuldige tatoeages de doorslag hebben gegeven bij uitzetting. Zo zou er bij de 36-jarige Jerce Reyes Barrios sprake zijn van een bendetattoo, maar zegt zijn advocaat dat zijn tatoeage van een kroon verwijst naar het logo van zijn favoriete voetbalclub Real Madrid. Een verdacht handgebaar dat ICE verder noemt, maakte Barrios tien jaar geleden op Facebook.

Volgens zijn advocaat heeft Barrios keurig de asielprocedure doorlopen, inclusief een wachttijd van vier maanden in Mexico. Hij werd opgepakt toen hij langskwam bij een immigratieafspraak. Zijn familie ontdekte dat hij was uitgezet toen ze hem op foto's in El Salvador zagen. "Als dit allemaal criminelen en bendeleden zijn, waarom maken ze het bewijs dan niet openbaar?", vraagt zijn advocaat zich af.

Maar de regering-Trump verwerpt de kritiek. Gevraagd of de eerlijke rechtsgang niet wordt geschonden, kaatst immigratiechef Tom Homan de bal terug. "En al die jonge vrouwen dan die zijn vermoord en verkracht door bendeleden? Waar was hun eerlijke rechtsgang?"

'Terreurbestrijding'

ICE houdt vol dat tatoeages alleen niet doorslaggevend zijn. Het Witte Huis wil niet toelichten welk bewijs er nog meer is, omdat de bendes tegenwoordig als terroristische organisatie worden aangemerkt. "We kunnen geen operationele informatie over de bestrijding van terrorisme geven", redeneerde woordvoerder Leavitt. "Maar er is overduidelijk bewijs."

Duidelijk is wel dat het Witte Huis gewoon doorgaat met het overplaatsen van migranten: zondagavond zijn opnieuw zeventien gevangenen naar El Salvador gevlogen. Volgens president Bukele ging het opnieuw om "bewezen moordenaars en spraakmakende daders, onder wie zes kinderverkrachters".

President Trump dankte hem opnieuw voor zijn hulp. Beide leiders gaven ook nu niet meer details.

Van de rode rotsbogen in Arches National Park tot de ruige bergpieken in Glacier National Park: Amerika's natuurgebieden zijn een paradijs voor wandelaars, kampeerders en andere avonturiers. De vraag is: voor hoelang nog?

President Trump bezuinigt flink op de organisatie die de parken beheert. Tegelijkertijd geeft hij groen licht aan olie-, gas- en houtwinningsbedrijven om hun productie in en rondom de parken uit te breiden.

"Dit is funest voor de flora en fauna", zegt boswachter Ted Williams* van beheerder National Park Service (NPS) tegen de NOS. "Zodra een boor de bodem in gaat, is er geen weg terug. De schade aan de natuur is onherstelbaar."

Per direct ontslagen

Op Valentijnsdag kregen Williams en 999 andere medewerkers van de NPS per e-mail of telefonisch te horen dat ze per direct zijn ontslagen. Vooral boswachters, die de taak hebben om planten, dieren en bezoekers te beschermen, zijn de dupe.

Het ontslagen personeel verenigt zich onder de naam "Resistance Rangers". Ze vechten hun ontslag aan en organiseren op allerlei plekken protesten. Met succes, want een paar weken later gaf een rechter het Witte Huis het bevel om hen opnieuw aan te nemen.

Maar Williams en zijn collega's blijven protesteren. Er worden meer ontslagen verwacht bij overheidsinstellingen, waaronder de NPS. Trump wil zo minder kosten maken en het landsbestuur efficiënter in te richten.

De ontslagen komen terwijl de parken juist erg populair zijn. Met 332 miljoen bezoekers was 2024 een recordjaar. "Er was al te weinig personeel", vertelt Emily Thompson, directeur van de Coalition to Protect America's National Parks. "We hebben meer mensen nodig, niet minder. En dan moet de drukke zomerperiode nog komen."

Volgens de actiegroep leiden de tekorten tot achterstallig onderhoud aan wandelpaden, meer afval, vies sanitair, lange wachtrijen en gesloten informatiecentra en campings.

Omdat er ook minder hulpverleners aan het werk zijn, is de kans op natuurbranden groter en kunnen mensen in nood minder snel worden gered. "De veiligheid van de bezoekers gaat dus ook achteruit."

Ondertussen ondertekent de president het ene na het andere decreet, waarvan een aantal invloed heeft op de nationale parken. Zo heeft hij een 'energienoodtoestand' uitgeroepen, waarbij hij zijn campagneleus "Drill, baby, drill" herhaalde. Trump hoopt zo "betaalbare Amerikaanse energie vrij te maken" en afhankelijkheid van het buitenland te verkleinen.

Ook wil het Witte Huis de productie van mineralen als goud, uranium en koper versnellen en uitbreiden. Wederom om "minder afhankelijk te zijn van vijandelijke buitenlandse mogendheden". En dan is er nog het bevel om de binnenlandse houtproductie op te schroeven, waardoor op veel meer plekken bomen gekapt zullen worden.

Volgens Thompson zijn dit verwoestende maatregelen: "Door de winning van olie, gas en mineralen en het kappen van bomen, verandert de leefomgeving van planten en dieren drastisch."

Bedreigde soorten zullen verdwijnen en migratieroutes van bijvoorbeeld de kariboe in Alaska, worden mogelijk onderbroken door de aanleg van nieuwe transportroutes.

In maart trommelden de Resistance Rangers samen met natuurorganisaties en activisten duizenden mensen op, die in nationale parken in het hele land demonstreerden. Natuurliefhebbers dragen borden met teksten als "Red onze parken" en "Natuur is belangrijker dan geld".

"Eerst wilden we alleen dat het ontslag van de boswachters teruggedraaid zou worden", vertelt Williams. "Maar er is veel meer om voor te strijden. We krijgen veel steun, ook van anderen in dienst van de overheid, en we geven niet op."

Ook online wordt de boodschap opgepakt. Het Instagram-kanaal van de actiegroep heeft al snel tienduizenden volgers en steeds meer influencers delen hun zorgen onder de hashtag #saveourparks.

Eenvoudig zal het niet worden. Trump vecht het rechterlijke oordeel aan dat de duizend ontslagen NPS-medewerkers opnieuw aangenomen moeten worden. De uitspraak wordt verwacht op 3 april. Volgens Trump zijn de rechters hun boekje te buiten gegaan, hij wil dat de boswachters alsnog vertrekken.

Zowel Thompson als Williams vindt het frustrerend dat de overheid zo over de nationale parken heen lijkt te walsen. "Amerikanen houden van deze natuurgebieden, wat hun politieke voorkeur ook is", zegt Williams. "De liefde voor de parken komt uit alle hoeken van de samenleving. Ook daarom zijn ze zo belangrijk."

Volgens hem werken mensen niet bij de NPS omdat de banen makkelijk te krijgen zijn, of vanwege het salaris. "Wij doen dit werk omdat we van de parken houden, omdat we de natuur willen beschermen, zodat ook toekomstige generaties ervan kunnen genieten. We hebben geen keuze, we moeten ons blijven verzetten."

* De naam Ted Williams is gefingeerd. Uit angst voor zijn baan wil de boswachter niet met zijn echte naam genoemd worden.

Het is vanaf vandaag een jaar lang niet mogelijk om een tussentijdse rijtoets te doen. Het idee is volgens het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) dat deze maatregel zal zorgen voor kortere wachttijden om rijexamen te doen. Het CBR denkt dat door de tijdelijke stop ongeveer 75.000 extra praktijkexamens worden ingepland.

Door de coronacrisis konden honderdduizenden rijexamens niet doorgaan. De lange wachttijden zijn nog niet helemaal weggewerkt. Eerder gaven kandidaten aan soms maanden te moeten wachten voordat ze terechtkunnen voor hun praktijkexamen. De norm van het CBR is eigenlijk maximaal zeven weken.

'De enige manier'

Een tussentijdse toets is een soort proefexamen. Leerlingen die dat willen, kunnen op die manier alvast wennen aan de examensituatie. Als ze bijzondere verrichtingen zoals inparkeren goed uitvoeren, hoeven ze die bij het praktijkexamen niet meer te doen.

Wat het CBR betreft, is dit "de enige manier om de reserveringstermijn sneller te laten afnemen". Het is belangrijk dat een rijexamen kan plaatsvinden als iemand er klaar voor is, stelt het instituut, en daarom is een kortere reserveringstermijn "van groot belang voor rijscholen".

CBR-directeur Alexander Pechtold zei eerder al het tijdelijk niet aanbieden van de tussentijdse toets jammer te vinden. "We zijn ons ervan bewust dat het consequenties heeft voor rijscholen en kandidaten die hier gebruik van maken."

Op het schiereiland Reykjanes in het zuidwesten van IJsland is een vulkanische krater uitgebarsten. Volgens het meteorologisch instituut van IJsland begon vanochtend magma te bewegen als gevolg van aardbevingen, wat heeft geleid tot de uitbarsting. Het schiereiland ligt op zo'n 50 kilometer van de hoofdstad Reykjavik

Op beelden is live te zien hoe lava uit een scheur in de grond stuwt en dat zich grote rookwolken over het gebied verspreiden. De scheur is zo'n 500 meter breed en zal volgens het instituut nog groter worden.

Het instituut heeft een "rode" waarschuwing uitgegeven, waarop de autoriteiten vanochtend vroeg de aanwezige gasten in het kuuroord Blue Lagoon hebben geëvacueerd. Ook de bewoners van zo'n veertig huizen in het vissersdorp Grindavik moesten hun woning verlaten.

Warmtebronnen

In het gebied liggen kraters die de laatste jaren meerdere keren zijn uitgebarsten omdat de vulkanische ondergrond sinds 2021 weer actief is.

Blue Lagoon is vanwege de warme baden en het vulkanische gebied eromheen een populaire bestemming onder toeristen. Goedkoop is het niet: een overnachting in het hotel bij het kuuroord kost ruim 1500 euro per nacht.

Dit zijn beelden van de uitbarsting:

Het gaat niet goed met het financiële beleid van de politie rond de interne ICT-systemen. De politie heeft onvoldoende zicht op de uitgaven en inkomsten, welke projecten er lopen en hoeveel externe krachten er worden ingehuurd. Dat concludeert accountantsbedrijf Ernst & Young (EY) in een nog vertrouwelijk rapport, waarover De Telegraaf schrijft. De NOS heeft het rapport ook kunnen inzien.

Volgens EY is er geen goed zicht op de financiën. Nieuwe projecten worden opgestart zonder dat er een duidelijk plan is gemaakt. "Daardoor is het risico dat de kosten en de baten niet tot elkaar in verhouding staan aanzienlijk", staat in het rapport.

Bovendien zijn alle lopende programma's duurder dan begroot en lopen ze qua tijd ook uit ten opzichte van de oorspronkelijke bedoelingen. Er wordt zo niet efficiënt gewerkt, ziet EY.

Veel dure externe specialisten

Een ander groot probleem is dat er een tekort is aan specialistisch personeel. Binnen de politie zijn er te weinig mensen die bekend zijn met recente technologische ontwikkelingen. Daardoor moeten er "te veel dure" externe specialisten worden ingehuurd, wat drukt op de begroting.

Het betreft niet alleen specialisten, maar ook applicaties die de organisatie gebruikt, vult voorzitter Nine Kooiman van de Nederlandse Politiebond aan. "Je wilt zelf je aansturing doen, zelf kunnen zien waar je financiën naartoe gaan en hoe je producten in elkaar zitten. Nu is dat ontzettend ingewikkeld."

Ook de datahuishouding is niet op orde, waardoor het eigen personeel niet goed genoeg beschermd is tegen hacks. Daardoor kan de samenleving ook niet adequaat geholpen worden. "Er zijn genoeg hacks en aanvallen door andere landen, dus dan moet die datahuishouding wel op orde zijn", zegt Kooiman.

C2000-haperingen en falend tapsysteem

De problemen met de IT-systemen zijn de afgelopen jaren op meerdere punten zichtbaar geworden. Zo werkte het tapsysteem slecht, haperde het communicatiesysteem C2000 en was er een hack waarbij de namen en mailadressen van bijna alle 65.000 medewerkers werden buitgemaakt.

Het feit dat de digitalisering moeizaam verloopt, heeft zijn oorsprong in de vorming van de nationale politie in 2013. Bij de herstructurering werden de 26 korpsen samengevoegd, "waar iedereen op een andere manier met verschillende applicaties en producten werkte", zegt Kooiman. Het samenvoegen daarvan was ingewikkeld.

Ook korpschef Janny Knol wijst daarop. Zij gaf bij haar aantreden vorig jaar de opdracht om de organisatie te laten doorlichten door EY. "Onderhoud en aanpassing kosten veel geld. We moeten meer sturen op de uitgaven en dit rapport helpt daarbij", zegt ze tegen De Telegraaf.

Knol zegt dat sommige ICT-projecten nu worden gepauzeerd en andere worden gestopt, maar cybersecurity blijft voor haar de hoogste prioriteit hebben, zegt ze. "Maar we moeten wel kijken naar de dure opslag van data. Moet je echt alles bewaren? En we moeten voor de digitalisering en nieuwe uitdagingen op dit gebied ook ons personeelsbestand veranderen."

In Myanmar hebben hulporganisaties nog altijd de grootste moeite om overlevenden van de aardbeving te helpen. Veel infrastructuur is verwoest en de militaire machthebbers in het land bemoeilijken de toegang tot getroffen gebieden. "Militairen staan op elke hoek, bij elk huis", zegt Paul Roelofsen van hulporganisatie ZOA vanuit Myanmar.

Vier dagen na de zwaarste aardbeving in het land in meer dan honderd jaar is het dodental opgelopen tot 2719, maakte junta-leider Min Aung Hlaing bekend. De verwachting is dat het aantal nog fors oploopt.

Een van de steden waar de hulp maar moeizaam op gang komt, is Sagaing. De stad ligt even ten westen van Mandalay. Wegen en bruggen ernaartoe zijn verwoest of om veiligheidsredenen gesloten. Maandagavond zouden pas de eerste internationale hulpverleners zijn gearriveerd.

Lokale hulpverleners zeggen tegen The New York Times dat er in Sagaing nog veel mensen onder het puin liggen, maar dat de autoriteiten hun niet toestaan te helpen. "Hulp mag alleen met toestemming worden geboden." In de stad, die voor de beving al sterk geïsoleerd was en gold als bolwerk van verzet tegen de junta, zou meer dan 80 procent van de bebouwing beschadigd of verwoest zijn.

Hulp via markten

"We doen ons best, maar we kunnen niet zeggen dat er een grote hulpoperatie op gang is gezet", zegt ook Roelofsen van ZOA. "De grootste uitdaging is toegang tot het gebied." De alom aanwezige militairen "maken de hele atmosfeer om hulp te bieden niet heel uitnodigend".

"Ik heb net met onze medewerkers gesproken, die zijn heel voorzichtig. Mondjesmaat komen er mensen binnen", zegt Roelofsen. ZOA kan vooral helpen via de nog functionerende markten, zegt hij. "We kunnen niet met vrachtwagens heen en weer rijden, al jaren niet. We helpen mensen door hen in staat te stellen dingen te kopen op markten."

De christelijke stichting ZOA richt zich vooral op het bieden van voedsel, water en onderdak aan de overlevenden. Op dit moment is er volgens Roelofsen nog voldoende drinkwater, maar door de hitte gaat ook dat snel. "De drinkwaterflessen worden geproduceerd door fabriekjes en die hebben elektriciteit nodig. Zonder wordt het een moeilijk verhaal. Ik heb onze mensen in Mandalay en Sagaing gevraagd die fabriekjes te bezoeken om te vragen wat we kunnen doen om die aan de gang te houden."

Het VN-kantoor dat humanitaire hulp coördineert (OCHA) zegt dat hulpgoederen schaars zijn. Ook wordt benadrukt dat er nog maar weinig tijd is om mensen te redden. "Mensen in getroffen gebieden slapen buiten omdat er geen elektriciteit is en geen stromend water."

Verslaggever Thuzar Linn van de BBC kwam gisteravond in Mandalay aan en schetst een stad in nood. "Er was geen stroom, geen voedsel en we konden geen wc vinden." Bij winkels die nog open waren, stonden volgens Linn lange rijen.

De BBC-verslaggever zegt dat er gisteravond nog een grote naschok werd gevoeld, waardoor veel mensen bang zijn om binnen te slapen. Ook Linn koos ervoor een hotel te verlaten en bij een klooster de nacht door te brengen. "Vanochtend reden we terug naar het hotel om onze bagage op te halen. Toen zagen we de stad in daglicht. Alles ligt in puin."

Ook de luchthaven van Mandalay heeft schade opgelopen. Hoogleraar Douwe van Hinsbergen toonde zich daarover gisteravond in tv-programma Eva niet verbaasd. De hoogleraar Mondiale Tektoniek en Paleogeografie aan de Universiteit Utrecht wees erop dat de luchthaven eind jaren 90 op een ongelukkige plek is gebouwd. "Als je een streep over de landingsbaan trekt heb je de breuk te pakken."

"Dat stuk breuk heeft 200 jaar vastgezeten en het is de vraag of hij helemaal gesprongen is. Als dat niet zo is, staat er een stuk dat nog niet gesprongen is extra onder druk. Om erachter te komen moeten we het veld in, onderzoek doen, maar we komen er niet in. Als je niet luistert naar specialisten krijg je deze puinhoop."

Wolkenkrabber ingestort

In Myanmar werd vandaag om 12.51 uur een minuut stilte gehouden voor de slachtoffers. Dat was precies vier dagen na de aardbeving. Enkele uren eerder werd in Naypyidaw, de hoofdstad die begin deze eeuw door de junta werd opgetrokken, een vrouw van 63 levend onder puin vandaan gehaald.

In buurland Thailand, eveneens getroffen door de beving, wordt in Bangkok nog altijd gezocht onder het puin van een ingestorte wolkenkrabber. Meer dan zeventig mensen zouden nog onder de brokstukken liggen. Een hulpverlener die sprak met persbureau Reuters vreest het ergste, maar houdt hoop: "We hopen op een wonder, dat we er nog een of twee mensen levend uithalen."

De schade die de aardbeving heeft veroorzaakt wordt steeds duidelijker:

Rijkswaterstaat kan nog niet zeggen wanneer de A9 bij Amstelveen weer opengaat. De weg is dicht van knooppunt Holendrecht naar knooppunt Badhoevedorp vanwege een spoedreparatie aan de Schipholbrug.

De schade aan de brug werd veroorzaakt door een aannemer die afgelopen weekend een gat in het beton boorde voor de voegovergang en daarbij per ongeluk het betonijzer raakte. Dat ijzer is de verbinding tussen de brugdelen onderling, legt Lammert Postma van Rijkswaterstaat uit bij de regionale omroep NH.

"We voeren nu allerlei berekeningen uit om te besluiten of het veilig genoeg is om de weg weer te gebruiken", zegt hij. "Die conclusie kunnen we nu nog niet trekken." Mensen kunnen omrijden via de A2, de A4 en de A10.

De afsluiting leidt op meerdere snelwegen en N-wegen bij Amsterdam tot flinke vertraging. Rond 11.15 uur stonden er op de A1 en A2 bij Amsterdam nog steeds files. Rond datzelfde tijdstip stond ook op de N201 en de N522 het verkeer vast.

Johanna Hirscher vertrekt per direct als bestuurslid bij het UWV. Ze is het oneens met het beleid van de uitkeringsorganisatie rond WIA-uitkeringen, waarin volgens haar te veel maatregelen worden genomen met het oog op de korte termijn en te weinig naar oplossingen voor de lange termijn wordt gekeken.

"Met pijn in mijn hart neem ik afscheid van UWV en doe een oproep aan Den Haag: neem snel besluiten die de WIA en aanpalende regelgeving echt eenvoudiger maken. De tijd van erover praten en schrijven is voorbij", schrijft ze in een verklaring.

Er zijn al langer problemen met de beoordelingen voor een WIA-uitkering, de uitkering bij ziekte. Mensen moesten soms een half jaar wachten voor ze aan de beurt kwamen en zaten al die tijd in onzekerheid over de hoogte van de uitkering. Inmiddels is die wachtrij wel kleiner geworden, maar in 2024 moesten nog altijd 1100 mensen langer dan zes maanden wachten.

Fouten

Tegelijkertijd zijn er problemen bij gekomen. Zo bleek het UWV fouten te hebben gemaakt bij de berekeningen van de hoogte van WIA-uitkeringen. Momenteel worden 43.000 uitkeringen van arbeidsongeschikten op fouten gecontroleerd.

Het bestuur van het UWV zegt respect te hebben voor het besluit van Hirscher. Collega-bestuurders nemen tijdelijk een deel van haar taken over.

Breekijzer

"Het is heel dapper dat ze de aandacht richt op het WIA-verhaal en wat er daar misgaat, want het komt maar niet los", zegt een woordvoerder van de Landelijke Cliëntenraad.

"Ze lijkt met deze stap een breekijzer te zijn in het hele debat rond WIA, want ook al zijn de problemen in de politiek vaak aangekaart, er gebeurt vooralsnog niks mee."

Volgende week staan de problemen rond de WIA opnieuw op de agenda in de Tweede Kamer. Er wordt dan een rondetafelgesprek over het onderwerp gehouden.

De landelijke storing met de informatieborden op treinstations is verholpen. Volgens de NS werd de storing veroorzaakt door een fout in een systeemupdate.

De storing begon rond 08.00 uur. Reisinformatie op de borden liep de tijd 15 minuten achter. De storing viel samen met een drukke ochtendspits in Amsterdam door uitloop van werkzaamheden. NS waarschuwde reizigers in en rondom Amsterdam om rekening te houden met "zeer drukke treinen en metro's".

ProRail werkt tot 24 april aan de uitbreiding van het station Amsterdam Centraal. Het bedrijf rondde vanochtend de eerste fase af. Er werd gewerkt aan spoor 14 en 15. De werkzaamheden zouden naar verwachting tot 06.00 uur duren, maar ze liepen anderhalf uur uit.

Door de uitloop was er veel overlast tijdens de ochtendspits. "De werkzaamheden zorgden voor forse hinder voor reizigers."

Het spoorbedrijf startte de werkzaamheden vrijdag, uit voorzorg een dag eerder dan gepland. "Uitloop zou kunnen leiden tot problemen tijdens Koningsnacht en Koningsdag", aldus ProRail. Tot 24 april rijden er tussen Amsterdam Muiderpoort en Weesp bussen in plaats van treinen.

De Tweede Kamer stemt vanmiddag opnieuw over een motie om het gevangenenplan van staatssecretaris Coenradie tegen te houden. Zij wil gevangenen met een celstraf van maximaal een jaar tot twee weken eerder vrijlaten. Vorige week eindigde de stemming 74-74. Drie van de vier coalitiepartijen, waaronder Coenradies PVV, zien er niets in.

Coenradie vindt het zelf ook een "uiterst pijnlijke maatregel", maar zegt dat ze niet anders kan. Jarenlang moest de een na de andere gevangenis de deuren sluiten wegens overcapaciteit. Maar in de gevangenissen die openbleven, is de bezettingsgraad nu bijna 100 procent. Daarnaast is er een tekort aan personeel en dat betekent dat het gevangeniswezen zich bevindt in het zwartste scenario.

Strenger straffen

"Dat we nu te maken hebben met een cellentekort betekent niet dat Nederland opeens crimineler is geworden", zegt Sanne Struijk, hoogleraar sanctierecht aan de Erasmus Universiteit. De meeste mensen in de gevangenis zitten korter dan drie maanden vast. Tegelijkertijd is de laatste jaren ingezet op het harder aanpakken van zware criminaliteit. "Dat heeft ertoe geleid dat in een aantal gevallen steeds vaker een heel lange en soms levenslange gevangenisstraf wordt opgelegd."

Ook is de regeling voor voorwaardelijke invrijheidstelling aangescherpt. "Waar een gevangene eerder na twee derde van de straf al vrijkwam, is dat nu alleen bij goed gedrag en slechts twee jaar voor het einde van de straf", zegt Struijk.

Dat betekent dat mensen steeds langer een plek in de gevangenis bezet houden, terwijl er ook veel plekken worden ingenomen door gevangenen die in voorarrest zitten.

Het overspannen gevangeniswezen komt volgens Struijk niet als een verrassing. "De beschikbaarheid van cellen gaat altijd in een golfbeweging. De ene keer hebben we er te veel en dan weer te weinig." Zo steeg de criminaliteit in de jaren 80 enorm en werd die ook harder aangepakt. Het aantal gevangenen nam flink toe waardoor er snel gevangenissen bijgebouwd moesten worden.

Een aantal jaar later boog de trend juist om en werden er steeds minder misdrijven gepleegd. In combinatie met preventie en alternatieve straffen daalde de instroom van gevangenen en ontstond er een cellenoverschot.

Als gevolg van de financiële crisis van 2008 moest er enorm worden bezuinigd. Het gevangeniswezen met zijn leegstaande cellen werd een interessante post om in te snijden. En zo legde het kabinet Balkenende IV het 'masterplan' op tafel, waarbij acht gevangenissen dicht moesten.

Afschalen gevangeniswezen

VVD-staatssecretaris Teeven zette de bezuinigingsoperatie door en opperde nog eens twintig gevangenislocaties te sluiten. Een aantal jaren later besloot VVD-minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker om nog eens vier gevangenissen dicht te doen. In totaal zijn 26 gevangenissen gesloten.

"De gevangenissen die gesloten zijn, waren de best functionerende", zegt Frans Douw, oud-gevangenisdirecteur van onder meer de Bijlmerbajes en de gevangenis in Heerhugowaard. "Hier zaten namelijk de locaties tussen waar je met een laag beveiligingsniveau werkte. Die stonden juist heel erg in het teken van re-integreren in de samenleving."

Met het verdwijnen van al de locaties, verdwenen ook veel banen. Het personeelstekort dat daardoor ontstond, is nog steeds voelbaar. "Het is heel makkelijk om de deur dicht te doen en het personeel te laten gaan. Maar begin er maar eens aan om de deuren weer open te krijgen met een goed functionerende organisatie en voldoende personeel. Dat duurt gewoon jaren", zegt Douw.

"Bovendien is ook een hele lichting ervaren bewaarders met pensioen gegaan. Dat gat is lastig te dichten omdat jonge mensen vaker kiezen voor andere, betere betaalde banen. Denk aan de particuliere beveiliging", zegt hoogleraar Struijk. Er staan nu bijna 1500 vacatures open.

Meer lucht

Het is niet duidelijk hoeveel lucht het zou geven als gevangenen twee weken eerder naar huis mogen. Het kabinet besloot begin december al dat gevangenen drie dagen eerder mogen vrijkomen. De verwachting was dat dat vier gevangenisplekken per jaar zou opleveren.

"Het is waarschijnlijk een druppel op een gloeiende plaat en daarom vooral belangrijk dat er gekeken wordt naar de manier waarop gestraft wordt", zegt Struijk. Uit eerder onderzoek bleek ook dat korte gevangenisstraffen weinig effectief zijn. "Er zou bijvoorbeeld ook gekeken kunnen worden naar de uitbreiding van taakstraffen of de nog niet bestaande sanctie van thuisdetentie met een enkelband."

De hoge prijsstijgingen zijn nog niet achter de rug. In maart was het leven 3,7 procent duurder dan een jaar eerder, blijkt uit de nieuwste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

"De inflatie is vrij hardnekkig", zegt Peter Hein van Mulligen van het statistiekbureau. In februari was de inflatie vrijwel net zo hoog: 3,8 procent. Gedetailleerde cijfers over wat er precies duurder werd, worden volgende week gepubliceerd. Wel is duidelijk dat de categorie voeding, dranken en tabak het meest stijgt, met een prijsstijging van 7,1 procent. Energie werd juist 3,4 procent goedkoper.

Uit de gedetailleerde cijfers over de inflatie in februari blijkt dat koffie (+16,5 procent) en thee (+9,3 procent) fors duurder zijn geworden ten opzichte van dezelfde maand in 2024. Vleesproducten werden 5 tot 9 procent duurder.

Andere landen

De inflatie ligt in Nederland hoger dan in de meeste andere eurolanden. In maart kwam de inflatie in de eurozone uit op 2,2 procent. De Nederlandse inflatie is volgens die berekening iets lager, 3,4 procent.

Nederland zit met België, Kroatië, Estland, Letland, Litouwen en Slowakije bij de landen met de hoogste inflatie in de eurozone. Dat de inflatie in Nederland hoger ligt, komt onder meer doordat belastingen en de huren afgelopen jaar zijn verhoogd.

"Daar staat tegenover dat de lonen stijgen", zegt econoom Van Mulligen. "Dat verzacht de pijn wat." En wat kun je zelf doen om minder last te hebben dan de prijsstijgingen? "Over het algemeen helpt het om minder dure dingen te doen en stoppen met roken was nog nooit zo goedkoop."