NOS Nieuws - Algemeen

Kinderen in Den Haag kunnen met ingang van vandaag gratis door de stad reizen met de tram en bus. Daarvoor kunnen ouders een speciale chipkaart aanvragen. Het gaat om een proef die is bedoeld voor kinderen van 4 tot en met 11 jaar.

"We hopen dat kinderen en hun ouders het openbaar vervoer als een aantrekkelijk en toegankelijk alternatief gaan zien", zegt wethouder Arjen Kapteijns (Verkeer) tegen Omroep West.

Ouders kunnen via de website van de gemeente een speciale pas aanvragen voor hun kind. Het doel van de gemeente is dat tijdens deze pilot voor 30 procent van de Haage kinderen zo'n chipkaart wordt aangevraagd.

Ooievaarspas

De pilot 'Kids voor niks' loopt tot eind 2026. "Als het succesvol is, kijken we of we het gratis vervoer voor kinderen kunnen verlengen", aldus Kapteijns. De gemeente analyseert het succes aan de hand van anonieme reisgegevens en het afnemen van enquêtes bij deelnemers.

De proef had eigenlijk vorige zomer moeten beginnen, maar de voorbereidingen hadden wat voeten in de aarde. Zo kostte het bouwen van een digitale omgeving waarin de aanvraag kon worden voldaan meer tijd dan gepland. Het duurde bovendien langer dan verwacht om de speciale chipkaarten te maken.

Volgens de gemeente is de noodzaak voor betaalbaar vervoer vooral groot in wijken met veel Ooievaarspashouders. Dat is een pas voor inwoners van Den Haag met een laag inkomen waarmee ze gratis of met korting activiteiten kunnen ondernemen, zoals sporten of naar een concert gaan.

Andere proeven

Ook op andere plekken in Nederland kunnen kinderen gratis reizen. Zo kunnen Amsterdamse kinderen met de basisschoolleeftijd tussen 09.00 uur en 21.00 uur voor niets gebruikmaken van het openbaar vervoer in de stad. In Utrecht en Rotterdam lopen soortgelijke proeven.

Er is opnieuw een fout aan het licht gekomen bij uitkeringsinstantie UWV. Een groep arbeidsongeschikte mensen heeft hierdoor mogelijk een te lage of geen uitkering gekregen. Hoeveel mensen zijn gedupeerd en wat de precieze gevolgen zijn, weet het UWV nog niet, maar het zou om een kleine groep gaan.

De fouten deden zich voor bij de zogeheten indexcijfers. Daar zijn afwijkingen ontstaan van slechts enkele tienden van een procent. Maar de gevolgen kunnen groot zijn doordat mensen daardoor ten onrechte net onder de grens van 35 of 80 procent arbeidsongeschiktheid kunnen vallen.

Die grenzen zijn belangrijk: mensen die onder 35 procent arbeidsongeschikt zijn, krijgen geen uitkering. En vanaf 80 procent krijgt men een volledige uitkering. Nu zijn mensen dus in een verkeerde arbeidsongeschiktheidsklasse terechtgekomen of onterecht als niet volledig arbeidsongeschikt beoordeeld, aldus het UWV.

Computerfout

Sinds november 2023 zijn deze kleine verschillen ontstaan bij de indexcijfers die worden gebruikt om het zogeheten 'maatmanloon' te berekenen. Dit is het loon dat iemand zou verdienen als diegene niet ziek was geworden. Dit loon wordt berekend aan de hand van CBS-indexcijfers. Eens in de tien jaar worden nieuwe indexcijfers gepubliceerd, zo ook in november 2023.

Door een computerfout bij het UWV lukte het echter niet om de nieuwe cijfers over te nemen en ging de instantie over op een tijdelijke werkwijze. Hierbij werd in sommige gevallen het verkeerde indexatiecijfer gebruikt waardoor het maatmanloon te laag kon uitvallen. Halverwege deze maand volgt een computerupdate waardoor de instantie weer met de juiste cijfers aan de slag kan.

De gevolgen kunnen gelden voor alle arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, behalve de Wajong.

Onzekerheid

Minister Van Hijum wil snel duidelijkheid verschaffen over de kwestie, schrijft hij in een Kamerbrief. "Dit bericht leidt opnieuw tot onzekerheid bij mensen. Dat betreur ik."

Vorig jaar kwamen er ook al fouten aan het licht bij het UWV. Een daarvan ging toen ook over de indexeringscijfers. Toen ging het om de cijfers die gebruikt werden om de hoogte van uitkeringen te berekenen, licht een woordvoerder toe. Nu gaat het om een indexatiefout bij het vaststellen van wie een uitkering krijgt.

In september vorig jaar werd verder bekend dat er fouten waren gemaakt bij het vaststellen van daglonen bij de WIA-uitkering. Daarvan werden naar schatting tienduizenden mensen de dupe.

Een woordvoerder van het UWV noemt het pijnlijk dat de instantie veel fouten maakt. "UWV staat enorm onder druk. Veel mensen wachten op een sociaal-medische beoordeling, de ICT-systemen ondersteunen het voorkomen van fouten niet genoeg en er is een grote doorloop van personeel. Daarnaast is de wetgeving gewoon heel complex."

Het UWV heeft al een onderzoek lopen naar het maatmanloon en neemt deze fout daarin mee. De instantie verwacht medio volgende maand de resultaten hiervan.

In Bosnië en Herzegovina zijn de spanningen de afgelopen tijd verder opgelopen. Vrijdag werd Milorad Dodik, de nationalistische president van de Republika Srpska, een deelrepubliek van Bosnië en Herzegovina, teruggefloten door het constitutioneel hof van het land. Verder besloot de Europese vredesmacht EUFOR het aantal militairen in het land flink uit te breiden, volgens Bosnische bronnen van 1100 naar 1600.

De gebeurtenissen volgen elkaar razendsnel op. Eind vorige maand was er een uitspraak van de hoogste rechter in het land, die president Dodik veroordeelde tot een jaar celstraf voor het ondermijnen van het staatsgezag. De Bosnische-Servische nationalist had wetten opgesteld die rechtstreeks ingaan tegen de Dayton-vredesakkoorden, door de landelijke politie en rechtsstaat niet langer te accepteren. De vredesakkoorden maakten dertig jaar geleden een einde aan de Bosnische oorlog. Hoe explosief is de situatie, moet worden gevreesd voor een nieuwe oorlog?

Dat de EU meer troepen stuurt is "een teken aan de wand dat de situatie serieus is", zegt Balkan-deskundige Geert Luteijn, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij wijst erop dat Dodik steeds meer koerst op afscheiding. "In principe heeft hij geen eigen leger, maar Dodik is wel bezig om de eigen politiemacht om te katten tot een soort leger. Ze zijn bijvoorbeeld veel zwaarder bewapend dan nodig en bij herdenkingen wordt ermee geparadeerd."

Afscheiding van Bosnië en Herzegovina is niet direct aan de orde, benadrukt Luteijn. "Maar alleen al de dreiging is extreem voor de regio. In de Republika Srpska wonen ook niet-Serviërs, zo ligt de voormalige moslimenclave Srebrenica er. De ontwikkelingen boezemen die mensen ongetwijfeld angst in."

Ook politicoloog en mensenrechtenactivist Samir Beharic, verbonden aan de universiteit van Bamberg in de Duitse deelstaat Beieren, ziet een duidelijke politieke escalatie. Hij wijst erop dat het herdenkingscentrum in Srebrenica vorige week besloot tijdelijk te sluiten vanwege de spanningen en zorgen over de veiligheid. "Het geeft aan hoe onzeker de situatie is", zegt Beharic.

Volgens hem zijn er verschillende scenario's mogelijk. "Of Dodik gaat in beroep bij de rechtbank, die hij niet erkent. Of hij houdt zijn poot stijf en hij opent de doos van Pandora. Dan moet hij opgepakt worden door de landelijke politie. Dodik zou dan kunnen vluchten. Bijvoorbeeld naar Hongarije, waar hij met premier Orbán een bondgenoot heeft."

Volgens Beharic had Dodik zijn hoop gevestigd op een koerswijziging in Washington, maar minister Rubio (Buitenlandse Zaken) veroordeelde Dodik dit weekend scherp. Het zal ook een geruststelling zijn voor NAVO-chef Rutte, die vandaag een al gepland bezoek brengt aan Sarajevo om de boodschap af te geven dat een verdere escalatie niet geaccepteerd wordt.

"De vraag is waar dit ophoudt", zegt Luteijn. "De mensen in de regio zijn wel wat gewend op het gebied van politieke tegenstellingen en harde retoriek, maar veel is onduidelijk. Niemand zit te wachten op een nieuwe oorlog, ook Dodik niet, zegt hij. Maar als er een incident ontstaat in een licht ontvlambare situatie als deze kan dat leiden tot een spiraal van geweld."

"Als het in deze regio ruig wordt, dan gaat het snel", zegt ook Beharic. "Een post-conflict-situatie is altijd precair." Toch gaat hij er niet van uit dat er een nieuwe grootschalige oorlog uitbreekt. "Dodik heeft niet de politieke en maatschappelijke steun om verder te escaleren. Vergeleken met de warlords van de jaren 90 heeft hij geen leger. Mensen zijn de retoriek zat, ze willen hun kinderen niet de loopgraven in sturen."

Daar is Luteijn het mee eens: "Dodik is aan de macht door een cliëntelistisch systeem. Zijn retoriek spreekt ideologisch aan, maar het is zeker niet een enorm populaire politicus. Bij verkiezingen zorgen zijn politieke vrienden in de media ervoor dat hij positief in het nieuws komt. Een baas van een fabriek of keten die in handen is van een politieke vriend kan zeggen: stem op Dodik als je je baan wilt behouden."

Toch moet Dodik niet worden onderschat, vindt Beharic. "Er kan zich een incident voordoen, bijvoorbeeld met Bosnische moslims die terugkeren naar de Republika Srpska. Dat zal dan niet meteen tot oorlog leiden maar alleen al het feit dat mensen wakker zullen liggen uit vrees voor Dodiks volgende stap, is ernstig genoeg."

Kranten, nieuwsapps en nieuwssites staan elke dag vol met berichten die heftig zijn, die onzeker maken en die soms absurd klinken. Het gaat van oorlog tot noodpakketten en van nucleaire paraplu's tot uitspraken van president Trump die vraagtekens oproepen. Hoe maak je van al dat nieuws satire?

Podcast De Dag ging op bezoek bij de satirische website De Speld. Hoofdredacteur Jochem van den Berg vertelt dat deze crisistijd volop voer is voor satirici. Er is meer behoefte aan duiding en volgens Van den Berg troost satire ook in onzekere tijden.

Reageren? Mail naar dedag@nos.nl. Presentatie & montage: Marco Geijtenbeek Redactie & verslaggeving: Anouk Kantelberg & Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De 57-jarige verdachte die is opgepakt voor brandstichting in het centrum van Arnhem, is al lange tijd bekend bij gemeente en politie en heeft meerdere keren voor ernstige overlast gezorgd. Dat bevestigen bronnen aan de NOS.

Zaterdag pakte de politie drie mannen van 57, 41 en 30 jaar op voor de brand. Een buurtbewoner die de arrestatie zag gebeuren, herkende twee van hen. Onder hen was de 57-jarige Koert H., eigenaar en bewoner van de woning waar de aanhouding plaatsvond. Hij is in de buurt een bekende overlastgever.

Op camerabeelden van de nacht van de brand is te zien hoe de drie mannen met veel lawaai aankomen bij de woning in de Looierstraat, die niet ver van de plek van de brand ligt. De NOS heeft de beelden gezien. De drie lijken onder invloed. Ze trappen tegen de deur en zijn luid aan het zingen. Een bewoner meldde het die nacht bij de politie. Het bleek ongeveer een kwartier voor de melding van de brand te zijn geweest.

Geschreeuw en gescheld

De buurt heeft al langere tijd te kampen met ernstige overlast vanuit deze woning. Volgens een van de buurtbewoners met wie de NOS heeft gesproken kocht Koert H. de woning in 2023 na een scheiding. Al snel klonk er geregeld harde muziek en geschreeuw, buurtbewoners en ondernemers werden uitgescholden, er werd gepoept en geplast in het trappenhuis en ook liepen volgens de buurt voortdurend verslaafden in en uit.

De politie en de gemeente hadden H. in 2023 al in beeld en grepen al meerdere keren in. Nadat boetes geen verbetering hadden opgeleverd, werd hij in augustus 2023 voor tien dagen uit zijn huis gezet op last van de burgemeester. Een gemeentewoordvoerder meldde destijds aan Omroep Gelderland dat er in de woonkamer twaalf mensen op matrassen waren aangetroffen.

'Alles aan gedaan'

Daar bleef het niet bij. Bij H.'s terugkeer ging de overlast door. In 2024 kreeg hij opnieuw een ontzegging, dit keer voor meerdere maanden, en die periode werd later verlengd. Een andere buurtbewoner zegt dat de gemeente er heel actief mee bezig is geweest. "De gemeente heeft echt alles gedaan om de situatie te controleren, maar op een gegeven moment werd het een drugshol."

Toch kwam de man in januari van dit jaar terug. De 41- en 30-jarige mannen zijn geregeld bij de woning gezien.

Inmiddels is de woning afgesloten op last van de politie. Die gaat verder niet in op de zaak. Ook het Openbaar Ministerie zegt geen informatie te kunnen geven omdat het onderzoek nog loopt.

Afgelopen donderdag verwoestte een grote brand in het centrum van Arnhem meerdere monumentale panden, waar zowel winkels als woningen waren gevestigd. Zo'n honderd bewoners moesten halsoverkop hun huis uit. Zeker tien panden gingen verloren. Afgelopen zaterdag werd bekend dat de politie uitging van brandstichting.

De Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van de regering, laat weinig heel van een wetsvoorstel van landbouwminister Wiersma om zogenoemde PAS-melders te legaliseren. Volgens de RvS worden met de maatregelen in het wetsvoorstel de beoogde doelen niet bereikt.

De overheid is al jaren op zoek naar een oplossing voor de ongeveer 2000 PAS-melders, oftewel boeren die buiten hun schuld illegaal zijn omdat ze te veel stikstof uitstoten. Tot zes jaar geleden hoefden deze bedrijven alleen melding te maken van hun stikstofuitstoot, maar in 2019 zette de Raad van State daar een streep door vanwege de slechte staat van de natuur. Sindsdien opereren de boeren zonder vergunning, en dus illegaal.

Een oplossing is er nog altijd niet en op 1 maart is de deadline verstreken waarop maatregelen moesten zijn genomen om PAS-melders te legaliseren. Bij de boerenbedrijven waarom het gaat is de angst groot dat ze voor de rechter worden gedaagd.

Spoed

Eind januari diende minister Wiersma een wetsvoorstel in bij de RvS, met de vraag het met spoed te behandelen. Wiersma wil het legalisatieprogramma met drie jaar verlengen om met oplossingen te komen voor PAS-melders. In die tijd wil Wiersma stikstofruimte "uit andere bronnen" halen en ze wil dat PAS-melders onderzoeken of ze door middel van innovatie en "aanpassingen in de bedrijfsvoering" minder stikstof kunnen uitstoten.

Ook wil Wiersma de "rekenkundige ondergrens" verhogen, die bepaalt of er wel of geen vergunning nodig is voor stikstofuitstoot. Over die maatregel botste Wiersma vorige maand nog met de Tweede Kamer omdat die vindt dat boeren er valse hoop door krijgen. De RvS moet zich nog buigen over dit laatste deel van Wiersma's plannen.

Geen oplossing

De RvS oordeelt nu dat de maatregelen die Wiersma voorstelt geen oplossing zullen bieden voor het stikstofprobleem. Volgens het adviesorgaan bevat het voorstel "geen gerichte maatregelen die de uitstoot van stikstof bij de bron aanpakken", wat nodig is voor het verlenen van vergunningen aan PAS-melders.

Ook stelt de RvS dat het wetsvoorstel een verkeerde definitie hanteert van het begrip 'legaliseren'. Het vinden van een oplossing voor PAS-melders is niet hetzelfde als "een illegale situatie legaal maken", aldus het advies. Met andere woorden: volgens de RvS moet de focus niet alleen liggen op het legaliseren van PAS-bedrijven, maar moeten er ook andere oplossingen worden gezocht om stikstofuitstoot terug te dringen. In het wetsvoorstel wordt niet duidelijk welke andere oplossingen de regering voor ogen heeft, aldus de RvS.

Handhaving

Wat voor boeren nu vooral van belang is, is de vraag of er wel of niet zal worden gehandhaafd op hun illegale status, nu de deadline is verstreken. Daarover zegt Wiersma in haar wetsvoorstel: "Door maatregelen te nemen waarmee we de stikstofuitstoot reduceren, is de kans groter dat we handhavingsverzoeken kunnen afhouden." Volgens de RvS maakt de toelichting bij het voorstel echter niet duidelijk waarop deze veronderstelling is gebaseerd.

De RvS adviseert de regering om het wetsvoorstel aan te passen voordat het naar de Tweede Kamer gaat. Minister Wiersma reageert dat ze het advies gaat bestuderen. "Daar waar mogelijk en wenselijk zullen we de adviesopmerkingen zo goed mogelijk verwerken."

Het Centre Pompidou neemt vandaag tijdelijk afscheid van de permanente tentoonstelling. Tot 22 september zijn er enkel nog tijdelijke exposities te zien in het wereldberoemde museum in Parijs. Daarna sluit het museum vijf jaar volledig vanwege renovatiewerkzaamheden.

Centre Pompidou bezit een van de grootste collecties moderne kunst ter wereld. Het museum telt meer dan 120.000 kunstwerken van onder anderen Salvador Dalí, Frida Kahlo en Piet Mondriaan. Veel van deze stukken worden uitgeleend aan andere musea of worden opslagen in depots.

Een gedeelte van de huidige kunstwerken zal worden opgeborgen in een tweede locatie van het museum in Massy, even ten zuiden van Parijs. Vanaf eind 2026 opent deze locatie ook de toegang voor het publiek en wordt een deel van de collectie er tentoongesteld. Zodra de renovatie van Centre Pompidou in 2030 klaar is, verhuist de topcollectie terug. Het museum wil de locatie in Massy uiteindelijk gebruiken om de collectie verder uit te breiden.

Gratis

Jaarlijks trekt het museum ongeveer drie miljoen bezoekers. Afgelopen weekend opende het museum gratis de deuren, wat leidde tot lange wachtrijen van kunstliefhebbers die nog één keer het museum in oude staat wilden bezoeken.

De renovatie kost naar verwachting 262 miljoen euro. Tijdens de verbouwing wordt onder meer asbest verwijderd.

Georges Pompidou

Met de opening van het museum in februari 1977 kwam een wensdroom van de Franse president Georges Pompidou in vervulling. Het museum was voor de president een prestigeproject om Parijs op de kaart te zetten als centrum voor moderne kunst. De bouw van het museum begon halverwege zijn presidentschap in 1972.

Pompidou overleed in 1974 terwijl hij nog in functie was, vijf jaar na de start van zijn ambtstermijn. De opening van het museum kon hij dus niet meemaken. Zijn presidentschap wordt gekenmerkt door zijn inspanningen om de hoofdstad te moderniseren, met het grote moderne kunstmuseum dat zijn naam draagt als kroonjuweel.

Het gebouw zelf is erg opvallend, met een wirwar aan gekleurde pijpen en buizen aan de buitenkant. Het ontwerp werd aanvankelijk met afschuw ontvangen, maar wordt nu beschouwd als een kunstwerk op zich.

De onderhandelingen over de levering van Douwe Egberts-koffie voor Jumbo en Picnic zijn voorbij. De supermarkten gaan meer betalen om de koffie weer in de schappen te krijgen.

Jumbo zegt tegen De Telegraaf dat die prijsstijging niet wordt doorberekend aan de klant. Ook Picnic gaat 'een deel' zelf opvangen. De prijs van koffie stijgt al maanden stevig en de supermarkten waren aanvankelijk niet bereid om de veel hogere prijzen van de leverancier te betalen.

Vanaf begin dit jaar werd er door het moederbedrijf van Douwe Egberts, JDE Peet's, geen koffie meer geleverd aan Jumbo, Picnic en Albert Heijn. Dat leidde ertoe dat sommige schappen van de merken L'Or, Senseo, Jacobs, Douwe Egberts en theemerk Pickwick leeg bleven.

30 procent duurder

Volgens De Telegraaf gaan de twee supermarkten nu na maandenlange onderhandelingen toch akkoord met die prijzen. In sommige gevallen stijgen die tot zo'n 30 procent. Dan gaat het om de kiloprijs van koffiebonen van Douwe Egberts, die van bijna 13 euro naar bijna 17 euro gaat. Pads van Senseo worden 20 procent duurder.

Ondanks het feit dat er weer koffie geleverd gaat worden aan de supermarkten, uit de topman van Jumbo in de krant zijn zorgen over de hoge prijzen voor consumenten. Volgens hem staat de koopkracht van Nederlanders onder druk.

Gezinnen die meer betalen voor een A-merk zouden minder overhouden voor de rest van de boodschappen, zegt Picnic-oprichter Michiel Muller. Volgens hem gaat de online supermarkt er "alles aan doen" om dat te voorkomen.

Albert Heijn is het nog niet eens geworden met JDE Peet's. Zij zijn nog in overleg met de leverancier.

In Nederland start een proef waarbij eieren van kippen worden verkocht die zijn gevaccineerd tegen het vogelgriepvirus. Er liepen al proeven met het vaccineren van kippen in plaats van het afmaken van besmette dieren, maar dit is voor het eerst dat eieren van gevaccineerde kippen ook op de markt komen. Vijf vragen en antwoorden hierover.

Wanneer liggen de eerste eieren van gevaccineerde kippen in de winkel?

Dat gaat nog een klein half jaar duren. De eerste kuikens worden vandaag gevaccineerd en het duurt ongeveer twintig weken voordat die hennen eieren gaan leggen.

Kun je zien om welke eieren het gaat?

Nee. De eieren zien er van de buitenkant en binnenkant niet anders uit en ook bij het gebruik is er geen verschil. Wel staat er op ieder Nederlands ei dat in de winkel ligt een code geprint. Toezichthouder NVWA kan zo herleiden uit welke stal een ei komt, maar voor consumenten is dat niet het geval.

De eieren worden sowieso gescheiden van eieren van niet-gevaccineerde kippen: ze worden apart verpakt in een speciaal aangewezen pakstation zodat er geen vermenging kan plaatsvinden.

Omdat het om een pilotproject gaat waar op dit moment slechts één bedrijf aan meewerkt, is de kans overigens veel groter dat je in bijvoorbeeld de supermarkt een ei koopt van een kip die niet tegen het virus is gevaccineerd. Om hoeveel kippen het gaat is ook niet bekend: de naam van het bedrijf wordt geheim gehouden.

Is het eten van vaccineieren veilig?

Ja, zeggen onderzoekers, het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur en de brancheverenigingen. Het vaccin is getest en beoordeeld door het Europees Geneesmiddelenbureau en is veilig voor mens en dier. "Er zijn geen enkele risico's bij het eten van zo'n ei", zegt voorzitter van de vakgroep Pluimveehouderij van de LTO Kees de Jong aan de NOS.

"De veiligheid is gegarandeerd. We hebben steeds gezegd: zorgvuldigheid gaat voor snelheid. We zaten op dit vaccin te wachten, maar we zijn met voedsel bezig. Het moet 100 procent zeker zijn, en door al die hoepeltjes is dit vaccin heen gekomen."

Kunnen kippen niet gewoon meer ruimte krijgen? Een soort 1,5-meterregel voor kippen?

Het heeft in het verleden bij het virus zeker een rol gespeeld dat dieren opeengepakt zitten en het makkelijker aan elkaar kunnen doorgeven. Hoewel het virus verspreid wordt door wilde vogels, is de huidige variant ontstaan in de pluimveesector.

"De virussen waar we nu last van hebben, is een bepaalde soort. Dat noemen we hoog pathogene H5", zegt viroloog Marion Koopmans in het Radio 1-programma Spraakmakers. "Die zijn ooit in midden jaren 90 in China voor het eerst opgedoken en daar zijn ze in de pluimveesector zo gaan verspreiden dat er allerlei nieuwe varianten zijn ontstaan, waaronder de variant die uiteindelijk dus wereldwijd verspreid is."

Maar nu die soorten er zijn, kan er op korte termijn weinig anders gedaan worden dan inenten om te voorkomen dat dieren besmet raken. Want zelfs als kippen meer ruimte hebben, stopt de verspreiding van de huidige variant van het virus niet. "Het komt door de lucht. Of je ze nou allemaal 50 meter ruimte geeft of 1 meter. Als het door de lucht komt, komt het gewoon", zegt biologische boer Pieter Sijbesma in Spraakmakers.

Waarom wordt dit een proef genoemd?

Het gaat echt om een beperkte periode waarin dit getest wordt als onderdeel van een studie naar vaccinatie. De pilot loopt tot begin 2027 en is alleen in Nederland. Tijdens de pilot wordt ook onderzocht of en hoe de eieren van gevaccineerde dieren uiteindelijk ook op de buitenlandse markt terecht kunnen komen. Ondertussen gaan ook de onderzoeken naar vaccins tegen vogelgriep in het algemeen gewoon door. Zo onderzoekt onder meer de universiteit van Wageningen een ander vaccin dat (nog) niet in de pilot wordt gebruikt.

En belangrijk is ook om te zien hoe goed de vaccins op de langere termijn blijven werken. Koopmans: "Vaak worden vaccinstudies zo gedaan dat je een vaccin geeft en dat je dat vaccin dan een aantal weken later challenget. Dan geef je de infectie om te zien hoe goed het vaccin beschermt. Daarom is dit wel een mooie studie, want dan kun je zien: hoelang werkt dat dan?"

De caravan vol explosieven die in januari in de Australische stad Sydney werd aangetroffen met antisemitische teksten, blijkt niet te zijn bedoeld voor een aanslag op een synagoge, zoals gevreesd. De Australische politie gaat er nu van uit dat de caravan door criminelen is neergezet in een poging de politie te beïnvloeden en te chanteren.

Een woordvoerder van de landelijke politie spreekt tegenover de Australische publieke omroep ABC van een "nep terrorismecomplot", opgezet door de georganiseerde misdaad.

Er zijn veertien personen aangehouden. Het meesterbrein achter het complot, die lokale criminelen inhuurde voor zijn plan, is nog niet opgepakt.

Australische media schrijven verder dat de criminelen hoopten dat de politie door de nepterreurdreiging minder tijd en geld zou steken in het bestrijden van de georganiseerde misdaad.

Rechercheurs kregen kort na het aantreffen van de caravan, op straat in een buitenwijk in Sdyeny, al het vermoeden dat ze om de tuin werden geleid. Zo was de caravan opzichtig langs de weg geparkeerd, waren de explosieven duidelijk te zien en was er geen ontsteking te vinden.

Dat de politie nu pas die vermoedens deelt, heeft te maken met "overvloedige voorzichtigheid", zo was de uitleg in een persconferentie. Er bleven namelijk tips binnenkomen over andere terreurcomplotten, waarvan inmiddels ook blijkt dat ze nep waren.

Rumoer in politiek

De vondst van de caravan was groot nieuws in Australië. Kort daarvoor was het land opgeschrikt door meerdere antisemitische incidenten, waarbij onder meer scholen, synagogen en huizen het doelwit waren.

Ook leidde de vermoedelijke verijdeling van de terreuraanslag tot rumoer in de nationale politiek. Zo werd premier Albanese stevig bevraagd in het Australische parlement over wanneer hij precies van de vondst en de link met een antisemitische terreuraanslag had gehoord.

Albanese zei hier vanwege het onderzoek niets over te kunnen zeggen en vond dat het nieuws rond de caravan werd misbruikt voor "politieke spelletjes". Oppositieleider Dutton beschuldigde hem vervolgens van het achterhouden van informatie die gaat over nationale veiligheid. De aanslag met de caravan had volgens hem de grootste aanslag ooit in het land kunnen zijn.

Minister van Binnenlandse Zaken Burke zei vandaag dat Dutton "behoorlijke grote excuses" is verschuldigd aan het Australische volk vanwege het doen van tal van beweringen die nu onjuist blijken. "Als je je bemoeit met nationale veiligheid, is op de hoogte zijn van feiten zo'n beetje het eerste wat je doet als je mensen veilig wil houden."

Bij een aanrijding tussen een motor en een vrachtwagen op de A20 bij Schiedam zijn twee mensen om het leven gekomen. De vrachtwagenchauffeur is aangehouden.

Het ongeluk gebeurde rond 11.00 uur op knooppunt Kethelplein in de richting van Hoek van Holland. Door nog onbekende oorzaak kwamen de motorrijder en de vrachtwagen met elkaar in botsing. De bestuurder van de motor en iemand die achterop zat, overleefden het niet. De trucker bleef ongedeerd.

De politie doet onderzoek naar de toedracht van het ongeluk. De verbindingsweg van de A20 naar de A4 richting de Beneluxtunnel is voorlopig afgesloten. Dat leidt volgens de regionale omroep Rijnmond tot zo'n tien minuten extra reistijd.

Bij een aanvaring tussen een tanker en een vrachtschip voor de Britse kust is brand ontstaan op beide schepen, zo meldt BBC News. De twee schepen kwamen op de Noordzee door nog onbekende oorzaak tegen elkaar aan.

Bronnen binnen de maritieme industrie zeggen tegen persbureau Reuters dat er geen signalen zijn dat er opzet in het spel was.

Volgens de Amerikaanse logistieke firma Crowley, de beheerder en mede-eigenaar van de tanker, vervoerde dat schip vliegtuigbrandstof. Bij de botsing zou een laadtank beschadigd zijn geraakt, waardoor de brandstof het schip uit vloeit.

De 37 opvarenden van beide schepen zijn aan land gebracht, meldt de BBC. Aan de kust stonden ambulances klaar om gewonden te vervoeren, maar volgens de lokale autoriteiten hoefde maar één persoon te worden opgenomen in het ziekenhuis.

De eerste beelden van de brand:

Het ongeluk gebeurde rond 11.00 uur Nederlandse tijd voor de kust bij Hull in East Yorkshire, een regio in het noorden van Engeland. Brandweerboten proberen het vuur te blussen.

Het gaat om de tanker Stena Immaculate, die vaart onder Amerikaanse vlag en olie of chemicaliën kan vervoeren, en het vrachtschip Solong, dat volgens de website Marine Traffic onderweg was naar de haven van Rotterdam en onder Portugese vlag vaart.

De Amerikaanse overheid zou de eigenaar zijn van de vliegtuigbrandstof aan boord van de Stena Immaculate. Volgens de BBC voorziet de tanker het Amerikaanse leger van brandstof bij gewapende conflicten of noodsituaties.

Milieuorganisatie Greenpeace maakt zich zorgen over de mogelijke gevolgen van het ongeluk voor het milieu, maar zegt dat het nog te vroeg is om de precieze impact te beoordelen. De Britse dierenorganisatie Cleethorpe Wildlife Rescue zegt zich gereed te maken voor het geval dat er een beroep op hen wordt gedaan. De organisatie komt vaker in actie na olielekken in de Noordzee om dieren te redden.

Coalitiepartijen VVD, NSC en BBB zagen hun ledenaantallen vorig jaar dalen. Dat blijkt uit cijfers van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP) op basis van de jaarlijkse opgaven door de partijen.

De VVD ging 7 procent in ledental terug naar bijna 21.000. NSC heeft nu 7991 leden. Een jaar eerder gaf de partij van Pieter Omtzigt aan dat het aantal leden op 9979 stond, maar dat werd naar beneden bijgesteld tot 8811. Het vorige aantal zou zijn gebaseerd op de uitkomst van een wervingscampagne eind 2023, maar uiteindelijk zijn niet alle geïnteresseerden lid geworden.

BBB zag een afname van 2,9 procent in het ledenbestand en telt nu ruim 13.000 leden. PVV bleef stabiel op één lid, namelijk partijleider Geert Wilders. Zijn Partij voor de Vrijheid is de enige partij waarvan het niet mogelijk is om lid te worden.

Daling Forum

De grootste qua leden blijft Forum voor Democratie, maar de partij zag wel voor het eerst in het bestaan een daling. FvD had in 2024 bijna 1500 leden minder dan het jaar ervoor en staat nu op ruim 60.000. PvdA en GroenLinks volgen met respectievelijk bijna 48.000 leden en zo'n 46.500 leden.

Het aantal leden van die twee samenwerkende partijen aan de linkerkant is voor het tweede jaar op rij toegenomen. PvdA groeide met 9,6 procent, GroenLinks zag een groei van 14,5 procent.

Het is voor het DNPP niet duidelijk in hoeverre de groei te maken heeft met een zogenoemd dubbellidmaatschap, waartoe het samenwerkingsinitiatief RoodGroen heeft opgeroepen. Bij een fusie tot één partij, waarover gesproken wordt, zouden de dubbellidmaatschappen komen te vervallen, benadrukt het DNPP.

Totaal aantal lidmaatschappen

Denk groeide vorig jaar met 28,8 procent het sterkst, van bijna 3300 naar ruim 4200 leden. Bij de Partij voor de Dieren nam het aantal leden voor het tiende jaar op rij toe, tot bijna 31.700 leden, een toename van 4,3 procent.

Het totaal aantal lidmaatschappen van politieke partijen groeide in 2024 met 2000 tot ruim 393.000. Bijna 3 procent van de Nederlandse kiesgerechtigden is volgens het DNPP lid van een politieke partij.

Oekraïne is door de oorlog met Rusland de afgelopen jaren uitgegroeid tot de grootste importeur van wapens ter wereld. Uit data verzameld door de Zweedse denktank SIPRI blijkt dat Oekraïne in de periode 2020-2024 goed was voor 8,8 procent van 's werelds wapenimport.

Het gaat om een stijging van maar liefst 9627 procent ten opzichte van de vier jaar daarvoor. Toen was het slecht 0,1 procent. In die jaren was Saudi-Arabië nog de grootste importeur.

De Verenigde Staten, verreweg de grootste wapenexporteur, leverde bijna de helft van de wapens die Oekraïne invoerde. Op grote afstand volgen Duitsland (12 procent) en Polen (11 procent). De Amerikaanse president Trump zette de wapensteun aan Oekraïne vorige week stop.

Het aandeel Amerikaanse wapens dat Europese NAVO-landen importeerden, steeg van 52 procent naar 64 procent. Ook wereldwijd stegen de Amerikaanse wapenexporten, waardoor de VS nu goed is voor 43 procent van de wapenhandel, tegen 35 procent in 2015-2019.

Wapenexport Rusland zakt in

De landen in de top-10 van wapenexporteurs zijn hetzelfde gebleven, constateert SIPRI, maar voormalig nummer 2 Rusland is met een krimp van 64 procent wel gepasseerd door Frankrijk. De export van de Fransen steeg met 11 procent, waarmee ze bijna 10 procent van de wereldhandel in handen hebben. Italië klimt dankzij een plus van 138 procent naar de zesde plek.

Nederland (1,2 procent van de wereldhandel) zakte van de elfde naar de twaalfde plaats, doordat de wapenexport met 36 procent afnam. Vrijwel alle wapens die Nederland zelf invoerde, kwamen uit de VS.

Een 40-jarige vrouw uit Heerhugowaard die was aangehouden voor de kunstroof in het Drents Museum in Assen komt vrij. Volgens het Openbaar Ministerie blijft ze verdachte, maar mag ze het onderzoek in vrijheid afwachten.

Waarom de vrouw wordt vrijgelaten, is niet duidelijk. "Wij zien als OM niet voldoende redenen om haar langer vast te houden", is alles wat een woordvoerder zegt tegen RTV Drenthe.

Drie andere verdachten, mannen van 26, 34 en 36 jaar uit Heerhugowaard, zitten nog wel vast. Zij moeten zich in mei melden bij de rechtbank voor een eerste openbare zitting.

Tijdens die zitting wordt duidelijk of het drietal langer blijft vastzitten. "Tenzij wij eerder vinden dat een van de drie toch vrij moet komen", zegt het OM. De drie zitten in beperkingen, wat betekent dat zij geen contact met de buitenwereld mogen hebben.

Gestolen stukken nog niet teruggevonden

Bij de inbraak in het museum, eind januari, zijn archeologische kunststukken uit Roemenië buitgemaakt. Onder de stukken zijn een beroemde helm van bijna zuiver goud en drie armbanden. Die waren geleend van het Nationaal Historisch Museum in de Roemeense hoofdstad Boekarest.

Een paar dagen na de roof werden de eerste drie verdachten aangehouden, onder wie de 40-jarige vrouw. Later arresteerde de politie een vierde verdachte. De stukken zijn nog altijd niet teruggevonden.

Als dat niet alsnog gebeurt, moet de Nederlandse regering de schade ervan betalen. Dat komt mogelijk neer op 5,8 miljoen euro, het bedrag waarvoor de gestolen stukken waren verzekerd. Het Rijk staat voor dit soort tentoonstellingen namelijk garant bij schade of verlies.

Veel consumenten melden zich met klachten over agressieve telefonische verkoop van thuisaccu's. Consumentenprogramma Radar heeft 'talloze meldingen' ontvangen van consumenten die onder druk worden gezet om deze batterijen aan te schaffen.

Een thuisaccu is een opslagsysteem voor energie waarmee huishoudens zelf opgewekte elektriciteit, bijvoorbeeld van zonnepanelen, kunnen opslaan en gebruiken wanneer dit nodig is.

De prijzen bij de malafide aanbieders kunnen oplopen tot wel 27.000 euro. Wie binnen de wettelijke termijn van veertien dagen wil annuleren, wordt geconfronteerd met torenhoge afkoopsommen, waardoor het bijna onmogelijk wordt om onder de koop uit te komen.

Volgens de Consumentenbond worden consumenten vaak voorgespiegeld dat ze flink kunnen besparen, maar in werkelijkheid wordt er vaak misleid. "Het is gewoon niet waar," aldus een woordvoerder van de bond.

Terugkerende oplichting

Het is niet de eerste keer dat dit soort misleidende verkooppraktijken opduiken, zegt de Consumentenbond: "Je denkt: we zijn af van het boeventuig, en dan komen ze weer terug, helaas weer met een nieuw verdienmodel."

Het callcenter dat eerder verantwoordelijk was voor de opdringerige telefoontjes van de Hollandse Energie Maatschappij (HEM), houdt zich nu bezig met de verkoop van thuisbatterijen. De eigenaar van het callcenter was ooit bestuurder in de stichting achter HEM. Het callcenter en de stichting waren niet bereikbaar voor commentaar.

De Consumentenbond adviseert consumenten om nooit in te gaan op telefonische verkoop, vooral niet bij dure producten zoals thuisbatterijen. "Als je een aankoop hebt gedaan en van de overeenkomst af wilt, kun je het contract laten vernietigen. Gebruik dan ook per mail het woord "vernietigen," legt de woordvoerder van de bond uit.

"Huisjesmelkerij van de bovenste plank." Of "Het is bij de beesten af." Ondanks zijn bijna dertig jaar ervaring als lid van de 'Pandbrigade' van de gemeente Den Haag staat Anjo Hoogendoorn soms nog steeds versteld van wat hij tegenkomt.

Wanneer voor een woning van 30 vierkante meter 1800 euro huur wordt gevraagd bijvoorbeeld. Of als hij een huurwoning tegenkomt waar tien arbeidsmigranten opgepropt slapen onder bedroevende hygiënische omstandigheden. En desondanks met zijn tienen per maand 5000 euro huur moeten ophoesten.

De NOS ging met Hoogendoorn op pad: op zoek naar woningen waarvan de toezichthouder denkt dat er te veel huur wordt betaald. En die zijn er in de Haagse wijk Laakkwartier genoeg, weet Hoogendoorn. "Je hebt hier heel veel kleine woningen, met vaak heel hoge huren."

2600 euro voor 60 m2

Zoals een woning van 60 vierkante meter die in vieren is gedeeld. Voor vier huurders dus. "Dit zijn heel kleine kamers, met heel veel schimmel. En er wordt maandelijks 650 euro per kamer huur gevraagd. Nou, we hebben net een huurprijsberekening gemaakt, dan kom je uit op 265 euro", zegt Hoogendoorn. "In totaal krijgt de verhuurder dus maandelijks 2600 euro op zijn rekening terwijl deze woning veel minder waard is. Schandalig en ronduit asociaal."

Bij een volgende woning (van 30 vierkante meter) komt een andere praktijk naar boven: op de huurovereenkomst staat 1100 euro huur per maand, maar de bewoners verklaren dat ze 1800 euro betalen. "Dat zie je steeds vaker", zegt Hoogendoorn. "Verhuurders hebben door dat we hierop letten, dus die schrijven iets anders in dat contract. Vervolgens moet er zwart of onder tafel nog eens 700 euro extra worden betaald."

"In dit soort gevallen moeten we verklaringen van bewoners afnemen en zullen we stukken moeten opeisen zoals betalingsafschriften waaruit blijkt dat er uiteindelijk veel meer wordt betaald."

Behalve dat de huurprijs vaak veel te hoog is, is schimmel schering en inslag. "Schimmel is echt heel slecht voor de gezondheid van mensen. Het komt vaak voor bij achterstallig onderhoud, net als verfloze kozijnen, rottend hout."

Als laatste bekijken we een woning waar in drie kamers in totaal tien mensen verblijven. Het is er te vies om aan te pakken. "Matrassen op de vloer, ook hartstikke vieze matrassen. Het stinkt hier enorm en het is 30 graden. Deze mensen zijn hier voor een uitzendbureau. "

Volgens Hoogendoorn betalen de tien samen maandelijks zo'n 5000 euro huur. "Te schandalig voor woorden dat mensen in Nederland zo moeten leven."

De Roemeense politicus Calin Georgescu legt zich niet neer bij zijn uitsluiting van deelname aan de presidentsverkiezingen in mei. Een van zijn adviseurs zegt tegen persbureau Reuters dat de radicaal-rechtse en pro-Russische presidentskandidaat het Constitutionele Hof zal vragen om het besluit van de centrale kiescommissie van gisteren te vernietigen.

Datzelfde Hof haalde in december een streep door Georgescu's verkiezingsoverwinning, omdat Rusland die verkiezingen op sociale media in zijn voordeel had beïnvloed.

Vrijdag stelde Georgescu zich opnieuw kandidaat, dit keer voor de nieuwe verkiezingen. De kiescommissie wees die kandidaatstelling af. Door de uitspraak van het Constitutionele Hof in december kan deelname in mei door Georgescu niet worden toegestaan, aldus de kiescommissie.

Woensdag

Het Constitutionele Hof buigt zich woensdag over het verzoek van Georgescu. De kans dat hij zijn zin krijgt, wordt klein geacht.

Het Hof wees de kandidaatstelling van een andere radicaal-rechtse kandidaat vorig jaar af. Roemenië is lid van de EU en de NAVO. Het hof zei dat anti-Europese en pro-Russische opvattingen van de vrouw haar ongeschikt maakten voor het presidentschap. Dat zou ook bij Georgescu het geval kunnen zijn.

Er loopt ook een strafrechtelijk onderzoek tegen Georgescu. Hij wordt onder meer verdacht van het verspreiden van desinformatie, lidmaatschap van een fascistische organisatie en het verstrekken van valse informatie over de financiering van zijn verkiezingscampagne.

De Amerikaanse immigratiedienst heeft een Palestijnse activist opgepakt die een prominente rol speelde bij de pro-Palestijnse demonstraties op de campus van Columbia University in New York. Mahmoud Khalil, in december afgestudeerd aan het prestigieuze Instituut voor Bestuurskunde en Internationale Betrekkingen van Columbia, werd zaterdagavond gearresteerd op de campus en loopt nu het risico om uitgezet te worden, zo melden buitenlandminister Rubio en het ministerie van Binnenlandse Veiligheid (DHS) via sociale media.

Khalil wordt verdacht van "het leiden van activiteiten in de lijn van Hamas", zo zegt DHS. Rubio zegt dat de VS "de visa en verblijfsvergunningen gaat intrekken van Hamas-supporters in de VS, zodat ze uitgezet kunnen worden."

De student en activist was een van de leidende figuren bij anti-oorlogsdemonstraties vorig jaar, waarbij op Columbia tentenkampen werden opgezet en een universiteitsgebouw werd bezet. Khalil deed zelf aan deze bezetting niet mee, maar fungeerde als woordvoerder van de demonstranten tijdens onderhandelingen met het universiteitsbestuur.

Permanente verblijfsvergunning

Khalil heeft een permanente verblijfsvergunning voor de VS, een green card, en is getrouwd met een Amerikaanse vrouw. Zij is nu ongeveer acht maanden zwanger van zijn kind.

Enkele uren voor zijn arrestatie zei hij al tegen Amerikaanse journalisten dat hij bang was opgepakt te worden, vanwege zijn afkomst en zijn bekendheid in de media. In een online biografie zegt Khalil te zijn opgegroeid in een Palestijns vluchtelingenkamp in Syrië, en daarna onder meer te hebben gewerkt voor de Britse ambassade in Beiroet.

De Amerikaanse wet verbiedt materiële of financiële steun aan terroristische groepen zoals Hamas, maar het is onduidelijk waarop Khalils arrestatie nu precies is gebaseerd: geen enkel overheidsorgaan zegt Khalil te verdenken van zulke concrete overtredingen.

Volgens zijn advocaat Amy Greer waren de agenten van immigratiedienst ICE, die hem dit weekend kwamen arresteren, in de veronderstelling dat hij alleen een tijdelijk studentenvisum had. Toen zij erachter kwamen dat hij een permanente verblijfsvergunning heeft, zou hun reactie zijn geweest: dan trekken we die wel in. Zijn advocaat zegt ook niet te weten waar Khalil nu vastzit.

'Duidelijke escalatie'

President Trump zei een paar dagen geleden al dat hij financiële steun zou intrekken voor Columbia, ter waarde van zo'n 400 miljoen dollar, omdat die universiteit vorig jaar te weinig zou hebben gedaan tegen antisemitische uitingen tijdens demonstraties op de campus. Ook dreigde hij individuele studenten te zullen vervolgen en zo mogelijk te laten deporteren, als ze betrokken waren bij de wekenlange studentenprotesten tegen geweld in de Gazastrook. Doe vond vorig jaar vaker plaats op veel Amerikaanse campussen.

Khalils advocaat Greer zegt dat "dit een duidelijke escalatie is van Trumps dreigement. Deze regering voert zijn dreigementen echt uit". Een woordvoerder van belangenorganisatie Immigrant ARC zegt dat "dit alle schijn heeft van een wraakneming op iemand die een mening heeft geuit, die Trump niet aanstaat".

Een woordvoerder van de mensenrechtengroep New York Civil Liberties Union voegt eraan toe dat de arrestatie "een angstaanjagende escalatie is van Trumps hardhandige aanpak van pro-Palestijnse meningen, en agressief misbruik van immigratieregels".

"Teerbeminde ouders, broers en schoonzuster. Het is maandagochtend 7 uur. De dag is aangebroken dat we gevonnist worden. Ik zal moedig sterven."

Zo begint een brief van een opgepakte Belgische verzetsstrijder, die hij schreef vlak voor hij door de Duitsers geëxecuteerd werd in 1944. In een groot archiefonderzoek zijn honderden van dit soort afscheidsbrieven boven water gekomen, en de onderzoekers zijn op zoek naar meer. Volgens hen verdienen de verzetsstrijders meer erkenning voor hun dapperheid dan ze nu krijgen in België.

"In Nederland was meteen na de oorlog veel aandacht voor het verzet", zegt Samuël Kruizinga, universitair hoofddocent in hedendaagse en militaire geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was zelf niet bij het onderzoek betrokken, maar kent het goed.

"Het idee zat er al meteen heel erg in dat Nederland een land was vol verzetsstrijders. Dat was niet zo, weten we inmiddels, maar er is altijd veel aandacht geweest voor de figuur van de verzetsstrijder. Dat is er nog steeds."

Collaborateurs

"In België bestond de discussie voor een groot deel uit de vraag of er niet heel veel Vlamingen hadden gecollaboreerd met de bezetter. Daardoor is het gesprek over verzet, wat verzet betekent, een beetje onderbelicht geraakt."

Zo'n 1500 Belgen zijn in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers geëxecuteerd vanwege verzetsdaden. Een exact aantal is niet te achterhalen. Ze waren betrokken bij gewapende acties of werden vermoord als vergelding. Aan de vooravond van hun executie mochten de meesten een of meerdere afscheidsbrieven schrijven. Soms hele epistels, soms maar een paar gehaaste woorden.

Kerkklokken verstopt

Op de website van het project Laatste Woorden zijn verhalen te lezen over de briefschrijvers. Zo waren de Duitsers in september 1943 van plan om de kerkklokken van Putte om te smelten om er wapens van te maken. In de nacht voordat ze weggehaald zouden worden, klommen verzetsstrijders de toren in, haalden de loodzware klokken naar beneden en begroeven ze ergens in een tuin.

Maanden later werden de klokkenredders verraden toen ze naar een wielerkoers kwamen kijken. Uiteindelijk werden ze gefusilleerd, maar ook zij mochten een afscheidsbrief schrijven.

"Ge moet niet te veel wenen om mij, troost u, daar ik val voor een mooie zaak", schreef klokkenredder Alfons Camps. De klokken gingen alsnog naar Duitsland, maar werden nooit gesmolten omdat de bevrijding nabij was. Ze keerden terug naar de kerk van Putte. Eén klok liep een barst op en slaat sindsdien vals.

"Het is heel terecht dat hier meer aandacht voor komt", vindt wetenschapper Kruizinga. "Dit zijn mensen die in onmenselijke situaties zich hebben verzet tegen onmenselijke overheersing."

Op zolder

De onderzoekers hebben inmiddels van 384 personen brieven in handen, die nog volop worden geanalyseerd en vertaald.

Het vermoeden is dat er nog meer van dit soort brieven bestaan, bijvoorbeeld bij mensen op zolder of in lokale archieven. De onderzoekers hopen er zo veel mogelijk onder ogen te krijgen, om er uiteindelijk een interactieve website en een rondreizende tentoonstelling van te maken.