NOS Nieuws - Algemeen

Een nieuw systeem waarmee de politie data en telefoongesprekken kan aftappen is in de eerste helft van komend jaar operationeel. Dat zei minister van Justitie en Veiligheid Van Weel na kritische vragen uit de Tweede Kamer. Meerdere Kamerleden zijn er niet gerust op. Het systeem was al in 2019 aangekondigd en sindsdien is aan de invoering gewerkt.

De Kamervragen werden gesteld naar aanleiding van een artikel in NRC vandaag. Daarin reconstrueert de krant op basis van meerdere bronnen bij politie en justitie hoe het bestaande afluistersysteem van Israëlische makelij vervangen zou worden door een nieuw systeem.

Het is de afgelopen vijf jaar niet gelukt dit eveneens Israëlische systeem met de naam i360 operationeel te krijgen, omdat het niet voldoet aan de eisen van de Nederlandse politie. Zo zouden vertrouwelijke gesprekken van advocaten met verdachten niet voldoende worden beschermd en werkt i360 niet goed samen met andere systemen, zeggen bronnen tegen de krant.

Miljoenen uitgegeven

Er zou daarom een derde, opnieuw Israëlisch afluistersysteem zijn aangekocht, Reliant X., maar ook dat functioneert volgens betrokkenen niet. Aan de systemen zijn vele miljoenen uitgegeven.

In Kamerstukken is die laatste aankoop niet expliciet benoemd. Er wordt gesproken over een "upgrade", niet over een heel nieuw systeem. Volgens SP-Kamerlid Michiel van Nispen is de Kamer onjuist geïnformeerd, zo zei hij vandaag tijdens het vragenuur.

Minster Van Weel ontkent dat. Volgens zijn uitleg is er slechts sprake van twee tapsystemen, het oude (bestaande) systeem A en een nieuw systeem B. Hij wil de namen niet noemen omdat er geheimhouding is afgesproken.

Volgens de minister is er een upgrade van het bestaande systeem aangeschaft om ervoor te zorgen dat de politie niet zonder tapsysteem zou komen zitten in de overgangsfase naar het nieuwe systeem, dat in de eerste helft van 2025 moet worden uitgerold.

De upgrade van het bestaande systeem is dan misschien niet meer nodig. "Maar ik ben het eens met deze investering in het oude systeem."

Mensenrechten

Andere kritiek vanuit de Kamer gaat over het feit dat de systemen uit Israël afkomstig zijn, onder andere van het bedrijf Cognyte. Die leverancier is meermalen in verband gebracht met mensenrechtenschendingen. In 2023 kwam het in opspraak toen bekend werd dat het afluistersystemen aan Myanmar leverde. Daar zet het regime ze in tegen politici en journalisten. Een Noorse bank wil om die reden niet meer investeren in het Israëlische techbedrijf.

Daarnaast zit het feit dat de soft- en hardware-kern van het bestaande systeem alleen door Israëlische technici kan worden onderhouden de Kamer dwars - het was in 2016 de reden om een nieuw systeem aan te willen schaffen.

Op vragen van Van Nispen hierover antwoordde de minister dat de Kamer betrokken is geweest bij de aankoop van systeem B. "De risico's dat Israëlische technici nodig zijn voor het oude systeem, daar zijn maatregelen op genomen. Die kunnen niet bij de afgetapte info."

Voor het nieuwe systeem zijn Israëlische technici niet meer nodig. Hij noemt het "veelbelovend". De korpsleiding is "echt positief" over de tests, zei Van Weel.

Vertraging

Kamerlid Van Nispen zegt "andere signalen" van de politie te krijgen. Ook Lilian Helder (BBB) zegt verhalen van politiemedewerkers te horen die "heel erg uit elkaar lopen" met die van de minister. Ook Jesse Six Dijkstra (NSC) is er "nog niet helemaal gerust op dat alle hobbels tijdig ook overwonnen gaan worden".

De politie zegt in een reactie aan de NOS dat het de naam van de huidige leverancier niet bekend wil maken, maar licht wel toe dat dat systeem verouderd is. In 2015 is de politie begonnen met de aanbesteding voor een nieuw tapsysteem van de Israëlische fabrikant Cyber Intelligence Ltd. De levering en het in werking stellen liep vertraging op, "onder andere vanwege de situatie in Israël". De politie verwacht dat het nieuwe tapsysteem in 2025 volledig werkt, en het oude systeem vervangt.

De huidige Nederlandse begrotingsplannen voldoen op de lange termijn niet aan de Europese afspraken, oordeelt de Europese Commissie. Voor de komende paar jaar voldoet Nederland nog aan de begrotingsafspraken maar op de lange termijn niet.

Volgens de Europese begrotingsafspraken mag een land een maximaal begrotingstekort van 3 procent van het bruto binnenlands product hebben. Ook mag de totale overheidsschuld niet groter zijn dan 60 procent van het bruto binnenlands product.

Als Nederland niks wijzigt aan zijn plannen, dan koerst volgens de Commissie de Nederlandse staatsschuld in 2038 af op 70,7 procent. Het begrotingstekort loopt in datzelfde jaar op tot 4 procent. Dat zou allebei ver boven de Europese afspraken zijn. Eerder al concludeerde ook het Centraal Planbureau op Prinsjesdag dat Nederland op lange termijn te veel schulden zal maken.

Geen directe gevolgen

Dat de Commissie Nederland nu aanspreekt op het begrotingsbeleid heeft niet direct gevolgen. Op dit moment valt het tekort binnen de afgesproken normen. De Europese Commissie kan daarom geen straf opleggen aan Nederland.

De Europese Commissie stelt aan de Europese Raad van ministers van Financiën voor om Nederland een alternatief begrotingsplan aan te bevelen. Het is vervolgens aan hen om te besluiten of ze dat ook daadwerkelijk willen doen. De ministers besluiten dat op 21 januari.

Minister Heinen van Financiën zegt in een eerste reactie tegen RTL Z dat hij het advies van Brussel "omarmt". "We geven te veel uit, dan moet je het daar zoeken".

Hoe dicht bij woningbouw mag een boer bestrijdingsmiddelen spuiten? Het is een vraag die steeds vaker voor conflict zorgt, vooral in de lelieteelt. Omwonenden dagen lelietelers voor de rechter om het spuiten van bestrijdingsmiddelen te voorkomen. Minister Wiersma van Landbouw schrijft nu aan de Tweede Kamer dat ze onderzoek laat doen naar spuitvrije zones bij woningbouw naast landbouwgrond.

Gemeenten gaan over het gebruik van grond, maar steeds vaker zijn omwonenden het niet eens met het besluit van gemeenten om lelieteelt toe te staan en proberen ze dat via de rechter te terug te draaien. De rechter oordeelt soms dat de teelt moet stoppen, terwijl de telers zich aan de regels houden.

In Drenthe, Limburg en Noord-Brabant besloot de rechter tot een verbod of beperking op het gebruik van bestrijdingsmiddelen vlakbij huizen. Omwonenden zijn bang voor mogelijke schadelijke effecten van de chemische middelen op de gezondheid.

Nu wordt vaak geen spuitvrije zone gehanteerd, een gebied tussen woningen en teelt dat vrij moet blijven van spuitnevel. Als er wel een spuitvrije zone is, wordt meestal 50 meter aangehouden. Maar of dat voldoende is moet meer wetenschappelijk onderzoek uitwijzen, vindt ook Wiersma. Dat moet gemeenten, omwonenden én telers helpen.

Mogelijk schadelijk

Voor de teelt van lelies zijn ruim vier keer meer bestrijdingsmiddelen nodig dan bij andere gewassen als pootaardappelen en tulpen. De gebruikte middelen zijn getest en goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Dat is de organisatie die toetst of bestrijdingsmiddelen veilig zijn voor de volksgezondheid.

Toch worden de bestrijdingsmiddelen in verband gebracht met ziekten als Parkinson, Alzheimer en ALS. Sluitend wetenschappelijk bewijs daarvoor is er nog niet.

Deelverbod

Ook in het Brabantse Sint-Michielsgestel stapten omwonenden naar de rechter om het spuiten van de bestrijdingsmiddelen tegen te houden. Een van hen is Janique Huijbregts. Op ruim 100 meter van haar huis ligt een lelieveld. Ze maakt zich zorgen om haar eigen gezondheid, "maar eigenlijk nog meer om de gezondheid van de kinderen die hier spelen en de kleinkinderen die hier opgroeien".

Huijbregts en haar buren uitten hun zorgen eerst bij de teler zelf, maar kwamen er niet uit en eindigden toch in de rechtbank. Zij wilden dat de teler helemaal stopt met spuiten, maar omdat de bollen al in de grond liggen, oordeelde de rechter dat de teler door mag gaan. Hij mag onder toezicht een aantal middelen spuiten in de kleine hoeveelheden die hij zegt nodig te hebben.

De teler kan daarmee leven, laat hij weten via zijn advocaat Rico Ligtvoet, omdat hij de teelt kan afronden. Maar juridisch gezien zitten er haken en ogen aan. "De rechter oordeelt dat de teler geen wetten of regels overtreedt, maar legt hem toch een deelverbod op. Daarvoor is vanuit juridisch oogpunt geen grondslag", stelt Ligtvoet.

Daarom moet er meer duidelijkheid komen, zegt de advocaat: "Volgens mij moet deze discussie op landelijk niveau in de politiek gevoerd worden. En als het zo is dat er aanvullende maatregelen nodig zijn, dan moeten die in de landelijke politiek worden genomen en dan moet mijn cliënt de kans krijgen om zich daarop aan te passen."

Politieke oplossing

Het juridisch gesteggel rondom de lelieteelt heeft inmiddels ook de aandacht in Den Haag en de minister kondigt nu dus onderzoek aan. Dat doet ze naar aanleiding van een motie van het CDA die eerder dit jaar werd aangenomen. Indiener Eline Vedder vindt het belangrijk dat dit onderzoek er komt: "Daarna kunnen we goed geïnformeerd besluiten hoe we met spuitvrije zones willen omgaan", aldus het Tweede Kamerlid.

Maar de linkse oppositie vindt dat niet ver genoeg gaan. GroenLinks-PvdA-Kamerlid Laura Bromet wil kijken naar een verbod op alle niet-biologische lelieteelt. "Want wat is het belang in een klein land als Nederland om lelies te telen voor de export? Op die plekken kun je ook voedsel verbouwen waar veel minder gif voor nodig is."

Een verbod lijkt onwaarschijnlijk, maar ook coalitiepartijen willen meer dan alleen een onderzoek. Tweede Kamerlid Harm Holman van NSC vindt het een eerste stap, maar er moeten volgens hem verdergaande afspraken komen over hoe en waar lelies mogen worden geteeld. VVD-Kamerlid Thom van Campen wil dat de regels die er al zijn beter worden nageleefd, want daar zit het probleem volgens hem.

Woensdag wordt over het gebruik van bestrijdingsmiddelen gedebatteerd in de Tweede Kamer.

Een staakt-het-vuren tussen Israël en Hezbollah lijkt steeds dichterbij. Aan het eind van de middag is er een bijeenkomst van het Israëlische veiligheidskabinet waarin mogelijk een knoop wordt doorgehakt over het bestand. Premier Netanyahu heeft aangekondigd dat hij de pers zal toespreken om 19.00 uur Nederlandse tijd. Meerdere betrokkenen zijn al op het besluit vooruitgelopen.

De Libanese buitenlandminister Bou Habib zegt dat hij hoopt dat er vandaag een akkoord komt tussen Israël en Hezbollah. Hij zegt dat het Libanese leger zeker 5000 manschappen naar het zuiden van het land kan sturen als Israël zijn troepen daar terugtrekt. Ook kunnen de Verenigde Staten volgens hem een rol spelen in het herbouwen van infrastructuur die is verwoest door Israëlische aanvallen.

De Verenigde Staten en Frankrijk hebben bemiddeld bij de totstandkoming van het staakt-het-vuren. Meerdere bronnen melden aan persbureau Reuters dat de presidenten Biden en Macron dat bestand zullen presenteren, als dat uiteindelijk wordt goedgekeurd. Libanese media berichten dat ze het akkoord vanavond naar buiten brengen.

Formeel is het een overeenkomst tussen Israël, Libanon en de bemiddelende landen; Hezbollah is dus officieel geen partij. Wel was bij de onderhandelingen bijvoorbeeld de Libanese parlementsvoorzitter Berri betrokken, die nauwe contacten heeft met de terreurorganisatie. Aangenomen wordt dus dat Hezbollah achter het akkoord staat. Hezbollah-leider Qassem liet zich vorige week ook al positief uit over een deal.

Burgers uit Noord-Israël

Woordvoerder Mencer van de Israëlische regering verdedigt tegen Reuters een mogelijk akkoord. Een bestand zou volgens hem inhouden dat Israël nog altijd de vrijheid heeft om dreiging van Hezbollah tegen te gaan. Hij zegt ook dat een akkoord ervoor kan zorgen dat geëvacueerde burgers uit Noord-Israël weer terug kunnen naar hun huizen.

Enkele leiders van de gemeenschappen in het noorden zetten daar vraagtekens bij. Zo noemde de burgemeester van het dorpje Metula het mogelijke bestand "een verdrietige overeenkomst, waarbij de Israëlische regering zich overgeeft aan Hezbollah". Volgens de leiders is de dreiging die uitgaat van Hezbollah niet weg en zouden bewoners "er dus niet akkoord mee moeten gaan om terug te keren".

Minister Katz van Defensie eist een effectieve handhaving door de Verenigde Naties van een eventueel staakt-het-vuren. Een schending van zo'n bestand zal absoluut niet getolereerd worden, voegt hij eraan toe. Katz zei dat tegen speciaal VN-gezant voor Libanon, Jeanine Hennis-Plasschaert.

Katz zei dat ieder heropgebouwd huis in het zuiden van Libanon dat een terroristische basis blijkt te zijn "zal worden vernietigd". "Iedere hergroepering van terroristen zal worden getroffen. Iedere poging om wapens te smokkelen zal worden gedwarsboomd. En elke dreiging voor onze strijdkrachten of burgers zal onmiddellijk worden vernietigd."

De Israëlische aanvallen in Libanon gaan ondertussen onverminderd door. Vanmiddag heeft het leger een gebouw in het centrum van Beiroet aangevallen en nieuwe evacuatiebevelen voor twintig gebieden uitgegeven. Volgens persbureau Reuters gaat het om het grootste evacuatiebevel tot nu toe.

Bekijk beelden van de aanvallen:

Het ministerie van Onderwijs start een extern onderzoek naar de vraag waarom de Inspectie voor het Onderwijs jarenlang minder scholen bezocht dan beloofd. Vorige maand bleek uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur dat tussen 2014 en 2019 een fors deel van de basisscholen niet is bezocht, terwijl de afspraak met de Tweede Kamer was om alle scholen elke vier jaar te bezoeken. Toenmalig minister Wiersma zegt dat dit destijds ook zijn wens was, en dat was "voor iedereen glashelder".

Eerder al erkende het ministerie dat de inspectie haar registratie niet op orde had. Maar waarom de inspectie zich niet aan haar opdracht hield, waarom de tekortkomingen niet eerder aan de Kamer zijn gemeld, en of er ook voor 2014 al minder scholen werden bezocht, dat is niet duidelijk. De Auditdienst Rijk, een onderdeel van het ministerie van Financiën, gaat het onderzoek uitvoeren.

In een reactie zegt inspectie-topvrouw Alida Oppers dat het "uitgangspunt" om alle scholen vierjaarlijks te bezoeken inderdaad "niet helemaal gelukt" is. Maar de inspecteur-generaal stelt ook dat in jaarverslagen van destijds wel een "hele specifieke, concrete uitleg aan de Kamer" staat over "wat we allemaal gedaan hebben". Oppers noemt het "natuurlijk ernstig" dat de Kamer "daarover in verwarring is geraakt".

Overigens is in geen van de jaarverslagen terug te vinden hoeveel unieke scholen überhaupt fysiek werden bezocht. Oppers erkent dat de inspectie daarover "scherper" had kunnen rapporteren.

Kristalhelder

In 2021 liet de inspectie het vierjaarlijks bezoek officieel los. Dat was om inhoudelijke redenen, niet vanwege een gebrek aan capaciteit. Maar daarbij werd de Kamer beloofd dat het aantal fysieke inspecties "niet per se minder" zou worden en het aantal scholen dat in een periode van vier jaar bezocht zou worden "nog steeds fors" zou zijn. Kamerleden van NSC, GroenLinks-PvdA en BBB zeggen dat zij er daarom nog altijd van uitgaan dat de inspectie regelmatig op scholen komt, bijvoorbeeld eens in de vier of vijf jaar.

Inspecteur-generaal Alida Oppers noemt dat "opmerkelijk", omdat de inspectie volgens haar wel degelijk is gestopt met het periodiek bezoeken van scholen. Sinds 2021 is twee derde van de scholen niet meer bezocht. Het is volgens haar "kristalhelder" dat de inspectie risicogericht werkt. "En risicogericht is natuurlijk niet periodiek", aldus Oppers. "Ik vind het buitengewoon spijtig dat er misverstanden bestaan, maar het verbaast me wel en ik vind het jammer."

Het ministerie is het, anders dan Oppers, met de Kamerleden eens dat in 2021 inderdaad bij de Kamer de "verwachting is gewekt" dat "nog steeds een groot aantal scholen bezocht zou worden". "Aan die verwachting is niet volledig voldaan, en dat betreuren wij."

Niet alleen de Kamer heeft jarenlang om de toezegging gevraagd om alle scholen elke vier jaar te bezoeken. Ook voormalig minister Wiersma wilde in 2022 een motie uitvoeren van Kamerlid Habtamu de Hoop, om het officiële vierjaarlijkse bezoek te behouden. Dit stuitte echter op weerstand van de inspectietop.

Wiersma zegt desgevraagd dat het hoofdstuk voor hem is afgesloten maar benadrukt wel dat hij inderdaad wilde dat de inspectie elke vier jaar alle scholen zou bezoeken, en die koers was volgens hem "voor iedereen glashelder".

Iedere inwoner van Suriname gaat meedelen in de toekomstige opbrengsten uit de oliewinning voor de kust. Dat heeft president Santokhi beloofd bij de viering van 49 jaar onafhankelijkheid voor Suriname.

De regeling geldt alleen voor Surinamers die in Suriname wonen en bekend zijn bij de belastingdienst. Iedereen krijgt een spaarbiljet ter waarde van 750 Amerikaanse dollar, met een jaarlijkse rente van 7 procent. Die rente wordt pas uitbetaald als de olie uit Blok 58, een aardolieconcessie voor de kust, is verkocht en de royalties door Suriname zijn ontvangen.

Het Franse bedrijf TotalEnergies en partner APA Corporation lieten begin oktober weten dat ze 10 miljard dollar gaan steken in de oliewinning in Blok 58. Het duurt nog een paar jaar voordat er echt olie gewonnen gaat worden; dat wordt op zijn vroegst in 2028 verwacht. Ouderen en mensen met een beperking krijgen het spaarbiljet wellicht al vóór die tijd, beloofde Santokhi.

Offers gebracht

Met het delen in de royalties zegt de president de bevolking te willen bedanken voor de offers die mensen hebben gebracht tijdens de economische hervormingen die de regering heeft doorgevoerd sinds 2020.

Santokhi zei ook een belangrijk deel van de olie-inkomsten te gaan investeren onderwijs, gezondheidszorg en veiligheid. Dat zal gebeuren via een speciaal fonds, "zodat de kwaliteit en continuïteit van het bestaan van alle Surinamers verbetert", aldus de president. "We gaan dat op een verstandige wijze doen, zodat er duurzame resultaten uit voortkomen."

Twee ex-medewerkers van de vrouwengevangenis Nieuwersluis zijn veroordeeld tot een celstraf voor het misbruiken van gedetineerde vrouwen. Een 62-jarige man uit Doorn kreeg vier jaar cel, een 64-jarige man uit Huizen werd veroordeeld tot vijftien maanden. Ook kregen ze een beroepsverbod van respectievelijk zes en vijf jaar.

Meerdere gedetineerden hadden aangifte gedaan tegen de twee medewerkers. Een vrouw beschuldigde de verdachte uit Doorn van verkrachting, een ander zou door hem aangerand zijn en een derde mishandeld. De man uit Huizen zou twee vrouwen hebben aangerand en ontucht hebben gepleegd met een gedetineerde. De rechtbank vindt de aangiftes en verklaringen van de vrouwen betrouwbaar.

Kwetsbaar

"Het misbruik vond plaats op onverwachte momenten, waarop de vrouwen allebei op hun kwetsbaarst waren", concludeert de rechtbank in de zaak tegen de verdachte uit Doorn. "Ze bevonden zich in een kleine ruimte, buiten het zicht van camera's en het begon met het aanraken van hun borsten." Hij beloofde de gedetineerden ook rookwaren "als ze bepaalde dingen bij hem deden".

Het Openbaar Ministerie had 9 maanden cel geëist in de zaak tegen de verdachte uit Huizen, maar de rechtbank vindt dat die eis "geen recht doet aan de ernst van de feiten". Ook heeft hij volgens de rechtbank een ernstig gebrek aan respect voor vrouwen getoond tijdens de zitting.

"Door deze straffen op te leggen wil de rechtbank het signaal naar de samenleving afgeven dat dit soort machtsmisbruik volstrekt ontoelaatbaar is", aldus de rechtbank.

'Misstanden niet op zichzelf'

De Penitentiaire Inrichting Nieuwersluis was de afgelopen jaren meer in het nieuws wegens misstanden. In 2022 werd al een 47-jarige cipier gearresteerd op verdenking van seksueel misbruik van drie gevangenen. Daarop meldden meerdere (ex-)gedetineerden dat zij ook slachtoffer waren van wangedrag binnen de gevangenismuren.

De Inspectie Justitie en Veiligheid startte een onderzoek naar misstanden in de vrouwengevangenis. Daaruit bleek dat gedetineerden slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag. Het ging vooral om seksueel getinte opmerkingen van medewerkers richting de gevangenen, maar ook om tongzoenen, orale bevrediging en relaties tussen medewerkers en gedetineerden.

Afgelopen februari concludeerde Mariëtte Hamer, de Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, dat er meer maatregelen nodig zijn om grensoverschrijdend gedrag in vrouwengevangenissen tegen te gaan. In een advies aan het kabinet schreef ze dat er door de machtsverhouding tussen medewerkers en gedetineerden een groter risico is op seksueel grensoverschrijdend gedrag.

In Pakistan zijn bij protesten tegen de gevangenhouding van oud-premier Imran Khan zeker zes doden gevallen, onder wie vier leden van oproertroepen. Ook zijn er veel gewonden gevallen, onder wie een cameraman van persbureau AP die door Khan-aanhangers werd gemolesteerd.

De oud-premier en oud-cricketspeler zit al meer dan een jaar in de gevangenis, onder meer voor het lekken van staatsgeheimen. Voor meer dan 150 andere zaken dreigt hij ook vervolgd te worden. Volgens zijn aanhangers en hijzelf is hij onschuldig en proberen zijn politieke tegenstanders hem monddood te maken. Sinds zondag wordt er al tegen zijn detentie geprotesteerd en het aftreden van de regering geëist.

In Islamabad zijn duizenden militairen en agenten op de been, onder meer op een plein in de buurt waar de Belarussische president Loeksjenko logeert. De Khan-aanhangers richten vernielingen aan en rukken daar langzaam op naar het plein in een stoet die geleid wordt door Khans vrouw Bushra Bibi.

Containers

Aanhangers van de oud-premier braken door een barricade van containers, waarna de politie het vuur opende. Het is onduidelijk of gericht is geschoten of dat het alleen traangasgranaten waren.

Een van de deelnemers zegt dat hij meedoet omdat Khan daartoe heeft opgeroepen. "We blijven hier tot Khan bij ons is. Hij beslist hoe het verdergaat. Als ze nog een keer schieten, wordt de kogel beantwoord met een kogel."

De 72-jarige Khan was premier van Pakistan tussen 2018 en 2022. Na een motie van wantrouwen werd hij afgezet. Sinds zijn noodgedwongen vertrek is hij meermaals veroordeeld, voor zaken als corruptie en het lekken van staatsgeheimen. Zelf zegt hij dat hij onschuldig is en hij spreekt van een politieke afrekening.

Greenpeace hoeft niet te stoppen met de campagne waarin de topman van Rabobank met cowboyhoed en de tekst 'Wanted' (gezocht) wordt afgebeeld. Dat besloot de rechtbank Amsterdam in een kort geding dat de bank had aangespannen. Dit gebruik van het portret van de topbankier valt onder de vrijheid van meningsuiting, concludeert de rechter.

Rabobank wilde dat Greenpeace zou stoppen met het tonen van het gezicht van topman Stefaan Decraene op posters, stickers en in onlinevideos. Hierin wijst Greenpeace de bank aan als schuldige in het 'Wilde Westen' van ontbossing. Dat de campagne lijkt op een opsporingsposter voor Decraene als vermeende crimineel vond Rabobank "volstrekt ongepast". Dit zou volgens hem niet alleen zijn integriteit ondermijnen, maar ook zijn persoonlijke veiligheid in gevaar brengen.

Volgens de rechter valt dit allemaal wel mee, zo blijkt uit het vonnis. "Het voert te ver om uit deze posters af te leiden dat Decraene wordt weggezet als crimineel", vindt de rechter. "De enkele stelling dat de poster kwaadwillende individuen ertoe zou kunnen bewegen om actie te ondernemen tegen Decraene is onvoldoende voor een oordeel dat de posters onrechtmatig zijn."

Tegen wil en dank

Als topman is Decraene volgens de rechter "weliswaar tegen wil en dank" het gezicht van Rabobank. Maar: "Als bestuursvoorzitter heeft hij te dulden dat zijn gezicht wordt verbonden aan de bank die hij bestuurt en dat hij publiekelijk wordt aangesproken op zijn handelen in die hoedanigheid."

Ook is de rechter het niet eens met de stelling dat Greenpeace met het gebruik van de foto inbreuk maakt op het portretrecht van de Rabodirecteur. Dat zou volgens de rechter betekenen dat niemand zonder toestemming de foto mag gebruiken. Daarbij valt het gebruik van de foto door Greenpeace onder de vrijheid van meningsuiting.

Rabobank laat weten teleurgesteld te zijn dat de rechter het 'op-de-man-spelen' als vorm van campagnevoeren toestaat. Of de bank in hoger beroep gaat kan een woordvoerder nog niet zeggen.

Greenpeace is blij dat het mag doorgaan met de actie. "Rabobank had in plaats van dit kort geding haar tijd beter kunnen besteden aan het beëindigen van ontbossing in hun businessmodel. Zolang dat niet stopt, zullen we ze ter verantwoording blijven roepen", zegt campagneleider Meike Rijksen.

Het Openbaar Ministerie eist in hoger beroep 30 jaar cel en tbs met dwangverpleging tegen John S. Hij vermoordde in mei 2022 een schoenmaker in Vlissingen en twee dagen later een meisje en een vrouw op een zorgboerderij in Alblasserdam.

De advocaten-generaal, de officiers van justitie in het hoger beroep, noemden John S. vandaag in de rechtbank "een op geestelijk vlak ernstig zieke man". Dat schrijft Omroep Zeeland.

Volgens deskundigen van het Pieter Baan Centrum is de man verminderd toerekeningsvatbaar voor zijn daden. Hij is door verschillende stoornissen tot zijn daden gekomen, maar heeft wel zelf de keuze gemaakt om ze uit te voeren.

Kans op herhaling

De kans dat de verdachte opnieuw in de fout gaat is groot. Daarom is het volgens het Pieter Baan Centrum belangrijk dat de man snel in een omgeving terechtkomt waar ze hem goed in de gaten kunnen houden. Dat kan door hem tbs met dwangverpleging op te leggen.

Volgens de deskundigen is genezing bij de man niet mogelijk. Maar het OM wil met de tbs-eis voorkomen dat de man onbehandeld terug op straat kan komen.

Eerder oordeelde de rechtbank dat het nut van een tbs-behandeling na een lange gevangenisstraf niet kon worden ingeschat. Daarom kreeg de man 2023 een levenslange gevangenisstraf opgelegd. Daarmee zou hij na 25 jaar om een herbeoordeling kunnen vragen.

Dat vindt het OM een te groot risico. Een levenslange gevangenisstraf kan niet gecombineerd worden met een tbs-behandeling. Daarom eist het OM opnieuw 30 jaar en tbs met dwangverpleging. Dit is de maximale gevangenisstraf die gecombineerd kan worden met tbs.

Uitspraak

Vanmiddag komt de advocaat van de verdachte nog aan het woord. Aan het eind van de zitting zal de verdachte zelf nog de mogelijkheid krijgen iets te zeggen tijdens het laatste woord.

Het hof doet op 17 december uitspraak.

Er zijn bij het onderzoek naar de vliegtuigcrash in de Litouwse hoofdstad Vilnius op dit moment geen aanwijzingen die een andere oorzaak dan een technisch probleem of een fout van de piloot laten zien, zegt het Litouwse Openbaar Ministerie. Inmiddels zijn zowel de vluchtdatarecorder als de cockpitvoicerecorder veiliggesteld, de zogenoemde zwarte dozen.

"Onze eerste informatie geeft geen reden om onderzoek te doen naar ernstiger activiteiten", aldus aanklager Arturas Urbelis. Hij voegde eraan toe dat het onderzoek nog bezig is. "We zouden nog op aanwijzingen van andere activiteiten kunnen stuiten."

Het toestel van het Spaanse Swiftair dat door pakketbezorger DHL werd gebruikt, stortte gisterochtend rond 5.30 uur neer. Een Spaans bemanningslid kwam om het leven, drie anderen raakten gewond.

Het onderzoek is in volle gang. Vanochtend werd het vliegverkeer voor een uur stilgelegd. Zo kon de politie met drones het gebied van de crash filmen.

Zwarte dozen

Een politiechef zei vanochtend dat het onderzoek ter plaatse in twee of drie dagen kan zijn afgerond. De wrakstukken zullen in een hangar worden opgeslagen.

De Litouwse autoriteiten krijgen hulp van Duitse onderzoekers, omdat het toestel opsteeg uit Leipzig. Ook komen er twaalf experts uit de VS (van wie vijf van vliegtuigbouwer Boeing) om mee te helpen. De politie heeft aangegeven met de overlevende bemanningsleden te willen spreken, maar het is niet bekend hoe die eraan toe zijn.

Na de crash is een inspectie van de naderingssystemen van de Poolse luchtverkeersleiding uitgevoerd. Die speelt ook een rol bij inkomend luchtverkeer naar Litouwen en dus ook bij het onderzoek. Het gecrashte toestel vloog over Polen.

Beelden van vlak na de crash:

In eerste instantie meldden de Litouwse autoriteiten al dat de oorzaak van de crash waarschijnlijk om een menselijke of technische fout was, maar ook dat een aanslag niet werd uitgesloten. Sindsdien kwamen er steeds meer vragen. Het hoofd van de Litouwse veiligheidsdienst verwees gisteren naar de dreiging die uitgaat van Rusland. De Litouwse omroep wees erop dat er geen noodsignaal is uitgezonden en dat de weersomstandigheden goed waren.

Daarbij zijn er eerder incidenten geweest met DHL-pakketten. In DHL-magazijnen in Leipzig en Birmingham vlogen dit jaar pakketten in brand. Britse autoriteiten onderzochten mogelijke Russische betrokkenheid daarbij. Poolse aanklagers maakten op 5 november bekend vier mensen te hebben opgepakt voor betrokkenheid bij het versturen van explosieve pakketten via internationale koeriers.

Ook in Duitsland, waar het vliegtuig vertrok, is er veel aandacht voor het onderzoek. Minister Baerbock van Buitenlandse Zaken dringt aan op een volledig onderzoek naar de crash. Ze zei dat de autoriteiten in Duitsland en Litouwen momenteel "in alle richtingen" onderzoek doen.

Naast een technisch ongeluk sluit ze niet uit dat de crash opzettelijk is veroorzaakt. In Europa zijn er de laatste tijd verschillende "hybride aanvallen" geweest op personen of infrastructuur, zei Baerbock. Ze verwees onder meer naar de schade aan twee datakabels in de Oostzee een week geleden.

Op de vraag of Rusland achter de crash zit, zei bondskanselier Scholz "dat dat zou kunnen". "We kijken er goed naar. Op dit moment kunnen we het nog niet zeggen."

Speciale stortplaatsen voor zwaar vervuilde bagger lopen veel sneller vol dan verwacht. Dit gebeurt doordat bijna alle rivieren in Nederland zwaar vervuild zijn met PFAS. Dat bevestigt Rijkswaterstaat na berichtgeving in Trouw.

Sinds 2019 gelden er strengere regels met betrekking tot PFAS. Daardoor moet er twee keer zo veel bagger worden afgevoerd.

Rijkswaterstaat heeft begin deze eeuw voor verontreinigde bagger speciale stortplaatsen aangelegd, onder meer in het Hollands Diep, het Ketelmeer en op de Maasvlakte. Daar zou minimaal vijftig jaar gestort kunnen worden. Maar volgens Trouw denken de baggeraars dat de stortplaatsen al over tien tot vijftien jaar vol zitten. Rijkswaterstaat houdt het op twintig jaar.

Omdat de aanleg van nieuwe stortplaatsen al gauw tien jaar duurt, zegt Rijkswaterstaat dat medewerkers nu al moeten gaan nadenken over oplossingen voor het geval de depots vol zijn. "Stoppen met baggeren is geen optie."

De stortplaatsen lopen niet alleen sneller vol door verscherpte regels rond PFAS, maar ook zit er veel PFAS in de rivieren vanuit Duitsland. Dat land weigert te stoppen met industriële lozingen in de Rijn. In Nederland worden de lozingen van PFAS-stoffen al afgebouwd en staan de chemische stoffen op een lijst van zeer zorgwekkende stoffen.

Uit onderzoek van Trouw blijkt dat er vorig jaar 1,7 miljoen kubieke meter bagger werd gestort in de opslagplaatsen. Dat komt neer op 85.000 vrachtwagenladingen. Zo'n 15 procent daarvan zou zeer licht verontreinigd zijn met PFAS en voor 2019 was het niet nodig om dat in de stortplaatsen te deponeren.

Bij baggeren wordt grond van de waterbodem gehaald. Het is nodig om rivieren bevaarbaar te houden en vaargeulen op diepte te houden. Ook wordt het gedaan om onder meer natuurherstel te bevorderen.

Er komen voorlopig geen nieuwe stakingen op het spoor. Vakbond FNV gaat opnieuw met spoorbeheerder ProRail om tafel om te onderhandelen over een nieuwe cao, zo melden ProRail en FNV. Daarmee is de dreiging van een landelijke staking in de verkeersleiding voor nu geweken.

ProRail laat weten dat er eerst verkennende gesprekken worden gevoerd "waarin gezamenlijk naar oplossingen wordt gezocht". Om te voorkomen dat de onderhandelingen opnieuw vastlopen, is afgesproken dat beide partijen tijdens die gesprekken niets naar buiten laten lekken. "Het verdere verloop van de gesprekken vindt volledig aan de onderhandelingstafel plaats", aldus ProRail.

FNV-onderhandelaar Carl Kraijenoord zegt in een persverklaring blij te zijn dat er weer wordt gesproken, ook voor treinreizigers en goederenvervoerders. Die hadden de afgelopen tijd veel last van de stakingen in de verkeersposten van ProRail. "We hopen dat we er met ProRail uit kunnen komen en dat nieuwe stakingen voorkomen kunnen worden."

De stakingsronde in de verkeersleidingsposten begon nadat de leden van de vakbond een eerder akkoord over een nieuwe cao hadden afgewezen. Andere vakbonden waren wel akkoord. FNV eiste een loonsverhoging van ongeveer 13 procent. ProRail zei niet meer dan 5 naar 8 procent te kunnen bieden.

Gisteren noemde FNV dat overeenstemming over een nieuwe cao "verder weg dan ooit" was. De vakbond kondigde aan vandaag te gaan overleggen over landelijke acties.

In Egypte zijn inmiddels vier lichamen geborgen nadat een boot met toeristen gisteren voor de kust was gezonken. Dat melden lokale autoriteiten aan persbureau Reuters. Ook zijn vijf mensen levend teruggevonden.

Aan boord waren 45 mensen, van wie een groot aantal kort na de ramp konden worden gered. Reddingsteams zijn nu nog op zoek naar zeven mensen.

De boot Sea Story vertrok zondag vanuit de Egyptische stad Marsa Alam voor een meerdaagse duiktrip. Gisterochtend vroeg kwam het schip in ruige zee terecht, met golven tot 4 meter hoog, en raakte daardoor in de problemen. Binnen vijf tot zeven minuten was het schip gezonken.

De Egyptische autoriteiten zeggen dat het schip in maart nog gekeurd was en dat er toen geen problemen aan het licht waren gekomen.

Populair gebied

De Rode Zee bij Egypte staat bekend om zijn koraalriffen en rijke zeeleven. Het gebied is erg populair onder toeristen en is daardoor een belangrijke inkomstenbron voor Egypte.

Onder de opvarenden waren volgens de autoriteiten 31 toeristen. Er waren geen Nederlanders aan boord.

Het overgrote deel van de supermarktaanbiedingen bestaat uit ongezonde producten. Dat blijkt uit een onderzoek van denktank Questionmark, in samenwerking met het Diabetes Fonds, de Hartstichting, de Maag Lever Darm Stichting en de Nierstichting.

Het onderzoek wordt elke twee jaar uitgevoerd. Al jarenlang is meer dan 80 procent van de aanbiedingen ongezond. Dit jaar gaat het om 83 procent.

De directeur van Questionmark, Charlotte Linnebank, wijst op de "toenemende problematiek van het groeiend aantal mensen met overgewicht en ziektes die hierdoor veroorzaakt of verergerd worden". Ze pleit voor gezamenlijke initiatieven van supermarkten of wetgeving.

Uit onderzoek van het RIVM kwam gisteren naar voren dat het aantal mensen met overgewicht in Nederland in 2050 naar verwachting zal zijn opgelopen tot 64 procent. In 2022 was dat percentage 50.

Frisdrank

Questionmark wijst op de aanbiedingen voor alcoholische dranken en frisdank. Supermarkten hebben volgens de denktank nog "geen enkele stap" gezet voor het terugdringen van deze aanbiedingen. Folders hebben juist vaker aanbiedingen van mixdrank en sterke drank.

Supermarkten richten zich met aanbiedingen voor ongezonde producten ook nog "onverminderd" op kinderen. "Wij willen dat onze kinderen gezond kunnen opgroeien", zegt algemeen directeur Diena Halbertsma van het Diabetes Fonds daarover. "Het is daarom de hoogste tijd dat de overheid krachtig optreedt, zodat alle supermarkten verplicht worden om hun assortiment, aanbiedingen en winkelinrichting gezonder te maken."

Schijf van vijf

Behalve de aanbiedingen onderzocht de denktank ook de producten die in de schappen liggen. Alle supermarkten behalve Plus rapporteren over de verkoop van producten uit de schijf van vijf, een hulpmiddel voor consumenten om gezondere keuzes te maken.

Het onderzochte aanbod bestaat nu voor gemiddeld 43 procent uit producten van die schijf. Twee jaar geleden was dat 40 procent.

Op basis van de gestelde doelen, het assortiment, de aanbiedingen en de winkelinrichting heeft de denktank een ranglijst van supermarkten opgesteld. Ekoplaza scoort daarin het beste, gevolgd door Lidl en Dirk. Onderaan de lijst staan Jumbo, Aldi, Albert Heijn en Plus.

Pensioenfondsen kijken in toenemende mate naar manieren om te investeren in bedrijven die planten- en diersoorten proberen te redden, constateert de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). Vorig jaar gaf de helft van de ondervraagde fondsen aan dit te doen, inmiddels zijn dit alle ondervraagde partijen.

Onder meer het pensioenfonds van PostNL kijkt hiernaar. "Verlies van biodiversiteit is verbonden aan financiële risico's. Vandaar dat we al jaren bezig zijn om projecten en bedrijven te vinden die zich hiermee bezighouden, om het geld van deelnemers te kunnen beleggen", zegt Jeroen van der Put, voorzitter van de beleggingscommissie van het pensioenfonds.

Op welke schaal op dit moment daadwerkelijk wordt geïnvesteerd, valt niet te achterhalen, zegt VBDO. "De portefeuilles van fondsen zijn vaak vertrouwelijk en het is heel lastig te meten en vergelijken hoe groot de investeringen zijn", zegt projectmanager Sara Heinsbroek. In plaats daarvan heeft VBDO gekeken naar de doelstellingen en het risicobesef bij pensioenfondsen.

Lastig rendement halen

Mensen halen niet alleen hout, groente en fruit of duurzame energie uit de natuur. Planten en dieren leveren ook zogenoemde ecosysteemdiensten. Dat is alles van bomen die CO2 opslaan tot bijen die voor bestuiving zorgen en boomwortels die de aarde vasthouden en zo erosie voorkomen. Deze natuurlijke diensten zijn cruciaal voor de economie. Volgens adviesbureau PwC is meer dan de helft van de wereldwijde economie ervan afhankelijk.

Maar het is niet makkelijk voor pensioenfondsen om iets te kunnen betekenen voor biodiversiteit. Zij moeten een financieel rendement halen voor hun spaarders en zijn vooral geïnteresseerd in heel grote projecten, volgens VBDO. Vandaar is het vaak ook lastig voor ze om te investeren in Nederlandse bedrijven die zich inzetten voor soortenrijkdom.

Van der Put vertelt dat het pensioenfonds van PostNL interessante bedrijven in Nederland is tegengekomen. Zoals kleine biodynamische boerderijen en bedrijven die insecten kweken om gewassen te beschermen tegen ziektes. Maar dat brengt financiële risico's met zich mee. "Onze deelnemers verwachten van ons een bepaald rendement. Grond laten opkopen in Nederland om landbouw die zorgt voor natuurherstel te bedrijven, is te duur", zegt Van der Put.

Het fonds belegt in biodiversiteit via het Farmland Fund dat het samen met Van Lanschot Kempen heeft opgezet. Het gaat hier om biologische aardappeltelers in de VS, groentekwekers in Denemarken en noottelers in Australië. Dit zijn producenten die door hun manier van landbouw bedrijven, moeten zorgen voor bodemherstel en terugkeer van insecten en micro-organismen.

Het aantal dier- en plantensoorten gaat al decennialang achteruit. Investeren om de trend te onderbreken en financieel rendement te halen, is iets voor de lange adem. Juist dat maakt het interessant voor pensioenfondsen. "Veel van onze deelnemers gaan pas over veertig jaar met pensioen en we hoeven ons niet blind te staren op kortetermijnwinsten", zegt Asha Khoenkhoen van ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland.

Het fonds kondigde eerder dit jaar aan dat het een windpark gaat bouwen in samenwerking met Naturalis. Investeren in de natuur past ook in het verhaal dat veel fondsen aan hun deelnemers willen overbrengen. Of zoals Khoenkhoen het verwoordt: "Ons doel is dat mensen later kunnen genieten van een leefbare wereld."

De locatie van het ABP-windpark is de Noordzee, 62 kilometer uit de kust bij IJmuiden. Met kunstmatige riffen, turbines die uitschakelen wanneer er veel vogels rondvliegen en het opvangen van zwerfvuil, is het ook de bedoeling om de biodiversiteit in zee te verbeteren. Volgens de huidige plannen staan alles er in 2029.

De watertaxi die zaterdag bij de Erasmusbrug in Rotterdam een aanvaring had met een waterbus, voer te hard. Dat blijkt uit onderzoek van Rijnmond naar de vaargegevens van de taxi. Bij de aanvaring raakten twee inzittenden en de kapitein van de taxi lichtgewond.

Volgens vaargegevens die de regionale omroep heeft uitgelezen, voer de taxi bij het verlaten van de Leuvehaven al 27 kilometer per uur, waar de maximumsnelheid 15 kilometer is. Op de plek waar de aanvaring plaatsvond, de Nieuwe Maas, geldt geen maximumsnelheid. De taxi voer daar 36 kilometer per uur.

Bovendien zijn de kapiteins van Watertaxi Rotterdam geïnstrueerd om bij het voorlangs passeren van een ander vaartuig minstens 150 meter afstand te houden. Dat is zaterdag niet gebeurd.

Watertaxi Rotterdam bevestigt dat de data voor het juiste vaartuig door Rijnmond zijn bekeken. Verder doet het bedrijf geen uitspraken over de toedracht van het ongeluk, zolang het onderzoek van de zeehavenpolitie loopt. Waterbus wilde niet op de bevindingen van de omroep reageren.

De aanvaring vond zaterdagavond rond 20.25 uur plaats. Het was slecht weer, is te zien op deze webcambeelden:

Storm Bert, die afgelopen weekend in Ierland en het Verenigd Koninkrijk behoorlijk tekeer ging, heeft ook in Friesland zijn sporen nagelaten. Op verschillende plekken treedt het water bijna buiten de oevers. De gemalen draaien op volle toeren.

De wind die door storm Bert ook over Friesland waaide, heeft het water uit het zuiden voor een deel naar het noorden geblazen. Daardoor is er boven de lijn van Drachten tot Harlingen sprake van zeldzaam hoge waterstanden, aldus Wetterskip Fryslân. "Dit zijn situaties die eens in de 25 jaar voorkomen", zegt een woordvoerder van het waterschap tegen Omrop Fryslân. Onder meer bij Dokkum is dat het geval.

Op dit moment leidt dat nog niet tot grote overlast, maar het waterschap heeft wel alles in het werk gesteld om de waterstanden omlaag te krijgen. "Alle afvoergemalen die we kunnen inzetten, worden nu gebruikt." Ook de keersluizen, zoals die bij Goingarijp, Broek, Joure en Lange Sleat, zijn sinds gisteren gesloten.

Code geel

Naar verwachting zal er morgen en overmorgen opnieuw veel regen vallen. Het KNMI heeft daarom voor het noorden code geel afgegeven vanwege de kans op zware windstoten.

Afhankelijk van de hoeveelheid neerslag die valt, zullen de gemalen voorlopig blijven draaien.

Bij scholen in Almere en Lelystad zijn dreigingen binnengekomen van een schietpartij. De politie zegt bekend te zijn met de situatie en alert te zijn. Zo is er onder meer verscherpt toezicht rond de scholen.

De bedreigingen worden verstuurd via het socialemediaplatform Snapchat. De politie onderzoekt waar de berichten vandaan komen en houdt contact met de scholen. Volgens Omroep Flevoland blijft zeker een school in Lelystad uit voorzorg dicht.

De afgelopen dagen gingen er ook dreigberichten van schietpartijen rond aan het adres van scholen in Den Bosch, Breda en Woerden. De politie vermoedt dat het bij de dreigingen in Flevoland om kopieergedrag gaat en daarom wordt de kans dat het dreigement wordt uitgevoerd laag ingeschat.

Na de bedreigingen in Breda heeft de politie een verdachte opgepakt. Het gaat om een minderjarig meisje uit België.

Straffen

Doorgaans neemt het Openbaar Ministerie bedreigingen zwaar op. Wanneer dit gebeurt via sociale media volgt er over het algemeen een zwaardere straf. De strafeisen kunnen verschillen van een geldboete van honderden euro's tot een taakstraf van tientallen uren of zelfs een celstraf.

Ongeveer twintig pro-Palestijnse betogers van XR Justice Now! hebben vanochtend bij het gebouw van de NOS in Hilversum gedemonstreerd. De actievoerders stopten ermee omstreeks 11.30 uur. De politie heeft niemand aangehouden.

Het protest begon even na 08.00 uur. Drie demonstranten hadden zich aan elkaar vastgemaakt en waren voor de hoofdingang van het gebouw gaan liggen. Werknemers van de NOS konden daardoor niet via die ingang naar binnen. Inmiddels zijn alle ingangen weer toegankelijk.

Ook op het dak boven de hoofdingang hebben urenlang activisten gestaan. Ze hadden tegen de gevel van het gebouw spandoeken opgehangen waarop staat: "NOS stop legitimatie van genocide" en "taal is niet neutraal". Rond 10.30 uur zijn de drie betogers door de brandweer van het dak naar beneden gehaald.

Een woordvoerder van de demonstranten zei dat ze het "niet eens zijn met de eenzijdige berichtgeving van de NOS".

De actie heeft verder geen invloed gehad op de programmering van de NOS, meldde een woordvoerder van de omroep.

Hoofdredacteur van NOS Nieuws Giselle van Cann: "Over onze journalistieke keuzes of ons woordgebruik gaan we altijd graag met iedereen in gesprek. Dit is alleen niet de manier. Ik vind het onaanvaardbaar dat deze demonstranten de toegang tot onze redactie vanochtend blokkeren, en dat mijn collega's zich daardoor onveilig voelen."

De NOS gaat geen aangifte doen tegen de demonstranten, meldt de NOS-woordvoerder. "We gaan wel evalueren met de betrokken partijen: de bestuurlijke driehoek van burgemeester, politie en Openbaar Ministerie."

Ook bij de ingang van het aangrenzende NPO-gebouw werden mensen tegengehouden, maar daar was de actie vrij snel voorbij.