NOS Nieuws - Algemeen

Het wordt het grootste cadeau van Trump aan Poetin genoemd: het stopzetten van de financiering van Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL). Met tientallen radio- en tv-zenders en websites doet RFE/RL iets waar talloze regimes al decennia bang voor zijn: de bevolking van onafhankelijke informatie voorzien. Daar dreigt nu rigoureus een einde aan te komen.

"Het is een emotionele tijd, maar we proberen door te werken", vertelt journalist Ksenia Sokoljanskaja op het hoofdkwartier van RFE/RL in Praag. Zij werkt voor de Russische tak, Current Time, die in Rusland als 'ongewenst' is aangemerkt. "Als wij wegvallen, hebben sommige delen van Rusland geen enkele toegang meer tot ongecensureerde informatie."

Behalve in Rusland is RFE/RL in 22 landen actief. In sommige gevallen vanuit buurlanden, zoals in Belarus, Iran en Afghanistan. Naar eigen zeggen bereiken de zenders wekelijks 47 miljoen mensen.

"Wij zijn een vervanger van een onafhankelijke publieke omroep", vertelt Jeremy Bransten, hoofd van de Europese tak. Als in een land de persvrijheid verbetert, vertrekt RFE/RL weer. Zo werden de zenders in Tsjechië en de Baltische staten 'overbodig', in Hongarije keerden ze juist weer terug. "Helaas gaat het wereldwijd achteruit met de persvrijheid, en zijn wij meer en meer nodig."

In navolging van Voice of America, dat in 1942 werd opgericht als tegengeluid tegen nazipropaganda, werd Radio Free Europe in 1949 in het leven geroepen. Opgezet door de Amerikaanse CIA, als 'wapen van het vrije woord' tegen het communisme. Vanuit München werd over de korte golf westers geluid over het IJzeren Gordijn gezonden naar onder meer Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije. Later volgde Radio Liberty, gericht op de Sovjet-Unie.

Op straat in Praag koesteren veel Tsjechen warme herinneringen aan RFE/RL. "Stiekem luisterden wij ernaar, om te horen wat er speelde in de wereld", vertelt Marek. Het gaf hoop om te blijven strijden voor meer vrijheid, zegt Imre. "Dankzij Radio Free Europe wisten we bijvoorbeeld hoe groot het verzet tegen het communisme in Polen in de jaren 80 was."

Sleutelrol

RFE/RL speelde in de Koude Oorlog een sleutelrol bij protesten tegen communistische regimes, zegt Bransten. Het bood steun om door te vechten. Rond de Hongaarse Opstand in 1956 werd volgens sommigen zelfs gehint op westerse interventie, wat tot controverse leidde. Feit is, zegt Bransten, "dat wij hebben bijgedragen aan de val van de Muur."

Regimes deden er alles aan om RFE/RL te dwarsbomen. Met jamming (het verstoren van radio-ontvangst) en fysieke aanvallen op medewerkers, tot aan een bomaanslag op het toenmalige RFE/RL-hoofdkwartier in München in 1981. Op dit moment zitten talloze RFE/RL-journalisten gevangen, onder meer in Belarus en Azerbeidzjan.

De zenders zijn een relatief goedkoop 'wapen', dat regimes kopzorgen bezorgt. Het is dan ook niet verrassend dat in landen als China en Rusland enthousiast wordt gereageerd op de Amerikaanse beslissing om de geldkraan dicht te draaien. "Wij kregen de zender niet uitgeschakeld, maar gelukkig doet Amerika het nu zelf", was besmuikt te horen op de Russische staats-tv.

De regering-Trump ziet investeren in RFE/RL als weggegooid geld. "Het zijn radicaal-linkse mensen die tegen zichzelf praten", aldus Trumps rechterhand Elon Musk. Naast RFE/RL geldt dat ook voor Voice of America en nieuwszenders gericht op Cuba, het Midden-Oosten en Azië.

De financiering is per direct geheel stopgezet. Via de rechter kon RFE/RL afdwingen dat een deel van het toegezegde geld van dit jaar alsnog wordt uitbetaald, een kleine meevaller. "We werken door, maar de situatie is dat mijn medewerkers niet weten of ze volgende maand nog salaris ontvangen", zegt Bransten.

Nederland steunt EU-overname

De Tsjechische regering wil RFE/RL overeind houden. "Ik weet hoe waardevol het is", zegt premier Fiala, die als kind een trouw luisteraar was. Hij hoopt dat de Europese Unie de financiering kan overnemen. Kosten: 145 miljoen per jaar.

De Nederlandse regering heeft zich achter de Tsjechische oproep geschaard, samen met negen andere EU-landen.

Ook de Tsjechen op straat in Praag willen dat RFE/RL behouden blijft. "Zoals het belangrijk voor mij was, zo moet het nu mensen in Rusland en Afghanistan helpen", vindt Marek. "We moeten alles doen om het te redden", vult Petr aan.

Vijftiger Imre vindt het juist goed als de EU de financiering overneemt: "Als het ons menens is dat we Europese normen en waarden verdedigen, dan moet Radio Free Europe niet door de VS worden betaald, maar door ons."

De rechten van ten minste 56 geadopteerden en hun families zijn ernstig geschonden tijdens hun adoptie naar het buitenland, concludeert de Zuid-Koreaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie. De commissie spreekt van een reeks overtredingen, waaronder verwaarlozing van de voogdijplicht van de staat, valsheid in geschrifte en het afdwingen van adopties.

Ruim twee jaar deed de commissie onderzoek naar 367 klachten ingediend door geadopteerden uit 11 landen, waaronder Nederland. Het is het grootste Zuid-Koreaanse onderzoek naar buitenlandse adopties ooit. In april doet de commissie uitspraak over de overige zaken.

Kinderen 'exporteren'

Volgens het onderzoeksrapport heeft de Zuid-Koreaanse overheid de rechten geschonden van talloze kinderen door hen "naar het buitenland te sturen zonder daarbij de juiste wetgevende kaders, toezicht of naleving van administratieve procedures in acht te nemen". In de praktijk betekent dit dat kinderen vaak onterecht als wees geregistreerd werden en zo met valse papieren ter adoptie opgegeven werden.

Deze praktijken waren goed georganiseerd, zo blijkt. Volgens de commissie werkten lokale adoptiebureaus samen met buitenlandse bureaus om Koreaanse kinderen te "exporteren". Sommige bureaus werkten zelfs met een adoptiequotum.

"Hoewel veel geadopteerden het geluk hadden om in liefdevolle gezinnen op te groeien, hebben andere grote ontberingen gekend als gevolg van gebrekkige adoptieprocessen. Velen van hen worden tot op de dag van vandaag met uitdagingen geconfronteerd", verklaarde de voorzitter van de commissie, Sun Young-Park, tijdens een persconferentie op dinsdag. "Deze schendingen hadden simpelweg nooit plaats mogen vinden."

Officieel excuus

De Waarheids- en Verzoeningscommissie komt ook met aanbevelingen. De regering adviseert de staat officieel excuses te maken. Dat excuses een belangrijk onderdeel zijn van dit proces vindt ook Alice Flikweert, secretaris van de stichting Netherlands Korean Rights Group die opkomt voor de belangen van geadopteerde Koreanen in Nederland. "Excuus is een belangrijk deel van de erkenning van de fouten die gemaakt zijn en het leed dat daarmee veroorzaakt is."

Ook hoopt Flikweert dat de Zuid-Koreaanse regering, zoals aanbevolen door de commissie, werk gaat maken van het verbeteren van systemen die toegang verlenen tot adoptiedossiers. "Er zijn nog steeds veel dossiers waar wij geen of beperkte toegang toe hebben. Wij zullen ons blijven inzetten om de waarheid op tafel te krijgen en families te helpen herenigen", aldus Flikweert.

Andere aanbevelingen gaan over compensaties, steunmaatregelen voor herenigingen tussen geadopteerden en hun biologische families en de wettelijke erkenning van Zuid-Koreaans staatsburgerschap.

Waarheids- en Verzoeningscommissie

De Waarheids- en Verzoeningscommissie werd in 2005 opgericht om onderzoek te doen naar de misstanden onder het militaire bewind. Maar de onderzoeken beperken zich niet tot die periode. Georganiseerde adoptie startte kort na het einde van de Koreaanse oorlog in 1953. De meeste adopties vonden plaats tussen de jaren 1970 en 1990.

In het onderzoeksrapport valt ook te lezen dat de Koreaanse regering na de Koreaanse oorlog bijna 50 jaar lang prioriteit gaf aan interlandelijke adoptie als een kosteneffectief alternatief voor het versterken van het binnenlandse beleid voor kinderwelzijn. Dit deed de regering door particuliere instanties aan te wijzen.

Nederland begon in de jaren 60 met het adopteren van kinderen uit Zuid-Korea. In 2021 schortte Nederland alle internationale adopties op. In het Engelstalige rapport van de commissie zijn geen Nederlandse zaken opgenomen.

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken kan nog niet zeggen hoeveel geld er komt om de financiële problemen van gemeenten te verminderen. Wel maakte ze duidelijk dat het hele kabinet "de zorgen" deelt uit de steden en dorpen.

De gemeenten kijken met angst en beven naar volgend jaar. Dan staat er een korting van 2,4 miljard euro gepland op het Gemeentefonds, het geld dat het Rijk geeft aan de gemeenten. Die spreken van een "ravijnjaar", want tegelijkertijd lopen de kosten op.

"We kijken wat er nodig is om het gat te dichten", aldus minister Uitermark in een Kamerdebat vandaag. "Het gaat niet om of, maar om hoe. Maar nu is er nog geen oplossing."

Tientallen lokale politici uit het hele land zijn naar het debat in de Tweede Kamer gekomen. Er zijn twee extra zaaltjes in het Kamergebouw nodig om iedereen een plek te geven. De gemeentebestuurders hopen op een plan om de miljardenkorting terug te draaien.

Kinderboerderij

Met het geld uit het Gemeentefonds betalen de 342 gemeenten allerlei zaken. Veel geld gaat bijvoorbeeld naar de jeugdzorg, maar het wordt ook gebruikt voor de reinigingsdienst, onderhoud van groen of voor een kinderboerderij. Het probleem is dat gemeenten zelf nauwelijks mogelijkheden hebben om geld binnen te krijgen. Wel kunnen ze de onroerendezaakbelasting (ozb) voor huiseigenaren verhogen en dat gebeurt ook steeds meer. In Amsterdam bijvoorbeeld met meer dan 27 procent.

De oppositie heeft geluisterd naar de al maanden aanhoudende noodkreten van de gemeenten, bleek tijdens het debat. Burgemeesters en wethouders spreken over het "ravijnjaar", om duidelijk te maken dat ze vrezen in een financieel ravijn te belanden.

"De burger is de dupe, leerlingen moeten in een beschimmelde school zitten", zegt SGP-Kamerlid Flach. De SP snapt niet dat de coalitiepartijen - die zeggen de koopkracht en bestaanszekerheid te verbeteren - niet ingrijpen. "Burgers worden het ravijn in gedonderd", stelt SP-Kamerlid Van Nispen. De ChristenUnie vreest dat "de ziel uit een dorp verdwijnt" als het buurthuis of het zwembad dicht moeten. En het CDA vindt dat de coalitie "de democratie aan het slopen is".

Ze verwijten de coalitie ook dat die "tegenover" de gemeenten is komen te staan, waardoor de verhoudingen tussen de overheden verslechterd zijn. Inmiddels dreigen de gemeenten zelfs naar de rechter te stappen als het kabinet niet met een oplossing komt.

Geen concrete toezeggingen

De coalitiepartijen PVV, VVD en NSC maken in het debat duidelijk wel begrip te hebben voor gemeenten, maar doen geen concrete toezeggingen. De korting is afgesproken in de formatie. PVV-Kamerlid Deen zegt dat het kabinet bovendien voor "grote uitdagingen" staat op het gebied van defensie, zorg, infrastructuur en het stroomnet. "Ik tover hier geen honderden miljoenen uit mijn zak", aldus Deen.

NSC oppert dat gemeenten mogelijk gebruik kunnen maken van hun financiële reserves, die volgens een onderzoek zo'n 41 miljard euro omvatten. De VVD heeft veel bezorgde wethouders en zegt "echt" de uitdagingen van de gemeenten "te zien".

Maar de partij vindt dat er ook kritische vragen gesteld mogen worden over het uitgavenpatroon van gemeenten. VVD-Kamerlid De Vries zegt dat in Utrecht de afgelopen vijf jaar 38 procent meer ambtenaren zijn aangenomen. "Hoezo? Het Rijk moet toch ook bezuinigen op ambtenaren?"

De komende weken praat het kabinet over de voorjaarsnota, dat is een aanpassing van de lopende begroting. Heel veel bewindslieden hebben extra wensen, zo bleek al de afgelopen weken. In dat overleg zal minister Uitermark het extra geld voor de gemeenten voor elkaar moeten krijgen. Beloften doet ze niet. "Ik ga wel mijn stinkende best doen."

Koen Schuiling, oud-burgemeester van Groningen, gaat in hoger beroep tegen zijn veroordeling voor schennis van de eerbaarheid.

De politierechter in Zwolle legde de 66-jarige Schuiling eerder deze maand een boete op van 250 euro. De rechter acht bewezen dat Schuiling op 25 maart vorig jaar op de snelweg masturbeerde achter het stuur van een rijdende auto. De oud-burgemeester heeft dit altijd ontkend. Volgens hem gaat het om een misverstand.

Advocaat Peter Koops zegt tegen RTV Noord dat nog niet zeker is of het hoger beroep wordt doorgezet. De wettelijke termijn om dit aan te tekenen verloopt binnenkort. Door nu beroep aan te tekenen, krijgen hij en de oud-burgemeester meer bedenktijd.

Aanvankelijk gaf het Openbaar Ministerie Schuiling een strafbeschikking: een boete die zonder tussenkomst van een rechter wordt opgelegd. Hij weigerde die te betalen.

Schuiling werd in 2019 burgemeester van Groningen en stopte vorig jaar voortijdig. Hij zei destijds niet meer de energie te hebben om zijn werk met volle overgave te doen. Later bleek dat hij vanwege de kwestie door minister Uitermark van Binnenlandse Zaken gedwongen was ontslag te nemen.

De Braziliaanse oud-president Bolsonaro moet terechtstaan voor een poging tot staatsgreep in 2023. Dat heeft het Braziliaanse Hooggerechtshof geoordeeld. De vijf rechters van het hof stemden daar unaniem mee in. Bolsonaro werd vorige maand aangeklaagd door de Braziliaanse justitie.

Twee jaar geleden braken er rellen uit na de verkiezingsnederlaag van Bolsonaro. Duizenden aanhangers van de radicaal-rechtse politicus bestormden het parlementsgebouw, het presidentieel paleis en het Hooggerechtshof in de hoofdstad Brasilia.

De aanklagers stelden dat Bolsonaro de opstand heeft aangestuurd, hoewel hij tijdens de rellen niet in het land was. Ook zou hij van plan zijn geweest om de huidige president Lula te vergiftigen en een rechter van het Hooggerechtshof te vermoorden.

Machtsbehoud

Volgens een van de aanklagers wilde Bolsonaro "koste wat het kost" aan de macht blijven. De staatsgreep mislukte volgens de aanklager omdat de legercommandant niet overtuigd was van Boslonaro's plannen.

Bolsonaro heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn en spreekt van een politieke vervolging. De politicus hangt een celstraf van tientallen jaren boven het hoofd als hij schuldig wordt bevonden.

Zeven bondgenoten van Bolsonaro worden vervolgd voor vijf aanklachten, waaronder poging tot staatsgreep, betrokkenheid bij een criminele organisatie en poging tot het met geweld omverwerpen van de democratische rechtsstaat.

Justitie heeft 33 anderen aangeklaagd voor de samenzwering. Het hof beslist later of zij ook vervolgd moeten worden. Onder hen zijn hoge militaire officieren en leden van de regering van Bolsenaro.

Bij een ramp of crisis kan Defensie binnenkort een beroep doen op duizenden zorgreservisten. Daarvoor wordt een samenwerking aangeknoopt met de Nationale Zorgreserve, die werd opgericht in coronatijd.

Zorgreservisten kunnen straks medisch personeel vervangen dat is uitgezonden naar het buitenland. Of zij springen bij tijdens grote rampen of crises als Defensie extra zorgverleners nodig heeft.

Tegelijkertijd kunnen militaire reservisten met een medische achtergrond zich aanmelden bij de Zorgreserve. Zij zijn dan oproepbaar bij noodsituaties zoals een pandemie of lokale opleving van een virus. "Het mes snijdt daarmee aan twee kanten", zegt bestuurder Charlotte de Schepper, doelend op de verwachte nieuwe aanwas bij de Zorgreserve.

Nationale Zorgreserve

De Nationale Zorgreserve bestaat uit zo'n 4000 mensen met een zorgachtergrond die niet (meer) werkzaam zijn in de zorg. "Dat zijn artsen, verpleegkundigen en verzorgenden", zegt De Schepper. "Het zijn bijvoorbeeld gepensioneerden of mensen die zijn overgestapt naar een andere baan."

Tijdens noodsituaties koppelt de Zorgreserve hen aan zorgorganisaties die extra hulp nodig hebben. Het initiatief is opgericht in coronatijd toen veel oud-zorgmedewerkers hulp aanboden maar de coördinatie in eerste instantie stroef verliep.

"Onze reservisten werken alleen maar tijdelijk, tot de noodsituatie weer voorbij is", licht De Schepper toe. Om de vaardigheden van de reservisten op peil te houden, krijgen zij trainingen aangeboden. Op termijn wil de organisatie groeien naar een bestand van 5000 reservisten.

Niet uitgezonden

Het is niet de bedoeling dat de voormalige zorgmedewerkers meegaan op missies van Defensie, benadrukt de bestuurder. "Wij zijn er niet voor de militaire ondersteuning. Maar als er medisch Defensiepersoneel naar buitenlandse missies vertrekt, moeten de posten op de kazernes worden ingevuld. Dat kan straks met onze reservisten."

En die hulp is welkom, volgens Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim. De samenwerking draagt volgens hem bij aan "het vergroten van de weerbaarheid van de Nederlandse samenleving". Dat zei hij vanmiddag tijdens een besloten bijeenkomst tussen zorg- en crisisorganisaties in Utrecht.

Binnenkort oefent de Nationale Zorgreserve met een scenario waarin Defensie om hulp vraagt. In de tussentijd hoopt De Schepper dat nieuwe zorgreservisten zich aanmelden. "Als het écht crisis is, willen oud-zorgmedewerkers graag hun steentje bijdragen. Dat zagen we ook in coronatijd."

Jongeren die geronseld worden voor criminele activiteiten moeten beter worden beschermd. De wet moet worden aangepast, zodat deze jongeren niet worden gestraft voor dingen die ze onder dwang hebben gedaan. Dat bepleit het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM).

Het CKM hoopt dat jongeren dan sneller zullen verklaren over wie hun opdrachtgevers en dus de ronselaars zijn. De organisatie ziet nu vaak dat jongeren die zijn gepakt hun mond houden bij de politie, zegt het CKM tegen NOS Stories.

Het jongerenkanaal van de NOS sprak onder anderen met een ronselaar en een expert over het probleem:

Hoeveel jongeren jaarlijks worden geronseld door criminelen, is onduidelijk. "Maar het komt vaker voor dan de officiële registraties laten zien", zegt Shamir Ceuleers van het CKM.

De Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen onderschrijft dat: "Wat we in de cijfers zien is het topje van de ijsberg", zegt Conny Rijken. Volgens haar zijn er schattingen waaruit blijkt dat er landelijk per jaar 5000 mensen van alle leeftijden slachtoffer worden van ronselaars. In de officiële registraties is dat jaarlijks ongeveer 800 per jaar. Eenzelfde vertekening doet zich voor bij jongeren.

Bewustwording

Een week geleden waarschuwde de Europese politiedienst Europol ook al voor de kwetsbaarheid van jongeren. Zij zouden steeds vaker "het vuile werk" voor criminele organisaties opknappen. De jongeren lopen het risico en vangen vaak de klappen op, zodat mensen hoger in de organisatie buiten schot blijven.

Ook andere organisaties die zich inzetten tegen mensenhandel en uitbuiting zeggen tegen NOS Stories dat de aanpak anders moet. Het gaat daarbij onder meer om extra bewustwording, zodat bijvoorbeeld docenten eerder signaleren dat iemand geronseld wordt.

'Geronselde jongeren slachtoffer'

Als ze gepakt worden, houden geronselde jongeren vaak hun mond bij de politie. En daar zit volgens Ceuleers van het CKM het probleem, want de politie komt er daardoor niet achter wie de ronselaars en dus de opdrachtgever zijn.

"Snitchen (verraden - red.) is echt een ding. Dan lopen jijzelf of je naasten gevaar. En als je dan ook nog als dader wordt behandeld, dan zal je nooit gaan praten", zegt Ceuleers.

Hij wil daarom dat de wet wordt aangepast, zodat geronselde jongeren gezien worden als slachtoffer en zij niet vervolgd worden voor de daden die ze onder dwang hebben gepleegd. Alleen onder die voorwaarde, denkt het CKM, zullen slachtoffers gaan praten.

NOS Stories kwam in contact met meerdere jongeren die ervaring hebben met de problematiek. Zij zeggen dat het ronselen gebeurt via sociale media, maar ook fysiek bij school of bij een hangplek. De jongeren zeggen dat het gaat om het wegbrengen of doorverkopen van drugs, op de uitkijk staan of iets stelen.

'Ik regel kneuzen'

NOS Stories sprak ook met 'Jamal' - zijn echte naam is bekend bij de redactie - die jongeren ronselt om criminele klussen te doen. Het gaat onder meer om het beroven van mensen, met wie wordt afgesproken via Marktplaats.

"Het zijn kneuzen die makkelijk te beïnvloeden zijn", vertelt hij over zijn slachtoffers. "Meestal zijn het jongens die op andere jongens willen lijken. Ik vraag via mijn tussenpersoon om mensen te zoeken die dingen willen doen. Of ik voeg jongens via Snapchat toe."

En als ze ja tegen de klus hebben gezegd? "Dan wordt duidelijk gemaakt dat ze niet moeten snitchen", vertelt hij. "Als ze dat wel doen, dan krijgen ze problemen. Dan worden ze geslagen als ze vrijkomen, ze krijgen een boete of er gebeuren dingen voor hun huis."

Zwart-witsituatie

Minister Van Weel van Veiligheid en Justitie ziet het niet zitten om de wet aan te passen. Volgens hem zijn er in de huidige wet voldoende mogelijkheden om slachtoffers van ronselaars bescherming te bieden. Ook is niet altijd te zeggen of iemand slachtoffer of dader is: "De praktijk wijst uit dat er niet altijd sprake is van een zwart-witsituatie".

De Tweede Kamer praat naar verwachting over twee weken over dit onderwerp. Het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel hoopt dat een Kamermeerderheid er wel voor voelt om de wet aan te passen.

In het DeLaMar-Theater in Amsterdam namen honderden fans afscheid van de op 82-jarige leeftijd overleden zanger Rob de Nijs. In een lange rij wachtten zij vanmorgen tot zij langs de kist konden lopen. "Hij was niet zo van de glitter en glamour".

Behalve de medewerker die zachtjes aan mensen vraagt bloemen aan hem te geven is het bijna helemaal stil in het DeLaMar-theater, waar vandaag de kist van Rob de Nijs in de lobby staat. Het geschuifel van voeten klinkt, en af en toe een snik als mensen na een korte wandeling vanaf de zij-ingang oog in oog staan met de kist van de zanger.

Die staat voor een zwart gordijn, omringd door bloemstukken met linten waarop namen van familieleden staan. Om de kist heen staan zes kaarsen op hoge witte standaarden en op een kussen op de kist ligt de koninklijke onderscheiding van De Nijs die hij in 2000 ontving: Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw.

Sobere kist

De kist is van een vrij lichte houten kleur en tamelijk sober. "Dat past wel bij hem", zegt de 61-jarige Simone Snel uit IJmuiden. "Rob was niet zo van glitter en glamour. Ja, op het podium wel, maar niet in zijn privéleven."

Ze is lid van een grote fanclub van de zanger en heeft met de club een enorm bloemstuk laten maken. Dat ligt niet bij de kist, maar op het podium van het theater, waar later een afscheid volgt voor vrienden en familie. Ook veel andere mensen hebben bloemen meegenomen.

Vijftigplussers

De 26-jarige Danny van Waard uit het Noord-Hollands Midwoud heeft een bosje witte rozen bij zich. Hij is een van de weinige jonge mensen in de rij, die vooral bestaat uit vijftigplussers. "Toen hij zijn grootste hit Banger Hart had (in 1996, red.), was ik nog niet eens geboren", zegt Van Waard.

"Maar ik houd van oude Nederlandse muziek. Ik ben iemand die veel naar teksten luistert en de emoties die iemand in die teksten legt, dat vond ik ook mooi bij Rob de Nijs." Net als vele andere mensen in de rij, heeft hij de zanger ontmoet. "Ik heb hem na een concert de hand geschud en gezegd dat hij een topper was."

De rij was al vroeg in de ochtend lang:

Waar het in de lobby stil is, wordt er in de rij buiten uitvoerig over de zanger gepraat. Bijvoorbeeld over zijn uiterlijk: "De blik in zijn ogen die hij had, ook toen hij ouder werd. Dat waren jonge ogen, niet de ogen van een oude man", zegt een blonde vrouw van in de vijftig tegen twee andere vrouwen.

De 63-jarige Vlaamse Martine Christiaen ontmoette de zanger ruim dertig jaar geleden met haar koor in Oostende. "Hij kwam daar graag. Hij hield van de mensen daar en de zee. En er wordt ook gezegd dat hij daar een liefje had."

Uit de belangstelling vandaag blijkt in ieder geval dat de zanger ook in België zeer geliefd was. Naast Christiaen wordt er in de rij wel meer met Vlaamse tongval gesproken. Uit België is een groep fans samen met een speciale bus gekomen. Christiaen: "Sinds mijn zeventiende volg ik zijn muziek. En Het werd zomer was het openingsnummer op de bruiloft van mijn man en mij".

Verderop in de rij staan Lilian en Rio van Santen uit Bergschenhoek, Zuid-Holland, voor wie een ander nummer een speciale betekenis heeft. "Het nummer Bo (uit 1983, red.) kwam uit toen we elkaar net ontmoetten en daar denk ik aan als ik het weer hoor", zegt Lilian.

Rij lost op

Rond 11.30 uur is de rij voor het theater, die eerst tientallen meters lang was, zo goed als verdwenen. Met een aantal andere leden van de fanclub praat IJmuidens fanclub-lid Snel bij de ingang na. "Ik moest wel even huilen toen ik zijn kist zag. Ik heb hem bedankt voor de mooie muziek. Hij reisde zijn hele leven met mij mee."

Ze ging naar honderden concerten van De Nijs, maar haar mooiste herinnering is een ontmoeting met de zanger in 2018, na een concert. "Hij nodigde mij uit in de artiestenfoyer van de stadsschouwburg van IJmuiden. Daar dronk ik een biertje met hem en aten we bitterballen. Hij was zoals altijd geïnteresseerd en wou alles weten."

Met twee medefans loopt ze weg. "Het is nog wat vroeg, maar we gaan zo nog even een neutje nemen op Rob."

Rob de Nijs overleed vorige week op 82-jarige leeftijd. Een terugblik op zijn carrière:

Het aantal mensen dat aangifte heeft gedaan van fietsendiefstal is afgelopen jaar opnieuw gestegen. Meer dan 86.000 fietsen werden als gestolen gemeld. Dat is ruim 1000 meer dan het jaar ervoor en bijna 10.000 meer dan in 2022.

Sinds 2014 nam het aantal aangiften van gestolen fietsen gestaag af, nadat het jarenlang vrij stabiel ruim boven de 100.000 per jaar lag. Het laagste punt werd bereikt in coronajaar 2021, toen vrijwel alle soorten criminaliteit flink afnamen. Maar sindsdien is juist weer een stijging te zien.

Meeste fietsen gestolen in de stad

Veruit de meeste verdwenen fietsen werden gemeld in Amsterdam. Bijna 11.000 keer werd daar aangifte gedaan van een gestolen fiets. Daarmee steekt de hoofdstad met kop en schouders uit boven de rest. In Rotterdam en Den Haag werden afgelopen jaar zo'n 4700 gestolen fietsen gemeld, in Utrecht 3900.

Er werden ook fietsen gestolen uit bewaakte stallingen, waaronder die van NS bij stations. NS is het zat en neemt maatregelen:

Ook afgezet tegen het aantal huishoudens staan vooral grote steden in de top-10, met name universiteitssteden. Zo ontbreekt Den Haag in de lijst, maar Delft, de 21ste stad van Nederland, staat er wel in. Op twee plekken in Nederland werd afgelopen jaar niet één melding van fietsdiefstal gedaan: in Renswoude en op Schiermonnikoog.

Lang niet iedereen doet aangifte van een gestolen fiets. In 2023 was dat maar 40 procent van de slachtoffers, staat in de Veiligheidsmonitor van het CBS. Vooral als het om een gewone stadsfiets gaat, wordt het lang niet altijd gemeld bij de politie.

E-bikes

De politie denkt dat de duurdere e-bike een van de oorzaken is van de toename in het aantal geregistreerde diefstallen. "Het kan te maken hebben met de vraag naar deze fietsen en professionele methodes die gebruikt worden om deze fietsen te stelen."

De politie heeft niet onderzocht of er ook daadwerkelijk meer fietsen worden gestolen, of dat er alleen meer aangiftes worden gedaan. Wel benadrukt een woordvoerder het belang van het doen van aangifte bij diefstal. "Zo kunnen we hotspots in kaart brengen zodat we kunnen surveilleren en onderzoek doen." Als er een bende actief blijkt te zijn, kan de politie gericht actie ondernemen.

Volgens de stichting Verzekeringsbureau Voertuigencriminaliteit (VbV) wordt ongeveer 5 procent van de gestolen fietsen teruggevonden. Jaarlijks loopt de schade op tot ruim 700 miljoen euro, berekent de stichting. Stations zijn populaire plekken voor fietsendieven, maar 35 tot 40 procent van de gestolen fietsen komt uit gesloten ruimtes als garages, schuren of kantoren.

Hogere premies

Vooral voor elektrische fietsen lopen verzekeringspremies de laatste tijd hard op. In grote steden betaal je al snel 50 euro per maand. Sommige fietsen zijn zo populair onder dieven, dat je ze niet eens meer altijd kunt verzekeren. Elektrische bakfietsen worden bijvoorbeeld in sommige gemeentes door enkele verzekeraars helemaal niet meer verzekerd. Andere verzekeraars eisen een tweede slot of een gps-tracker.

Dat deze fietsen populair zijn onder dieven is niet gek. Een elektrische bakfiets van een duurder merk kost al snel 5000 euro. "En deze hebben vaak niet meer beveiliging dan een stadsfiets van 500 euro", zei VbV deze maand.

Fiets in het zicht

Een gereedschap dat fietsendieven vaak gebruiken is de zogeheten powerkey. Dat is een soort loper die met een beetje wrikken veel ringsloten open krijgt (een ringslot is bevestigd aan het frame en sluit als een ring rond het achterwiel). Het gaat snel, en het ziet eruit alsof er een gewone fietssleutel wordt gebruikt, waardoor het niet opvalt dat er een fiets gestolen wordt.

VbV deelt op de website tips om te voorkomen dat een fiets wordt gestolen. Zo raadt VbV onder meer aan om de fiets ergens aan vast en in het zicht te zetten. Een gps-zender in de fiets kan ook handig zijn, stelt de stichting. Deze gps kan een signaal geven op het moment van diefstal of helpen bij het terugvinden.

Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic heeft meer details gepubliceerd over de Amerikaanse aanvalsplannen op Houthi-rebellen in Jemen, die door ministers en andere topfunctionarissen werden gedeeld in een groepschat op Signal.

In de berichten die het tijdschrift nu naar buiten brengt is te lezen dat er inderdaad topgeheime militaire informatie werd gedeeld in het groepsgesprek, zoals The Atlantic-hoofdredacteur Jeffrey Goldberg maandag al schreef.

Goldberg kreeg in de groep informatie over aanvallen op Houthi-doelen, twee uur voordat die aanvallen begonnen. 31 minuten voor de aanvallen volgt nog een reeks berichten. Daarin valt onder meer te lezen dat minister van Defensie Pete Hegseth de precieze tijden van aanvallen en doelen doorgeeft, voordat de aanvallen beginnen.

Eerst niet, nu wel

Goldberg werd onbedoeld toegevoegd aan de groep en kon in de groepsapp meelezen. The Atlantic koos er aanvankelijk voor om details over de aanvalsplannen op de Houthi's in Jemen weg te laten uit de berichtgeving vanwege veiligheidsoverwegingen.

"Normaal gesproken publiceren we geen informatie over militaire operaties als die informatie mogelijk het leven van Amerikaans personeel in gevaar zou kunnen brengen", licht het tijdschrift toe.

De hoofdredacteur zei dat als een tegenstander van de VS deze informatie zou lezen, "die mogelijk kan worden gebruikt om Amerikaanse militairen en inlichtingendiensten schade te berokkenen".

'Eigen conclusies trekken'

Nu kiest het tijdschrift er alsnog voor om de inhoud van die berichten op Signal openbaar te maken, omdat het Witte Huis zegt dat er niets geheims is besproken in de Signalgroep. Ook hebben mensen rond president Trump gezegd dat het tijdschrift liegt over wat er in de groep werd besproken. De gedeelde berichten bewijzen het tegendeel.

Er wordt door Trump en zijn kabinetsleden geprobeerd om Signalgate klein te maken, schrijft The Atlantic. "Daarom denken wij dat mensen de berichten zelf moeten zien, om hun eigen conclusies te trekken."

'Volle verantwoordelijkheid'

The Atlantic zegt dat Amerikanen die meewerkten aan de aanval in groot gevaar terecht hadden kunnen komen als de informatie in verkeerde handen was gevallen. Dan hadden de Houthi's in Jemen zich kunnen voorbereiden op de Amerikaanse verrassingsaanval.

Bij de aanvallen kwamen 32 mensen om het leven, onder wie ook burgers. Meer dan honderd mensen raakten gewond. In de chatgroep werd de operatie door alle deelnemers geprezen.

VS-veiligheidsadviseur Michael Waltz heeft inmiddels de "volle verantwoordelijkheid" voor het lek in de groepschat genomen. Hij had de chat aangemaakt en Goldberg uitgenodigd voor het gesprek. In een reactie op het nieuwe artikel van The Atlantic bagatelliseert Waltz de lekken echter. "Geen locaties. Geen bronnen en methoden. GEEN OORLOGSPLANNEN", schrijft hij op X.

In het zalencentrum Event Plaza in Rijswijk mogen voorlopig geen evenementen worden georganiseerd. Burgemeester Sahin heeft per direct de ontheffing voor brandveiligheid ingetrokken. Dat gebeurde nadat een Koerdische bijeenkomst in het centrum zondag uit de hand was gelopen.

Bij het evenement waren veel meer bezoekers dan toegestaan, en ontstonden volgens de gemeente ook opstootjes. Toen de situatie uit de hand dreigde te lopen, gaf de burgemeester de opdracht om het feest te beëindigen.

Tijdens de raadsvergadering gisteravond stelde zowel de VVD als lokale partij Belang voor Rijswijk vragen over het evenement. Beide partijen zeiden onaangenaam verrast te zijn. "Het is niet de eerste keer dat evenementen bij Event Plaza uit de hand lopen. Het geduld van onze fractie raakt op", aldus VVD-fractievoorzitter Jordy Loof.

Gemeente beraadt zich op andere maatregelen

Volgens burgemeester Sahin was bij de gemeente vooraf gemeld dat er 1100 mensen naar het feest zouden komen. Uiteindelijk waren er bijna 2500 mensen. Met Event Plaza was afgesproken dat men zich zou houden aan de afspraak van een maximumaantal mensen per zaal, schrijft Omroep West.

Omdat volgens de burgemeester "de voorwaarden van de ontheffing voor de brandveiligheid" zijn overtreden, is de ontheffing per direct ingetrokken. Dat betekent dat er voor onbepaalde tijd geen evenementen georganiseerd mogen worden in het zalencentrum. Er wordt volgens de burgemeester ook nog gekeken naar andere maatregelen. "Daar zijn we druk mee bezig. Heel druk", aldus burgemeester Sahin.

Eerdere feesten

De gemeente Rijswijk ligt al langer overhoop met het zalencentrum. Zo moest het zalencentrum volgens Omroep West vorig jaar bijna dicht omdat de brandveiligheid in het geding zou zijn. Toch kreeg Event Plaza een ontheffing, met daarin de afspraak dat Event Plaza zich zou houden aan een maximumaantal mensen per zaal.

Ook leidden geplande evenementen in het zalencentrum van tijd tot tijd tot onenigheid. Zo vielen er voorafgaand aan een Eritrese bijeenkomst gewonden bij een massale vechtpartij. Door andere evenementen van de Eritrese gemeenschap werd een streep gezet omdat de geplande bijeenkomst niet bij de gemeente was gemeld, of dat de veiligheid in het geding zou zijn.

In een week tijd zijn er 50 nieuwe gevallen bekend geworden van mazelen. Op vijf scholen gaat de besmettelijke ziekte rond. Dat zijn vooral basisscholen met een leerlingenpopulatie met een lage vaccinatiegraad, zoals scholen met veel islamitische leerlingen en Vrije Scholen.

Dit jaar zijn er tot op heden 158 gevallen van mazelen bekend bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De nieuwe gevallen van afgelopen week betekenen een toename van 46 procent. Het RIVM roept ouders op om alert te zijn op signalen van besmetting bij hun kinderen. Kinderen die vlekjes krijgen op hun huid kunnen beter thuisblijven.

Zeker 24 patiënten hebben volgens het RIVM mazelen opgelopen in Marokko, waar nu een grote mazelenepidemie is. Ook in Roemenië (3), België (1) en Vietnam (1) raakten mensen besmet. Het RIVM zegt dat in andere Europese landen de ziekte ook vaker voorkomt.

De besmetting heeft doorgaans een mild verloop, zegt het RIVM. "Maar er kunnen ook complicaties optreden waardoor ziekenhuisopname nodig is, met soms een zeer ernstige infectie." Dit jaar zijn er volgens het instituut ongeveer 25 kinderen opgenomen in het ziekenhuis.

In heel 2024 waren er 203 meldingen van mazelen, het jaar daarvoor waren dat er zeven.

Eens in de 10 tot 15 jaar is er een grote uitbraak, waarvan de laatste in 2013 was. In dat jaar registreerde het RIVM 2688 gevallen van mazelen. Dit jaar is er nog geen sprake van een uitbraak, benadrukt het instituut. "Het zijn er nu veel tegelijk en dat is opvallend, maar het is geen landelijke uitbraak."

Het RIVM spreekt pas van een uitbraak als er veel gevallen van mazelen zijn en bij het bron- en contactonderzoek van de GGD niet meer te achterhalen is waar een geval van mazelen vandaan komt. "Het gaat dan niet om een getal, het gaat erom dat we zien hoe de verspreiding plaatsvindt. Als dat in een gebied is met een lage vaccinatiegraad, gaan wij ons meer zorgen maken."

Wel zegt de woordvoerder dat er clusters zijn in verschillende regio's, zoals in de regio Rijnmond. Zo zijn op een basisschool in Rotterdam 32 kinderen besmet met mazelen. Die school heeft daarom zelf besloten de deuren een week dicht te houden.

Groepsimmuniteit

Mensen die gevaccineerd zijn of de ziekte al eens hebben gehad zijn doorgaans goed beschermd. "Het is daarom belangrijk dat we een hoge vaccinatiegraad hebben zodat er ook groepsimmuniteit is, want dan kan mazelen zich slecht verspreiden", zegt het RIVM

Het aantal gevallen van mazelen dit jaar is deels te verklaren door de teruglopende vaccinatiegraad wereldwijd, maar ook in Nederland zijn kinderen besmet omdat ze niet goed beschermd zijn, zegt het RIVM.

Het had een mooi pr-moment moeten worden voor de Amerikanen: second lady Usha Vance die de harten van Groenlanders zou veroveren bij de jaarlijkse sledehondenrace. Zij zou een bezoek brengen aan Groenland, samen met veiligheidsadviseur Mike Waltz. Volgens vicepresident JD Vance was er zelfs zoveel "enthousiasme" rondom het bezoek dat hij zei ook te zullen komen.

Ondertussen was er op Groenland een compleet andere stemming over de Amerikaanse plannen.

De Groenlandse premier was verbolgen over het geplande bezoek en noemde het "buitenlandse inmenging". Inwoners van Sisimiut, het kleine plaatsje waar de sledehondenraces plaatsvinden, riepen elkaar op om te komen protesteren en het Amerikaanse gezelschap massaal de rug toe te keren.

Anti-Amerikaans protest was er eerder al in de hoofdstad Nuuk, waar honderden Groenlanders boos naar het Amerikaanse consulaat trokken. Daar toonden ze met protestborden hun onvrede met Trumps plannen voor de inlijving van Groenland.

Ongeloof bij de Groenlanders

Afgelopen zondag keken Groenlanders en Denen dan ook met ongeloof toe hoe Hercules-toestellen op het vliegveld in Nuuk landden waar vervolgens grote, gepanserde SUV's uit reden. Vandaag zien ze tevreden toe hoe dezelfde zwarte voertuigen weer door de Hercules-toestellen worden opgehaald. Het Amerikaanse bezoek aan Nuuk en Sisimiut is afgeblazen. Het peloton aan Amerikaanse beveiligers kan ook weer inpakken.

De Amerikanen hebben het bezoekschema flink omgegooid en gaan enkel nog naar de Amerikaanse legerbasis Pituffik, een afgelegen militaire installatie in het noorden van Groenland. Dat betekent een kleine overwinning voor Groenland en Denemarken, het koninkrijk waartoe Groenland behoort.

Johanne Bech, een sledehonden-gids uit Sisimiut, is opgelucht. "Ik ben echt blij dat dit Amerikaanse bezoek niet naar de sledehondenwedstrijd komt. We hebben duidelijk gezegd dat we dat niet willen. Maar ze luisterden helemaal niet naar ons. Ze wilden dit bezoek koste wat kost doordrukken. Dat vind ik niet de manier om de Groenlandse bevolking te behandelen, dat is respectloos."

Trump noemde vorig jaar december "bezit van en de controle over Groenland absoluut noodzakelijk" voor de Amerikaanse nationale veiligheid. Hij beweerde dat de Groenlanders "dolgraag bij ons willen horen" en bood Denemarken aan het eiland te kopen. Uit een recente peiling bleek juist dat 85 procent van de Groenlanders tegen aansluiting bij Amerika is.

Toch staan Groenlanders wel degelijk open voor het aanhalen van de economische banden met de VS, maar dan als gelijkwaardige partners. Onafhankelijkheid van Denemarken is er een belangrijk thema. Amerikaanse investeringen in de Groenlandse economie zouden kunnen helpen om los te komen van Deense subsidies, waar Groenland nu nog van afhankelijk is.

De gewijzigde reisplannen zijn een enorme teleurstelling voor de Amerikaanse zakenman Tom Dans, die met zijn bedrijf American Daybreak voor Amerikaanse sponsoring van de sledehonden-races zorgde. Op X reageert hij teleurgesteld op de "negatieve en vijandelijke reactie, opgezweept door valse persberichten".

De Texaan werd tijdens de eerste regeerperiode van Trump aangesteld als Arctisch adviseur. Nu probeert hij als zakenman de relaties tussen Groenland en Amerika te verbeteren. Dans zou het bezoek van Mike Waltz en Usha Vance faciliteren, dat volgens hem moest plaatsvinden op basis van wederzijds respect.

Denemarken bijt van zich af

In Groenland en Denemarken werd het bezoek anders gezien. De Deense regering sprak tot nog toe erg voorzichtig over Groenland om Trump niet voor het hoofd te stoten. Denemarken heeft al sinds 1951 een nauwe samenwerking met Amerika over militaire aanwezigheid op Groenland. Maar het Amerikaanse machtsvertoon leidde ertoe dat de Deense premier Frederiksen gisteren voor het eerst hard van zich afbeet: "Trump wil Groenland hebben. Dat is onacceptabel en daar verzetten we ons tegen."

Volgens de Deense minister van Buitenlandse Zaken is het gewijzigde bezoekschema een teken dat de Amerikanen de weerstand tegen hun toenaderingspogingen in Groenland hebben begrepen. Ook de Deense defensieminister is blij dat de Amerikanen enkel de Amerikaanse Pituffik Space Base bezoeken en noemt het besluit "verstandig".

In de onderstaande video zie je welke belangen Amerika heeft op Groenland:

De politie heeft vanochtend in het Noord-Hollandse Heerhugowaard een woning en een bedrijfspand doorzocht in het kader van het onderzoek naar de geroofde kunst uit het Drents Museum. De Roemeense topstukken zijn daarbij niet aangetroffen, meldt de politie Noord-Nederland.

In januari werden een historische gouden helm en een armband geroofd die Roemenië als cultureel erfgoed beschouwt. De Nederlandse politie werkt in het onderzoek samen met de Roemeense autoriteiten.

Eind januari hield de politie vier verdachten aan in Heerhugowaard. Een van hen is inmiddels voorlopig vrijgelaten. De politie heeft beslag gelegd op bankrekeningen, een woning en voertuigen van de twee hoofdverdachten. Hiermee kan de schade eventueel worden gecompenseerd. In de panden is gezocht naar aanwijzingen die kunnen leiden naar de locatie van de topstukken.

De politie zoekt ook nog naar een vijfde verdachte, die is op camera vastgelegd bij een bouwmarkt in Assen.

Vanaf volgend jaar worden achttien complexe operaties en behandelingen voor kanker en vaatziekten alleen nog maar gedaan bij ziekenhuizen waar deze ingrepen vaker worden uitgevoerd. Dat meldt het Zorginstituut Nederland. Om welke ziekenhuizen het gaat, is nog niet bekendgemaakt.

Het gaat om behandelingen voor hoofd-halskanker, alvleesklierkanker, longkanker, maag- en slokdarmkanker, nierkanker, abnormale verwijding van een halsslagader en een vernauwing van de halsslagader. Dit zijn volgens een woordvoerder van het zorginstituut ingewikkelde operaties die maar een paar keer per jaar worden uitgevoerd.

Volumenorm

Ziekenhuizen die deze behandelingen uitvoeren, moeten voldoen aan een zogeheten volumenorm. Dat betekent dat een operatie minimaal een bepaald aantal keer per jaar in een ziekenhuis wordt gedaan, zodat de kennis van de medisch specialisten op peil blijft. De nieuwe volumenorm is bepaald door patiëntenorganisaties, zorgprofessionals, ziekenhuizen, zorgverzekeraars en de overheid.

De woordvoerder benadrukt dat deze ziekenhuizen gespecialiseerd zijn in dit soort behandelingen en dat er door de concentratie van zorg minder kans is op complicaties en er een betere herstelkans is voor de patiënt. Ook kunnen patiënten sneller terug naar hun eigen ziekenhuis voor de rest van de behandeling, zoals bij chemotherapie.

Meer ruimte voor zorg

Dit betekent wel dat deze complexe behandelingen in minder ziekenhuizen gedaan worden en patiënten soms verder moeten reizen. Het zorginstituut stelt dat dit toch goed nieuws is voor patiënten. "Zij krijgen hiermee meer zekerheid dat deze zorg ook in de toekomst van goede kwaliteit blijft."

Volgens de woordvoerder worden alleen de complexe behandelingen zelf in deze ziekenhuizen gedaan. De diagnose en voor- en nazorg vindt nog steeds in een ziekenhuis dichtbij plaats.

Bovendien, stelt het zorginstituut, "leidt dit ertoe dat er in andere ziekenhuizen nu ruimte komt voor andere zorg". Zoals voor een liesbreukbehandeling, waar mensen normaal gesproken lang voor op de wachtlijst staan. "Dit soort behandelingen kan door deze concentratie nu eerder worden gedaan."

"Natuurlijk willen mensen het liefst zo kort mogelijk reizen voor zorg in het ziekenhuis", zegt de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). "Maar patiënten begrijpen dat kanker en vaatziekten om specifieke zorg vragen. En doordat deze zorg in gespecialiseerde ziekenhuizen beschikbaar is, krijgt iedereen in Nederland de beste kans op overleving en goede kwaliteit van leven", aldus de NFK.

De politie heeft een automobilist aangehouden omdat die mogelijk betrokken was bij het dodelijke ongeluk gisteren op de A4. Daarbij kwam een 60-jarige vrachtwagenchauffeur om het leven.

Volgens getuigen moest de chauffeur een noodstop maken. De bestuurder van de vrachtwagen moest ineens remmen voor een auto, waardoor de lading met betonnen buizen naar voren kwam. Op beelden was te zien dat een van de buizen de cabine waarschijnlijk had gelanceerd, die kwam daarna op de snelweg terecht.

De persoon die nu is aangehouden is een 46-jarige man uit Rotterdam. Hij is de bestuurder van een andere auto en de politie onderzoekt wat zijn rol bij het ongeluk is geweest.

De politie is nog op zoek naar getuigen en camerabeelden van het incident.

De Europese Commissie heeft plannen gepresenteerd die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises. Het is de bedoeling dat lidstaten klaar zijn om natuurrampen, pandemieën, desinformatiecampagnes, cyberaanvallen en geopolitieke conflicten het hoofd te bieden.

"De nieuwe realiteiten vereisen een nieuw niveau van paraatheid in Europa", zegt voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. "Onze inwoners, onze lidstaten en onze bedrijven hebben het juiste gereedschap nodig om crises te voorkomen en om te reageren wanneer zich een ramp voordoet".

Geen tekorten

De Europese Commissie heeft daarom criteria voor paraatheid opgesteld voor essentiële plekken, zoals ziekenhuizen en scholen, en voor transport en telecommunicatie. Ook moeten er meer voorraden worden aangelegd van hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden bij crises, zoals vaccinaties, medicijnen en essentiële grondstoffen voor industriële productie.

Daarnaast moeten lidstaten zorgen voor reserves op het gebied van energievoorziening en mogelijk ook landbouwproducten en water, zodat daar geen tekorten van zijn tijdens een crisis.

Net zoals de Nederlandse regering vindt de Europese Commissie dat mensen zich 72 uur moeten kunnen redden met een pakket dat ze in huis hebben voor een noodsituatie. Kinderen moeten op school voorlichting krijgen over crisissituaties.

Oorlogen

Om klaar te zijn voor (hybride) oorlogen en cyberaanvallen wil de EU een sterke samenwerking tussen verschillende militaire organisaties. Er moet daarom een raamwerk komen waarin helder beschreven staat wie waarvoor verantwoordelijk is. De EU wil verder trainingen organiseren waarbij militairen samen met politie, burgers, beveiligingsmedewerkers, zorgmedewerkers en brandweermensen oefenen voor crisissituaties.

Daarnaast komt er een platform waarin risicoanalyses worden gemaakt. Dit raamwerk kan volgens de EU crises zoals natuurrampen helpen voorkomen

"Paraatheid moet in de haarvaten van onze samenlevingen komen. Iedereen heeft hierin een rol", stelt Eurocommissaris voor Paraatheid en Crisisbeheer Hadja Lahbib. "De huidige dreigingen zijn snel, complex en met elkaar verbonden. Daarom moet onze reactie proactief en op EU-niveau gecoördineerd zijn."

Ten minste vijf gemeenten vragen inwoners om mee te denken over waar zij op moeten bezuinigen. Vanaf 2026 krijgen gemeenten minder geld van het Rijk, waardoor het lastiger wordt om sluitende begrotingen te maken. Veel gemeenten komen in grote financiële problemen. Vanmiddag debatteert de Tweede Kamer over wat de gemeenten al het 'ravijnjaar' noemen.

Mark Marshall is wethouder Financiën in de gemeente Gooise Meren. Dat is met Wijk Bij Duurstede, Voorne aan Zee, Oude IJsselstreek en Bunnik een van de ten minste vijf gemeenten die met een vragenlijst over de bezuinigingen naar de inwoners stappen. "Dat doen we om enerzijds een idee te krijgen waar inwoners en ondernemers op willen bezuinigen, en anderzijds om bewustzijn over het ravijnjaar te creëren."

Voor de gemeente Gooise Meren voert onderzoeksbureau Populytics de raadpleging uit. Shannon Spruit is daar de oprichter van. "Naast Gooise Meren werken we met nog een andere gemeente, ook hebben we contact met nog eens vier andere geïnteresseerde gemeenten."

Handreiking

Wat wethouder Marshall betreft moet het kabinet iets doen om gemeenten tegemoet te komen. "We gaan echt merken dat we minder geld krijgen. Het gaat bij ons om zo'n 4,5 tot 5 miljoen euro. Dat betekent dat we stevige keuzes moeten maken", legt hij uit. "Het is belangrijk dat het Rijk dit jaar nog gewoon stort wat we nodig hebben en daarna op zoek gaat naar een structurele oplossing."

Marshall staat niet alleen in die oproep. Sharon Dijksma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), liet vorige week al weten de samenwerking met het kabinet op belangrijke thema's te stoppen als zo'n handreiking er niet komt.

De vereniging zou in zo'n geval zijn handtekening onder bijvoorbeeld het woon- en zorgakkoord weghalen. Ook overweegt de VNG een stap naar de Raad van State, de hoogste bestuursrechter in Nederland.

Maat is vol

"De VNG voert al twee jaar gesprekken met het Rijk om te blijven benadrukken dat er een oplossing moet komen voor het ravijnjaar. De maat is echt vol", zegt Marshall daarover. Vandaag is hij, samen met veel andere wethouders en burgemeesters, als protest bij het debat in de Tweede Kamer aanwezig.

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken zei eerder over de zorgen van gemeenten: "Wees gerust dat wij die hebben gehoord en dat we er voldoende van doordrongen zijn. We zullen het goed wegen bij de voorjaarsnota."

In de vragenlijst die de gemeente Gooise Meren de inwoners heeft voorgelegd, kunnen degenen die hem invullen zelf aangeven waar zij de bezuinigingen het best vinden passen.

Gemeenten kunnen aan verschillende knoppen draaien om te bezuinigen. Zo zijn er bijvoorbeeld al gemeenten waar de bibliotheek moet sluiten of de bouw van een sporthal niet meer door kan gaan.

De vragenlijst in de Gooise Meren is ingedeeld op thema, zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om minder geld naar onderwijs, cultuur of sport te laten gaan. In het scherm is dan met een soort metertje te zien wanneer de keuzes van de inwoner voldoende bezuinigingen opleveren. Bij alle categorieën staat bovendien wat de keuze concreet zou kunnen betekenen.

Bij "Steun voor kwetsbare inwoners" is een concrete bezuinigingsmogelijkheid: "Er is minder geld voor bijvoorbeeld samenkomst in buurthuizen, maatjes/coaches of steun voor dementerende en eenzame mensen."

'Nog meer in een isolement'

Marjan Ockeloen is directeur bij de Stichting Maatjesproject Gooi & Vechtstreek. "Wij ondersteunen eenzame en kwetsbare mensen in groepsverband en één-op-één. We doen dan bijvoorbeeld spelletjes samen, of gaan wandelen of fietsen. Maar we helpen ook bij het invullen van formulieren.

Volgens haar zou het een groot verschil maken als de raadpleging zou leiden tot bezuinigingen op deze steun. "Wij zijn financieel afhankelijk van de gemeente. Het zou dus een behoorlijke consequentie hebben", legt ze uit. "Onze kwetsbare doelgroep kan zich niet gemakkelijk handhaven in de samenleving. Als wij ons werk niet meer goed kunnen doen komen zij nog meer in een isolement."

De gemeente Gooise Meren laat weten de input vanuit bewoners mee te nemen in het debat. Uiteindelijk bepaalt de gemeenteraad waarop bezuinigd wordt.

Bij een speeltuin in Rotterdam-Zuid is vannacht een handgranaat gevonden. Het explosief is weggehaald door Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) en wordt op een andere plek tot ontploffing gebracht.

De handgranaat werd rond 04.00 uur vannacht gevonden tussen de Brielselaan en de Wolphaertsbocht in Rotterdam-Charlois. Na de vondst werd de omgeving afgezet zodat het explosief kon worden onderzocht. Enkele uren later werd alles weer vrijgegeven. Waarom de handgranaat daar lag en door wie het explosief is achtergelaten, is niet duidelijk.

Vlak voor de vondst was in de buurt, aan de Charloisse Kerksingel, een explosie bij een woning. Die veroorzaakte lichte schade. Er vielen geen gewonden. Volgens de politie hebben deze twee incidenten vooralsnog niks met elkaar te maken.

In de buurt van de gevonden handgranaat is een 18-jarige Barendrechter opgepakt, meldt Rijnmond. Hij zat achterop een scooter die gestolen bleek te zijn. De bestuurder van de scooter is nog niet gevonden. Het is niet duidelijk of de verdachte iets te maken heeft met de incidenten.

De Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur Michael Waltz neemt de "volle verantwoordelijkheid" voor het lek in de Signal-groepschat over de aanval op Jemen. "Ik heb deze groep aangemaakt", zei hij in een interview bij Fox News.

In deze chatgroep op Signal met Amerikaanse hooggeplaatste functionarissen kwam hoofdredacteur Jeffrey Goldberg van tijdschrift The Atlantic terecht. Hij kreeg zo zeer gevoelige veiligheids- en militaire informatie. Hij wist naar eigen zeggen niet of de berichten betrouwbaar waren, tot er daadwerkelijk bommen vielen op Jemen nadat het overleg was afgerond.

"Het is beschamend", zegt Waltz nu. "We gaan dit tot op de bodem uitzoeken."

Tegelijkertijd haalt hij hard uit naar Goldberg en The Atlantic, dat regelmatig kritische stukken publiceert over president Trump. Waltz zegt dat met de berichtgeving over het lek wordt geprobeerd om de aandacht af te leiden van de "geweldige aanval".

"We hebben hoofdkwartieren, raketopslagplaatsen en een van de leiders van de Houthi-organisatie geëlimineerd. Daar willen ze niet over praten, ze willen niet praten over het succes."

Mogelijk andere naam

In het gesprek op Signal zaten naast Waltz en Goldberg ook vicepresident Vance, minister van Defensie Pete Hegseth, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, CIA-directeur John Ratcliffe, hoofd van de inlichtingendiensten Tulsi Gabbard, en stafchef van het Witte Huis Susie Wiles. Experts spreken van een blunder en vinden dat de topfunctionarissen achteloos zijn omgegaan met zeer gevoelige informatie.

Hoe Goldberg in de groepschat terechtkwam, kon Waltz niet precies uitleggen bij Fox News. Hij suggereerde dat het telefoonnummer van Goldberg onder een andere naam stond opgeslagen. "De persoon van wie ik dacht dat die erin zat, zat er nooit in." Wie dan wel aan de groepschat had moeten worden toegevoegd, wilde hij niet zeggen.

Ook speculeerde Waltz dat Goldberg mogelijk zelf toegang kreeg tot de chat. "Ik ben geen complotdenker, maar deze man heeft gelogen over president Trump en probeert hem zwart te maken, en híj is degene die op de een of andere manier iemands contactnaam te pakken heeft gekregen en in deze groep is gezogen." Voor dit scenario leverde hij geen bewijs.

Bagatelliseren

De Amerikaanse president Trump nam het eerder op voor Waltz. "Hij hoeft zijn excuses niet aan te bieden", zei Trump. "Hij doet zijn best."

De president probeerde het schandaal tegenover journalisten zo veel mogelijk te bagatelliseren. "Soms kan iemand in zo'n chat komen", zei hij. Signal wordt volgens hem ook door het leger en de media gebruikt.