NOS Nieuws - Algemeen

De gemeente Lelystad wil alleen gevechtsvliegtuigen toestaan op Lelystad Airport als het vliegveld ook opengaat voor vakantievluchten. Dat zegt de gemeente in een reactie op de mededeling van het ministerie van Defensie dat het vliegveld de meest geschikte locatie lijkt als nieuwe vliegbasis voor F-35's.

Alleen jachtvliegtuigen op Lelystad Airport is voor wethouder Dennis Grimbergen onbespreekbaar. De mogelijke komst van de vliegtuigen mag volgens de wethouder geen belemmering vormen voor de economische ontwikkeling van de regio.

Het provinciebestuur van Flevoland is het daarmee eens. De komst van gevechtsvliegtuigen is voor de provincie alleen bespreekbaar als de luchthaven ook opengaat voor groothandelsverkeer. "Daarbij is het behoud van een goed woon-, werk- en leefklimaat essentieel", zegt het provinciehuis,

Het vliegveld laat aan Omroep Flevoland weten contact te hebben gehad met het ministerie van Defensie. De directie laat aan de omroep weten dat niet duidelijk is of het vliegveld geschikt is voor gevechtsvliegtuigen: "Lelystad Airport is ingericht voor haar huidige activiteiten en in de toekomst voor commercieel handelsverkeer. Verder onderzoek van het ministerie van Defensie moet uitwijzen of Lelystad Airport een geschikte locatie is."

'Vraagt te veel van inwoners'

Naast Lelystad zijn ook voormalig vliegbasis De Peel (op de grens van Brabant en Limburg) en Groningen Eelde Airport (bij de grens van Drenthe en Groningen) opties. In Drenthe wordt teleurgesteld gereageerd op de plannen. Gedeputeerde Yvonne Turenhout vindt het onbegrijpelijk dat nog voordat begonnen is aan het herstellen van het vertrouwen in de politiek en het inlossen van de ereschuld aan de Groningers, er alweer een nieuw ingrijpend plan op tafel ligt.

"We hadden echt verwacht dat Groningen Airport Eelde niet verder onderzocht zou worden en dat het zou afvallen als potentiële locatie voor jachtvliegtuigen", reageert Turenhout bij RTV Drenthe. "Het is voor ons glas- en glashelder: het is niet onderhandelbaar. Straaljagers op Eelde vraagt te veel van onze inwoners."

De provincie Limburg is nooit voorstander geweest van de heropening van vliegbasis De Peel, meldt L1 Nieuws. Ook de omliggende gemeenten in Limburg en Oost-Brabant zijn geen voorstander van een heropening. Twente Airport en vliegbasis Woensdrecht zijn ook nog in beeld, maar alleen voor de helft van de behoefte, omdat meer omwonenden hier geluidshinder zouden ervaren.

Lelystad Airport was oorspronkelijk bedoeld als commerciële luchthaven om vakantievluchten van Schiphol over te nemen, maar zover is het nooit gekomen. Een meerderheid van de Tweede Kamer verzette zich tegen de opening van de luchthaven. Er zouden te veel negatieve gevolgen zijn voor het klimaat en de volksgezondheid.

De voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft in Amsterdam de Gouden Medaille ontvangen. Ze kreeg de onderscheiding uit handen van burgemeester Femke Halsema voor haar "verdiensten als bondskanselier en in het bijzonder voor haar grote invloed op Europa".

Het gaat om de hoogste gemeentelijke onderscheiding van de stad die eerder werd toegekend aan onder anderen Nelson Mandela (1999) en Winston Churchill (1946). Halsema benadrukte dat Merkel de geest van vrijheid belichaamt "waarmee Amsterdam zich identificeert". Ook werd ze geprezen als een leider "met een standvastige toewijding aan de rechtsstaat, die consequent boven de partijbelangen uitsteeg".

Eerder vandaag signeerde Merkel haar pas uitgebrachte boek Vrijheid, waarin ze terugblikt op haar jeugd en politieke carrière. Belangstellenden stonden uren in de rij voor een gesigneerd exemplaar, meldt stadszender AT5. Later op de avond gaf de oud-bondskanselier een lezing in de hoofdstad, waarna ze werd geïnterviewd door schrijver Arnon Grunberg.

De uitreiking vond plaats in besloten kring in de ambtswoning van de burgemeester. De onderscheiding werd voor het laatst in 2022 toegekend aan Jacques Grishaver, voor zijn rol bij de totstandkoming van het Nationaal Holocaust Monument.

De wens van Donald Trump om voormalig tv-presentatrice Kari Lake aan te stellen als directeur van Voice of America baart medewerkers van de omroep zorgen. Journalisten van de omroep zeggen anoniem tegen CNN huiverig te zijn voor dat scenario. Trump wil dat Lake de leiding neemt over de officiële buitenlandse zender van de VS, maar kan haar niet zomaar aanstellen.

Lake was bijna dertig jaar nieuwslezer bij Fox, tot ze na ophef over desinformatie over de coronapandemie vertrok. Ze ging de politiek in namens de Republikeinen en werd een van de favorieten van Trump.

Op Trumps eigen socialemediaplatform Truth Social zegt hij dat Lake bij Voice of America "de Amerikaanse waarden van vrijheid eerlijk en nauwkeurig zal uitzenden, in tegenstelling tot de leugens die fake news media verspreiden".

Bij de gouverneursverkiezingen in Arizona van 2022 beloofde Lake de "ergste nachtmerrie" van journalisten te worden. Ze verloor, maar blijft tot op de dag vandaag volhouden dat zij de rechtmatige winnaar was. Trump zou overwogen hebben nog om niet JD Vance, maar Lake aan te stellen als running mate tijdens de verkiezingen.

Onafhankelijk

Voice of America is sinds de Tweede Wereldoorlog de officiële buitenlandse omroep van de VS, met een dagelijks bereik van ruim 300 miljoen mensen in ruim 40 landen. Onder de omroep vallen titels als Radio Free Europe/Radio Liberty en Middle East Broadcasting Networks.

Normaal gesproken kiest het Witte Huis niet de directeur van Voice of America. Daar zijn ingewikkelde procedures voor opgesteld juist om geen directe invloed vanuit het Witte Huis te hebben.

Trump zegt in zijn statement dat Lake zal worden benoemd door een nog aan te stellen hoofd van de Agency for Global Media, waar Voice of America onder valt. Die naam zegt hij later bekend te zullen maken.

De Belgisch-Marokkaanse artiest Dystinct is in de prijzen gevallen bij de eerste editie van de Billboard Arabia Music Awards in Riyad. De artiest was vijf keer genomineerd, voor Top Male Artist, Top New Artist, Top Magharebi Song, Artist of the Year Magharebi en Top Male Artist Magharebi. De laatste twee nam hij mee naar huis. Daarmee is Dystinct, wiens echte naam Iliass Mansouri is, de eerste artiest uit de Lage Landen die deze prijzen wint.

Dystinct beschouwde zijn nominaties al als overwinning, zegt hij vanuit Riyad tegen de NOS. Zelf noemt hij het "winst voor Arabische muziek". "Het was de eerste Arabische editie en daarmee ook een kans voor alle Arabische artiesten om zichzelf te laten zien en onze cultuur wereldwijd te promoten. Het is geweldig om daar deel van uit te mogen maken. En dat ik dan twee prijzen mag meenemen maakt me de gelukkigste persoon ooit, echt gek."

Mijlpaal

De reguliere prestigieuze Billboard-awards worden al jaren in de Verenigde Staten georganiseerd. Deze eerste editie in Saudi-Arabië wordt gezien als belangrijke gebeurtenis, omdat de prijzen wereldwijd worden erkend en worden gezien als mijlpaal in de carrière van een artiest.

Volgens Rami Zeidan, algemeen directeur van Billboard Arabia en Mike Van, directeur van Billboard, is de awardshow een "historische gebeurtenis". Volgens hen weerspiegelt de show de snelle groei van de industrie in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, regio's die steeds belangrijker worden voor wereldwijde muziekplatforms.

Erkenning voor Arabische muziekindustrie

Ook Nancy Ajram, Elissa en Amr Diab stonden in het rijtje met genomineerden - artiesten die al jaren aan de top staan in de Arabische muziekindustrie, vergelijkbaar met Beyoncé of Taylor Swift in de Verenigde Staten. "Veel van die artiesten zijn mensen naar wie ik al jaren opkijk, dus het is een raar idee dat je er ineens tussen zit", zegt Dystinct.

Dystincts overwinning bij de awardshow markeert niet alleen een belangrijk moment in zijn carrière, maar zegt volgens hem ook iets over de groei van de Arabische muziekindustrie. "Het versterkt onze cultuur wereldwijd en biedt nieuwe kansen voor artiesten. Ik vond het vooral mooi om te zien hoe de oude en nieuwe generatie samenkomen", zegt hij.

Wereldwijd succes

Dystinct begon zijn carrière met het maken van Nederlandstalige muziek, maar voelde al snel de behoefte om meer te doen met zijn Marokkaanse achtergrond. Die stap bracht hem niet alleen een publiek in de Arabische wereld, maar ook daarbuiten. Tijdens zijn uitverkochte tour door de Verenigde Staten en Canada zag hij hoe zijn stem over grenzen heen resoneert. "Zelfs mensen die de taal niet spreken, kennen mijn teksten van begin tot eind, heel bijzonder."

Zijn nummer Ghazali werd tijdens het WK 2022 in Qatar gedraaid bij wedstrijden van het Marokkaanse elftal en bereikte al snel in achttien landen de nummer 1-positie. Dit internationale succes heeft hem, met 7,3 miljoen maandelijkse Spotify-luisteraars en een miljoen volgers op Instagram, wereldwijd een toonaangevende artiest gemaakt. "Ik zou het nog steeds heel tof vinden als ik ook eens wordt gedraaid door een Radio 538. Ik ben ervan overtuigd dat ook hun luisteraars mijn muziek en onze cultuur zouden waarderen."

"Ja, dit is een genocide", schreef de prominente Israëlische historicus Amos Goldberg dit voorjaar in een essay. Inmiddels is het volgens meer deskundigen en organisaties duidelijk dat Israël genocide pleegt op de Palestijnse bevolking in Gaza. Amnesty International was vorige week de eerste grote mensenrechtenorganisatie die tot deze conclusie kwam.

Volgens Amnesty is het de bedoeling van Israël om de Palestijnen in Gaza "gedeeltelijk of volledig te vernietigen". Het leger doodt en verwondt Palestijnen, en creëert onmenselijke leefomstandigheden door het vernietigen van infrastructuur, massale evacuatiebevelen en het belemmeren van humanitaire hulp, is te lezen in het 300 pagina's tellende onderzoeksrapport.

Het woord genocide valt steeds vaker. Vorige maand stelde een speciale commissie van de VN vast dat de oorlogsvoering van Israël kenmerken vertoont van genocide. Paus Franciscus roept in zijn net verschenen boek op om te onderzoeken of Israël zich schuldig maakt aan genocide. De VN-rapporteur voor de bezette Palestijnse gebieden, Francesca Albanese, spreekt er al maanden van.

Dehumaniserende taal

Ook Israëlische onderzoekers spreken zich uit. Na een maand oorlog in Gaza waarschuwde de Israëlische Holocaust-historicus Omer Bartov dat het geweld van Israël in Gaza gestopt moest worden. "Er is nog tijd om Israël ervan te weerhouden dat zijn acties uitmonden in een genocide. We kunnen geen moment langer wachten." Inmiddels spreekt ook hij van genocide.

Begin dit jaar ondertekenden vijftig Israëlische onderzoekers een brief waarin ze de voorzitter van Yad Vashem, het Holocaust-monument in Israël, oproepen om zich uit te spreken tegen politici die "aanzetten tot uitroeien". Het dehumaniseren van Palestijnen kan leiden tot het plegen van genocide, stellen zij. "Dit is een belangrijke les die de mensheid heeft geleerd van de Holocaust."

Ze wijzen op taalgebruik van Israëlische politici, dat ook wordt genoemd in het rapport van Amnesty en dat mogelijk als bewijs gebruikt kan worden. De Israëlische president Herzog zei kort na de terreuraanslag van Hamas dat er "geen onschuldige burgers zijn in Gaza". Politici, legerleiders en militairen spraken over een totale verwoesting van Gaza. Ministers hebben opgeroepen tot een etnische zuivering van Palestijnen.

"Elke genocide ziet er anders uit en niet bij elke genocide worden miljoenen of de hele groep gedood", aldus Amos Goldberg, hoogleraar aan de Hebrew University in Jeruzalem. Hij wijst op moordpartijen, verdrijving, massagraven, executies en de "vrijwel totale vernietiging van infrastructuur, opzettelijke hongersnood en het blokkeren van humanitaire hulp".

Grote delen van Gaza zijn volledig verwoest door het leger, inclusief de huizen, moskeeën, begraafplaatsen, archieven, rechtbanken, bakkers, markten en scholen. Alle universiteiten zijn verwoest, net als bijna alle ziekenhuizen. Goldberg spreekt van een genocide, "want Gaza bestaat niet meer". Een uitkomst die volgens hem bedoeld is door Israëls leiders.

'Moeilijk te bewijzen'

Rechters moeten vaststellen of er volgens juridische standaarden genocide gepleegd wordt. Een jaar geleden begon Zuid-Afrika een genocidezaak tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Kort daarna kwam het hof met een tussenvonnis waarin het Israël oproept alles te doen om genocide te voorkomen. Ook oordeelde het hof dat er een risico is dat het recht van de Palestijnen om beschermd te worden tegen genocide "onherstelbaar geschonden" wordt.

Het kan nog vele jaren duren voor het gerechtshof tot een definitieve uitspraak komt. De recentste genocidevonnissen gingen over de genocides in Rwanda en Srebrenica, die in de jaren negentig werden gepleegd. "Dat laat wel zien dat genocide juridisch bijna nooit aan te tonen is", zegt Iva Vukusic, historicus en genocide-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht.

Het leidt onder onderzoekers tot discussie over de definitie. "Als het juridisch bijna nooit kan worden aangetoond, is de vraag hoe bruikbaar de term is", zegt Vukusic. "Staten hebben de verplichting om genocide te voorkomen en te bestraffen, maar die bereidheid is er vaak niet. Na de Holocaust spraken we van 'nooit meer', maar het gebeurt steeds weer."

Om tot een veroordeling voor genocide te komen moet aangetoond worden dat de daders een groep op basis van ras, etniciteit, nationaliteit of religie geheel of gedeeltelijk willen vernietigen. Dat is heel lastig, want voor rechters moet die intentie onomstotelijk bewezen zijn. Rapporten kunnen daarbij een rol spelen.

Net als organisaties spreken politici ook zonder vonnis van genocide. In 2021 bestempelde de Tweede Kamer bijvoorbeeld de misdaden van IS tegen de jezidi's in Irak als genocide, uit erkenning voor de slachtoffers en om politieke druk uit te oefenen. De Verenigde Staten erkennen de onderdrukking van de Rohingya in Myanmar als genocide. In beide gevallen was er geen juridische uitspraak gedaan.

In Israël is veel kritiek op de beschuldiging van genocide. Het buitenlandministerie noemde het rapport van Amnesty "vals en gebaseerd op leugens". Israël zegt steevast dat het vecht tegen Hamas en dat het veel doet om burgerslachtoffers te voorkomen. Over de omstreden retoriek wordt gezegd dat die uit de context is gehaald, of door commandanten niet is opgevolgd met bevelen.

De Israëlische tak van Amnesty werkte niet mee met het rapport en noemde de conclusie voorbarig. Dit in tegenstelling tot Palestijnen in Gaza: zij zeggen al een jaar dat er genocide op hun volk wordt gepleegd.

Sinds vijftien jaar weten we dat alle niet-Afrikaanse mensen op de wereld een beetje neanderthaler-DNA met zich meedragen, zo'n 1 tot 2 procent. De vraag was wannéér die vermenging precies had plaatsgevonden. Daarop hebben wetenschappers nu een antwoord gevonden: in een enkele periode, van 50.500 tot 43.000 jaar geleden.

Daarmee is de laatste vermenging tussen de moderne mens en de neanderthalers preciezer dan ooit in kaart gebracht. Voor de studie is het DNA gebruikt van meer dan 300 mensen die leefden tussen 45.000 jaar geleden en nu. Daaronder is ook het oudste DNA van een moderne mens, die zo'n 45.000 jaar geleden leefde.

De resultaten worden beschreven in twee afzonderlijke studies, die zijn gepubliceerd in de bladen Science en Nature. De resultaten zijn ook in overeenstemming met eerder archeologisch en DNA-onderzoek, waaruit blijkt dat de homo sapiens en de neanderthalers in die tijd in hetzelfde gebied in Eurazië leefden.

De onderzoekers houden wel een kleine slag om de arm. "We laten zien dat de periode van vermenging behoorlijk complex was en een flinke tijd kan hebben geduurd", vertelt Benjamin Peter van het Max Planck Instituut in Leipzig. "Verschillende groepen kunnen zich hebben afgescheiden en andere groepen kunnen zich langere tijd hebben vermengd. Maar een enkele langere periode van vermenging komt het best overeen met onze data."

Eerdere vermenging

Het zijn mooie en goed uitgevoerde studies, vindt Wil Roebroeks, hoogleraar paleontologische archeologie aan de Universiteit Leiden en expert op het gebied van neanderthalers. "Tot nu toe gingen we uit van een langere periode waarin de vermenging plaatsvond."

Hij maakt wel een kleine nuance: ook in eerdere perioden hebben neanderthalers en moderne mensen herhaaldelijk samen nakomelingen gekregen. "Maar van die oudere vermengingen is in ons DNA niets meer terug te vinden. Al ons neanderthaler-DNA stamt uit die laatste periode van vermenging, vlak voor de neanderthaler uitstierf."

Hij benadrukt dat door genetisch onderzoek 'neanderthaler' en 'moderne mens' eigenlijk verouderde termen zijn geworden. "Vroeger dachten onderzoekers dat soorten star en onveranderlijk waren. Sinds Darwin weten we dat soorten continu veranderen en de genetica laat dit nu ook heel mooi zien voor het verre verleden. Je kunt bijna niet meer spreken van 'de neanderthaler', je hebt allerlei verschillende mixen, variërend in tijd en ruimte."

Daar komt bij dat een groot deel van onze genetische kennis over de neanderthalers is gebaseerd op resten in een klein gebied in de noordelijke delen van Europa, uit de laatste fase van hun bestaan. "Rond de Middellandse Zee zullen de neanderthalers weer andere eigenschappen hebben gehad."

Overlevingsvoordeel

Uit het onderzoek in Science blijkt dat sommige delen van ons genoom (de verzameling van alle genen van de chromosomen van een organisme) relatief veel neanderthaler-DNA hebben, terwijl het in andere delen nauwelijks of helemaal niet aanwezig is. Dat is waarschijnlijk een indicatie voor welke eigenschappen een voordeel hadden voor de moderne mens, en welke niet.

"De neanderthalers woonden al een paar honderdduizend jaar in Europa", legt Roebroeks uit. "Ze waren goed aangepast aan de leefomgeving, aan temperatuur en ziekteverwekkers. Die eigenschappen zal de moderne mens hebben overgenomen, terwijl andere eigenschappen juist een kleinere kans op overleven gaven."

Een flink deel van de veelvoorkomende genen heeft inderdaad te maken met het immuunsysteem, het huidpigment en de stofwisseling. Eén specifiek gen dat de moderne mens van de neanderthaler heeft overgenomen zou bijvoorbeeld extra bescherming geven tegen het coronavirus.

"Het is fantastisch dat we terug in de tijd kunnen kijken en zien hoe de eigenschappen die we hebben overgenomen van onze evolutionaire neven en nichten in de loop van de tijd zijn veranderd", zegt Priya Moorjani, een van de onderzoekers. "Daardoor kunnen we de dynamiek van de vermenging van de neanderthalers en de moderne mens beter begrijpen."

De gemeente Amsterdam wil het voetbalaanbod voor vrouwen en meiden in de stad uitbreiden. Er wordt 2,5 miljoen euro geïnvesteerd in het opzetten van meer meidenteams en in de werving van vrouwelijke trainers, coaches en bestuursleden.

Er zijn nog te weinig voetbalverenigingen met afdelingen voor jonge vrouwen, terwijl vrouwenvoetbal al jaren aan populariteit wint, zegt sportwethouder Sofyan Mbarki. "Zo is er in Zuidoost anno 2024 nog geen vitale meidenvoetbalafdeling aanwezig, terwijl de behoefte wel groot is. Deze meiden moeten noodgedwongen naar bijvoorbeeld Oost", citeert stadzender AT5 de wethouder.

Met de financiële bijdrage moeten acht 'meidenhubs' op strategische locaties in de stad worden opgezet. Deze hubs zullen langdurig door de gemeente worden ondersteund om de instroom van meiden te vergroten en hen de mogelijkheid te bieden om op hun eigen niveau te spelen. Het doel is dat alle Amsterdamse meiden en vrouwen binnen een straal van 3 kilometer bij een club kunnen voetballen.

Daarnaast werkt de gemeente aan een programma om het aantal vrouwelijke bestuurders in de sport te vergroten. Het percentage vrouwelijke bestuurders ligt momenteel nog onder de 15 procent. Ook is het de bedoeling dat er jaarlijks een internationaal toernooi tussen vier vrouwenteams wordt georganiseerd.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken zegt dat er wordt gewerkt aan het terughalen van een Amerikaanse gevangene die in Syrië is gevonden. Travis Timmerman zegt dat hij meer dan een half jaar in een cel heeft gezeten en deze week door gewapende rebellen is vrijgelaten.

Toen video's van een Engelssprekende man op sociale media circuleerden, was niet meteen duidelijk dat het ging om Timmerman. Even werd gedacht dat het Austin Tice betrof, een Amerikaanse journalist die twaalf jaar geleden is verdwenen in Syrië.

Maar dat blijkt dus niet te kloppen. Rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) heeft bevestigd dat de man op de beelden Travis Timmerman is. Tegen een journalist van CBS News zegt hij dat hij maandag wakker werd toen twee gewapende mannen met een hamer de deur van de gevangenis openbraken.

Hij zegt tegen Al Arabiya dat hij nog nooit van de zaak van Austin Tice heeft gehoord:

De Amerikaan heeft met een grote groep bevrijde gevangenen het gebouw verlaten en geprobeerd naar Jordanië te komen. Timmerman beweert dat hij zeven maanden geleden te voet vanuit Libanon de grens met Syrië is overgestoken en toen is opgepakt. Hij zou met een pelgrimstocht bezig zijn geweest.

In de gevangenis is hij goed behandeld. "Ik ben nooit geslagen en de bewakers behandelden mij fatsoenlijk." Wel vond hij het moeilijk dat hij niet naar de wc kon wanneer hij wilde. Dat mocht hij maar drie keer per dag.

Onduidelijkheid over Tice

Over het lot van Austin Tice wordt in het duister getast. De journalist, die onder meer schreef voor The Washington Post, ging na het uitbreken van de burgeroorlog naar Syrië.

De Verenigde Staten nemen aan dat hij destijds door regeringstroepen is ontvoerd. Na zijn verdwijning zijn er nog beelden verspreid waarop hij geblinddoekt was te zien.

Minister Blinken heeft geen nieuwe informatie over Tice, zegt hij, maar de zoektocht naar Tice gaat wel verder.

De Russische raketgeleerde Michail Sjatski is vlak bij Moskou doodgeschoten, melden meerdere Oekraïense media op basis van bronnen binnen de Oekraïense veiligheidsdiensten. Vermoedelijk is hij gedood door de militaire geheime dienst van Oekraïne.

Ook de anti-Kremlin-journalist Aleksandr Nevzorov meldt de dood van Sjatski op zijn Telegramkanaal. Volgens ooggetuigen werd de wetenschapper dinsdagavond rond 21.00 uur in een park doodgeschoten.

Sjatski was bij het Experimental Design Bureau Marsvan hoofdontwerper van de nieuwste rakettechnologie, die zou worden gebruikt in Russische kruisraketten en drones. Ook gaf hij les op het Moskouse Luchtvaartinstituut en speelde hij een belangrijke rol bij de toepassing van kunstmatige intelligentie in raketten en vliegtuigen.

Volgens een bron binnen de Oekraïense inlichtingendiensten was Sjatksi een 'legitiem doelwit' omdat hij als ontwerper betrokken is bij drones en vliegtuigen die worden ingezet in Oekraïne. Het Kremlin heeft nog niet officieel gereageerd op de meldingen van Sjatsky's dood.

Het politieonderzoek op de plek van de explosie in Den Haag afgelopen zaterdag, is afgerond. De politie heeft de locatie aan de gemeente overgedragen. Het onderzoek naar de oorzaak van de explosie is nog wel in volle gang.

Afgelopen zaterdagochtend waren er op de Tarwekamp in Den Haag meerdere explosies waarbij in totaal zes mensen om het leven zijn gekomen. Van een gezin hebben de 45-jarige vader, 41-jarige moeder en hun dochter van 17 jaar het niet overleefd, een zoon van 8 als enige wel. Ook drie mannen van 31, 44 en 63 jaar werden door de explosie gedood.

Bruidsmodezaak

Door de explosie zijn meerdere woningen ingestort. Negentien huishoudens zijn getroffen. Vermoedelijk was een bruidsmodezaak op de begane grond het doelwit, zei een politiewoordvoerder eerder bij het tv-programma Opsporing Verzocht. De politie is op zoek naar informatie over twee auto's die in de omgeving van de Tarwekamp zijn gezien.

Deze week zijn drie mannen aangehouden voor mogelijke betrokkenheid bij de explosie. Vandaag werd bekend dat nog een vierde man is opgepakt. De verdachten zitten vast en mogen alleen contact hebben met hun advocaat.

Onderdak voor gedupeerden

Voor gedupeerden die voorlopig niet terug naar huis kunnen, zijn logeerwoningen in de wijk gevonden. Woningcorporatie Staedion heeft in verband met renovaties een aantal woningen leeg staan. Vanaf morgen zijn die woningen beschikbaar voor getroffenen.

Veertien huishoudens hebben bij de gemeente aangegeven een huis nodig te hebben. Zij kunnen ruim een maand gebruikmaken van de logeerwoningen.

Chipmachinemaker ASML betaalt mee aan vier bouwprojecten in Noord-Brabant. Het Veldhovense bedrijf schiet bij vier bouwprojecten met een gat in de begroting te hulp, waardoor de bouw van 1085 woningen toch kan doorgaan.

Eerder dit jaar zegde het bedrijf al financiële steun toe voor twee andere woningbouwprojecten in de Brainportregio, waar 21 Noord-Brabantse gemeenten onder vallen. Het woningtekort is, mede dankzij het succes van ASML, ook in deze regio groot.

De te bouwen woningen zijn voor sociale en gereguleerde middenhuur en zijn niet bedoeld voor personeel van ASML, maar voor bijvoorbeeld zorgmedewerkers of agenten. "Dat zijn mensen die een mooi salaris verdienen. Zeker met de huidige woningprijzen komen ze vaak toch niet altijd even gemakkelijk aan een woning. Wij vinden het heel belangrijk dat hier iedereen in de regio gewoon een fijn dak boven zijn hoofd heeft", benadrukt projectleider Frieda Rikkers bij Omroep Brabant.

Door de noodlijdende bouwprojecten te helpen wil het bedrijf een aandeel leveren in de strijd tegen de woningnood. "De hightechindustrie heeft een grote groei doorgemaakt. ASML is daar een grote speler in. Met de groei komt ook een stuk verantwoordelijkheid."

De financiële toezegging bedraagt volgens de regionale omroep enkele miljoenen. Mede door de bijdrage kunnen nu 1085 woningen worden gerealiseerd: 305 in de gemeente Veldhoven, 104 in Helmond, twee projecten met 276 en 400 woningen in Eindhoven. De ambitie van de chipmachinemaker is om bij de bouw van in totaal 25.000 woningen in de regio financieel te helpen.

ASML is het waardevolste bedrijf van Nederland. Het ontwikkelt kostbare machines waarmee zeer krachtige en steeds kleinere chips kunnen worden gemaakt. Het is wereldleider op dat gebied, die ook belangrijk zijn voor nieuwe technologieën als virtual reality en kunstmatige intelligentie.

EU-buitenlandchef Kaja Kallas maakt zich zorgen over mogelijk geweld tegen minderheden in Syrië. Een zorg die meerdere ministers van Buitenlandse Zaken eerder ook hebben geuit. Na de val van het dictatoriale regime van Bashar al-Assad ligt de macht in het land bij rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Wat betekent het einde van de dictatuur voor minderheden, die samen een soort lappendeken vormen?

"Ik denk dat de overgrote meerderheid van de Syriërs, inclusief alawieten, christenen en andere minderheden, gebaat is bij de val van Assad. Natuurlijk zijn er zorgen over de toekomst, maar dit regime was vreselijk voor alle Syriërs", zegt Midden-Oostendeskundige Kawa Hassan, verbonden aan de Amerikaanse denktank Stimson Center.

'Tolerante houding'

"Het is nog te vroeg om te zeggen of dit de goede kant op zal gaan, maar de eerste signalen lijken goed", zegt EU-buitenlandchef Kallas voorzichtig tijdens een bijeenkomst met Europarlementariërs. De nieuwe leiders zullen beoordeeld worden op hun daden, zegt ze.

De aandacht is gericht op rebellengroep HTS, die de val van het regime veroorzaakte. En op leider Abu Mohammed al-Jolani, die zijn verleden bij terroristische organisaties als Al Qaida en Jibhat Al-Nusra van zich af probeert te schudden. Daarom gebruikt hij weer zijn echte naam: Ahmed al-Sharaa.

"HTS heeft vertegenwoordigers van minderheden ontmoet en hen ervan verzekerd dat er geen wraakacties komen tegen die groepen zelf", zegt Hassan, maar "er zijn absoluut ook legitieme zorgen over hoe HTS uiteindelijk zal omgaan met de rechten van christenen, alawieten, druzen en Koerden."

De groepering lijkt zich tolerant op te stellen zowel richting christenen als sjiitische minderheden, beaamt hoogleraar en arabist Maurits Berger. "Daarmee laat HTS zich nu zien als een nationalistische beweging, die Syrië erkent in al zijn religieuze en etnische verscheidenheid. En dat ook in stand wil houden."

Berger denkt dat de situatie voor sommige minderheden in het Assad-tijdperk meer zekerheden bood: "Assad en zijn vader hebben altijd bescherming geboden aan vele minderheden in Syrië. Daarom was hun regime ook populair bij bijvoorbeeld de christenen".

Maar daar denkt Hassan anders over: "We zagen de afgelopen jaren ook veel ongenoegen vanuit de alawieten, christenen en andere minderheden". Het regime beging ook misdaden tegen hen en zij durfden geen weerstand te bieden, legt hij uit.

"De perceptie dat Assad een beschermheer van de minderheden was, klopt niet", zegt Hassan. De dictator vergrootte in zijn ogen bewust verschillen tussen minderheden uit om verdeeldheid te zaaien, iets wat hij inzette "als strategisch wapen".

"Zo kon hij minderheden laten zien dat als het regime zou weggaan, zij ook zouden worden vermoord. Hij gebruikte de angst van minderheden vooral om zichzelf te beschermen."

Kleine groep profiteurs

Kawa Hassan wijst erop dat een "hele kleine groep profiteurs de nadelen voelt na de val van het regime. Zij zaten in geheime diensten, zijn familieleden van Assad, of zakenmensen die het regime steunden." Dat is de groep waartegenover HTS zich nu vijandig opstelt, zegt Hassan.

"Mensen die heel nauw betrokken waren bij het regime moeten volgens HTS berecht worden. Maar dat is ook juist een eis van veel Syriërs zelf, inclusief mensen uit bijvoorbeeld christelijke en alawitische gemeenschappen."

In een persverklaring op de Syrische staatstelevisie heeft HTS-leider Sharaa gezegd dat folteraars die betrokken waren bij het martelen en doden van gevangenen zullen worden "achterhaald en berecht".

Maurits Berger zegt dat Assad en zijn vader regeerden "met een strak seculiere hand", maar dat "HTS dat waarschijnlijk gaat doen met een tolerante vorm van soennitische islam".

De vraag is hoe dat uitpakt, want "de jihadistische bewegingen als Jibhat al-Nusra, waar HTS uit voortkomt, waren namelijk vooral fel gekant tegen de sjiitische minderheden", aldus Berger.

Meer dan tien jaar nadat vrouwelijke genitale verminking werd opgenomen in het Wetboek van Strafrecht is er nog niet één zaak voor de rechter gekomen. Ook bij het Openbaar Ministerie zijn geen zaken bekend waarin ouders terechtstonden wegens verminking van hun dochter.

Bij het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld zijn in 2023 geen zaken behandeld. Veilig Thuis, het eerste aanspreekpunt voor ongeruste scholen, huisartsen of familieleden, krijgt nauwelijks meldingen en als dat wel gebeurt worden ze niet gepubliceerd.

Toch komen elk jaar tientallen en mogelijk honderden meisjes beschadigd terug in de klas, na vakantie in een land waar vrouwelijke genitale verminking gebruik is. Dat blijkt uit een brede rondgang bij gynaecologen, verloskundigen en de GGD.

De gevolgen zijn vaak ernstig. Los van een verstoorde seksuele ontwikkeling en een trauma door de ingrijpende gebeurtenis, kampen deze meisjes en vrouwen vaak hun leven lang met gezondheidsklachten zoals pijn, ontstekingen en problemen bij zwangerschap.

Trauma's

Wendela Kolkman, gynaecoloog van het HagaZiekenhuis in Den Haag, heeft een speciaal spreekuur voor deze groep, elke maandag twee patiënten. De vrouwen en meisjes komen ook met psychische klachten, trauma's en om te vragen of zij met een operatie gedeeltelijk hersteld kunnen worden.

Kolkman geeft niet alleen medische zorg, maar zij probeert ook vrouwen ervan te overtuigen dit na te laten bij hun dochters. Maar de druk die vrouwen ervaren is groot, en de besnijdenissen vinden vaak plaats in het buitenland. Is het niet door de moeder, dan is het wel door een oma of een andere 'snijdster', vertelt Kolkman. (zie kader).

Haar patiënten zijn van alle leeftijden, ook bijvoorbeeld meisjes van vier jaar oud:

Vrouwelijke genitale verminking, soms verzachtend meisjes- of vrouwenbesnijdenis genoemd, is een oud cultureel gebruik dat in een aantal landen door islamitische leiders wordt aangeprezen. Dat geldt ook voor sommige christelijke en andere religieuze gemeenschappen. Ook in landen waar het gebruik verboden is en door imams juist wordt verworpen, gebeurt het toch.

In Somalië en Guinee gaat het om vrijwel alle meisjes en vrouwen, en in bijvoorbeeld Jemen worden meisjes in de eerste week na de geboorte al besneden. Het gebruik komt verder voor in bijvoorbeeld Kenia, Soedan, Egypte, Irak, Ethiopië, Tsjaad en Niger, maar ook in Indonesië, blijkt uit informatie van Unicef.

Ervaringsdeskundige Istahil Abdulahi werkt voor de Federatie van Somalische Associaties in Nederland (FSAN). Zij geeft voorlichting om te helpen verminkingen van meisjes tegen te gaan. Zij werd in Somalië volgens de gebruiken op de meest ingrijpende manier besneden. Zo staat dat in de koran, werd haar daar verteld, en anders zou ze als 'onreine' vrouw geen huwelijkspartner kunnen vinden.

Istahil Abdulahi vertelt wat haar als zesjarige overkwam:

Voor Nederlanders en in Nederland wonende niet-Nederlanders is het strafbaar een vrouwelijke minderjarige genitaal te verminken of daaraan mee te werken. Het maakt niet uit of dat binnen of buiten Nederland gebeurt. Het is een vorm van zware mishandeling met voorbedachten rade waarop een maximale gevangenisstraf van 12 jaar of een geldboete van maximaal 76.000 euro staat.

Maar de strafbaarstelling heeft dus tot nog geen enkele zaak geleid. Uit een onderzoek uit 2021 blijkt dat er meerdere oorzaken zijn voor het lage aantal meldingen, zoals taal- en cultuurverschillen, angst voor consequenties voor de ouders na een melding en zorgverleners die te weinig van het onderwerp weten.

Over de rol van Veilig Thuis zeiden melders dat zij het gevoel hadden niet altijd serieus genomen te worden en dat ze te weinig hulp kregen.

VVD-Kamerlid Becker vindt het tijd om te kijken of andere landen betere methoden hebben. Zo kan de rechter in het Verenigd Koninkrijk een uitreisverbod opleggen als er een serieus signaal is dat een meisje in het buitenland zal worden verminkt.

In Frankrijk worden meisjes uit risicolanden die asiel aanvragen medisch onderzocht. Als een meisje niet is besneden wordt dat vastgelegd in een dossier. Als dan blijkt dat zij later toch besneden zijn, kan het misdrijf eenvoudiger worden bewezen.

Dat deze maatregelen bezwaren kunnen oproepen begrijpt Becker. "Maar je wilt deze meisjes niet aan hun lot overlaten en alleen, als het al te laat is, met hersteloperaties bezig zijn."

Becker vindt het een probleem van de hele Nederlandse samenleving:

Lelystad Airport is momenteel bij defensie de favoriete locatie voor uitbreiding van de jachtvliegcapaciteit. Uit onderzoek blijkt dat oefenen met F-35's in Lelystad de minste geluidshinder zou opleveren voor omwonenden. Dat heeft staatssecretaris Tuinman van Defensie bekendgemaakt. Naast Lelystad zijn nog vier locaties in beeld voor uitbreiding van de jachtvliegcapaciteit.

"We hebben echt naar alle mogelijke plekken gekeken. We kijken naar verschillende criteria zoals natuur en woningbouw. Maar de belangrijkste is hoeveel hinder het oplevert voor de omwonenden", zegt Tuinman tegen Omroep Flevoland.

Tegelijkertijd moet de burger er begrip voor hebben dat defensie meer zal moeten oefenen, aldus de staatssecretaris. "Ik ben weleens in Frankrijk geweest waar je aan het strand ook voor je rust komt. Maar als daar de gevechtsvliegtuigen voorbijkomen, staan Fransen op en beginnen ze te applaudisseren. Dat is de andere kant van het verhaal."

Het gaat om 2300 extra sorties (starts en landingen) per jaar. Dit komt boven op de huidige beschikbare ruimte van 5200 sorties per jaar. Defensie wil graag één locatie voor alle 2300 start- en landingen of twee verschillende locaties met ieder 1150 sorties.

Andere opties

Naast Lelystad zijn ook voormalig vliegbasis De Peel (op de grens van Brabant en Limburg) en Groningen Eelde Airport (bij de grens van Drenthe en Groningen) opties.

In Drenthe wordt teleurgesteld gereageerd op de plannen. Gedeputeerde Yvonne Turenhout noemt het een klap in het gezicht en een "complete teleurstelling". Ze vindt het onbegrijpelijk dat nog voordat begonnen is aan het herstellen van het vertrouwen in de politiek en het inlossen van de ereschuld aan de Groningers, er alweer een nieuw ingrijpend plan op tafel ligt. "We hopen eigenlijk nog steeds dat Groningen Airport Eelde in het eindresultaat ontzien wordt."

Twente Airport en vliegbasis Woensdrecht zijn alleen nog in beeld voor de helft van de behoefte, omdat meer omwonenden hier geluidshinder zouden ervaren. De staatssecretaris schrijft dat Lelystad Airport "significant de minste negatieve geluidseffecten" op omwonenden heeft, zowel bij de hele als halve behoefte.

De Overijsselse gedeputeerde Erwin Hoogland zegt bij Oost te begrijpen dat de plannen voor omwonenden teleurstellend zijn. In Twente leven volgens Hoogland zorgen over de mogelijke geluidsoverlast. "Daarentegen zijn we stevig in gesprek met het ministerie. Bijvoorbeeld ook over de grote woningbouwopgave die we hebben. Er liggen grote steden bij de vliegbasis. En wat belangrijk is: luchthaven Twente wordt niet voor de volle pond meegenomen, maar voor de helft."

Vliegbasis Eindhoven, vliegbasis Gilze-Rijen, vliegbasis Volkel en vliegbasis Leeuwarden zijn ook onderzocht, maar vallen af omdat op deze plekken te veel (geluids)hinder voor de omgeving zou ontstaan. In Eindhoven en Gilze-Rijen is daarnaast veel nieuwbouw gepland.

Wethouder Hein de Haan (PvdA) is blij met de uitkomsten van het onderzoek. Hij noemt het goed nieuws voor de omwonenden van de vliegbasis in de Friese hoofdstad. "Je weet dat er een grote vraag is naar meer ruimte om te kunnen oefenen. Dat begrijp ik. Tegelijkertijd vinden wij ook dat het geluid eerlijk verdeeld moet worden over Nederland. Leeuwarden neemt namelijk nu een groot aandeel. Dus vinden wij dat ook andere gebieden onderzocht moeten worden", zegt hij tegen Omrop Fryslân.

Volkel en Leeuwarden zijn op dit moment de enige plekken in Nederland waar F-35's gestationeerd zijn.

Dirtstrip

Defensie heeft daarnaast ook behoefte aan een korte onverharde landingsbaan, een zogeheten dirtstrip, om te kunnen oefenen met tactische landingen met transportvliegtuigen. Die mogelijkheid is er nog niet in Nederland.

Er waren negen locaties in beeld die genoeg ruimte en de geschikte ondergrond hadden voor zo'n dirtstrip. Inmiddels heeft is het aantal geschikte locaties teruggebracht naar vier. De omgeving van militair luchtvaartterrein Deelen (Arnhem) en voormalig vliegbasis De Peel (gemeente Venray) blijken het meest geschikt.

Defensie onderzoekt daarnaast ook de mogelijkheden van een dirtstrip op vliegbasis Gilze-Rijen en oefenterrein Leusderheide in Leusden.

Zorgen

Het gaat om minstens 240 en maximaal 625 vliegtuigbewegingen per jaar rond de korte onverharde landingsbaan. Deze hebben impact op het milieu en de gezondheid van omwonenden. Ook zijn er zorgen over geluidsoverlast voor omwonenden. "Ik begrijp deze zorgen goed", aldus de staatssecretaris.

De impact op de natuur is het grootst bij Deelen, vanwege de ligging midden in de Veluwe. Dit effect wordt daarom verder onderzocht.

Het kabinet zal naar verwachting in het eerste kwartaal van 2025 de voorlopige voorkeurslocaties bekendmaken. Defensie heeft ook voor andere activiteiten meer ruimte nodig. Het gaat bijvoorbeeld om oefeningen met helikopters en explosieven, munitieopslag en schietterreinen.

Zeeland, Brabant en Limburg zijn bang dat ze nog jarenlang opgescheept zitten met het vervoer van ammoniak en andere gevaarlijke stoffen over het spoor. Omdat dat vervoer vaak dwars door de steden en woonwijken plaatsvindt, denken de provincies dat de overlast en onveiligheid voor omwonenden verder toenemen, meldt L1 Nieuws.

In een boze brief namens een groot aantal gemeenten in Zuid-Nederland doet de Venlose wethouder Marij Pollux de oproep om gevaarlijke stoffen niet langer per trein, maar via een ondergrondse pijpleiding te vervoeren.

Ze wijst erop dat het vervoer van de giftige en vaak brandbare lading naar verwachting ook nog eens sterk toeneemt. "Vanwege de beperkte capaciteit van het spoor, is een mogelijke verviervoudiging van het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen onwenselijk", schrijft ze in haar brief aan minister Hermans. Pollux wil dat er alsnog een onderzoek komt naar het aanleggen van leidingen.

Ondergronds buizenstelsel

Veel gemeenten langs het spoor in Zeeland, Brabant en Limburg vinden al jaren dat er een veilig alternatief moet komen voor de goederentreinen met gevaarlijke stoffen die dagelijks langskomen.

In feite vindt het kabinet dat ook: eerder is een miljardenplan opgesteld voor een ondergronds buizenstelsel dat vanaf de Rotterdamse haven via Moerdijk naar Duitsland loopt. Via de zogenoemde Delta Rhine Corridor (DRC) zouden stroom en CO2, maar ook gevaarlijke stoffen zoals ammoniak en lpg veilig onder de grond kunnen worden vervoerd.

Bedrijven twijfelen

Maar vorige week maakte minister Hermans bekend dat er wel een ondergrond buizenstelsel komt, maar alleen voor het vervoer van waterstof en CO2. "Het oorspronkelijke plan, waarin meerdere modaliteiten zoals ammoniak en gelijkstroomkabels werden gecombineerd, bleek te ambitieus en complex", stelt ze.

"Onderlinge afhankelijkheid en ruimtelijke beperkingen leidden tot aanzienlijke vertragingen. Door het project nu te richten op waterstof en CO2, belangrijk voor de verduurzaming van de industrie, kan het project verder en ontstaat duidelijkheid voor alle betrokken partijen."

Wat ongetwijfeld meespeelt bij haar besluit is dat de begroting voor het project niet gemakkelijk is rond te krijgen. Het netwerk kost miljarden, en bedrijven die afhankelijk zijn zullen daarvoor tientallen miljoenen euro's per jaar moeten opbrengen. Ze twijfelen.

"We weten niet hoe de economie er over dertig jaar uitziet, of welke alternatieve stoffen er dan beschikbaar zijn", zei Loek Radix, directeur van het chemische bedrijventerrein Chemelot in Zuid-Limburg, vorig jaar.

Gemiste kans

In veel betrokken gemeenten wordt gesproken over een gemiste kans. In Brabant bijvoorbeeld wijst een aantal burgemeesters erop dat het project de mogelijkheid bood om een aantal problemen tegelijk aan te pakken: het verduurzamen van de industrie, het vergroten van de veiligheid rond het spoor én het versnellen van woningbouw.

Immers, zolang de goederentreinen hun gevaarlijke stoffen blijven vervoeren, kunnen er uit veiligheidsoverwegingen nauwelijks of geen nieuwe woningen langs het spoor worden gebouwd.

Belangrijke hobbel

"Het is een gemiste kans om slechts twee en niet meteen vier leidingen neer te leggen", reageert burgemeester Weterings van Tilburg bij Omroep Brabant. "'Treinen met gevaarlijke stoffen blijven door onze stadscentra, door onze dorpen en over het platteland denderen, terwijl er een veilig alternatief is. Waarom zouden we niet proactief deze stap zetten in plaats van in de toekomst Brabant een tweede keer open te ritsen om alsnog leidingen aan te leggen?"

"Met dit besluit blijven er gevaarlijke treinen door onze dorpen en steden rijden. Dwars door drukke gebieden. Dwars door gebieden waar veel woningen kunnen en moeten worden gerealiseerd", zegt zijn collega Paul Depla van Breda. "Het Rijk had een belangrijke hobbel kunnen wegnemen. Helaas is dat niet gebeurd. Met alle gevolgen voor de kansen voor onze bouwplannen en veiligheid van onze bewoners."

De Nederlandse staat heeft de aandelen van de voormalige kerncentrale Dodewaard overgenomen voor het symbolische bedrag van 1 euro en overgedragen aan afvalverwerkingsbedrijf Covra. Dat bedrijf wordt daarmee verantwoordelijk voor de sloop van de kerncentrale, die al sinds 1997 buiten werking is.

Over de ontmanteling van de kerncentrale is jaren onderhandeld. De eigenaar, het Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor (NEA), had namelijk te weinig geld om de kosten te dragen. Vorig jaar schreef toenmalig staatssecretaris Heijnen dat de kosten van de ontmanteling grotendeels voor rekening van de staat zouden komen. Vervolgens werd bekend dat het Rijk de aandelen zou overnemen van het NEA.

Geld beleggen

De ontmanteling zal pas in 2045 beginnen. Het proces zal ongeveer tien jaar in beslag nemen. De komende twintig jaar wordt het vrijgekomen geld belegd. Het gaat om ongeveer 180 miljoen euro. Daarmee wordt zowel de ontmanteling als het beheer van de voormalige kerncentrale betaald.

Dat bedrag zal niet genoeg zijn voor de volledige ontmanteling, waardoor de overheid uiteindelijk nog extra geld zal moeten bijleggen. Dat bedrag wordt geschat op 170 miljoen, maar de hoop is dat het lager uitvalt.

"De vervuiler betaalt, is de afspraak die we gemaakt hebben", zegt staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu. "Op deze manier komen we daar het dichtstbij."

'Les geleerd'

De centrale in Dodewaard werd in 1969 als eerste kerncentrale in Nederland in gebruik genomen. Met de eigenaren van de centrale werd bij de sluiting in 1997 afgesproken dat ze de installatie pas in 2045 hoefden af te breken. Daardoor zouden de eigenaren genoeg tijd hebben om voldoende geld te sparen voor de afbraak. Dat geld was er ook, maar tussen 2002 en 2010 keerde het NEA ongeveer 1,5 miljard euro uit aan de vier aandeelhouders op dat moment.

Die winstuitkeringen stopten in 2011, toen er een nieuwe wet werd aangenomen waarin staat dat eigenaren verplicht zijn om geld apart te zetten voor de sloop van een centrale.

In de toekomst zal het dus niet meer gebeuren dat de kosten voor rekening van de overheid komen, zegt Jansen. "Dit is een situatie uit het verleden waar we van hebben geleerd." Als er nieuwe kerncentrales gebouwd worden, zal er vooraf duidelijk moeten worden aangetoond dat er geld is voor de ontmanteling.

Dick Kers werkt al sinds 1997 in de kerncentrale. Hij geeft NOS-verslaggever Michiel Breedveld een rondleiding:

Aankomend president Donald Trump is door Time Magazine voor de tweede keer uitgeroepen tot Persoon van het Jaar. Het Amerikaanse tijdschrift zegt dat Trump een historische comeback heeft gemaakt.

"Dit is iemand die het Amerikaanse presidentschap opnieuw heeft vormgegeven en die de Amerikaanse politiek opnieuw ordent", zegt hoofdredacteur Sam Jacobs.

Elk jaar is er op de redactie veel discussie over wie de titel moet krijgen. Maar volgens Jacobs viel het dit jaar wel mee. "Het is een uitgemaakte zaak dat degene die naar het Witte Huis verhuist de meest invloedrijke persoon in het nieuws is."

Tweede keer

De 78-jarige Trump werd in 2016 ook al uitgeroepen tot Persoon van het Jaar. Hij won toen voor het eerst de Amerikaanse presidentsverkiezingen, met Hillary Clinton als tegenstander.

Time Magazine begon in 1927 met het toekennen van de titel. Sindsdien zijn vrijwel alle Amerikaanse presidenten uitgeroepen tot Persoon van het Jaar in het jaar dat zij de presidentsverkiezingen wonnen.

Met zijn tweede Time-verkiezing staat Trump nu op gelijke hoogte met oud-president Barack Obama. Franklin D. Roosevelt is de enige president die de titel drie keer kreeg (hij was ook vier termijnen president, van 1933 tot 1945, en overleed aan het begin van zijn vierde termijn).

Kamala Harris

Naast Trump waren onder anderen zijn tegenstander Kamala Harris, de Britse prinses Catherine, Elon Musk, de Israëlische premier Netanyahu en Meta-topman Zuckerberg in de race om Persoon van het Jaar te worden.

Ook Joelia Navalnaja, de weduwe van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny stond op de lijst. Vorig jaar werd de Amerikaanse zangeres Taylor Swift door het blad uitgeroepen tot Persoon van het Jaar.

"We zijn niet klaar voor wat er de komende vier of vijf jaar op ons afkomt." Dat heeft Mark Rutte gezegd in zijn eerste grote toespraak als secretaris-generaal van de NAVO. Om een volgende grote oorlog te voorkomen moet er veel meer geld naar defensie, maar daarvoor is de steun nodig van de inwoners van de NAVO-landen. Het is volgens de NAVO-chef "tijd om ons geestelijk voor te bereiden op oorlog".

"Ik voel me zeer vereerd om een cruciaal gesprek te beginnen met de inwoners van de NAVO-landen, vooral in Europa en Canada" begon Rutte zijn speech. "U bent degene tegen wie ik praat", zei Rutte. "Het is uw steun die ik nodig heb. Het zijn uw stemmen en acties die onze toekomstige veiligheid zullen bepalen."

Zijn verhaal is allesbehalve geruststellend. "Ik zal eerlijk zijn: de veiligheidssituatie ziet er niet goed uit. Het is zonder twijfel de ergste in mijn leven. En ik vermoed ook in dat van u."

Kijk hier een deel van de toespraak van Rutte:

Rutte noemde de oorlog in Oekraïne en de Noord-Koreanen die meevechten met de Russen. Hij vindt dat we "ernstig bezorgd" moeten zijn. "Ik ben dat wel."

Alles wijst er in zijn ogen op dat Rusland zich voorbereidt op een "langdurige confrontatie", zowel met Oekraïne als "met ons", doelend op de NAVO-landen.

"Rusland, China, maar ook Noord-Korea en Iran zijn hard aan het werk om Noord-Amerika en Europa te verzwakken. Om onze vrijheid te ondermijnen. Ze willen de wereldorde veranderen. Niet om een eerlijker systeem te creëren, maar om hun eigen invloed veilig te stellen. Ze testen ons en de rest van de wereld kijkt toe."

Hij uitte bijvoorbeeld zijn zorgen over Chinese kernwapens. China ontwikkelt er steeds meer en dat gebeurt "zonder transparantie en beperkingen".

Rutte benadrukte dat we niet in oorlog zijn, "maar er is zeker geen vrede". Er is geen directe militaire dreiging voor de 32 NAVO-landen, maar Rutte is er niet gerust op. "We zijn niet klaar voor wat er de komende vier of vijf jaar op ons afkomt."

"Het gevaar komt met volle snelheid op ons af", zei de NAVO-chef. "Wij moeten niet de andere kant op kijken. We moeten het onder ogen zien: wat er in Oekraïne gebeurt kan hier ook gebeuren. We zullen niet veilig zijn in de toekomst, ongeacht de uitkomst van deze oorlog, tenzij we bereid zijn om gevaar aan te pakken."

'Sneller en feller zijn'

Rutte heeft er vertrouwen in dat de NAVO-landen "de volgende grote oorlog op NAVO-grondgebied" kunnen voorkomen. Daar is wel ingrijpende koerswijziging voor nodig. "We moeten allemaal sneller en feller zijn. Het is tijd om ons geestelijk voor te bereiden op oorlog."

Bovendien moet er dus meer geld naar defensie. Er moet wat de NAVO betreft veel gebeuren met het oog op een afschrikkende werking. Dat geldt ook voor het herstel van de vrede. "We zijn niet waar we willen zijn." De NAVO-lidstaten riskeren om achter te lopen bij China en Rusland, zei Rutte.

Richting het einde van zijn verhaal gaf hij toe dat hij weet dat politici "veel praten", maar zei ook dat ze "beslissingen nemen als dat nodig is". "Maar om uit te voeren, moeten mensen deze beslissingen steunen. Het ligt in uw handen. Vandaar vraag ik om uw steun. Actie is dringend."

Rutte heeft "niet de luxe" om na te denken over of hij mensen bang maakt, zei hij na afloop tegen de NOS. "Ik kan maar één ding doen: delen wat ik weet vanuit mijn kennis en overtuiging."

"We staan voor een fundamentele keuze. We kunnen besluiten om het niet te doen (meer geld naar defensie, red.), maar dan lopen we risico. Als we het wel doen, zijn we in staat onszelf op lange termijn te verdedigen."

Het geld hoeft van Rutte niet per se van sociale zekerheid, gezondheidszorg of pensioenen te komen. Het mag "uit allerlei andere bronnen" komen. "Wat ik wil, is dat we uiteindelijk dat geld bij elkaar krijgen." Zijn boodschap aan Nederland is duidelijk: "Als we nu niet opschieten, lopen we de komende vier tot vijf jaar een heel groot risico".

De maatschappelijke organisaties achter het burgerinitiatief Nicotinee willen dat er een verbod komt op de verkoop van nicotineproducten aan iedereen die is geboren na 2012. Ook stellen ze voor dat er een nieuwe toezichthouder komt. Vandaag werd in de Tweede Kamer gedebatteerd over het initiatief. Er was veel sympathie voor de ambitie, maar veel steun kreeg het generatiegebonden verbod op sigaretten en vapes niet.

De initiatiefnemers van Nicotinee willen dat de leeftijdsgrens voor nicotinehoudende producten, die nu op 18 jaar ligt, vanaf 2030 elk jaar met een jaar wordt verhoogd. Het idee is dat er op die manier een generatie ontstaat die niet meer rookt.

Longarts Wanda de Kanter lichtte het burgervoorstel voorafgaand aan het debat toe. Ze vertelde over haar jarenlange ervaring als longarts en benadrukte dat het voorstel niet is gericht op mensen die al roken, maar moet voorkomen dat jonge mensen gaan roken of vapen.

Petities leiden lang niet altijd tot een plenair debat in de Tweede Kamer over een burgerinitiatief. Sinds het eerste burgerinitiatief in 2006 gebeurde dat slechts in enkele gevallen. Veel van de aanwezige Kamerleden benadrukten daarom vandaag hoe bijzonder het was en prezen de initiatiefnemers voor het initiatief, dat 70.000 handtekeningen opleverde.

Juridische haalbaarheid

Toch schaarde uiteindelijk alleen het CDA zich volledig achter het voorstel van het burgerinitiatief. Sommige partijen onderschreven wel de noodzaak om extra maatregelen te nemen, maar hadden vragen over de haalbaarheid, ook op juridisch gebied.

Anderen verwierpen het voorstel volledig, zoals PVV en BBB, die het een voorbeeld van "steeds verdere betutteling" noemden.

Staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport sprak zijn waardering uit voor de initiatiefnemers. "Het zijn bekende gezichten die zich al heel lang inzetten voor een rookvrije generatie, omdat ze als artsen de verschrikkelijke gevolgen van roken hebben meegemaakt." Hij deelt de ambities voor een rookvrije generatie, "maar hoe graag ik ook zou willen dat we met één wetsvoorstel een rookvrije generatie kunnen realiseren is dat niet mogelijk."

Karremans wees erop dat het volgens Europese regels niet is toegestaan om een product te verbieden dat in andere EU-landen wel verkrijgbaar is. Bovendien wierp hij de vraag op of zo'n verbod wel effectief is als mensen in buurlanden wel aan het product kunnen komen.

Verder wil Karremans geen nieuwe toezichthouder. Hij voelt meer voor het versterken van de huidige toezichthouder NVWA.

NSC en CDA dienden een motie in om de leeftijd waarop mensen nicotinehoudende producten kunnen kopen in stappen te verhogen van 18 naar 21 jaar. Daarop werd gemengd gereageerd door de andere partijen. De staatssecretaris zei te willen kijken of dit uitvoerbaar en haalbaar is.

Nederland lijkt het zelf opgelegde doel voor het opwekken van duurzame energie in 2030 te halen. Dat zegt het Planbureau voor de Leefomgeving, die naar de plannen voor onder meer zon- en windenergie van de verschillende regio's in ons land heeft gekeken.

Uit de analyse van het Planbureau blijkt dat er in 2030 waarschijnlijk 37 tot 45 terawattuur elektriciteit opgewekt zal worden door wind- en zonneparken. Nederland heeft 35 terawattuur als doel in het Klimaatakkoord vastgelegd. Dat lijkt dus ruimschoots gehaald te worden.

De onderzoekers van het PBL waarschuwen wel dat alle regio's nog niet goed genoeg naar de lange termijn kijken. Er is nog meer nodig om alle klimaatdoelen te halen. Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn, daarvoor zou de hoeveelheid opgewekte elektriciteit nog met een factor 3 tot 5 moeten doorgroeien.

Nieuwe projecten

Om dat doel te halen zouden er nog meer nieuwe zon- en windparken moeten komen, niet alleen op zee maar ook op land. Maar tot nu toe zitten er nog te weinig nieuwe projecten in de pijplijn, waarschuwen de onderzoekers.

Projecten worden steeds lastiger om op te zetten omdat de ruimte beperkt is. Zo wil het Rijk geen zonprojecten in natuur of op landbouwgrond. Ook door inwoners wordt het behoud van natuur en landschap vaak als een belangrijk punt genoemd.

Paddenpoelen

Het PBL noemt dat een gemiste kans, want volgens de onderzoekers kunnen een zonnepark en natuur elkaar ook versterken. "Zo bieden zonneparken vaak gunstige omstandigheden voor vegetatie die voor dieren interessanter is dan landbouwgrond. In Zonnepark Klarenbeek bij Apeldoorn zijn bijvoorbeeld op aandringen van omwonenden paddenpoelen en 145 aangeplante bomen toegevoegd."

Ook bestaat het risico dat projecten niet door kunnen gaan doordat het stroomnet te vol zit om het zon- of windpark aan te sluiten, of door strengere regels, bijvoorbeeld afstandsregels voor windturbines.