NOS Nieuws - Algemeen

De Duitse regisseur Wolfgang Becker (70) is overleden. Hij was vooral bekend van de film Good Bye, Lenin! uit 2003. In deze tragikomische film probeert een zoon voor zijn uit een coma ontwaakte moeder te verbergen dat de DDR niet meer bestaat.

Becker kwam uit het Sauerland, maar trok al vroeg naar Berlijn, waar hij zijn hele leven bleef en films maakte. Hij volgde er een opleiding aan de Deutsche Film- und Fernsehakademie, waar hij de aandacht trok met zijn eindexamenproject, de korte film Schmetterlinge (Vlinders). Daarmee won hij onder meer een Gouden Luipaard op het filmfestival van Locarno.

Voor televisie schreef hij enkele afleveringen van de populaire krimiserie Tatort. Zijn eerste lange speelfilm, Das Leben ist eine Baustelle (Het leven is een bouwplaats), leverde hem een prijs op. Ook die film speelde zich af in het Berlijn van begin jaren 90.

Grootste succes

Zijn grootste succes was aan het begin van deze eeuw Good Bye, Lenin!, met in de hoofdrol Daniel Brühl (Inglourious Basterds, Im Westen nichts Neues). Die speelt daarin een jonge man die zijn moeder wil laten geloven dat de DDR nog bestaat.

Zij is een voorbeeldige socialist en heeft de val van de Berlijnse Muur niet meegekregen doordat ze in coma lag. Vanwege een hartinfarct mag ze zich niet druk maken. Haar zoon spaart daarom kosten noch moeite om haar oude wereld intact te laten.

De film speelt met gevoelens die veel Oost-Duitsers hebben ervaren bij het einde van de DDR en werd mede daarom een groot succes in Duitsland. Ook internationaal viel de film in de smaak; Becker won onder meer de Duitse en Europese Filmprijs, en de Franse César.

Becker stond later met enkele tientallen andere prominenten uit de Duitse film- en televisiewereld aan de wieg van de Duitse Filmacademie. Hij rondde pasgeleden zijn laatste film af, Der Held vom Bahnhof Friedrichstrasse. Becker was ernstig ziek en is gisteren overleden.

Afhalen van eten en drinken in plastic wegwerpverpakkingen gaat standaard 25 cent extra kosten. Dat heeft staatssecretaris Chris Jansen van Milieu besloten na een evaluatie van de regels rondom wegwerpplastics. De regels voor het afhalen van eten en drinken moeten effectiever en duidelijker.

Sinds 1 juli vorig jaar moet er een toeslag betaald worden voor wegwerpverpakkingen met plastic bij afhalen en bezorgen. Tot nu toe mogen horecabedrijven zelf bepalen hoe hoog de toeslag is die zij rekenen. Maar dat gaat per 2026 veranderen in een vast bedrag van 25 cent per beker en 25 cent per maaltijd.

Symbolisch bedrag

Hiermee wil staatssecretaris Jansen de regels duidelijker maken voor ondernemers en consumenten. Nu komt het nog vaak voor dat ondernemers een symbolisch bedrag rekenen van 1 cent per bakje of beker. Dat mag over een jaar dus niet meer. De staatssecretaris hoopt dat door een vaste prijs mensen vaker kiezen voor een herbruikbare verpakking.

Verder worden de toeslagen voor thuisbezorgen en in plastic voorverpakte producten in de supermarkt, zoals maaltijdsalades, geschrapt, omdat daarvoor geen herbruikbare verpakking als alternatief mogelijk is. In de praktijk rekenen de supermarken daar nu al een symbolisch bedrag van 1 eurocent voor.

Overigens is de handhaving van de zogenoemde 'plastictaks' door de Inspectie Leefomgeving en Transport tijdelijk gestopt, nadat de SP een motie had ingediend tegen deze toeslag.

Geen uitzondering meer

De regels voor eten en drinken ter plaatse, bijvoorbeeld in kantoren, restaurants en onderwijsinstellingen, hebben meer succes, aldus de staatssecretaris. Daar zijn herbruikbare bekers en servies de norm. De uitzondering die nu nog mogelijk is bij een hoog inzamel- en recyclingpercentage wordt geschrapt. Alleen evenementen kunnen daar nog een beroep op doen.

De regels komen voort uit de Europese Single Use Plastic-richtlijn. Doel is om de enorme hoeveelheid plastic in het zwerfafval te verminderen door het gebruik van herbruikbare verpakkingen te stimuleren.

Elke dag gooien we in Nederland 19 miljoen plastic bekers en voedselverpakkingen weg. In 2026 moet dat 40 procent minder zijn vergeleken met 2022. Volgens Jansen lijkt het erop dat die doelstelling wordt gehaald.

Mensen, dieren en planten kunnen dodelijke infecties oplopen als wetenschappers doorgaan met het ontwikkelen van leven dat bestaat uit gespiegelde moleculen. Daarvoor waarschuwt een groep van 38 wetenschappers, waaronder Nobellaureaten, in het blad Science.

De groep pleit er daarom voor om niet langer onderzoek te doen dat is gericht op het maken van gespiegeld leven (zie kader). Gespiegelde bacteriën zouden onopgemerkt langs de verdedigingsmechanismen van planten en dieren kunnen komen en vervolgens hun ziekmakende werk kunnen doen.

Onder de bezorgde wetenschappers zijn onder meer Craig Venter, die hielp met het in kaart brengen van het eerste menselijke genoom, en George Church, pionier op het gebied van synthetische biologie. Ze hopen met hun brief, en een 299 pagina's tellend onderzoeksrapport, een bredere discussie op gang te brengen.

Opmerkelijk is dat een deel van de ondertekenaars zelf bezig is geweest met het onderzoek waar ze nu voor waarschuwen. "Hoewel we aanvankelijk sceptisch waren dat spiegelbacteriën een groot risico zouden kunnen vormen, maken we ons nu grote zorgen", schrijven ze in het artikel.

De onderzoekers vragen zich ook af of natuurlijke vijanden wel raad weten met de spiegelbacteriën, waardoor ze zich snel zouden kunnen verspreiden. Ook lijkt het onwaarschijnlijk dat ze kunnen worden bestreden met bestaande antibiotica.

"Tenzij er overtuigend bewijs komt dat spiegelleven geen buitengewone gevaren met zich meebrengt, denken we dat spiegelbacteriën en andere spiegelorganismen [...] niet moeten worden gemaakt," schrijven de onderzoekers.

Het gaat hier niet om een onmiddellijk risico: het ontwikkelen van een levensvatbare spiegelbacterie zal zelfs zonder moratorium naar verwachting nog minstens tien jaar op zich laten wachten.

De onderzoekers zijn overigens niet alleen maar pessimistisch over de mogelijkheden van spiegelleven. Ze zien ook kansen en mogelijkheden voor goede toepassingen, bijvoorbeeld als geneesmiddel. Maar die toepassingen moeten dan wel beperkt blijven, en goed worden gereguleerd.

Een 45-jarige man uit het Limburgse dorp Reuver moet 14 jaar de cel in voor het doden en verbranden van zijn vrouw. Volgens de rechtbank is bewezen dat Ahmed I. zijn vrouw in juni 2022 opzettelijk heeft gedood en haar lichaam vervolgens langs een snelweg in Duitsland heeft verbrand.

Het lichaam werd kort na de verbranding gevonden onder een viaduct in de Duitse gemeente Mainz-Bingen, zo'n 220 kilometer van Reuver. Maandenlang bleef onduidelijk van wie het lichaam was. Op basis van forensisch onderzoek werd de identiteit van de vrouw in oktober 2022 vastgesteld. I. werd toen aangehouden en zit sindsdien vast.

Opzet

De doodsoorzaak van de vrouw is nooit vastgesteld, omdat het lichaam ontbonden en verbrand was toen het werd gevonden. Desondanks is de rechtbank ervan overtuigd dat I. zijn vrouw opzettelijk om het leven heeft gebracht.

Zelf verklaarde hij dat hij zijn vrouw één keer had geslagen, waarna ze door een ziekte zou zijn overleden. Hij gaf eerder wel toe dat hij na het overlijden van het slachtoffer haar lichaam enkele dagen in hun woning had verstopt, achter de bank.

Hij moest de twee jonge kinderen (toen 4 en 6 jaar oud) die het stel samen had daar weghouden. Daarna wikkelde hij het in een tapijt en reed naar Duitsland, naar eigen zeggen uit paniek.

De rechtbank noemt het "onwaarschijnlijk" dat de vrouw door ziekte om het leven is gekomen, schrijft regionale omroep L1 nieuws. Volgens getuigen werd het slachtoffer mishandeld door I. tijdens hun relatie en was ze vaak bang.

Kwalijk

Mhamdi zou hebben aangegeven dat ze weg wilde bij haar man, waarop hij dreigde haar te doden. Daarom veroordeelt de rechtbank de man voor doodslag.

De rechtbank vindt het kwalijk dat I. nabestaanden de mogelijkheid heeft ontnomen om waardig afscheid te nemen van iemand die hun lief was.

De gevangenisstraf van 14 jaar is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie. I. moet ook een schadevergoeding betalen aan de ouders en kinderen van het slachtoffer.

Twee van de vier verdachten van betrokkenheid bij de explosies aan de Tarwekamp in Den Haag zijn waarschijnlijk een week voor de aanslag aangehouden op verdenking van het voorbereiden van een misdrijf, meldt Omroep Brabant.

Het gaat om twee mannen van 23 en 29 uit Roosendaal. Volgens Omroep Brabant werden ze midden in de nacht aangehouden op een parkeerterrein bij een winkelcentrum in Oosterhout. Daar stonden ze met een bestelbus met draaiende motor en de lichten aan.

Toen agenten de auto controleerden vonden ze 14 jerrycans met een nog onbekende inhoud, zwaar vuurwerk, fakkels, een brandblusser en extra kleding. De mannen werden opgepakt en het bestelbusje en de goederen werden in beslag genomen.

De leeftijd en woonplaats van de mannen komen overeen met die van twee verdachten van de aanslag op de portiekflat aan de Haagse Tarwekamp. Het is niet duidelijk wanneer ze weer op vrije voeten kwamen.

Brandstichting

De twee andere verdachten van betrokkenheid bij de explosies aan de Tarwekamp zijn een man van 33 uit Rotterdam en een man van 33 uit Oosterhout. Alle vier verdachten blijven voorlopig vastzitten. Dat heeft de rechter-commissaris bepaald, aan wie zij vandaag zijn voorgeleid. Ze blijven nog zeker 14 dagen in voorarrest.

De vier worden verdacht van brandstichting en het veroorzaken van een explosie waarbij zes mensen om het leven kwamen en vier gewonden vielen.

Ook worden ze verdacht van het in brand steken van een auto en zouden ze eerder voorbereidingen hebben getroffen voor het stichten van een brand.

Door de explosies in de flat kwamen zaterdag zes mensen om het leven, onder wie drie mensen uit één gezin. Een bruidsmodewinkel op de begane grond was volgens de politie vermoedelijk het doelwit.

Meerdere woningen zijn ingestort. Negentien huishoudens kunnen voorlopig niet naar huis terug. Veertien huishoudens zijn door een woningbouwcorporatie voorlopig ondergebracht in leegstaande woningen in de wijk. De anderen hebben zelf opvang kunnen regelen.

De vier verdachten zitten in volledige beperkingen, wat betekent dat ze alleen contact mogen hebben met hun advocaat.

Ouders van kinderen die slachtoffer zijn in de Barendrechtse zedenzaak zitten met het dilemma of ze hun kind over het misbruik moeten vertellen. Mogelijk weet een deel van de jonge kinderen niet dat ze slachtoffer zijn van een misdrijf.

Dat zei de rechter vandaag tijdens de eerste voorbereidende zitting tegen verdachte Mels van B.. Bij het Centrum Seksueel Geweld (CSG) in het Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam leren ouders hoe ze hiermee kunnen omgaan.

Bij het centrum komen jaarlijks ongeveer 200 kinderen uit de regio Rotterdam terecht die mishandeld of misbruikt zijn. Ook veel kinderen uit Barendrecht zijn daar opgevangen.

Ouders komen met verschillende emoties binnen bij het centrum. "Boosheid, verdriet, maar ook machteloosheid", vertelt psychotherapeut Joyce ten Doeschate-de Gruijl. "We proberen ouders en gezinnen in die lastige fase zo goed mogelijk te begeleiden en te steunen."

Rustig blijven

Omdat de manier waarop ouders reageren ook invloed heeft op hoe het met het kind gaat, is die begeleiding belangrijk. "Vooral jongere kinderen hebben soms niet altijd door dat wat zij meemaken seksueel misbruik is." Misbruik wordt niet altijd als iets akeligs of traumatisch ervaren, zegt de psychotherapeut: de plegers zijn niet altijd naar of vervelend tegen kinderen.

Het team gaat in dat geval in gesprek met het kind. Om uit te leggen "dat diegene die dat gedaan heeft dat nooit had moeten doen" en ook "dat het kind daar geen schuld aan heeft."

Ten Doeschate-de Gruijl raadt ouders aan om hun emoties dan ook niet in de buurt van hun kind te uiten. "We probeer ouders heel erg te stimuleren en uit te leggen dat het hun kind helpt als ze rustig kunnen blijven."

Toch blijft het voor ouders lastig om over het misbruik te praten als het kind dat niet als traumatisch heeft ervaren. "Dat is een heel lastig dilemma waar ouders mee te maken krijgen." Ten Doeschate-de Gruijl benadrukt wel dat ouders moeten beseffen of ze zo'n groot geheim willen hebben voor hun kind. Omdat het kind op latere leeftijd, bijvoorbeeld via de media, alsnog achter het misbruik kan komen.

Dat onderschrijft ook kinderarts Patrycja Puiman van het CSG. Volgens haar kan zo'n geheim ook "negatieve invloed" hebben op de relatie tussen ouders en het kind. "Kinderen op de schoolleeftijd krijgen ook van sociale media dingen mee, dus je kan er niet altijd aan ontkomen dat je kind toch iets meekrijgt. En dat wil je voor zijn."

Ouders moeten daarom volgens beide specialisten goed nadenken over wat zij belangrijk vinden om te vertellen. Mensen die twijfelen raadt het team aan om een dagboek bij te houden over welke keuzes er zijn gemaakt bij het vertellen over het misbruik. "Zodat je daar ook op een later moment nog eens op kan terugkijken met je kind als het ter sprake komt," aldus Ten Doeschate-de Gruijl.

Voor podcast De Dag hield correspondent Daisy Mohr een audiodagboek bij over haar reis naar Syrië. Daarin horen we hoe ze daar te werk ging en hoe ze het beleefde.

Ze bezocht onder meer een van de martelgevangenissen van Assad en het luxe hotel waar de nieuwe machthebbers nu zitten. En ook ging ze naar de begrafenis van activist Mazen al-Hamada.

Daisy trof een land aan waar een onwerkelijke sfeer hangt, met zowel vreugde als trauma, en waar de bevolking hoopvol maar erg onzeker is over de toekomst.

Reageren? Mail naar dedag@nos.nl.

Presentatie & montage: Mattijs van de Wiel

Redactie: Lieke Loman

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Sinds de hoogbejaarde paus Franciscus in juni vorig jaar een zware darmoperatie heeft ondergaan zijn achter de schermen de voorbereidingen begonnen voor het volgende conclaaf. Dat betekent vooral: kijken naar de samenstelling van het college van kardinalen dat bij die geheime vergadering in de Sixtijnse Kapel zijn opvolger zal moeten kiezen.

Wanneer dat zal zijn, is volstrekt onduidelijk. Ondanks regelmatige luchtwegeninfecties, een wat broze stem en een versleten knie die hem dwingt zich in een rolstoel voort te bewegen, lijkt Franciscus niet van plan er snel mee op te houden.

Aftreden zou na het voorbeeld van zijn voorganger Benedictus XVI in 2013 een mogelijkheid kunnen zijn. Maar hoewel hij die optie niet volledig afwijst, heeft Franciscus herhaaldelijk gezegd liever in het harnas te willen sterven. Voorlopig werkt hij nog iedere dag en hoopt hij dinsdag zijn 88ste verjaardag te vieren.

Onverwacht cadeau

Gisteren is er een onverwacht en waarschijnlijk door de paus weinig gewaardeerd, verjaarscadeau online gezet: een uitgebreide, interactieve Engelstalige website met talloze profielen van kardinalen. Wie erop rondsnuffelt stuit meteen op de profielen van 22 mogelijke pauskandidaten (papabili in goed Italiaans). Het zijn vooral zeer traditionalistische en ultraconservatieve kardinalen, onder wie de Nederlandse aartsbisschop van Utrecht Wim Eijk.

De makers zijn afkomstig uit ultraconservatieve katholieke media en instituten in de Verenigde Staten. Ze verklaren dat ze de website zijn begonnen op verzoek van kardinalen uit de hele wereld om te voorzien in een groeiende behoefte aan informatie.

Daar zit zeker een kern van waarheid in. Sinds zijn verkiezing in 2013 heeft paus Franciscus de groep kardinalen die zijn opvolger moet kiezen al tien keer voorzien van nieuwe leden. Iedere paus doet dat met een zekere regelmaat, omdat kardinalen op hun 80ste hun stemrecht verliezen.

Op dit moment zijn 110 van de 140 kiesgerechtigde kardinalen door hem benoemd. Hoewel zeker geen klonen, zijn het mannen van zijn keuze en naar zijn hart. Velen van hen zijn relatief jong, zitten in alle uithoeken van de vijf continenten en hebben weinig tot geen contact met het Vaticaan of met elkaar. Ongetwijfeld bestaat er een grote informatiehonger. Wie daarop inspringt zou dus de ideeën van de kieskardinalen over het profiel van de opvolger van Franciscus kunnen beïnvloeden.

Gruwel voor traditionalisten

Dat weet het Vaticaan ook. Al jaren zet het persbureau biografieën en statistieken over kardinalen online. Maar in de droge omschrijvingen ontbreken broodnodige gegevens over bijvoorbeeld persoonlijke standpunten wat betreft controversiële thema's.

Precies in dat gat springt deze nieuwe website, vanuit een bijna voelbare vrees voor de verkiezing van een Franciscus de Tweede die het beleid van zijn voorganger zal willen voortzetten.

Op de nieuwe website is veel ruimte ingeruimd voor de standpunten van de pauskandidaten op het gebied van zaken die een gruwel zijn in de ogen van de traditionalisten: vrouwelijke diakens, het zegenen van homostellen, het facultatief maken van het celibaat, het afschaffen van de mis in het Latijn, meer inspraak van leken in een open, inclusieve kerk.

Achterhoedegevecht

Kortom, de kerk waar paus Franciscus met vallen en opstaan al ruim 11 jaar aan werkt en die veel weerstand oproept bij zijn tegenstanders. De tijd zal leren of deze operatie kans van slagen heeft of dat het een achterhoedegevecht zal blijken te zijn van een steeds kleiner wordende minderheid.

Volgens de tientallen kardinalen die actief hebben deelgenomen aan de Synodes over Synodaliteit, de vergaderingen over kerkvernieuwing van de afgelopen jaren, is de geest van de nieuwe weg van Franciscus niet meer in de fles te krijgen. Al zullen de makers van deze nieuwe website er ongetwijfeld alles aan proberen te doen om juist dat voor elkaar te krijgen.

Voor het eerst hebben de Provinciale Staten van Limburg in het Limburgs gedebatteerd. Op de tribune zaten twee tolken, die het debat in het Nederlands vertaalden.

Dit jaar namen de Provinciale Staten een motie aan waarin werd afgesproken dat zij één keer per jaar in het Limburgs mogen debatteren. Dat gebeurde dus vandaag, tijdens de bespreking van een programma voor de status van de Limburgse taal.

Dit programma, dat 1,1 miljoen euro per jaar kost, is unaniem aangenomen. De provincie hoopt in 2030 een zogenoemde 'deel III-erkenning' te hebben voor de Limburgse taal. Dan zou het Rijk meer geld uittrekken om het gebruik van het Limburgs te stimuleren. Alleen de Friese taal heeft op dit moment zo'n 'deel-III-erkenning'.

'Schat om te bewaren'

De Limburgse taal wordt wel al erkend als zelfstandige regionale taal. Dat betekent dat de provincie en gemeenten een eigen beleid mogen voeren om het gebruik van de taal te bevorderen.

Maar het Rijk moet ook geld investeren, zei PvdA-gedeputeerde Jasper Kuntzelaers. "Het kan niet zo zijn dat ze in Den Haag zeggen: we investeren wel in het Fries, Papiaments, gebarentaal en Nederlands, maar niet in het Limburgs."

Volgens commissaris van de Koning Emile Roemer is de Limburgse taal "een schat die we moeten bewaren". "Het Limburgs is meer dan alleen woordjes; het is onze eigen identiteit, geschiedenis en cultuur. Door het Limburgs door te geven, versterken we de saamhorigheid. De taal is een brug tussen het verleden en de toekomst."

Tijdens het eerste vrijdaggebed sinds de val van dictator Assad zijn tienduizenden mensen in Syrië de straat op gegaan om de omverwerping van zijn regime te vieren. De leider van de rebellengroep HTS riep vandaag in een video het Syrische volk op om de "triomf van de revolutie te vieren."

Alleen al in Damascus kwamen duizenden mensen samen bij de Umayyad-moskee. Volgens nieuwszender Al-Jazeera reisden mensen uit het hele land naar de grote moskee om aan het gebed mee te doen. De nieuwe waarnemend premier was daarbij aanwezig. Ook in andere steden trokken mensen naar grote pleinen om de ondergang van Assad te vieren.

In de moskee en op straat wordt feest gevierd:

De Europese Commissie gaat een humanitaire luchtbrug opzetten. Door de EU betaalde hulpvluchten brengen zo goederen naar Dubai, en die worden vervolgens via Turkije naar Syrië gebracht.

Zo'n 50 ton van deze goederen bestaat uit benodigdheden voor onder meer gezondheidszorg en onderwijs. Nog eens 46 ton van zulke spullen wordt vanuit een EU-voorraad in Denemarken met vrachtwagens naar Turkije gebracht en via Unicef en de Wereldgezondheidsorganisatie verspreid in Syrië.

Ook heeft de Commissie toegezegd 4 miljoen euro extra vrij te maken, boven op de 159 miljoen euro voor humanitaire hulp die voor 2024 al was toegekend.

Correspondent Daisy Mohr sprak op het terras in de hoofdstad Damascus met enkele jonge Syrische vrouwen:

De Nederlandse staat krijgt geen verbod opgelegd op het exporteren van militaire goederen. Dat heeft de rechtbank in Den Haag geoordeeld in een kort geding dat was aangespannen door tien organisaties.

De rechter oordeelt dat de overheid voldoet aan de regelgeving rondom de export van goederen die gebruikt kunnen worden voor militaire doeleinden.

Palestijnse en Nederlandse organisaties startten in oktober een kort geding tegen de Nederlandse staat. Ze vinden dat de overheid met het leveren van wapens aan Israël te weinig doet om genocide en ernstige mensenrechtenschendingen in Gaza te voorkomen. Zij vroegen bij de rechter om een volledig wapenembargo, maar die gaat daar dus niet in mee.

Recht op verdediging

Volgens de rechter is terughoudendheid in een kort geding over de beleidskeuzes van de staat op zijn plaats. Daarnaast voldoet de staat aan de verplichting om te toetsen "of er een duidelijk risico bestaat dat de goederen door Israël kunnen worden gebruikt op een wijze die tot schending van het humanitaire oorlogsrecht zou kunnen leiden".

Bovendien zegt de rechtbank dat die de overheid niet kan verplichten tot een volledige wapenembargo, omdat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen. Volgens de rechter is er daarmee alle reden om onderscheid te maken tussen levering van militaire goederen die gebruikt worden bij aanvallen op de Palestijnse bevolking en goederen die uitsluitend worden gebruikt ter verdediging van Israëls eigen grondgebied.

De organisaties eisten ook een verbod op zogenoemde dual-use-goederen. Dat zijn producten die zowel voor vreedzame doeleinden als voor oorlogsvoering gebruikt kunnen worden. De rechter oordeelt dat er geen reden is om de export daarvan aan banden te leggen, omdat de staat per aanvraag beoordeelt of die goederen voldoen aan de regelgeving.

Wel verbod op leveren F-35-onderdelen

Eerder dit jaar bepaalde het gerechtshof in Den Haag nog dat de staat "iedere (feitelijke) uitvoer en doorvoer van F-35-onderdelen met eindbestemming Israël" moest staken. Omdat het al het hoger beroep was, is het ministerie van Buitenlandse Zaken in cassatie gegaan. Tot die tijd mogen er geen F-35-onderdelen worden geleverd aan Israël.

Ondertussen gaan de leveringen toch door, niet rechtstreeks, maar via andere landen. Zo bleek uit interne documenten van het ministerie die afgelopen zomer door de NOS zijn ingezien.

Een Chinese zakenman die als vertrouweling van prins Andrew gold mag het Verenigd Koninkrijk niet meer in. De regering verdenkt hem van beïnvloeding namens de Chinese overheid: de 50-jarige man stond zo dicht bij de broer van koning Charles dat hij zelfs eens was uitgenodigd op zijn verjaardagsfeest.

De zaak kwam aan het licht doordat de man, alleen bekend onder de aanduiding H6, in beroep was gegaan tegen het besluit uit maart 2023 om hem niet langer toe te laten. De rechters bevestigen nu dat het regeringsbesluit terecht in het landsbelang is genomen. Andrew had volgens hen een "ongebruikelijk nauwe band" opgebouwd met H6.

"De minister van Binnenlandse Zaken mocht concluderen dat eiser een risico vormde voor de nationale veiligheid van het Verenigd Koninkrijk", schrijven de rechters daarom in het vonnis. "Ze had het recht te concluderen dat een inreisverbod gerechtvaardigd en proportioneel is."

'Hoog in de boom'

H6 had in China als lage ambtenaar gewerkt toen hij in 2002 als dertiger ging studeren aan de Universiteit van York. Met een Britse graad in openbaar bestuur op zak ging hij daarna aan de slag als handelsadviseur van Britse bedrijven in China. Hij verdeelde daarvoor zijn tijd tussen Groot-Brittannië en zijn geboorteland.

De nauwe banden met de prins kwamen aan het licht toen in 2021 brieven van een koninklijk adviseur werden gevonden tijdens een douanecontrole. Daaruit bleek dat H6 gemachtigd was om als vertegenwoordiger van de prins op te treden tegenover zakenrelaties in China.

Andrews adviseur drukte H6 op het hart hoeveel vertrouwen zijn baas in hem had. "Onderschat nooit de kracht van die relatie. Op wat interne naasten na zit je op het absolute topje van een boom waar heel, heel veel mensen in zouden willen zitten."

Hij voegde eraan toe dat er ook een manier was gevonden "om de relevante personen ongemerkt in en uit het huis in Windsor te krijgen". Wie of waarom naar het landgoed van toen nog koningin Elizabeth gesmokkeld moest worden, werd niet duidelijk.

Eerder in opspraak

De binnenlandse veiligheidsdienst MI5 vreesde dat H6 zijn band met de prins kon aanwenden om regeringsstandpunten over China te beïnvloeden. H6 zou in dienst zijn van een organisatie die de Chinese Communistische Partij gebruikt om invloed in het buitenland vergaren. Zijn gedrag zou volgens MI5 passen in de "geduldige, goed gefinancierde misleidingspraktijken om invloed te kopen en uit te oefenen" van de Chinese overheid.

Het is niet de eerste keer dat prins Andrew in opspraak komt vanwege zijn grote zakenbelangen met twijfelachtige figuren: in de jaren 80 kreeg hij al de bijnaam Airmiles Andy vanwege zijn neiging de wereld rond te vliegen om dealtjes te sluiten. Zijn banden met de schatrijke zedendelinquent Jeffrey Epstein leidden er in 2022 toe dat hij een schikking trof met de vrouw die hem betichtte van seksueel misbruik. Zijn moeder ontnam hem daarna zijn openbare functie, militaire rangen en de titel Zijne Koninklijke Hoogheid.

Buckingham Palace wil dan nu ook niet op de aantijgingen reageren, omdat Andrew geen deel meer uitmaakt van het Britse koninklijk huis.

De Franse president Macron heeft François Bayrou gekozen als nieuwe premier van het land. Omdat het parlement de vorige premier Barnier naar huis heeft gestuurd moet Bayrou Frankrijk door politiek onzekere tijden loodsen.

De 73-jarige Bayrou geldt als centrist. Hij is geen partijgenoot van Macron, maar maakt met de door hem opgerichte Mouvement Démocrate wel deel uit van diens coalitie. Hij was meerdere keren minister en heeft drie keer vergeefs geprobeerd president te worden.

Een van de eerste taken van de nieuwe premier zal de begroting zijn waarop de vorige regering sneuvelde. Voorzitter Bardella van Rassemblement National waarschuwde Bayrou meteen dat zijn rode lijnen nog altijd gelden en hij als leider van een minderheidskabinet de dialoog met andere partijen zal moeten zoeken. Hij wil hem echter voorlopig wel het voordeel van de twijfel geven.

Politieke crisis

Frankrijk verkeert in een politieke crisis sinds Macron in juni onverwacht parlementsverkiezingen uitschreef, na de grote winst van het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) bij Europese verkiezingen.

Zijn poging een steviger mandaat van de kiezer te krijgen, liep uit op een verdeeld parlement. Macrons partij werd bijna gehalveerd, terwijl het linkse blok de meeste stemmen kreeg en ook RN winst boekte.

Maar doordat geen van de drie machtsblokken een absolute meerderheid kreeg, kon er geen meerderheidsregering worden gevormd, zoals in het verleden gebeurde. Ook wilden radicaal-links, radicaal-rechts en de gematigden niet met elkaar samenwerken om een coalitie te vormen.

Omdat hij meende dat "niemand de verkiezingen had gewonnen" negeerde Macron de voorkeurskandidaten van het linkse blok Nouveau Front Populaire en schoof oud-Brexitonderhandelaar van de Europese Unie Michel Barnier naar voren.

Kabinetscrisis

Hoewel de ervaren rechtse politicus aanvankelijk nog het voordeel van de twijfel kreeg van RN-leider Marine Le Pen, raakte de precaire balans al na drie maanden verstoord toen Barnier begin deze maand probeerde grote bezuinigingen door te drukken. Zijn tactiek om daarbij het parlement buiten spel te zetten leidde ertoe dat voor het eerst in zestig jaar een regering werd weggestuurd met een motie van wantrouwen.

Het ontslag van Barnier verergerde de patstelling voor Macron. Een uitweg door nieuwe verkiezingen uit te schrijven is voorlopig bijvoorbeeld niet mogelijk: grondwettelijk mogen die pas op zijn vroegst volgend jaar juli worden gehouden. De president geeft geen gehoor aan oproepen om zelf af te treden en liet weten zijn termijn tot 2027 vol te zullen maken.

Het enige dat Macron dus restte was de machtsblokken oproepen tot samenwerking. De afgelopen dagen voerde hij naarstig overleg met andere middenpartijen over wie zij als nieuwe premier zouden slikken. Vanwege zijn voornemen alleen met gematigde politici te onderhandelen, ontbraken bij die onderhandelingen het RN van Le Pen en de uiterst linkse Jean-Luc Mélenchon.

260 Haagse arbeidsmigranten die dakloos dreigen te raken worden tijdelijk opgevangen in een leegstaand hotel in Kijkduin. Dat schrijft wethouder Robert van Asten (D66) in een brief aan de gemeenteraad.

De arbeidsmigranten mogen maximaal vier maanden in het voormalig NH Hotel Atlantic blijven. Het hotel wordt nog (brand)veilig gemaakt. Het is de bedoeling dat de arbeidsmigranten vanaf 23 december intrekken, schrijft Omroep West.

Een jaar geleden werden er vrij plotseling 120 asielzoekers tijdelijk opgevangen in het hotel.

Illegaal

Nu gaat het om een groep arbeidsmigranten die twee jaar lang door hun uitzendbureau is gehuisvest in een ongeschikt en illegaal wooncomplex. De gemeente gaf het uitzendbureau opdracht om de arbeidsmigranten ergens anders onder te brengen, maar Jobcenter Haaglanden zegt geen betaalbare woonplek te kunnen vinden voor 260 mensen.

Door berichtgeving in de media meldden verschillende verhuurders zich al snel met geschikte woonplekken. De keuze blijkt dus gevallen op het hotel in Kijkduin. "Ondanks dat het een contract is tussen private partijen willen wij u toch over deze ontwikkeling informeren", zegt Van Asten in de brief aan de gemeenteraad.

Gesloopt

Omwonenden worden nog geïnformeerd via een persoonlijke brief. Volgens wethouder Van Asten staan de eigenaar van het hotel en de huisvester ervoor open om met buurtbewoners in gesprek te gaan of een klankbordgroep op te richten.

Uitgangspunt is dat het hotel in september 2025 wordt gesloopt, dus de arbeidsmigranten kunnen er niet langdurig worden opgevangen.

Diergaarde Blijdorp in Rotterdam is begonnen met het testen van een vaccin tegen het voor Aziatische olifanten dodelijke herpesvirus. De volwassen olifanten Bangka en Faya zijn de eerste olifanten in de Europese Unie die ingeënt zijn met het vaccin, meldt de dierentuin.

Het gaat om een vaccin tegen EEHV, het herpesvirus dat onder Aziatische en Afrikaanse olifanten voorkomt. Zowel olifanten in het wild als in gevangenschap worden besmet met het virus. Het vaccin zou volgens Diergaarde Blijdorp een definitieve oplossing voor sterfte onder olifanten aan de meest dodelijke variant van olifantenherpes kunnen zijn.

Het virus leidt al jaren tot hoge sterftecijfers onder jonge olifanten. 20 procent van de Aziatische olifanten die in een dierentuin geboren worden overlijdt aan de gevolgen van een herpesinfectie. In november stierven nog twee jonge olifanten aan het virus.

Bij bijna alle sterfgevallen ging het om een olifant jonger dan 10 jaar. Zo goed als alle olifanten dragen een vorm van het virus bij zich, maar dat is niet bij elk dier levensbedreigend.

Antistoffen

Uit onderzoek van de Universiteit Utrecht is gebleken dat jonge olifanten die te weinig antistoffen tegen het herpesvirus hebben veel risico lopen om ziek te worden. Na hun geboorte hebben ze nog antistoffen van hun moeder, maar dat neemt af naarmate ze ouder worden. Onderzoekers van de UU en de oud-dierenarts van de dierentuin in Rotterdam willen weten of de olifanten beschermd kunnen worden door het vaccin.

Oudere olifanten lopen minder risico op besmetting omdat die al immuniteit tegen het virus hebben opgebouwd. De werking van het vaccin dat de olifanten in Rotterdam hebben gekregen is vergelijkbaar met die van het coronavaccin.

Hoofdonderzoeker Tabitha Hoornweg legt uit dat het daarom het beste zou zijn als olifanten in het eerste jaar na hun geboorte besmet worden met het virus, zodat ze meer antistoffen aanmaken. Het virus is niet beschikbaar in het lab van de UU, dus hoopt Hoornweg dat het vaccin leidt tot een hoeveelheid antistoffen die genoeg is om weerstand te bieden aan het herpesvirus.

Ouder dan vijf jaar

De olifant krijgt een deeltje van het virus toegediend, waarna het lichaam antistoffen zou moeten aanmaken. Als een dier vervolgens besmet raakt met het virus moet het lichaam het virus herkennen, waarna de antistoffen moeten voorkomen dat het virus schade aanricht.

De olifanten waarop het vaccin wordt getest zijn ouder dan vijf jaar. Als zij geen last krijgen van bijwerkingen worden ook jongere olifanten zonder voldoende antistoffen gevaccineerd.

In Iran is discussie over een nieuwe hoofddoekwet die al is aangenomen door het parlement, maar nog moet worden goedgekeurd door president Pezeshkian. Als die zijn handtekening zet, kunnen er nog zwaardere straffen worden opgelegd aan vrouwen die zich niet houden aan de strikte kledingregels.

Vrouwen riskeren boetes, bij herhaaldelijke overtredingen een gevangenisstraf van tussen de 5 en 15 jaar en zelfs de doodstraf. Pezeshkian liet begin deze maand al weten dat hij tegen de wet is.

Ook prominente conservatieve geestelijken zijn geen voorstander, omdat er volgens hen geen draagvlak onder de bevolking is. Toch is de kans klein dat Pezeshkian de wet tegenhoudt, omdat die al door andere instituties is goedgekeurd.

Hoge boetes en doodstraf

Sinds de revolutie in 1979 zijn vrouwen in Iran verplicht om hun hoofd te bedekken en lange, loszittende kleding te dragen. Maar hierop wordt niet altijd even streng gehandhaafd. De laatste maanden werden in Iraanse steden steeds meer vrouwen zonder hoofddoek gezien. Met de nieuwe wet zou dat nog risicovoller worden.

De wet bevat 74 artikelen. Vrouwen en meisjes die video's van zichzelf naar media buiten Iran sturen of vreedzaam actievoeren tegen de wet, kunnen volgens de wet de doodstraf krijgen.

Vrouwen die zich "slecht kleden", riskeren een boete die volgens Amnesty International omgerekend ongeveer 150 euro bedraagt. Bij een vierde overtreding kan dit bedrag oplopen tot zo'n 7500 euro, een gevangenisstraf van rond de vijf jaar, een reisverbod van twee jaar, en een verbod op het gebruik van sociale media gedurende twee jaar.

Als vrouwen de boetes niet kunnen betalen, kunnen auto's in beslag worden genomen. De nieuwe wet verbiedt ook het importeren en verkopen van kleding, beelden, poppen, schilderijen, boeken en tijdschriften die "naaktheid, het afdoen van de hoofddoek en slechte kleding promoten".

'President is marionet'

President Pezeshkian zei deze zomer juist dat de moraalpolitie vrouwen niet moet lastigvallen omdat ze hun hoofddoek niet goed dragen. "Daar zal ik achteraan gaan." Hij werd dit jaar verkozen en voerde campagne met een hervormingsgezinde agenda.

Maar de president heeft in Iran niet veel macht, stelt Iran-expert Damón Golriz. "Het Iraanse regime is geen normale staat. Het is een islamitische staat met als hoogste leider een geestelijke: Ali Khamenei. Die zit er al dertig jaar. De president is eigenlijk een marionet, een facilitator."

Tegelijkertijd is er onder de bevolking veel verzet tegen de strenge kledingvoorschriften. Twee jaar geleden waren er grote protesten na de dood van de 22-jarige Mahsa Amini. Die zou haar hoofddoek niet goed hebben gedragen, waarna ze met veel geweld werd gearresteerd.

De demonstraties werden door het regime hard neergeslagen. Hierbij zijn volgens een Iraanse mensenrechtenorganisatie in de VS meer dan 500 mensen om het leven gekomen. Ook kwamen meer dan 22.000 mensen in de gevangenis terecht, van wie een groot deel later weer werd vrijgelaten. Meerdere mensen zijn ter dood veroordeeld en opgehangen vanwege hun deelname aan de betogingen.

Ondergoed

Ondanks de harde repressie zijn er nu opnieuw Iraniërs die zich verzetten, zegt Golriz. Een vrouw werd vorige maand gearresteerd nadat zij in haar ondergoed rondliep op straat. De beelden hiervan werden massaal gedeeld op sociale media, waar ze veel steun kreeg.

En gisteren werd veelvuldig een video gedeeld van een vrouw die zonder hoofddoek een concert geeft. "Die beweging zorgt ervoor dat het regime het niet lang volhoudt", denkt Golriz. "Als je zo'n wet met de doodstraf moet handhaven, laat je zien dat je niet zo heel sterk bent in eigen land, maar ook niet internationaal."

De oppositie in Zuid-Korea waagt een nieuwe poging om president Yoon af te zetten. Vorige week lukte het niet, omdat de parlementsleden van de regeringspartij PPP de stemming boycotten.

De oppositie heeft gisteren een nieuwe motie ingediend. De belangrijkste oppositiepartij Democratische Partij van Korea (DPK) wil de motie morgenmiddag in stemming brengen.

Het hangt er nog om of er dan wel genoeg parlementsleden aanwezig zullen zijn. Om de motie over de afzettingsprocedure van Yoon aangenomen te krijgen, moet twee derde van het parlement ermee instemmen. De Nationale Assemblee van Zuid-Korea heeft 300 zetels. Er moeten dus minimaal 200 parlementariërs aanwezig zijn.

Dubbeltje op zijn kant

De totale oppositie heeft een meerderheid van 192 zetels. Er zijn dus minimaal acht parlementsleden van PPP nodig om de stemming door te kunnen laten gaan. Zuid-Koreaanse media melden dat zeven PPP'ers publiekelijk hebben toegezegd dat ze voor de motie willen stemmen en dus aanwezig zullen zijn. Dat betekent dat er nog een parlementariër van PPP nodig is.

Als de motie morgen wordt aangenomen, is Yoon nog niet direct afgezet. Het constitutionele hof moet eerst oordelen of de beschuldigingen die in de motie staan gerechtvaardigd zijn. Daar heeft het hof zes maanden de tijd voor. In de tussentijd zou Yoon wel tijdelijk uit zijn functie worden ontheven. De premier neemt dan zijn taken waar.

President in tegenaanval

President Yoon kondigde op 3 december onverwacht de noodtoestand af, waarmee hij het parlement buitenspel zette. Na felle protesten en een tegenactie door het parlement trok hij de noodtoestand weer in en bood hij zijn excuses aan.

Van die excuses lijkt sinds gisteren nog weinig over. In een tv-toespraak verdedigde hij het uitroepen van de militaire noodtoestand als een "bestuurlijke maatregel" en zei hij dat hij niets crimineels heeft gedaan. "Het nationaal parlement, dat gedomineerd wordt door de grootste oppositiepartij, is een monster geworden", zei Yoon. Hij beschuldigt de oppositie ervan dat die een "nationale crisis" veroorzaakt.

Zuid-Korea staat door de gebeurtenissen onder politieke hoogspanning. De politie doet onderzoek naar de poging van Yoon om alle macht naar zich toe te trekken. In de hoofdstad Seoul heeft de politie het kantoor van de president doorzocht, de inmiddels opgestapte minister van Defensie deed in de gevangenis een poging tot zelfdoding en er is een parlementaire enquête aangekondigd.

Het lukt niet om de hoge prijsstijgingen het komende jaar onder controle te krijgen. Waar eerder nog werd verwacht dat de inflatie volgend jaar daalt naar 2,8 procent, daar voorziet De Nederlandsche Bank (DNB) nu dat de prijsstijgingen met 3,2 procent net zo hoog blijven als dit jaar.

Zonder maatregelen kunnen de huidige hoge prijsstijgingen zelfs structureel worden in Nederland, zo waarschuwt DNB in een nieuwe najaarsraming van de economie. Dit nieuwe inzicht van de inflatie is een volledige verandering van het optimistische geluid van afgelopen zomer. Toen rekende DNB nog op een spoedig einde aan de extreme prijsstijgingen in winkels en supermarkten. "Een normale inflatie van 2 procent ligt binnen handbereik", zei DNB-directielid Olaf Sleijpen in juni.

Hoger dan andere landen in eurozone

Een half jaar later is deze prijsstabiliteit Nederland al uit de vingers geglipt, blijkt uit de nieuwe raming. De afgelopen maanden lag de inflatie in Nederland structureel hoger dan veel andere landen in de eurozone. Aanvankelijk werden de hogere huren en belasting op tabak hiervoor als schuldige aangewezen. Maar inmiddels stijgen ook de energie- en brandstofprijzen, waarbij er bovendien geen einde komt aan de duurder wordende levensmiddelen.

DNB-president Klaas Knot riep dit jaar meerdere malen vakbonden al op om niet meer het onderste uit de kan te halen met loonsverhogingen. Bonden vinden juist dat bedrijven hoge winsten maken.

Toch denkt Sleijpen niet dat er een nieuw sociaal akkoord nodig is om te voorkomen dat lonen en daarmee prijzen blijven stijgen. "Het is nog niet zo ver dat de inflatie echt uit de pan rijst", zegt hij. "Ik doe een beroep op de redelijkheid van iedereen. Volgens mij gaat het dan wel goed komen."

Renteverlaging

Probleem is dat Nederland volgend jaar een stuk minder hulp heeft van de Europese Centrale Bank (ECB). Om de hoge prijsstijgingen een halt toe te roepen, verhoogde de ECB eerder de rente naar een record van 4 procent. Dit maakte geld lenen duurder, waardoor de economie zou moeten afkoelen. En omdat dit in de eurozone inmiddels gebeurt, is de ECB de rente dit jaar weer aan het verlagen.

DNB voorziet dat de economie in 2025 en 2026 met 1,5 procent groei dan ook weer begint te draaien. Om de prijsstijgingen te dempen, is dit gek genoeg juist minder goed nieuws. Een renteknop om aan te draaien heeft DNB sinds de invoering van de euro zelf niet meer. "Wij kunnen alleen met onze mond uitdragen dat er met verstandig beleid rekening moet worden gehouden met de inflatie", legt Sleijpen uit.

Daarmee wijst hij ook naar het beleid van de regering: "Wees je bewust van de inflatie. Het zou misschien goed zijn om bij wetsvoorstellen een inflatieparagraaf op te nemen, met daarin de impact van een maatregel op de inflatie."

Afspraken over bijvoorbeeld nieuwe huurverhogingen zijn zo'n optie, aldus Sleijpen. "Die ontwikkelt zich mee met de loongroei. Als je daar samen uit kunt komen en een minder hoge huurstijging kunt afspreken dan werkt dat mee in de inflatie."

Het Rijk maakt 7 miljoen euro vrij om de vaccinatiegraad in de vier grote steden te verhogen. Doel is om meer kinderen in te laten enten via kleine campagnes in stadswijken. Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht zijn blij met de extra steun.

In sommige wijken in de grote steden de vaccinatiegraad veel lager dan op andere plekken. De vaccinatiegraad is vooral laag in wijken met meer armoede en meer kwetsbare groepen. In de Utrechtse wijken Overvecht en Kanaleneiland is gemiddeld 70 procent van de 2-jarigen gevaccineerd. In een welvarendere wijk als Tuindorp is dat 94,4 procent.

Voor een goede groepsbescherming moet minstens 90 procent zijn gevaccineerd. Bij een lagere vaccinatiegraad is er een grotere kans op een uitbraak van besmettelijke ziekten als mazelen of kinkhoest.

Desinformatie

De Utrechtse wethouder Eelco Eerenberg is daarom heel erg blij met het extra geld. Naast het versterken van de aanpak in wijken wil hij met experts om de tafel om te kijken welke aanvullende maatregelen er nodig zijn om de vaccinatiegraad te verhogen.

Saskia Rijnbende, jeugdarts in de Utrechtse wijk Overvecht, ziet in haar werk veel ouders die twijfelen over wel of niet vaccineren. "Ze twijfelen of de vaccinaties wel veilig zijn. Dan vraag ik of die persoon informatie wil, waarom iemand geen vaccin wil en wat de angst erachter is."

Dat meer mensen zijn gaan twijfelen, komt mede door de coronapandemie en door desinformatie op het internet, zegt de arts. "Daardoor zien mensen door de bomen het bos niet meer", zegt ze tegen RTV Utrecht.

Een woordvoerder van de Amsterdamse zorgwethouder Alexander Scholtes noemt de verhogen van de vaccinatiegraden "noodzakelijk in het belang van de volksgezondheid". "Deze laagdrempelige aanpak - waarbij de focus ligt op naar de bewoner toegaan - is bewezen effectief", aldus de woordvoerder.

Minister Agema van Volksgezondheid heeft grote moeite met de nieuwe bezuinigingen in de zorg. Coalitie en oppositie spraken de afgelopen dagen af een deel van de bezuinigingen op onderwijs terug te draaien. Dat wordt onder meer betaald door te schrappen in nascholing in de medisch specialistische zorg en in salarissen van specialisten. De Tweede Kamer stemde gisteren in met de aanpassingen.

Agema zegt dat ze zelf al langer van plan was om de uitwassen in de salarissen van specialisten aan te pakken, maar dat ze moeite heeft met ingrepen in de opleidingen. Volgens haar gaat dat niet alleen over specialisten, maar bijvoorbeeld ook over verpleegkundigen: "Ik ben daar heel erg bezorgd over. Dit is me rauw op het dak gevallen."

'Nog mensen aan het bed?'

Naar eigen zeggen heeft ze de onderhandelende partijen ook voor de gevolgen gewaarschuwd, "toen ze er in de media over hoorde". Agema erkent dat de Kamer het recht heeft de begroting aan te passen, maar voegt eraan toe: "De arbeidsmarkt in de zorg staat op klappen. Als er nu nog meer bezuinigd gaat worden, hoe hebben we dan straks nog mensen aan het bed staan?" Ze wil nu eerst in kaart brengen wat de precieze gevolgen zijn van de aanpassingen en gaat daarover ook met de zorgsector praten.

Agema's collega Heinen van Financiën reageert laconieker. Hij zegt dat hij zijdelings bij de onderhandelingen betrokken was: "Ik heb meegekeken of de sommetjes kloppen. Ik zie dit als deugdelijke dekking. Gisteren zijn alle aanpassingen op begrotingen aangenomen. Daarmee zijn de bezuinigingen ingeboekt." Over de zorgen van de PVV-minister vult hij aan: "Wij denken dat het kan. Ik ga ervan uit dat ze is bijgepraat door de heer Wilders."

Premier Schoof begrijpt de zorgen van Agema over de invulling van haar begroting en volgens hem bekijkt het kabinet hoe de minister kan worden ondersteund bij de gesprekken met de sector. Maar hij benadrukt wel dat de begroting nu is vastgesteld en dat het kabinet die in de Eerste Kamer zal verdedigen.

'Slechtste idee van 2024'

De zorgsector reageert geschrokken. Brancheorganisaties V&VN (verpleegkundigen), NVZ (ziekenhuizen), ZKN (zelfstandige klinieken) en FMS (medisch specialisten) schreven een brandbrief aan het ministerie van Volksgezondheid. Daarin staat dat ze overvallen zijn door de bezuinigingen die "zonder enig overleg tot stand zijn gekomen". De bezuinigingen moeten volgens hen dan ook direct van tafel.

"Kennelijk is afgesproken de zorg vanaf 2027 jaarlijks met ruim 300 miljoen euro te korten", staat in de brief. Dat geld is volgens de organisaties bedoeld voor de bij- en nascholing van verpleegkundigen. "Precies de groep waar tekorten zijn en alles op alles moet worden gezet om ze op te leiden en te behouden voor de zorg. Een onderwijsakkoord sluiten over de rug van verpleegkundigen is zo'n beetje het slechtste idee van 2024", zegt Bianca Buurman, voorzitter van de V&VN.

Volgens de organisaties hebben de bezuinigingen ook negatieve consequenties voor de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. "Een extra bezuiniging is onverantwoord en onacceptabel."