NOS Nieuws - Algemeen

Bijna een week na de val van het Assad-regime is het nog onduidelijk hoe de toekomst van de Russische militaire bases in Syrië eruit ziet.

In een interne analyse van het Duitse leger, die in handen is van persbureau DPA, staat dat de Russische Middellandse Zeevloot zijn basis in de Syrische kustplaats Tartus heeft verlaten. Dat blijkt ook uit satellietbeelden.

Maar een deel van die vloot ligt niet ver van de kust, schrijft onder meer The New York Times. Het is nog onduidelijk of die schepen naar Tartus terugkeren.

Onzekerheid is er ook over de Russische luchtmachtbasis Hmeinim. Die ligt eveneens aan de kust, zo'n 20 kilometer ten zuiden van Latakia. Tussen 2015 en de val van Assad vielen de Russen van daaruit de rebellen aan, onder meer met de verwoestende vatenbommen.

Gezien de voorgeschiedenis zou het voor de hand liggen dat de voormalige rebellen de Russen zo snel mogelijk kwijt willen. Maar er zijn tekenen dat de Russen tot een akkoord met de nieuwe machthebbers gaan komen.

Het Amerikaanse persbureau Bloomberg meldde zelfs dat een akkoord over het behoud van de bases nabij is. Tekenend voor de verbetering van de relatie met de rebellen zou zijn dat ze door het Kremlin al enige tijd niet meer als terroristen maar als opstandelingen worden aangeduid.

De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, Bogdanov, zei gisteren dat Rusland in contact staat met de belangrijkste rebellengroep van het land, HTS. Volgens Bogdanov zijn de Russen in Syrië om de terreurgroep IS te bestrijden. "Iedereen weet dat de strijd tegen terrorisme, en wat over is van IS, niet voorbij is."

Afrika

De belangrijkste reden dat Rusland de bases wil behouden is een andere. Het behoud van Tartus en Hmeinim is cruciaal om een rol van belang te blijven spelen in het Middellandse Zeegebied en Afrika.

Rusland heeft de afgelopen jaren de banden met Afrikaanse landen als Mali, Burkina Fasso en Niger sterk aangehaald. Russische militairen vechten daar tegen terreurgroepen en beschermen de leiders en hun families. In ruil krijgen de Russen toegang tot kostbare grondstoffen.

Het behoud van de marinehaven van Tartus is verder van belang voor het behoud van macht en invloed in het Middellandse Zeegebied.

De Russen hebben een marinehaven op de door hen bezette Krim, maar om vandaaruit naar de Middellandse Zee te komen moeten ze door de Bosporus en die staat onder controle van NAVO-land Turkije.

Tot middernacht geldt een noodverordening op Schiphol. De gemeente Haarlemmermeer heeft dat besloten vanwege een demonstratie van Extinction Rebellion (XR) de komende middag.

Volgens de gemeente zijn ook "high risk acties" gepland. Wat die acties zijn, is niet bekend. Haarlemmermeer zegt XR te hebben gevraagd om een planning van de activiteiten, maar kreeg die niet.

Flying Blue

De verordening is vrijdag om 18.00 uur ingegaan en geldt tot middernacht. Gedurende die tijd is het niet toegestaan om binnen een afstand van 2 meter van sloten en hekken rond Schiphol te komen. Ook is het niet toegestaan om voorwerpen of stoffen mee te nemen waarmee de openbare orde kan worden verstoord, zoals drones, slijptollen en lijm.

Klimaatactivisten van XR protesteren vanaf 12.00 uur tegen Schiphol en KLM vanwege de vervuiling door de luchtvaartsector. Ze roepen de luchtvaartmaatschappij op om te stoppen met het Flying Blue-programma, waarmee passagiers die veel vliegen punten kunnen sparen voor korting op volgende vliegtickets.

Greenpeace ondersteunt de demonstratie van morgen ook. Een woordvoerder zegt niets af te weten van "high risk acties" waar de gemeente Haarlemmermeer van spreekt.

Eerdere demonstraties

In de noodverordening wijst burgemeester Marianne Schuurmans-Wijdeven op eerdere demonstraties bij de luchthaven in 2019 en 2022. Toen werden respectievelijk 26 en ruim 200 klimaatactivisten gearresteerd.

Op 5 november 2022 drongen activisten binnen op het terrein van het vliegveld en namen plaats onder privéjets, zodat ze niet konden opstijgen. Enkele actievoerders ketenden zich vast aan toestellen. Honderden marechaussees werden ingezet.

Klimaatactivisten fietsten over de landingsbaan:

Zo'n drie jaar eerder, op 14 december 2019, kwamen een paar honderd mensen bij elkaar op Schiphol Plaza, terwijl ze geen toestemming hadden om daar te demonstreren. Degenen die niet uit eigen beweging vertrokken, werden door de marechaussee weggedragen.

Beide keren werd "een groot aantal overtredingen en misdrijven gepleegd en is de openbare orde en veiligheid op Schiphol ernstig verstoord", aldus Schuurmans-Wijdeven. Daarom acht de gemeente de noodverordening noodzakelijk, meldt regionale omroep NH.

In 2023 raakten in het Nederlandse verkeer 7400 mensen ernstig gewond. Dat zijn er 900 minder dan in 2022. Maar omdat 2022 een uitzonderlijk slecht jaar was met veel verkeersslachtoffers, is er op de lange termijn een stijging te zien, meldt het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV).

In 2020 en 2021 was het aantal slachtoffers lager, waarschijnlijk doordat er als gevolg van de coronacrisis weinig verkeer op de weg was. Maar ook als 2023 wordt vergeleken met de jaren vóór de coronacrisis blijkt dat het aantal doden en gewonden in het verkeer op de langere termijn toeneemt.

Eerder dit jaar werd al bekend dat ook het aantal verkeersdoden vorig jaar afnam: van 745 in 2022 naar 684 vorig jaar.

Fietsers

Met name onder de oudere leeftijdsgroepen neemt het aantal fietsslachtoffers toe. Van de verkeersdoden in 2023 was 39 procent fietser en van de ernstig gewonden was dat zelfs 70 procent.

Ruim de helft (55 procent) van de verkeersdoden in 2023 was boven de zestig jaar. Bij de gewonden was dat 58 procent. Het aantal oudere verkeersdoden stijgt jaarlijks met zo'n 3 procent. Bij oudere fietsers is dat zelfs 5 procent.

Dat Nederland vergrijst, speelt in de toename volgens het SWOV een belangrijke rol. Ook onveilig ingerichte infrastructuur en gedrag (zoals rijden onder invloed van drugs of alcohol en telefoongebruik in de auto) spelen een rol.

Betere handhaving

Verder stijgt de laatste jaren het aantal verkeersdoden op wegen met een maximumsnelheid van 30, 50 en 60 kilometer per uur. Op wegen waar 80 mag worden gereden vielen in 2023 juist minder doden.

Verkeersorganisaties roepen het kabinet op om maatregelen te nemen, zoals het investeren in een veiliger ingerichte infrastructuur. Ook zou er beter moeten worden gehandhaafd op veilig rijgedrag.

Het kabinet stelt het invoeren van een nieuw stelsel voor de belasting op spaargeld en beleggingen (box 3) met een jaar uit, naar 2028. Dit gebeurt na vernietigende kritiek van de Raad van State op plannen die er lagen.

Staatssecretaris Van Oostenbruggen maakt in een brief aan de Tweede Kamer duidelijk dat er extra tijd nodig is voor goede wetgeving.

Om in de tussenliggende periode genoeg belastinggeld op te halen, wordt de vermogensbelasting vanaf 2026 voor een bepaalde groep verhoogd: het gaat om mensen met aandelen, vastgoed en crypto's. Het kabinet denkt hiermee zo'n 2,5 miljard euro op te halen. Mensen met vooral spaargeld hoeven niet meer vermogensbelasting te betalen, zegt het ministerie.

Er wordt op het ministerie van Financiën al jaren gezocht naar een oplossing sinds de Hoge Raad in 2021 oordeelde dat de gehanteerde vermogensrendementsheffing volgens de wet niet mocht.

De vermogensrendementsheffing gaat uit van een fictief - een geschat - rendement dat spaarders en beleggers op hun vermogen zouden krijgen. Dat bleek in de praktijk voor veel spaarders nadelig uit te pakken. Mensen met veel spaargeld betaalden veel meer dan ze aan rente ontvingen. Het geschatte rendement was jaar op jaar te hoog.

Een groep belastingbetalers stapte naar de rechter en werd door de Hoge Raad in het gelijk gesteld.

Het kabinet besloot dat spaarders in de toekomst aangeslagen moesten worden op hun daadwerkelijke rendement, maar dat is niet eenvoudig. Het vraagt een ingrijpende stelselwijziging en de Belastingdienst is al overbelast en kampt met verouderde computersystemen.

Prullenbak

Toenmalig staatssecretaris Van Rij van Belastingen had een voorstel bedacht om vanaf 2025 op het werkelijke rendement belasting te heffen. Maar het hoogste adviesorgaan van de regering, de Raad van State, verwees dit plan begin december naar de prullenbak.

Het zou het belastingstelsel nog complexer maken en "leiden tot slechtere dienstverlening, beperkte mogelijkheden tot vooroverleg met een belastinginspecteur en onvoldoende toezicht".

De belastingbetaler zou veel zelf moeten doen, om het exacte vermogen precies aan te geven. Vermogen kan zitten in vastgoed, spaargeld, beleggingen of effecten.

Huidig staatssecretaris Belastingen Van Oostenbruggen heeft nu een tijdelijke oplossing bedacht. Er wordt nog steeds belasting geheven op een fictief rendement, maar als een belastingbetaler het daar niet mee eens is kan hij of zij geld terugvragen. Bij de Belastingdienst moeten dan documenten overhandigd worden om te bewijzen dat de belastingbetaler te hoog is aangeslagen. Dit systeem blijft dus tot 2028 bestaan, als het aan het kabinet ligt.

Met een nieuw landbouwakkoord krijgt Denemarken als eerste land ter wereld een CO2-belasting voor boeren. Met het akkoord pakken de Denen ook het mestoverschot en bijbehorende stikstofprobleem aan. Tractoren op snelwegen bleven uit. "We staan niet te juichen, maar we zijn allemaal gebaat bij duidelijkheid over de toekomst", zegt een boer.

Op het eiland Mors in Noord-Jutland lopen ze voor op het landelijke landbouwakkoord. Het eiland bestaat voor 80 procent uit landbouwgrond en een werkgroep van gemeente, natuurbescherming en boeren werkt al een paar jaar samen aan het omzetten van landbouwgrond in natuurgebied.

Het eiland wordt omgeven door het Limfjord, dat zoals de meeste Deense kust- en binnenwateren een hoog stikstofgehalte heeft, met als gevolg zuurstofgebrek en grote sterfte van planten en vissen.

Varkens- en pluimveehouder Jesper Clausen verwacht binnenkort uitsluitsel over de precieze waarden van het stikstofgehalte in zijn grond. Op basis daarvan zal hij een stuk land dat aan het Limfjord ligt aan de overheid verkopen. "Op vrijwillige basis, en dat is belangrijk. Je wilt niet dat anderen jouw land afpakken", aldus Clausen.

Stukje land verkopen

De Denen nemen grote stappen: de CO2-taks voor de landbouw wordt in twee fases ingevoerd. Vanaf 2030 is dat 16 euro per ton CO2-equivalent, per 2035 is dat 40 euro. Boeren die investeren in klimaatoplossingen kunnen deels worden vrijgesteld van de belasting.

De tweede poot van het akkoord is voor de regering het konijn uit de hoge hoed: een verregaande omvorming van het Deense landschap, dat nu voor twee derde deel uit landbouwgrond bestaat. Een gebied zo groot als de provincie Noord-Holland wordt van landbouwgrond in bos en natte veengebieden omgezet.

Via een opkoopprogramma, waar 6 miljard euro voor is vrijgemaakt, kunnen boeren een stukje land met hoog stikstofgehalte aan de staat verkopen.

Leren van fouten

Het is tekenend voor de Deense stijl, die omschreven kan worden als "veel uitproberen en leren van fouten". Een stijl waarbij fouten ook vrij snel worden vergeven. Zoals in de coronatijd, toen de vrees ontstond dat nertsen bijdroegen aan de verspreiding van het virus.

De Deense regering besloot razendsnel om alle 15 miljoen nertsen af te maken. Achteraf bleek dat veel te drastisch, maar dezelfde regering zit er nog steeds.

Vlak bij de boerderij van Clausen laat bioloog Jacob Bruun van de gemeente Mors een stuk veengrond met aangelegd meertje zien, dat acht jaar geleden nog landbouwgrond was. "Dit is één van de greppelsystemen die we hebben aangelegd", legt Bruun uit. Stikstof in de landbouwgrond wordt naar het water van de greppels geleid. Vervolgens sijpelt stikstof opgelost in water verder door de grond en wordt het omgezet in gas.

"Stikstof in water schaadt de natuur, maar als gas is het onschadelijk", aldus Bruun. Hij wijst op de ganzen die overvliegen. "Een bijkomend voordeel is dat er allerlei planten en dieren terugkomen, van insecten tot herten. We creëren een mooi, beschermd natuurgebied, dat vrij uniek is voor Denemarken."

De kiem van het landbouwakkoord werd geplant tijdens de aanloop naar de Deense parlementsverkiezingen in 2019, die bekendstaan als de klimaatverkiezingen. Voor het eerst stonden klimaat en milieu op nummer 1 bij de kiezers. En opvallend: dat gold voor alle leeftijdsgroepen.

De voormalig partijleidster van de rechts-populistische Deense Volkspartij, Pia Kjærsgaard, sprak in de aanloop van deze verkiezingen van "klimaatgekkies". Ze werd genadeloos door de kiezers afgestraft. Ook de liberale partij Venstre, traditiegetrouw de partij van de boeren, moest zichzelf opnieuw uitvinden.

Na de verkiezingen stelde de regering, inclusief de liberalen, zich het ambitieuze doel om de CO2-uitstoot in 2030 met 70 procent te verminderen. Eerst werd een CO2-belasting voor de industrie en de transportsector ingevoerd. De CO2-belasting voor de boeren was voor veel Denen een logische volgende stap.

Geen vanzelfsprekendheid

De meeste boeren houden ook na het landbouwakkoord geloof in de toekomst. "Het is belangrijk dat er duidelijkheid is gekomen", zegt varkens- en pluimveehouder Jesper Clausen. Generaties lang hebben zijn voorouders op Mors een veehouderij gehad.

Voor zijn kinderen is dit beroep geen vanzelfsprekendheid. Zijn oudste zoon is geïnteresseerd in machines, zijn dochter van zeventien wil medicijnen studeren. Dus mikt hij op zijn jongste zoon van veertien. "Maar uiteindelijk moeten ze helemaal zelf kiezen", stelt hij nuchter vast.

Een voormalig arts van het ziekenhuis Rijnstate in Arnhem heeft in de jaren tachtig mogelijk zijn eigen sperma gebruikt om vrouwen via kunstmatige inseminatie zwanger te maken. Het ziekenhuis laat onderzoek doen.

Het ziekenhuis zegt sinds gisteren te weten dat de arts mogelijk zelf doneerde aan de spermabank. Een woordvoerder kan niet vertellen hoe het ziekenhuis daarover werd geïnformeerd.

Het is onduidelijk hoeveel nakomelingen hij zou hebben verwerkt. Ook is niet bekend wanneer precies hij als donor actief zou zijn geweest. De kwestie is doorgegeven aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).

Administratie niet op orde

Het nieuws "past in het beeld van de misstanden van het verleden", schrijft het ziekenhuis. In 2015 bleek dat de administratie van de spermabank van het ziekenhuis niet op orde was.

In een aantal gevallen werd het maximum aantal nakomelingen per donor bijvoorbeeld overschreden. Rijnstate liet destijds ook al onderzoek uitvoeren en bracht de administratie en protocollen op orde.

Volgens Rijnstate geeft de arts tot nu toe geen antwoord op vragen die hem zijn gesteld over het doneren van zijn eigen zaad.

Documentaire

Vanaf volgende week zendt de KRO-NCRV een vierdelige documentaire uit over misstanden bij de zaadbank van het Rijnstate in het verleden.

Volgens de makers maakt de serie 'pijnlijk duidelijk' hoe vaak het in het verleden mis is gegaan bij de spermabank van Rijnstate. Ook komen nieuwe fouten aan het licht in Spoorloos onderzoekt: Sporen van een spermabank.

Volgens een woordvoerder van KRO-NCRV is het onderzoek van Rijnstate door deze serie gestart. Het ziekenhuis is afgelopen november op de hoogte gebracht van de situatie en niet gisteren, zoals Rijnstate zelf wel meldt. In november is ook gevraagd om wederhoor door de KRO-NCRV.

Rijnstate doet geen mededelingen over deze documentaire en de aanleiding voor het onderzoek, laat een woordvoerder weten. "We willen het onderzoek afwachten en daarna komen we met het complete verhaal", zegt hij.

Eerdere gevallen

Eerder bleek dat ook in andere ziekenhuizen artsen eigen zaad hebben gebruikt bij kunstmatige inseminatie. Zo zijn tientallen donorkinderen verwekt met het zaad van Jan Karbaat, die een vruchtbaarheidskliniek had in het Zuiderziekenhuis in Rotterdam en MC Bijdorp in Barendrecht.

Jan Wildschut verwekte in het toenmalige Sophia ziekenhuis (nu Isala) in Zwolle ook tientallen kinderen via kunstmatige inseminatie met zijn eigen sperma. En ook in het Carolus Ziekenhuis in Den Bosch gebruikte een arts, Henk Nagel, zijn eigen sperma bij vruchtbaarheidsbehandelingen.

Net als Nederland en veel westerse landen heeft Rusland een nijpend tekort aan arbeidskrachten, en ook hier is dat een probleem dat de komende jaren alleen maar zal toenemen. Die onheilstijdingen bereiken ook het Kremlin, waar men graag hamert op de successen van de Russische economie in tijden van oorlog en westerse sancties.

President Poetin noemt het tekort "een van de belangrijkste obstakels voor onze economische groei". "Wij wonen in het grootste land ter wereld, maar we zijn met weinigen," beaamt zijn woordvoerder, Dmitri Peskov.

Volgens de Russische Centrale Bank heeft 73 procent van de Russische bedrijven te kampen met een tekort, andere schattingen spreken van wel 90 procent. Bankpresident Elvira Nabioellina meldde dat eerste cijfer onlangs in het parlement.

Ze zei ook dat de werkloosheid met 2,4 procent een historisch laagtepunt heeft bereikt. Een geflatteerd cijfer, dat wel, want Rusland kent al decennialang een aanzienlijke verborgen werkloosheid.

Demografisch gat

Maar het schreeuwende tekort aan handen om het werk te doen en de economie draaiende te houden is evident. De oorzaak ligt net als elders voor een groot deel bij de demografische situatie. Ook Rusland vergrijst en voelt bovendien nog altijd de naschokken van de Tweede Wereldoorlog, waardoor het land eens in de pakweg 25 jaar in een demografisch 'gat' afglijdt, een periode waarin het aantal geboorten afneemt.

Dat effect wordt soms nog versterkt door negatieve sociaal-economische ontwikkelingen, zoals de neergang van de economie en het groeiende sterftecijfer in de jaren 90, of de coronapandemie van 2020-2021, die in Rusland vermoedelijk meer dan een miljoen levens heeft geëist.

Sinds begin 2022 zijn in Rusland bovendien honderdduizenden mannen onttrokken aan de arbeidsmarkt en naar het front in Oekraïne gestuurd. En toen aan het eind van dat jaar een 'gedeeltelijke mobilisatie' werd afgekondigd, was dat voor nog eens ten minste 650.000 mensen aanleiding het land te verlaten. Los daarvan blijkt al jarenlang uit peilingen dat zeker 20 procent van de jongeren tot 24 jaar definitief weg zou willen uit Rusland.

De Russische Academie van Wetenschappen schatte het tekort aan arbeidskrachten vorig jaar al op vijf miljoen mensen. De tekorten zijn overal scherp voelbaar, in de horeca en de bouw, bij gemeentelijke diensten, maar ook in de defensie-industrie.

"Het tekort aan arbeidskrachten is kolossaal," zegt Oemid Choesandzjanov, uitbater van een café- en restaurantketen in Moskou. En het zal steeds erger worden, weet hij. "Het is waarschijnlijk begonnen met de pandemie en heeft zich als een sneeuwbal verder ontwikkeld. Daarbij kwamen de economische oorzaken, de andere gebeurtenissen die nu in ons land en de wereld plaatsvinden, plus het demografische tekort." Met die "andere gebeurtenissen" doelt hij mede op de strijd in Oekraïne, die in Rusland bij voorkeur niet met name wordt genoemd.

Het aantrekken van arbeidskrachten uit het buitenland is een beproefde manier om de tekorten te ondervangen. In Rusland werken traditioneel veel mensen uit voormalige Sovjetrepublieken in Centraal-Azië, zoals Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizië. Kremlinwoordvoerder Peskov erkent volmondig dat migranten onontbeerlijk zijn. "Natuurlijk hebben wij werkende handen nodig, daar zijn we alleen maar blij mee."

Bloedige aanslag

Maar in weerwil van de groeiende problemen op de arbeidsmarkt neemt de overheid steeds meer maatregelen om de instroom van arbeidsmigranten juist te beperken. Die instroom was al aanzienlijk teruggelopen door de coronapandemie en heeft sindsdien nooit meer het oude niveau bereikt.

Sinds de Russische inval in Oekraïne zijn veel arbeidsmigranten in Rusland onder druk gezet om een contract te tekenen met het leger. Zij die naast hun oorspronkelijke ook een Russisch paspoort hadden kregen een regelrechte oproep.

En na de bloedige terroristische aanslag op een concertzaal aan de rand van Moskou in maart van dit jaar, waarbij 145 mensen omkwamen, kwamen immigranten nog meer onder vuur te liggen. De hoofdverdachten van die actie zijn afkomstig uit Tadzjikistan, maar ook migranten uit andere Centraal-Aziatische landen ondervinden steeds meer problemen.

Illegale immigratie

Volgens het Kremlin zijn al die maatregelen uitsluitend gericht tegen illegale immigratie. Onder meer zullen illegalen die overtredingen begaan extra zwaar worden gestraft, en het organiseren van illegale immigratie wordt aangemerkt als een zware misdaad.

Maar vooral op regionaal niveau krijgen ook legale migranten steeds meer problemen bij het zoeken naar werk en worden ze geweerd uit tal van sectoren. Zo mogen ze soms niet meer werken als taxichauffeur.

Hierom, en ook vanwege de dalende waarde van de roebel, wordt werken in Rusland voor hen steeds onaantrekkelijker. Voor honderdduizenden Tadzjieken, Kirgiezen en anderen is dat nu al reden om te zien naar werk in een andere regio, in het Midden-Oosten, Oost-Azië en ook Europa.

De branden op de vuilstortplaats Lagun op Bonaire hebben in de omgeving geleid tot dioxinewaarden die ver boven de norm zijn. Dat meldt de Milieuongevallen Dienst (MOD) van het RIVM, die monsters heeft genomen. Dioxines zijn gevaarlijk: ze verhogen de kans op kanker en op een verminderde afweer.

Aanleiding voor de metingen is een grote brand op de stortplaats, begin november. Enkele tientallen omwonenden werden toen geëvacueerd. Omwonenden hebben al langer zorgen over de gevolgen voor hun gezondheid van de alsmaar groeiende afvalberg, waar geregeld branden zijn.

Het RIVM zegt nu dat er tot zeker vier kilometer van de brandhaard verhoogde concentraties dioxine zijn aangetroffen. Tot daar reikte ook het onderzochte gebied. Tot zo'n twee kilometer van de vuilstort waren de waarden "aanzienlijk boven de norm".

Het RIVM zegt dat de brand van 5 november waarschijnlijk de bron is van die hoge waarden, maar het kunnen ook eerdere branden zijn geweest. Voor het gebied wat verder weg is minder duidelijk wat de bron is.

Omwonenden krijgen het advies om geen groenten en fruit uit het getroffen gebied te eten. Ook het eten van kippen en dieren die er hebben gegraasd, wordt afgeraden.

Al langer problemen

Selibon in Lagun is de enige officiële vuilstortplaats op Bonaire, waar al het afval naartoe wordt gebracht. In oktober concludeerde de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dat de risico's voor het milieu iedere week toenemen. Omwonenden klagen steen en been over de situatie bij de stortplaats.

Vanwege de problemen overweegt het Rijk in te grijpen en het eilandbestuur tijdelijk de taken met betrekking tot de vuilstort te ontnemen.

De politie maakte dinsdag bekend dat er aanwijzingen zijn dat de explosies aan de Tarwekamp in Den Haag gericht waren tegen een bruidsmodezaak. Wat het motief zou zijn is nog volstrekt onduidelijk. "De eigenaresse van de winkel is er kapot en gebroken van. Ze wil net zo graag weten hoe dit heeft kunnen gebeuren als wij", zegt een familielid dat anoniem wil blijven tegen de NOS.

"De impact is heel groot. Op de omwonenden, slachtoffers en nabestaanden, het is verschrikkelijk wat er is gebeurd. Het feit dat de winkel het vermoedelijke doelwit schijnt te zijn verbaast ons enorm", zegt het familielid.

Hij vertelt dat de vrouw heel graag haar verhaal wil doen, maar zich onveilig voelt en zich op advies van de politie stilhoudt. "Omwille van het onderzoek doet ze daarom geen uitspraken, daar werkt ze sinds dag 1 aan mee."

Arrestaties

Deze week zijn vier mannen aangehouden voor mogelijke betrokkenheid bij de explosies en het in brand steken van een auto. Vandaag bepaalde de rechter-commissaris dat ze voorlopig vast blijven zitten.

Het familielid zegt niet te weten waarom de bruidswinkel doelwit zou kunnen zijn geweest. "We hebben werkelijk geen idee. Ze is zelf niet aangehouden en ook slachtoffer. Ook voor ons komt dit als een verrassing. Ik kan in ieder geval verzekeren dat daar geen criminele activiteiten hebben plaatsgevonden."

De man is geschrokken van de verhalen die worden verspreid over de bruidszaak. Mensen op sociale media en omwonenden noemden de winkel dubieus, onder meer omdat er altijd maar weinig mensen te zien zouden zijn geweest in en rond de winkel.

"Elke winkel heeft zowel positieve als negatieve reviews. En het ging hier niet om een reguliere kledingwinkel. Mensen kwamen er om een jurk te huren of te kopen, op afspraak. Wat zegt het dan dat de zaak niet elke dag druk werd bezocht?"

Zorg

Een ander verhaal dat rondgaat, heeft te maken met de inschrijving van de winkel bij de Kamer van Koophandel. De gegevens laten zien dat de winkel zich bezighoudt met de verhuur van feestjurken, maar ook zorg aanbiedt.

"Op jonge leeftijd was ze al geïnteresseerd in het verhuren van jurken. Tegelijk studeerde ze ook", vertelt het familielid. "Een opleiding in de zorg. Toen ze daar haar werk van wilde maken, is ze zich niet opnieuw gaan inschrijven. Waarom is dat verdacht, dat is toch niet zo gek? Als startende ondernemer kun je een extra baan hebben."

De man benadrukt dat hij het onderzoek wil afwachten en hoopt op begrip voor het uitblijven van een reactie van de eigenaresse. "Ook wij willen dat de onderste steen boven komt. Ook wij willen dat er duidelijkheid komt voor iedereen die daar op wacht en dat de daders worden gestraft."

Openbaar Ministerie

Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie zegt dat de politie in nauw contact staat met de eigenaresse van de bruidsmodezaak. "Ze verleent alle medewerking aan het onderzoek." Meer wil het OM er niet over zeggen. De politie laat weten dat de vrouw in ieder geval geen spreekverbod is opgelegd.

Zie hier de eerste beelden in Den Haag vlak na de explosies:

Sinterklaas is weer het land uit, en dat betekent maar één ding: kerst komt eraan. Niet alleen aan het thuisfront wordt verwoed gezocht naar de beste kerstcadeaus. Ook op de werkvloer pogen werkgevers met een goed eindejaarsgeschenk te komen.

Want deze geschenken worden steeds belangrijker, ziet de brancheorganisatie van kerstgeschenkleveranciers Promotional Products Professionals (PPP). Volgens de branche kan het bijdragen aan de tevredenheid van werknemers en dat is belangrijk om te voorkomen dat ze vertrekken. Al benadrukt vakbond CNV dat goede arbeidsvoorwaarden daarvoor belangrijker zijn.

Dit jaar bestelden werkgevers 10 procent meer kerstpakketten dan in 2023, blijkt uit een rondgang van brancheorganisatie PPP. Zo'n acht miljoen pakketten werden en worden deze weken aan werknemers overhandigd. Ook zijn de geschenken duurder, gemiddeld 50 euro. Vorig jaar lag dat rond de 45 euro.

Meer cadeautjes

Om de tevredenheid bij werknemers hoog te houden, worden ook steeds vaker kleine cadeautjes gedurende de rest van het jaar gegeven, ziet de branchevereniging. "Er wordt veel geld uitgegeven om nieuwe medewerkers aan te trekken, maar er wordt ook steeds meer gekeken naar hoe je huidige medewerkers kan behouden", zegt Dick Brandwijk, ondernemer die kerstpakketten levert en bestuurslid van de kerstpakkettenvakbeurs. "En als je mensen wil houden, moet je ze belonen."

Het populairste geschenk in kerstpakketten is dit jaar een led-tafellamp, zegt hij. Ook drinkbekers zie je vaak terug in pakketten. "Werkgevers kiezen steeds meer voor kwaliteit dan voor kwantiteit en ook aan duurzaamheid wordt sinds een paar jaar veel gedacht. Mensen moeten echt iets hebben aan de geschenken."

Vakbond CNV laat weten dat werknemers de waardering die uit een kerstpakket spreekt fijn vinden, maar plaatst er wel een kanttekening bij. "In deze tijden van krapte op de arbeidsmarkt bindt een goed arbeidsvoorwaardenpakket werknemers veel meer aan een bedrijf dan een goedgevuld kerstpakket", zegt voorzitter Piet Fortuin. "Werknemers wensen voor 2025 een loonsverhoging die niet alleen de inflatie compenseert, maar ook een beetje koopkrachtverbetering brengt."

Bon in plaats van pakket

Niet alle werkgevers kiezen ervoor om spullen te geven: ook cadeaukaarten winnen aan populariteit als eindejaarsgeschenk. De helft van de werknemers ontvangt dit jaar een cadeaubon in plaats van een kerstpakket, meldt marktonderzoeker GfK. Een even grote groep geeft aan dat dat ook de voorkeur heeft.

Of hier ook meer geld op staat dan vorig jaar, is nog niet te zeggen, laat branchevereniging Cadeaukaarten Nederland weten. De bonnen worden vaak op het laatste moment aangeschaft. Vorig jaar werden rond kerst tien miljoen cadeaubonnen gekocht. Dit jaar verwacht de organisatie een flinke stijging, van zo'n 20 procent.

"Het is natuurlijk fijn voor de werkgever om een presentje uit te zoeken dat breed besteedbaar is", zegt Wendy Trienen van de brancheorganisatie. "De baas toont waardering, maar laat de keuze aan de ontvanger."

Toch zijn er ook bedrijven die de eindejaarsgeschenken even helemaal overslaan. Bijvoorbeeld staalfabrikant Tata Steel, waar in Nederland bijna 10.000 werknemers werken. Het bedrijf slaat een jaartje over omdat het met grote financiële problemen zit. Volgens een woordvoerder van het bedrijf is er begrip onder het personeel. "Ze zouden het eerder gek vinden als het er wel zou zijn, vanwege onze financiële situatie."

Twee mannen (18 en 20) uit Rotterdam zijn vannacht in beeld gekomen bij de politie nadat een van hen de hulpdiensten had gebeld vanwege een ongeluk. De 18-jarige raakte gewond nadat hij van een container was gevallen.

Dat gebeurde toen het duo in een gebouw op de Maasvlakte probeerden te klimmen, schrijft regionale omroep Rijnmond. Toen de achttienjarige viel, besloot zijn metgezel alarm te slaan.

Verhoord

Het slachtoffer is naar het ziekenhuis gebracht. Op het moment dat hij daar wordt ontslagen, wordt hij aangehouden en verhoord, laat een woordvoerder van de politie weten. Het is niet bekend hoe het nu met hem gaat.

De 20-jarige man werd na het incident wel meteen aangehouden en verhoord. Of hij nog steeds vast zit, is onduidelijk.

Uithalers

De mannen bevonden zich op verboden terrein in de Rotterdamse haven, zegt een woordvoerder van de politie, daarom werden ze aangehouden. Hun aanwezigheid op het terrein kan te maken hebben met drugs, maar dat moet nog onderzocht worden.

"Het is mogelijk dat het om uithalers gaat", zegt ze. Dat zijn mensen die in opdracht van criminelen drugs uit containers halen. Maar het is nog te vroeg om dat met zekerheid te stellen, benadrukt de woordvoerder.

Lege tassen

Ook elders in de Rotterdamse haven zijn vannacht verdachten aangehouden. Twee Rotterdammers, van 15 en 18 jaar, werden opgepakt nadat ze over een hek probeerden te klimmen in de Waalhaven. Zij zijn aangehouden door het Team Bijzondere Bijstand, schrijft de regionale omroep. Dat team zorgt bij een drugsvondst voor beveiliging.

De verdachten zouden in bezit zijn geweest van gereedschap en meerdere lege tassen. Het is niet duidelijk of ze nog vast zitten.

Vijftien Indonesische verpleegkundigen en hogeschool Avans+ hebben vrijdagmiddag een schikking getroffen. Samen krijgen de verpleegkundigen een vergoeding van 100.000 euro. De verpleegkundigen volgden een hbo-opleiding bij Avans+ en kwamen via dit leerwerktraject in 2021 naar Nederland.

Naast een stagevergoeding van 950 euro per persoon zouden ze ieder ook een eenmalige verhuiskostenvergoeding krijgen van 7750 euro, maar die is niet uitbetaald. Volgens Avans+ bleek dat toch niet mogelijk om fiscale redenen. Het bedrag mocht niet in termijnen worden uitbetaald, ontdekten ze later.

Tijdens de zitting werd in detail gesproken over de verhuiskostenvergoeding. De twee partijen leken niet nader tot elkaar te komen, zelfs na een schorsing van de rechter om het erover te hebben.

Heel erg opgelucht

Na de besprekingen liet de rechter de twee partijen een bedrag opschrijven dat ze bereid waren te accepteren. De rechter koos uiteindelijk voor de som van 100.000 euro.

Dat bedrag wordt verdeeld over veertien verpleegkundigen. Een van de vijftien studenten bleek toch geen recht te hebben op het geld, omdat diegene een ander contract had ondertekend, waarin de vergoeding niet werd genoemd. Avans+ heeft toegezegd het bedrag nog voor de kerst over te maken.

"Ik ben heel erg opgelucht. We zijn tevreden met dit resultaat", zei Eva Augustin, een van de verpleegkundigen, na afloop. Op de vraag of de zaak nu is afgerond, zegt ze: "De mentale schade blijft, maar we hebben volgens ons wel rechtvaardigheid gekregen".

De beste bedoelingen

Voor het leertraject moesten de verpleegkundigen wekelijks twee dagen stagelopen, twee dagen werken en twee dagen lessen volgen. Voor de twee dagen stage kregen ze niet betaald. Vanwege een studievisum mochten ze niet meer dan 16 uur per week werken, maar in de praktijk werkten ze meer, uren waarvoor ze dus niet betaald kregen.

De studenten vonden dat Avans+ niet duidelijk genoeg was geweest over het stagecontract en de verhuiskostenvergoeding. "Wij waren toen nog maar net in Nederland, spraken de taal nog niet goed, en wisten helemaal niets van het belastingsysteem hier", zei een van de verpleegkundigen op de zitting. "Toen we vroegen of er ook nog een uitleg in het Engels kon komen over ons contract en de belastingregels, kregen wij daar geen antwoord op".

Avans+ zegt in een reactie het verwijt te betreuren dat er niet goed voor de studenten is gezorgd en dat zij een te lage onkostenvergoeding zouden hebben ontvangen of schade zouden hebben geleden.

Het bestuur zegt dat het met de beste bedoelingen heeft gehandeld, maar erkent dat "een aantal vooraf gemaakte afspraken op een andere manier zijn ingevuld" en dat studenten "daardoor ongemak hebben ervaren".

Organisatiesadviesbureau McKinsey is in Amerika een schikking overeengekomen, waarin het 650 miljoen dollar betaalt om een lopend onderzoek in de Verenigde Staten af te sluiten over de marketing van verslavende pijnstillers. Als onderdeel van de deal mag McKinsey zich niet bezighouden met de marketing, verkoop of promotie van de distributie van verdovende middelen.

In de overeenkomst is een proeftijd van vijf jaar opgenomen. Aanklagers in de zaak zeiden dat McKinsey het farmaceutische bedrijf Purdue Pharma had geadviseerd hoe het de verkoop van de krachtige en verslavende pijnstiller OxyContin kon opkrikken. McKinsey werd beschuldigd van samenzwering om gebruikers van het medicijn te misleiden en obstructie van de rechtsgang.

In de aanklacht staat dat het wereldwijd actieve adviesbureau "willens en wetens" heeft samengespannen "met Purdue en anderen om de misleidende etikettering van medicijnen op recept te steunen".

Daarnaast werd McKinsey ervan beschuldigd "opzettelijk documenten te hebben vernietigd en verduisterd" met de bedoeling het onderzoek door het ministerie van Justitie te belemmeren. Hieraan zal een voormalige hooggeplaatste partner van McKinsey volgende maand schuld bekennen.

McKinsey adviseerde jarenlang meerdere grote medicijnfabrikanten hoe ze hun omzet konden verhogen, bijvoorbeeld door reclame voor zware pijnstillers te richten op mensen die gevoelig zijn voor verslaving.

De doelgroep bestond dan bijvoorbeeld uit mensen die een grote kans maken gewond te raken op het werk. Ook delen van het land waar de verslavingscijfers en het aantal overdoses al hoog waren, waren doelwit.

Documenten verduisterd

McKinsey schikte eerder al voor bijna 1 miljard dollar in andere rechtszaken vanwege zijn rol in de zogenoemde opioïdenepidemie. Bij die schikkingen waren onder meer alle 50 Amerikaanse staten, verschillende lokale overheden en zorgverzekeraars betrokken.

In 2019 kondigde McKinsey aan dat het klanten niet meer adviseert over activiteiten die te maken hebben met de verkoop van opioïden. In een reactie op de schikking van vandaag in Amerikaanse media zegt McKinsey de dienstverlening aan Purdue Pharma in het verleden "ten zeerste te betreuren". Dat geldt ook voor acties van de voormalige partner, die documenten had verduisterd.

Altijd berouwen

"We hadden moeten beseffen hoeveel schade opioïden in onze maatschappij veroorzaken. En we hadden geen verkoop- en marketingwerk voor Purdue Pharma moeten doen", aldus het bedrijf. "Deze vreselijke volksgezondheidscrisis en ons eerdere werk voor opioïdenfabrikanten zullen we altijd blijven berouwen." De jaaromzet van het niet-beursgenoteerde McKinsey wordt geschat op 16 miljard dollar.

Staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu (PVV) kan omwonenden van de Dordtse chemiefabriek Chemours geen garantie geven dat er een landelijk PFAS-verbod komt. Hij geeft de voorkeur aan een Europees verbod, maar dat is er voorlopig nog niet. Bewoners en gemeenten van de chemiefabriek reageren teleurgesteld.

Jansen ging vandaag in Dordrecht met hen in gesprek. "Ik kan ze alleen een hart onder de riem steken en vertellen met welke stappen wij bezig zijn", zei hij na afloop.

Hij begrijpt dat het geduld van de inwoners opraakt, maar denkt dat een Europees PFAS-verbod effectiever is dan een verbod op nationaal niveau. "Sommige dingen hebben nu eenmaal tijd nodig om die voor elkaar te krijgen."

'Nederland moet voorop lopen'

"Kom op, het wordt tijd dat er nu daadwerkelijk actie genomen wordt", reageert Joop Keesmaat van de Actiegroep Stop PFAS. Het ergert hem dat er steeds opnieuw hetzelfde wordt herhaald. "Ik vind dat Nederland gewoon voorop moet lopen."

Als er geen landelijk verbod op PFAS-komt dan blijven de gemeentes kampen met de vervuiling, zegt wethouder Tanja de Jonge van de gemeente Dordrecht. "Wij zijn heel duidelijk geweest. We willen een nationaal PFAS-verbod."

Extra controles

Wel wil Jansen meer geld uittrekken voor controles door de omgevingsdiensten op de PFAS-uitstoot. Daar is de wethouder blij mee. "Dat is ook echt nodig, want er zijn nu gewoon veel te weinig metingen door het jaar heen." Daardoor is het onduidelijk wat er precies wordt uitgestoten, wat ook de handhaving lastiger maakt, zegt De Jonge.

Al jarenlang protesteren omwonenden van de Chemours tegen de fabriek. Vorig jaar deden bijna 3000 mensen in en rond Dordrecht gezamenlijk aangifte tegen de directie van de chemiefabriek. Ze zeggen gezondheidsschade te hebben door het handelen van Chemours.

Een maand geleden schreef Jansen aan de Tweede Kamer dat alle bedrijven die PFAS uitstoten per direct aan de slag moeten om de uitstoot drastisch terug te dringen. Allerlei stoffen die onder PFAS vallen, komen vanaf nu in de categorie "zeer zorgwekkende stoffen".

Chemours weet al tientallen jaren dat de PFAS de omgeving vervuilde en dat dat gevaarlijk is voor het personeel en het milieu, toonde Zembla in juni vorig jaar aan. Desondanks deed het bedrijf daar niets aan.

Joost Klein is met zijn Songfestivalhit Europapa de hoogste Nederlandse binnenkomer in de Top 2000 en wint daarmee de Top 2000 Award. Hij kwam binnen op plek 139. Billie Eilish is met What Was I Made For?, het nummer dat ze schreef voor de film Barbie, de grootste stijger. Het nummer steeg 1396 plekken naar de 323e positie.

De allerhoogste binnenkomer in de lijst staat op nummer zes: Better Days van Dermot Kennedy. Dat heeft alles te maken met het overlijden van de 26-jarige Eva Hermans-Kroot. Zij deelde haar ervaring via Instagrampagina Longeneeslijk. Better Days was haar favoriete nummer, waardoor veel mensen het op hun stemlijst hebben gezet.

Na een oproep om op nummers te stemmen waarin steun wordt betuigd aan de Palestijnen is Hind's Hall van de Amerikaanse artiest Macklemore binnengekomen op nummer 833. In het nummer schaart hij zich achter de studentendemonstraties in de Verenigde Staten tegen de oorlog in Gaza.

Taylor Swift

Queen is zoals vrijwel elk jaar hofleverancier van de 'lijst der lijsten'. De band telt 34 noteringen, twee minder dan vorig jaar. Bohemian Rapsody staat voor de 21ste keer in 26 edities op nummer een.

Na Queen volgen The Beatles met 29 noteringen, ABBA (25) en Taylor Swift, met vijftien noteringen. Vorig jaar waren dat er nog twaalf, waarmee ze de artiest is met de grootste toename van het aantal nummers in de lijst van NPO Radio 2.

Swifts hoogste notering is All Too Well (10 minute version), op plek 198, gevolgd door Anti-Hero (483) en Cruel Summer (518). De zangeres stond dit jaar drie keer in een uitverkochte Johan Cruijff Arena in Amsterdam.

Van alle Nederlandse artiesten steeg een nummer van Di-Rect het hardst. How My Heart Was Won verhuist van van plek 1796 naar 438.

De Top 2000 is vanaf woensdag 25 december 00.00 uur te horen en duurt tot 31 december vlak voor middernacht.

De beveiliging van staatsgeheimen van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de politie was niet op orde. Daardoor kon er geheime informatie gelekt worden. Dat blijkt uit onderzoek door de Auditdienst Rijk, dat minister Van Weel van Justitie naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Vorig najaar werden twee mensen gearresteerd voor het bezitten en naar buiten brengen van staatsgeheime informatie en het doorspelen daarvan aan de Marokkaanse inlichtingendienst. Ook werd er staatsgeheime informatie aangetroffen in het thuis van een NCTV-medewerker.

Documenten

Het gaat om een man die jarenlang als tolk en analist werkte voor de NCTV en een vrouw die eerst bij de NCTV werkte en daarna bij de politie. Al eerder werd bekend dat er bij de man 928 staatsgeheime documenten waren aangetroffen.

Naar het lek werd een onderzoek ingesteld en de conclusies liegen er niet om, erkent Van Weel. Bestaande regels over het inzien van staatsgeheimen worden niet nageleefd en er wordt niet bijgehouden wie informatie print en die dus mee naar huis kan nemen.

In het rapport staat bijvoorbeeld dat er "weinig grip is op de verspreiding van staatsgeheime of vertrouwelijke informatie." Van Weel: "Het rapport trekt stevige conclusies en daar ben ik van geschrokken."

Harde schrijf

Uit het rapport wordt duidelijk dat de NCTV-medewerker ongezien geheime informatie kon printen. Ook had hij drie USB-sticks en een harde schijf om informatie op te slaan. In het rapport wordt niet gezegd wat er precies naar buiten is gekomen. Van Weel spreekt ook niet over Marokko, maar een "vreemde mogendheid".

Een van de aanbevelingen in het rapport is dat de systemen zo worden ingericht dat medewerkers alleen bij informatie kunnen die zij nodig hebben. Ook moet beter in de gaten gehouden worden wat zij precies aan het doen zijn.

Andere aanbevelingen zijn het beperken van printen, het beter beheren van usb-sticks en het regelmatig opruimen van kluizen en kasten.

Ook moet er jaarlijks een risicoanalyse gemaakt worden van de interne dreigingen voor de NCTV. De NCTV had weliswaar in het verleden risicoanalyses uitgevoerd, maar beschikte niet over een actuele inschatting van de risico's op het gebied van staatsgeheime informatie.

De NCTV heeft staatsgeheime informatie opgeslagen over onder meer cybersecurity en economische veiligheid. Ook gaat de dienst over het beveiligen van bepaalde personen, bijvoorbeeld politici. Daarnaast monitort de NCTV terroristische dreigingen vanuit binnen-en buitenland.

Vervolgonderzoek

Van Weel heeft gevraagd om aanvullend onderzoek bij de NCTV naar de opvolging van de aanbevelingen. Sinds de aanhouding van de twee medewerkers zijn er al aanpassingen gedaan. Zo wordt er nu bijgehouden wie wat print. Van Weel wil dat ook die aanpassingen onder de loep genomen worden.

Ook dat is een van de aanbevelingen van het rapport: van genomen veiligheidsmaatregelen moet regelmatig gecontroleerd worden of ze nog werken.

De gevluchte Syrische dictator Assad heeft naaste medewerkers niet op de hoogte gebracht van zijn vluchtplannen. Zelfs zijn jongste broer, generaal Maher al-Assad, hoorde er pas van nadat de dictator naar Rusland was ontkomen.

Dat blijkt uit een reconstructie die persbureau Reuters heeft gemaakt. Journalisten van het persbureau spraken met veertien getuigen die in de laatste dagen en uren in de buurt van Assad verbleven.

Transponder uit

In de loop van zaterdag werd duidelijk dat Damascus snel kon vallen. HTS-rebellen hadden Homs ingenomen en andere rebellen hadden vanuit het zuiden en oosten de buitenwijken van de hoofdstad bereikt. Het Syrische leger bood niet of nauwelijks verzet.

Uren voor zijn vlucht, vermoedelijk zaterdagavond, sprak Assad militaire commandanten toe en chefs van veiligheidsdiensten. Hij verzekerde hun dat er militaire hulp uit Rusland onderweg was. Volgens de bronnen van Reuters had hij op 28 november bij een ontmoeting met Poetin in Moskou al te horen gekregen dat hij die hulp niet zou krijgen.

De toenmalige premier Jalali had die avond Assad nog aan de telefoon: "In ons laatste gesprek zei ik hoe slecht de situatie was en dat er een grote vluchtelingenstroom op gang was gekomen van Homs naar Latakia. Dat er paniek was en horrortaferelen op straat [...] 'Morgen, morgen', dat was het laatste dat hij tegen me zei."

Voordat hij het presidentieel paleis verliet, vroeg Assad zijn media-adviseur om naar zijn huis te komen om aan een toespraak te werken. Toen ze daar aankwam, was er niemand meer. Persoonlijke eigendommen als fotoalbums waren in de haast achtergelaten, meldt onder meer middleeasteye.net.

Direct na de val van het regime werd het paleis van Assad bezocht door Syriërs:

Assad stapte in de nacht van zaterdag op zondag op een vliegtuig. Het toestel waarin hij zat vloog laag, buiten het zicht van radars. De transponder die de locatie verraadt, stond uit.

Persbureau Bloomberg schreef woensdag dat Moskou op de vlucht had aangedrongen. Moskou zou een bloedbad zoals in 2011 bij de val van de Libische dictator Kadhaffi hebben willen voorkomen. De vlucht van Assad zou door Russische geheime diensten zijn georganiseerd.

Het toestel maakte een tussenstop op de Russische luchtmachtbasis bij Latakia en vloog van daar door naar Moskou, schrijft Reuters. Assads vrouw en drie kinderen waren daar al.

Volgens drie bronnen is Assad eerst van plan geweest om met zijn gezin naar de Verenigde Arabische Emiraten te vluchten. Dat land zou dat hebben afgewezen. Het zou bang zijn geweest voor zijn reputatie als het een man zou beschermen die chemische wapens tegen opstandelingen had ingezet.

Broer

Maher al-Assad - commandant van een elite-eenheid van het Syrische leger - zou zich in veiligheid hebben kunnen brengen. Volgens Reuters stapte hij na het bekend worden van de vlucht van zijn broer in een helikopter waarmee hij naar Irak vloog. Ook hij zou zich nu in Rusland bevinden.

Voor twee neven van moeders kant zou het minder goed zijn afgelopen. Op de vlucht in een auto naar Libanon zouden ze in een hinderlaag zijn gelopen. Een van hen werd gedood, de ander raakte gewond, zeggen bronnen tegen Reuters. Niet bekend is hoe het met andere familieleden is.

De Duitse regisseur Wolfgang Becker (70) is overleden. Hij was vooral bekend van de film Good Bye, Lenin! uit 2003. In deze tragikomische film probeert een zoon voor zijn uit een coma ontwaakte moeder te verbergen dat de DDR niet meer bestaat.

Becker kwam uit het Sauerland, maar trok al vroeg naar Berlijn, waar hij zijn hele leven bleef en films maakte. Hij volgde er een opleiding aan de Deutsche Film- und Fernsehakademie, waar hij de aandacht trok met zijn eindexamenproject, de korte film Schmetterlinge (Vlinders). Daarmee won hij onder meer een Gouden Luipaard op het filmfestival van Locarno.

Voor televisie schreef hij enkele afleveringen van de populaire krimiserie Tatort. Zijn eerste lange speelfilm, Das Leben ist eine Baustelle (Het leven is een bouwplaats), leverde hem een prijs op. Ook die film speelde zich af in het Berlijn van begin jaren 90.

Grootste succes

Zijn grootste succes was aan het begin van deze eeuw Good Bye, Lenin!, met in de hoofdrol Daniel Brühl (Inglourious Basterds, Im Westen nichts Neues). Die speelt daarin een jonge man die zijn moeder wil laten geloven dat de DDR nog bestaat.

Zij is een voorbeeldige socialist en heeft de val van de Berlijnse Muur niet meegekregen doordat ze in coma lag. Vanwege een hartinfarct mag ze zich niet druk maken. Haar zoon spaart daarom kosten noch moeite om haar oude wereld intact te laten.

De film speelt met gevoelens die veel Oost-Duitsers hebben ervaren bij het einde van de DDR en werd mede daarom een groot succes in Duitsland. Ook internationaal viel de film in de smaak; Becker won onder meer de Duitse en Europese Filmprijs, en de Franse César.

Becker stond later met enkele tientallen andere prominenten uit de Duitse film- en televisiewereld aan de wieg van de Duitse Filmacademie. Hij rondde pasgeleden zijn laatste film af, Der Held vom Bahnhof Friedrichstrasse. Becker was ernstig ziek en is gisteren overleden.

Afhalen van eten en drinken in plastic wegwerpverpakkingen gaat standaard 25 cent extra kosten. Dat heeft staatssecretaris Chris Jansen van Milieu besloten na een evaluatie van de regels rondom wegwerpplastics. De regels voor het afhalen van eten en drinken moeten effectiever en duidelijker.

Sinds 1 juli vorig jaar moet er een toeslag betaald worden voor wegwerpverpakkingen met plastic bij afhalen en bezorgen. Tot nu toe mogen horecabedrijven zelf bepalen hoe hoog de toeslag is die zij rekenen. Maar dat gaat per 2026 veranderen in een vast bedrag van 25 cent per beker en 25 cent per maaltijd.

Symbolisch bedrag

Hiermee wil staatssecretaris Jansen de regels duidelijker maken voor ondernemers en consumenten. Nu komt het nog vaak voor dat ondernemers een symbolisch bedrag rekenen van 1 cent per bakje of beker. Dat mag over een jaar dus niet meer. De staatssecretaris hoopt dat door een vaste prijs mensen vaker kiezen voor een herbruikbare verpakking.

Verder worden de toeslagen voor thuisbezorgen en in plastic voorverpakte producten in de supermarkt, zoals maaltijdsalades, geschrapt, omdat daarvoor geen herbruikbare verpakking als alternatief mogelijk is. In de praktijk rekenen de supermarken daar nu al een symbolisch bedrag van 1 eurocent voor.

Overigens is de handhaving van de zogenoemde 'plastictaks' door de Inspectie Leefomgeving en Transport tijdelijk gestopt, nadat de SP een motie had ingediend tegen deze toeslag.

Geen uitzondering meer

De regels voor eten en drinken ter plaatse, bijvoorbeeld in kantoren, restaurants en onderwijsinstellingen, hebben meer succes, aldus de staatssecretaris. Daar zijn herbruikbare bekers en servies de norm. De uitzondering die nu nog mogelijk is bij een hoog inzamel- en recyclingpercentage wordt geschrapt. Alleen evenementen kunnen daar nog een beroep op doen.

De regels komen voort uit de Europese Single Use Plastic-richtlijn. Doel is om de enorme hoeveelheid plastic in het zwerfafval te verminderen door het gebruik van herbruikbare verpakkingen te stimuleren.

Elke dag gooien we in Nederland 19 miljoen plastic bekers en voedselverpakkingen weg. In 2026 moet dat 40 procent minder zijn vergeleken met 2022. Volgens Jansen lijkt het erop dat die doelstelling wordt gehaald.

Mensen, dieren en planten kunnen dodelijke infecties oplopen als wetenschappers doorgaan met het ontwikkelen van leven dat bestaat uit gespiegelde moleculen. Daarvoor waarschuwt een groep van 38 wetenschappers, waaronder Nobellaureaten, in het blad Science.

De groep pleit er daarom voor om niet langer onderzoek te doen dat is gericht op het maken van gespiegeld leven (zie kader). Gespiegelde bacteriën zouden onopgemerkt langs de verdedigingsmechanismen van planten en dieren kunnen komen en vervolgens hun ziekmakende werk kunnen doen.

Onder de bezorgde wetenschappers zijn onder meer Craig Venter, die hielp met het in kaart brengen van het eerste menselijke genoom, en George Church, pionier op het gebied van synthetische biologie. Ze hopen met hun brief, en een 299 pagina's tellend onderzoeksrapport, een bredere discussie op gang te brengen.

Opmerkelijk is dat een deel van de ondertekenaars zelf bezig is geweest met het onderzoek waar ze nu voor waarschuwen. "Hoewel we aanvankelijk sceptisch waren dat spiegelbacteriën een groot risico zouden kunnen vormen, maken we ons nu grote zorgen", schrijven ze in het artikel.

De onderzoekers vragen zich ook af of natuurlijke vijanden wel raad weten met de spiegelbacteriën, waardoor ze zich snel zouden kunnen verspreiden. Ook lijkt het onwaarschijnlijk dat ze kunnen worden bestreden met bestaande antibiotica.

"Tenzij er overtuigend bewijs komt dat spiegelleven geen buitengewone gevaren met zich meebrengt, denken we dat spiegelbacteriën en andere spiegelorganismen [...] niet moeten worden gemaakt," schrijven de onderzoekers.

Het gaat hier niet om een onmiddellijk risico: het ontwikkelen van een levensvatbare spiegelbacterie zal zelfs zonder moratorium naar verwachting nog minstens tien jaar op zich laten wachten.

De onderzoekers zijn overigens niet alleen maar pessimistisch over de mogelijkheden van spiegelleven. Ze zien ook kansen en mogelijkheden voor goede toepassingen, bijvoorbeeld als geneesmiddel. Maar die toepassingen moeten dan wel beperkt blijven, en goed worden gereguleerd.