NOS Nieuws - Algemeen

"Een grote klap", "enorme consequenties", en "falend overheidsbeleid". De stikstofuitspraak die de Raad van State gisteren deed, komt bij vrijwel alle partijen hard aan en zorgt opnieuw voor onzekerheid in het toch al problematische stikstofdossier.

Door de uitspraak wordt het zogenoemd intern salderen van stikstofuitstoot aan banden gelegd. Tot gisteren konden bedrijven die een vergunning hadden voor een bepaalde hoeveelheid stikstofuitstoot maar minder uitstoten, de overgebleven ruimte gebruiken voor iets anders dat stikstofuitstoot oplevert.

Bijvoorbeeld een bedrijf dat een vergunning heeft voor vier stallen, maar er maar drie heeft. Het bedrijf kon binnen diezelfde vergunning nog een stal neerzetten. Of de ruimte binnen de vergunning gebruiken om een oude installatie te vervangen. Voor beide gevallen heeft de Raad van State nu een stokje gestoken.

'Illegaal gemaakt'

Het besluit geldt bovendien met terugwerkende kracht, tot 2020. Bedrijven die sinds dat jaar hun activiteiten op deze manier hebben uitgebreid, horen nu dat ze daar geen vergunning voor blijken te hebben.

"Deze groep is met terugwerkende kracht illegaal gemaakt", laat boerenorganisatie Agractie in een verklaring weten. "Ze moeten nu alsnog een vergunning aanvragen en het is maar de vraag of ze die krijgen."

Ook Arno Visser, bestuursvoorzitter van Bouwend Nederland, stipt dat aan. "Het vervelende is: niemand weet hoeveel projecten geraakt worden, nergens is ooit bijgehouden waar dat salderen is toegepast. Bedrijven moeten met terugwerkende kracht gaan kijken of ze nog wel voldoen aan de regels. En zo niet, of ze een nieuwe vergunning kunnen krijgen, met alle nieuwe regels die er inmiddels zijn."

Impact op alle sectoren

Minister Wiersma van Landbouw begrijpt dat veel bedrijven en ondernemers zich zorgen maken. "De consequenties van de uitspraak zijn enorm. Dit heeft impact op woningbouw, infrastructuur, alle sectoren die natuurvergunningplichtig zijn."

Wiersma zegt dat ze eerst zorgvuldig wil gaan kijken hoe de uitspraak geïnterpreteerd moet worden, maar dat de beslissing van de Raad van State het belang van nieuw beleid onderstreept.

Er is een aanpak op stikstof in de maak; de minister zegt vandaag dat ze eind januari verwacht "een eerste aanzet van het beleid op emissiesturing" naar de Tweede Kamer te sturen.

Overgangsfase

Voor de intern salderen-kwestie heeft de Raad van State een overgangsfase ingesteld tot 1 januari 2030. Bedrijven krijgen dus vijf jaar de tijd om hun vergunningen weer op orde te krijgen.

Volgens Bouwend Nederland-voorzitter Visser wordt het "ongelooflijk ingewikkeld" om dit allemaal uit te zoeken. "Er zijn 340 gemeenten en 12 provincies waar vergunningen aangevraagd worden, en nergens wordt dit centraal bijgehouden. Bovendien hebben provincies en gemeenten de mensen niet om hiernaar te kijken. Dit leidt tot onzekerheid en vertraging."

Op een schoolfeest in Nigeria zijn 35 kinderen om het leven gekomen. De politie vermoedt dat ze onder de voet werden gelopen toen de feestorganisatie eten en cadeaus begon uit te delen. Zes mensen raakten gewond.

Het drama speelde zich af op een islamitische middelbare school in de zuidwestelijke stad Bashorun. Daar werd een festival gehouden met duizenden gasten.

De politie heeft acht mensen gearresteerd, onder wie het schoolhoofd. Het onderzoek naar de oorzaak van de verdrukking loopt nog. De Nigeriaanse president Bola Tinubu zegt dat het van belang is om te achterhalen of er sprake was van nalatigheid.

Ook roept Tinubu de lokale overheid op om er alles aan te doen om een vergelijkbaar incident in de toekomst te voorkomen. "De veiligheid van onze kinderen staat voorop", aldus de president.

Economische crisis

In het verleden zijn er vaker mensen omgekomen in Nigeria op momenten dat er gratis voedsel werd uitgedeeld. Hoewel Nigeria veel olie produceert, verkeert het land in de ergste economische crisis in twintig jaar.

Door de inflatie zijn voedsel en basisbenodigdheden voor veel Nigerianen onbetaalbaar geworden. In augustus gingen nog duizenden werkloze jongeren de straat op om te demonstreren tegen onder meer de stijgende kosten van levensonderhoud.

Vanaf morgen mogen zware voertuigen niet meer rijden over een viaduct over de A15 bij knooppunt Valburg in Gelderland. Rijkswaterstaat zegt op dit moment niet te kunnen garanderen dat het viaduct veilig genoeg is voor zwaar verkeer.

Het viaduct ligt op de Tielsestraat (N836) en gaat tussen Valburg en Herveld over de A15. Voertuigen zwaarder dan 30 ton, zoals beladen vrachtwagens, moeten vanaf morgen omrijden of worden via de aansluiting Elst of de aansluiting Andelst omgeleid. De alternatieve routes zullen worden aangegeven met borden.

Problemen in de constructie

Eerder werd al bekend dat zwaar vrachtverkeer niet meer over de A12-viaducten bij knooppunt Velperbroek, bij Arnhem, mogen rijden. Uit onderzoek bleek dat de viaducten te onveilig zijn omdat de stalen wapening in het beton sneller veroudert dan verwacht.

Ook bij het viaduct over de A15 zijn problemen in de constructie gevonden, meldt Omroep Gelderland. "Er is een fout in het ontwerp gevonden die we meer zien bij viaducten met dit type constructie", zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat tegen de omroep. "Daarnaast is er smeltwater met strooizout in de constructie gedrongen wat ook tot beschadigingen kan leiden."

Voorzorgsmaatregel

Omdat niet zeker is of het viaduct momenteel veilig genoeg is voor het gewicht van zwaar verkeer, is uit voorzorg besloten om die zware voertuigen te laten omrijden. "Er zijn voor deze brug geen gegevens bekend. Die gegevens zijn nodig om te bepalen hoe groot het probleem is en hoe we het op kunnen lossen", zegt de woordvoerder.

De komende maanden gaat Rijkswaterstaat verder onderzoek doen naar de constructie van het viaduct. "Dan kan het achteraf ook nog meevallen en mag er misschien wel weer zwaar verkeer overheen, maar voor nu nemen we deze voorzorgsmaatregel."

"Rusland is de afgelopen twee, drie jaar alleen maar veel sterker geworden." Dat citaat geeft de rode draad weer van de marathon-sessie waarmee Vladimir Poetin traditioneel de balans van het jaar opmaakt. Gedurende 4,5 uur beantwoordde de Russische president tientallen vragen van journalisten en Russen uit het hele land. Van tevoren waren bij het Kremlin meer dan twee miljoen vragen ingediend.

Poetin jongleerde als gebruikelijk met feiten en cijfers die moeten aantonen dat de Russische economie sneller groeit dan waar ook in het Westen. Volgens hem bedroeg de groei in de afgelopen twee jaar 8 procent, waar de Verenigde Staten bleven steken op 5 tot 6 procent en de Europese Unie op 1 procent. Poetin hamerde opnieuw op de historisch lage werkloosheid en stijgende lonen, al blijft de hoge inflatie voor hem 'een bron van zorg'. Over nijpende problemen als het groeiende tekort aan arbeidskrachten repte hij niet.

'Russische troepen rukken op'

Ook op het slagveld gaat het Rusland voor de wind, betoogde Poetin. Het Oekraïense leger is 'uitgeput' en de Russische troepen rukken volgens hem gestaag op en 'heroveren' dagelijks veel terrein. Dat gebeurt volgens hem zowel in de door Rusland geannexeerde delen van Oost-Oekraïne als in de Russische provincie Koersk, waar het Oekraïense leger begin augustus binnenviel.

"Het gaat daarbij niet om 100, 200 of 300 meter, onze militairen heroveren grondgebied met vierkante kilometers tegelijk, elke dag." Op een vraag van een dorpsbewoner uit Koersk over wanneer de Oekraïense troepen daar geheel zijn verdreven zegt Poetin dat hij geen datum kan noemen, maar dat dat beslist zal gebeuren.

Het succes van de Russische troepen schrijft Poetin deels toe aan de groeiende productie van de eigen defensie-industrie. "We doen dat zelfverzekerd, in een hoog tempo, wat je niet kunt zeggen over onze tegenstanders", pochte hij. Hij stelde zelfs een 'duel' voor met de inzet van raketten, waarbij Rusland een ballistische Oresjnik-raket - die onlangs is afgevuurd op de Oekraïense stad Dnipro - zou lanceren en het Westen zou proberen die te onderscheppen. Volgens Poetin is dat onmogelijk, alle westerse claims daartoe ten spijt.

Onderhandelingen

Gevraagd naar de mogelijkheid van een compromis met Kyiv herhaalde Poetin zijn mantra dat Rusland altijd bereid is tot onderhandelen, maar dat Oekraïne steeds dwarsligt. Dat de onderhandelingen in Istanbul begin 2022 mislukten is volgens hem te wijten aan de toenmalige Britse premier Boris Johnson - 'die met dat mooie kapsel' - die zei dat Oekraïne "moest doorvechten tot de laatste Oekraïner". "En dus vechten ze. Spoedig zullen er geen Oekraïners meer zijn die nog willen vechten."

Poetin heeft eerder meermaals gezegd dat Rusland bereid is tot onderhandelingen met Kyiv op basis van de Istanbul-akkoorden, "maar wel met inachtneming van de huidige realiteit". Dat komt erop neer dat Oekraïne in de optiek van het Kremlin moet instemmen met het verlies van de door Rusland geannexeerde provincies.

Bashar al-Assad

Met de aankomende Amerikaanse president Donald Trump zegt Poetin ondanks geruchten over een telefoongesprek meteen na de presidentsverkiezingen al vier jaar geen contact meer te hebben gehad, maar hij is bereid hem te ontmoeten "op ieder gewenst moment, als hij dat wil". Ook met de afgezette Syrische president Bashar al-Assad zal Poetin "beslist gaan praten". Poetin zegt Assad nog niet te hebben gezien sinds diens aankomst in Moskou.

Het Westen ziet de val van Assad als een nederlaag voor Rusland. "Ik verzeker u dat dat niet het geval is", aldus Poetin. Volgens hem mengde Rusland zich tien jaar geleden in de Syrische burgeroorlog om te voorkomen dat er een terroristische enclave zou ontstaan. Maar als de terroristen van toen nu zijn veranderd en banden aanknopen met Europa en de Verenigde Staten, "dan betekent dat dat ons doel is bereikt".

Moskou staat volgens Poetin in direct contact met de nieuwe machthebbers in Damascus en met de Syrische buurlanden. Punt van discussie zijn daarbij de Russische luchtmachtbasis Khmeimim en het marine-steunpunt in de Syrische havenstad Tartus.

Het verlies daarvan zou voor Rusland grote gevolgen hebben en de bevoorrading van operaties in Afrika drastisch bemoeilijken. Poetin stelt voor de bases te gebruiken voor de aanvoer van humanitaire hulp naar Syrië, een idee dat volgens hem in Damascus is ontvangen "met begrip en de wens dat gezamenlijk te organiseren".

Op drie snelwegtrajecten kan vanaf volgend jaar ook overdag 130 kilometer per uur worden gereden. Dat heeft minister Madlener (PVV) van Infrastructuur en Waterstaat bekendgemaakt. Het gaat om de A6 tussen Lelystad-Noord en de Ketelbrug, het grootste deel van de Afsluitdijk en de A7 tussen Winschoten en de grens met Duitsland.

Op de drie trajecten zijn geen bezwaren op het gebied van stikstof, geluid, luchtkwaliteit en verkeersveiligheid, blijkt uit onderzoek van het ministerie van Infrastructuur. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft Madlener dat de inzet is om de maximumsnelheid op de trajecten uiterlijk in het tweede kwartaal van 2025 te verhogen.

Het gaat nog maar om een beperkt aantal kilometers Nederlandse snelweg. Later wil de minister kijken of er nog andere stukken snelweg zijn waar de maximumsnelheid weer verhoogd kan worden.

Het nieuwe kabinet heeft beloofd dat de maximumsnelheid weer verhoogd zou worden waar dat kan. Maar het was al duidelijk dat het niet mogelijk zou zijn om overal weer 130 te rijden waar dat voor 2020 ook het geval was. Toen werd de maximumsnelheid verlaagd, vanwege de te hoge stikstofuitstoot.

Begin oktober kwamen vier trajecten "in beeld" waar mogelijk 130 kilometer per uur gereden kan worden. Naast de drie bovengenoemde stukken snelweg ging het ook om de A37 tussen knooppunt Holsloot en aansluiting Zwartemeer. Het onderzoek naar dat traject loopt nog en wordt naar verwachting in januari afgerond.

Met de kerstdagen in het vooruitzicht vertrekt ook de eerste stroom wintersporters richting de Alpen. Kerst is de laatste jaren niet bepaald sneeuwzeker gebleken in het gebied, hoewel het zeker op de hogere pistes vaak wel goed kwam. Wat dat betreft ziet het er voor dit jaar heel aardig uit.

Tot en met vrijdagochtend trekt een zone met eerst regen en geleidelijk steeds vaker sneeuw over de Alpen. De sneeuwgrens daalt tot ruim onder de 1000 meter. Er wordt 10 tot 30 centimeter verse sneeuw verwacht, met de meeste sneeuw in Zwitserland. Vrijdag zelf verloopt op een enkele sneeuwbui na toch meestal droog, met geregeld zon.

Reisweer

Zaterdag is het goed reisweer: het is dan vrijwel overal droog op de route naar de Alpen toe. Zondag gaat het waaien en weer flink sneeuwen, tot in de dalen. De meeste sneeuw valt aan de west- en noordkant van de Alpen. In die gebieden blijft het tot kerstavond doorsneeuwen en in Oostenrijk zelfs tot Eerste Kerstdag.

Tijdens de kerstdagen lopen de temperaturen in de skigebieden wel wat op, maar omdat het droog is en vrij helder, lijden de meeste pistes daar niet meteen onder. Al met al zijn de vooruitzichten dus heel behoorlijk.

Voorlopig geen winterweer in Nederland

In Nederland is van winterweer voorlopig geen sprake. Vrijdag is er wat zon en is het langer droog, zaterdag valt er in de middag wat regen en zondag is het ronduit buiig. De kerstdagen lijken droog te verlopen, met misschien wat zon en vrij hoge temperaturen.

De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft nieuwe stappen gezet om ervoor te zorgen dat Tata Steel zich "aan de wet gaat houden".

De milieudienst dreigt met twee boetes van in totaal bijna 27 miljoen euro, en nieuwe stappen in een procedure die uiteindelijk kan leiden tot sluiting van een van de fabrieken in IJmuiden. Het concern moet de dwangsommen betalen als het de uitstoot van schadelijke stoffen niet terugdringt.

De toezichthouder en het staalconcern zijn al langere tijd verwikkeld in een juridisch gevecht over het beperken van de uitstoot van schadelijke stoffen.

Te veel uitstoot

De omgevingsdienst heeft op basis van metingen geconcludeerd dat de twee kooksgasfabrieken de normen overschrijden. In de kooksgasfabrieken worden steenkolen op hoge temperatuur gestookt tot het kooksgas eruit komt en er kooks overblijven. Het staalconcern stelt dat de metingen niet kloppen.

Het gaat om de uitstoot van "zeer zorgwekkende stoffen", waaronder zware metalen. Volgens de toezichthouder overschrijdt het concern in de ene fabriek tot vijf keer en in de andere tot twintig keer de norm voor verschillende schadelijke stoffen. Tata Steel krijgt acht weken om maatregelen te treffen waarmee de overtredingen stoppen.

De omgevingsdienst heeft daarnaast een vervolgstap gezet in een al langer lopende procedure die ertoe kan leiden dat de vergunning voor kooksgasfabriek 2 wordt ingetrokken. De toezichthouder gaf in oktober al een eerste waarschuwing af. Het onderzoek is nu afgerond.

De toezichthouder heeft nu Tata Steel twaalf maanden gegeven om kooksgasfabriek 2 te laten voldoen aan de wettelijke eisen. Het bedrijf moet daarvoor binnen zes weken een plan van aanpak opstellen. Gebeurt dit niet, dan gaat de omgevingsdienst het intrekken van de vergunning voorbereiden.

Intrekking van de vergunning van de kooksgasfabrieken "zou een funest effect hebben op de interne processen binnen ons bedrijf", zei Tata Steel eerder. De fabrikant is dan genoodzaakt om aardgas en kooks in te kopen en dat zou "een groot nadelig effect hebben op onze financiële positie". Het bedrijf staat er financieel niet goed voor.

Vraagtekens bij metingen

Tata Steel stelt in een persbericht dat het de totstandkoming van deze beslissing pijnlijk vindt. Volgens het concern ligt het op koers om deze fabrieken te verbeteren. "Wij zijn het niet eens met de inhoud en de achterliggende reden van de aanzegging."

Daarnaast stelt het staalbedrijf vraagtekens bij de metingen die bij de fabrieken zijn uitgevoerd. "De metingen zijn op meerdere onderdelen aantoonbaar incompleet èn onjuist uitgevoerd."

Vertegenwoordigers van Duitsland, Zweden, Denemarken en Finland zijn aan boord gegaan van het Chinese vrachtschip Yi Peng 3, in het Kattegat tussen Denemarken en Zweden. De vier landen denken dat het schip verantwoordelijk is voor de vernieling van twee datakabels in de Oostzee.

Een maand geleden vielen twee ondergrondse telecomkabels uit, waaronder een bijna 1200 kilometer lange glasvezelverbinding tussen de Finse hoofdstad Helsinki en de Duitse havenstad Rostock.

De andere kabel van ruim 200 kilometer lang verbindt het Zweedse eiland Gotland en Litouwen. Inmiddels zijn beide kabels gerepareerd.

Vijf uur lang

Volgens de Deense omroep DR zijn meer dan twintig experts vandaag vijf uur aan boord geweest. "We hebben met de bemanning kunnen praten en de technologie kunnen bekijken", zei de Zweedse onderzoeksleider Jonas Beckstrand, die er verder weinig over wilde zeggen.

Eerder zei de Zweedse premier Ulf Kristersson dat Zweden duidelijkheid wil over wat er is gebeurd en verwacht dat China meewerkt.

De Yi Peng 3 kwam in het vizier omdat de Chinese bulkcarrier in de buurt van de kabels voer toen ze beschadigd raakten. Het Chinese vrachtschip vertrok half november uit de Russische haven Ust-Luga en had Port Said in Egypte als eindbestemming.

"Wij moeten blijkbaar hangen, linksom of rechtsom", verzucht Camille van Gestel tijdens de regiezitting van de strafzaak rond de mondkapjesdeal die hij samen met Sywert van Lienden en Bernd Damme met de overheid sloot. "Ik heb de indruk dat ik hier mijn onschuld moet bewijzen. Publiekelijk ben ik al lang veroordeeld. En dat gaat je niet in de koude kleren zitten."

Het woord van de zakenpartners was het emotionele moment op de eerste zittingsdag van de strafzaak bij de rechtbank Rotterdam. Voor Van Lienden betekende het veel, zei hij. "Ik kan eindelijk hardop drie woorden zeggen: ik ben onschuldig. Dat ik dit moet zeggen zou niet nodig moeten zijn. Ik heb de afgelopen jaren bitter weinig gemerkt van een onschuldpresumptie. Ik ben blij dat een onafhankelijke partij hier nu over kan oordelen."

Met een brok in de keel vertelde de voormalige opiniemaker hoe hij werd gearresteerd. "Ik werd tegen de muur gedrukt. Er waren twee mannen met pistolen die schreeuwden. Zo ver kan een valse beschuldiging dus reiken, dacht ik."

Desinformatie

Volgens hem werd hij twee nachten wakker gehouden in de cel en verhoord door mensen die zijn naam en bedrijfsnaam niet konden spellen. Justitie legde beslag op zijn bankrekeningen en huis: "Ik heb geen geld voor rechtsbijstand. Er werd een oorlogskas opgebouwd om mij civiel kapot te maken."

Met het lekken van informatie bouwde justitie volgens Van Lienden een spiegelpaleis van desinformatie op om hem en zijn zakenpartners tot kop van Jut van de coronacrisis te maken: "De juridische brij wordt elke keer groter."

Na afloop van de zitting gaf Van Lienden een korte reactie:

Tegenover het emotionele verhaal van de drie zakenpartners staat een ruim 17.000 pagina's dik strafdossier dat het Openbaar Ministerie tegen hen opbouwde. Het OM beschuldigt hen van het oplichten van uitzendbureau Randstad. Het uitzendpersoneel dat ter beschikking was gesteld aan een liefdadigheidsstichting, zou in feite hebben gewerkt bij een commercieel bedrijf waar het trio miljoenen mee verdiende.

Ook worden de drie beschuldigd van valsheid in geschrifte. Ze zouden Coolblue met opzet een vervalst kostenoverzicht hebben gestuurd, waarop de webwinkel besloot een half miljoen aan kosten voor eigen rekening te nemen. Ook een vrijwilliger deed aangifte toen hij ontdekte gratis voor het bedrijf van de drie te hebben gewerkt

En tot slot: het oplichten van de Staat door verwarring te zaaien over de liefdadigheidsstichting en hun commerciële bedrijf voor een mondkapjesdeal van 100 miljoen. "Het geld dat zij hiermee verdienden is weggesluisd naar hun persoonlijke bv's", betoogde de officier van justitie.

'Hoop te zeggen'

Hoewel de strafzaak pas later inhoudelijk wordt behandeld, trok Van Lienden al flink van leer. Over de aanklacht van Randstad wil hij "een hoop gaan zeggen", Coolblue zou per ongeluk een verkeerd opgesteld kostenplaatje hebben gekregen en volgens Van Lienden volledig zijn terugbetaald, "met rente".

De vrijwilliger noemde Van Lienden een "handelaar". Hij kondigde aan dat hij over hem verklaringen, documentatie en correspondentie zal overleggen die zullen bewijzen dat de vrijwilliger een deal wilde. "Hij wilde eerst tonnen verdienen, daarna miljoenen euro's verdienen. Maar dat vind ik niet terug in het strafdossier."

Een verzoek om de aanklacht van oplichting van de Staat van tafel te krijgen, omdat de overheid "van de hoed en de rand" zou hebben geweten, werd door de rechter afgewezen.

'100 procent belazerd'

Na de drie ondernemers vertelde de advocaat van Randstad dat de uitzender geen geld wil, maar "uit boosheid" aangifte heeft gedaan: "Veel medewerkers hebben een grote deuk in hun vertrouwen in de medemens opgelopen. Zij voelen zich 100 procent belazerd. Sommigen hebben hier nog schade van. Randstad voelt zich hiervoor verantwoordelijk."

Coolblue ging niet in op Van Liendens bewering dat het half miljoen is terugbetaald. Indirect sprak de advocaat van de webwinkel dit wel tegen, omdat Coolblue dit geld terugeist. Coolblue eist daarnaast excuus "aan alle medewerkers die zich met hart en ziel hebben ingezet."

De Stichting Hulptroepen, waar de drie ondernemers uit zijn gezet, kondigde een nieuwe aangifte aan. Die wordt gebaseerd op nieuwe feiten die uit het onderzoek naar voren komen. De goodwill van de stichting zou ook zijn misbruikt voor andere winsten. De stichting eist alles terug om de vrijwilligers te betalen en de rest aan de Stichting Long Covid te schenken.

In de oorlog tussen Israël en Hamas gaat het deze week volop over een ophanden zijnde deal over een staakt-het-vuren in Gaza, in ruil voor de vrijlating van gijzelaars. Zowel bij Israël en Hamas als bij ander betrokkenen bij de onderhandelingen klinken optimistische geluiden. Het is de vraag of een bestand ook werkelijk aanstaande is.

Hoe complex het onderhandelingsspel tussen de partijen is, bleek dinsdag nog. Persbureau Reuters schreef kort na 15.00 uur opeens dat premier Netanyahu onderweg zou zijn naar Caïro, op basis van bronnen rond de onderhandelingen. In de Egyptische hoofdstad onderhandelen de strijdende partijen indirect met elkaar, met Qatar en Egypte als bemiddelaars.

Met Netanyahu in Caïro was een deal volgens de bronnen nog slechts een kwestie van dagen. Het werd wereldwijd meteen opgepakt als groot nieuws. Maar de woordvoerder van de premier haalde er snel een streep door: Netanyahu was niet in Caïro, zei hij. En nee, hij was ook niet onderweg. Later bleek dat Netanyahu een bezoek had gebracht aan door Israël bezet gebied in Syrië.

In slakkentempo naar elkaar toe

De verwarring over het wel of niet afreizen van Netanyahu naar Caïro onderstreept hoe lastig de stand van zaken te peilen is.

Uit de laatste berichten over de gesprekken spreekt wel nog steeds optimisme. De partijen zouden, weliswaar in slakkentempo, naar elkaar toe bewegen. Arabische en ook Amerikaanse bemiddelaars werken onophoudelijk aan een raamwerk voor een deal, waarbij de verschillen tussen de partijen op onderdelen die voorheen breekpunten waren aanzienlijk kleiner lijken te zijn geworden.

Hamas zou zich bijvoorbeeld flexibeler dan in eerdere gesprekken opstellen als het gaat om een staakt-het-vuren in verschillende fasen, waarbij Israëlische militairen ook na de deal in ieder geval tijdelijk nog in de Gazastrook en de corridors tussen Gaza en Israël blijven.

Israël zou op zijn beurt bereid zijn om ook Palestijnen vrij te laten die voor ernstige misdrijven zijn veroordeeld. Zij zouden dan wel in ballingschap moeten leven, buiten Gaza. De gevangenen zouden moeten worden geruild voor gijzelaars en lichamen van overleden gijzelaars, die stapsgewijs worden vrijgelaten en -gegeven.

Giswerk

Wat in Caïro allemaal precies op tafel ligt en wat de grootste struikelblokken zijn, blijft giswerk. Dat heeft ook te maken met de vele verschillende belangen die een rol spelen, en stuk voor stuk doorslaggevend kunnen zijn.

Ook andere factoren compliceren de zaak. Zo blijft onduidelijk wat de effecten zijn van de liquidaties van de vele Hamas-kopstukken en het verzwakken van de belangrijkste bondgenoot Hezbollah op de opstelling terreurbeweging.

Bij Israël speelt de invloed van de ultrarechtse politici in het kabinet van Netanyahu een belangrijke rol. Zij willen geen deal. Een van die ministers, Smotrich, zette deze week druk op de zaak door een akkoord met Hamas als een "ernstige fout" te bestempelen. Het is de vraag hoe vatbaar Netanyahu is voor die druk, ook omdat het gevolgen zou kunnen hebben voor zijn politieke en persoonlijke toekomst.

Netanyahu heeft voor vandaag een topoverleg gepland met een aantal kabinetsleden over de onderhandelingen, schrijft The Times of Israel. Ook heeft hij volgens de krant het aantal mensen dat betrokken is bij de onderhandelingen verminderd. Zo wordt de kans kleiner dat een van zijn ultrarechtse ministers een deal vooraf al torpedeert, aldus The Times of Israel.

Bij dit alles komt nog dat Donald Trump vanaf 20 januari president is. De Israëlische nieuwszender Channel 12 stelt op basis van bronnen dat er na gesprekken met gezanten van Trump zorgen zijn over het inzicht van die gezanten in de complexiteit van de materie.

Het zou de noodzaak om een deal onder Biden nog voor elkaar te krijgen vergroten.

Oorlog gaat door

Of en wanneer die deal er komt, blijft onduidelijk. Het Duitse persbureau DPA schreef vandaag op basis van Egyptische bronnen dat er mogelijk binnen tien dagen een akkoord is. The Jerusalem Post heeft het over de "komende weken".

Ondertussen gaan ook tijdens de gesprekken de bombardementen in Gaza volop door en blijft de humanitaire situatie erbarmelijk.

Dat er na een maandenlange stilte überhaupt uitvoerig gesproken wordt over een staakt-het-vuren is daarom voor inwoners van Gaza voorlopig misschien wel het beste nieuws.

Het gedigitaliseerde deel van het oorlogsarchief wordt toch in beperkte vorm toegankelijk. Minister Bruins heeft besloten een tijdelijke voorziening in te stellen.

Vorige maand had de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) hem gewaarschuwd tegen het online openstellen van het archief. Volgens de toezichthouder kan het leiden tot privacyschending van mensen die nog leven.

Samen met de toezichthouder is een tijdelijke voorziening opgesteld. Daardoor mogen onderzoekers en nabestaanden het digitale archief raadplegen in de studieruimte van het Nationaal Archief in Den Haag. Raadpleging buiten de studieruimte is niet toegestaan, en mensen die geen goede reden hebben om gegevens in te zien, krijgen helemaal geen toestemming.

Naar verwachting kan dit in het eerste kwartaal van volgend jaar. "Dit oorlogsarchief is van onschatbare waarde voor historisch onderzoek, het levend houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, en voor nabestaanden die op zoek zijn naar informatie", zei Bruins over het oorlogsarchief.

Collaboratie-archief

Per 2 januari zouden ruim 300.000 dossiers voor iedereen in te zien zijn via www.oorlogvoorderechter.nl. Dat betekent dat gegevens van honderdduizenden Nederlanders die in de Tweede Wereldoorlog met de bezetter hebben gecollaboreerd of daarvan werden verdacht, openbaar zouden worden.

Sommige nabestaanden zaten er niet op te wachten dat verhalen van hun familie op straat komen te liggen. En nabestaanden van slachtoffers waren bang dat geheelde wonden weer open zouden gaan.

Na overleg met de AP is de tijdelijke voorziening tot stand gekomen. Het aantal plekken in de studieruimte van het Nationaal Archief is beperkt. Mensen die de gegevens willen inzien, moeten vooraf toestemming vragen, en kopiëren is niet toegestaan.

Dezelfde voorwaarden gelden voor het papieren archief. "Deze oplossing is verre van ideaal, maar ik vind het belangrijk om verbeterde toegankelijkheid te bieden aan met name nabestaanden van slachtoffers en onderzoekers", aldus Bruins.

Minister Faber van Asiel vindt het te vroeg om al conclusies te trekken over de grenscontroles die tien dagen geleden zijn begonnen. Op de controles komt flinke kritiek van organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn. Onder meer de Nederlandse Politiebond (NPB), de Marechausseevereniging en de Europese vakbondskoepel voor politie, grenspolitie en militaire politie (EU.Pol.) vinden dat de controles niet werken .

Faber stelde de controles in om illegale migranten tegen te houden. Volgens de bonden is dat maar beperkt mogelijk, vooral door een tekort aan personeel om het goed te doen. Ook noemen ze de controles "minder effectief" dan de gewone controles en denken ze dat de surveillances die wel effect hebben er negatief door beïnvloed worden.

Faber vindt het voor zulke conclusies te vroeg, zei ze in een debat in de Tweede Kamer. Ook voelt ze er niets voor om al in januari de eerste cijfers van de grenscontroles met de Kamer te delen, zoals de Kamer graag wil. Ze denkt eerder dat het maart wordt. "We gaan over enige tijd evalueren, het is nu nog een te korte tijdspanne".

Te weinig personeel

Hoofdbestuurder Koen Simmers van de NPB en EU.Pol zei vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal dat de zogeheten zwaardere controles alleen gaan werken als er veel meer mensen en middelen beschikbaar zijn dan nu het geval is. Voorheen werkte de marechaussee volgens hem vooral informatie-gestuurd, "nu dat veranderd is haal je juist mensen bij die operaties weg". Zwaardere controles zijn volgens hem met de huidige capaciteit helemaal niet haalbaar.

Faber spreekt tegen dat de controles de andere taken van de marechaussee beïnvloeden. "Ik heb begrepen dat er verenigingen zijn die dat zeggen, maar die vertegenwoordigen niet de marechaussee als geheel. De marechaussee staat bekend als efficiënt, ik ga er niet in mee dat ze hun taken niet kunnen uitvoeren."

In het debat noemde JA-21 Kamerlid Eerdmans de antwoorden van Faber "weinig overtuigend". Volgens Eerdmans was Faber "trots op de foto gegaan als er in de eerste dagen vijftig tot honderd mensen bij de grens waren tegengehouden".

Duitse wetenschappers hebben een algoritme ontwikkeld dat in staat is om het verschil te 'ruiken' tussen Schotse en Amerikaanse whisky. De kunstmatige intelligentie was zelfs beter in het herkennen van aromastoffen dan een panel van elf menselijke experts, schrijven de onderzoekers in het wetenschappelijke blad Communications Chemistry. Twee geurvoorspellingsalgoritmen, OWSum en CNN genaamd, kreeg zestien whisky's voorgezet, negen Schotse en zeven Amerikaanse. De AI wist het onderscheid in meer dan 90 procent van de gevallen juist te maken, en bovendien de belangrijkste noten in de verschillende whisky's vast te stellen. In de Amerikaanse whisky's was caramel het meest karakteristieke geurelement, in de Schotse zaten vaker appelachtige en rookachtige elementen. OWSum stelde de vijf meest specifieke noten van elke whisky beter vast dan de menselijke experts.

Hoewel slechts zestien whisky's onder de loep zijn genomen, denken de onderzoekers dat hun methode relatief eenvoudig kan worden opgeschaald. "Ons model kan ook worden gebruikt met onbekende samples", zegt hoofdonderzoeker Andreas Grasskamp van het Fraunhofer Institute for Proces Engineering and Packaging in het Duitse Freising.

De onderzoekers hoeden zich ervoor om de AI nu al een superieure whisky-kenner te noemen. "We claimen nog niet dat het algoritme de gevoeligheid en accuratesse van de menselijke neus in alle opzichten overtreft", aldus Grasskamp.

Wijn en bier

In theorie moet het mogelijk zijn om met deze methode alle drank en voeding te analyseren die een uitgesproken aroma hebben, denkt Grasskamp. Wijn is een voor de hand liggende kandidaat. "De uitdaging zit in de details. De vraag is of het wijn-aroma uitgesproken genoeg is voor de AI." AI wordt overigens al gebruikt om het aroma en de smaak van wijn en bier te analyseren. Het Nederlandse bedrijf Meron bijvoorbeeld zet algoritmes in om de smaak van de honderdduizenden wijnen in zijn assortiment te analyseren.

Personalisering en verbetering

Zelfs het aanpassen van de smaak van drank op basis van algoritmen is niet langer toekomstmuziek. Belgische wetenschappers verbeterden eerder dit jaar al de smaak van twee biertjes. Ook voor whisky kan dat mogelijk worden. "Als je de moleculen kent die voor het aroma zorgen, dan kun je onderzoeken wat er gebeurt als je de concentratie van deze moleculen verandert", denkt Grasskamp. Hij sluit ook de personalisering van whisky niet uit, door bepaalde moleculen te vervangen. "Maar daarvoor zijn meer onderzoek en data nodig". Ook zou de techniek kunnen worden gebruikt om te kijken of een drank wel voldoet aan wat het label belooft. "Namaakproducten worden steeds beter vervalst. Afhankelijk van de kwaliteit zou het mogelijk moeten zijn om ze te herkennen op basis van een analyse van de geurstoffen".

Claude gaat in 2025 voor Nederland naar het Eurovisie Songfestival in het Zwitserse Basel.

De 21-jarige zanger is bekend van hits als Ladada (Mon Dernier Mot), Layla en Écoutez-moi. De teksten van zijn nummers zijn een combinatie van Nederlands en Frans.

De artiest, die op zijn 13e uit Congo vluchtte, zegt dat hij vereerd is om straks namens Nederland op het podium te staan. "Ik heb er heel veel zin in en kan niet wachten om Europa het nummer te laten horen."

Het Eurovisie Songfestival vindt plaats op 13, 15 en 17 mei in Basel in Zwitserland.

'Hitgevoelige song'

Claude werd gekozen uit 331 inzendingen, waaronder enkele van grote namen uit de muziekindustrie, zoals Anouk, Douwe Bob en Gerard Joling.

"Als selectiecommissie hebben we dit jaar gekozen voor een betekenisvolle, verbindende en hitgevoelige song met internationale uitstraling die moeiteloos de harten van jonge én oude songfestivalkijkers kan veroveren", aldus de selectiecommissie, die bestond uit Cornald Maas, Jacqueline Govaert, Sander Lantinga, Hila Noorzai, Carolien Borgers en Jaap Reesema.

Met welk liedje Claude zal deelnemen, wordt naar verwachting in maart bekendgemaakt.

Congo

De uit de Democratische Republiek Congo afkomstige Claude Kiambe vluchtte op 13-jarige leeftijd met zijn moeder en broers en zussen naar Nederland, waar hij voor het eerst kennismaakte met Eurovisie Songfestival.

Na het winnen van een talentenjacht en deelname aan The Voice Kids brak hij in 2022 door met zijn debuutsingle Ladada (Mon Dernier Mot). De Franse versie van het nummer deed het goed in meer dan 15 landen. In Italië bereikte hij er de top-10 mee.

Afgelopen seizoen was hij een van de deelnemers van het populaire programma Beste Zangers. Dit jaar kwam zijn debuutalbum Parler Français uit en was hij een van de Ambassadeurs van de Vrijheid.

Claude treedt ook op op de eerstvolgende editie van Pinkpop.

Gedragscode

Lange tijd was niet duidelijk of AVROTROS wel een deelnemer zou sturen naar de komende editie van het muziekevenement. De omroep twijfelde daarover na de diskwalificatie van Joost Klein op de finaledag van het Songfestival van dit jaar in Malmö.

Pas in oktober, na gesprekken met de EBU, besloot de AVRTROS weer mee te doen. De EBU zegt de nodige veranderingen te hebben doorgevoerd. Zo komt er een gedragscode, een vaste begeleider voor artiesten en mag niet meer gefilmd worden in de artiestenzones achter de schermen.

Klein kreeg van AVROTROS de gelegenheid om zich in Basel revancheren, maar dat aanbod heeft hij afgeslagen.

Twee agenten zijn vrijgesproken van mishandeling tijdens een coronaprotest, ruim drie jaar geleden. De mannen gebruikten geweld bij de aanhouding van een demonstrant, maar volgens de rechter was dat rechtmatig.

Op het Malieveld in Den Haag kwamen demonstranten op 14 maart 2021 samen om hun onvrede te uiten over de coronamaatregelen. Ook voor demonstraties gold dat slechts een maximum aantal mensen mocht samenkomen.

Toen dat aantal werd overschreden, gaf de burgemeester van Den Haag een noodbevel om de demonstratie te beëindigen. De sfeer sloeg snel om. In plaats van dat demonstranten vertrokken, kwamen er alleen maar meer mensen naar het Malieveld. Er werd onder meer met stenen en vuurwerk naar agenten gegooid.

Startkabel

De ME en hondengeleiders kwamen in actie toen waarschuwingen van de politie niets opleverden. Een van de demonstranten die weigerden weg te gaan, gooide een startkabel naar een agent en rende op hem af.

Een hondengeleider zag dat gebeuren en greep in. De demonstrant kreeg een politiehond boven op zich en verzette zich door de bek en de oren van de hond vast te pakken en de kop heen en weer te bewegen.

De hondengeleider sloeg de man een paar keer met zijn wapenstok, net als de ME'er die de hondengeleider te hulp schoot. Omdat de man zich bleef verzetten, liet de hondengeleider de hond in zijn been bijten en werd hij nog een paar keer met de wapenstok geslagen.

Een omstander maakte beelden van het voorval:

De rechtbank zegt zich te realiseren dat de aanhouding voor de demonstrant heftig was, maar benadrukt dat hij de mogelijkheid had om weg te gaan. Volgens de rechtbank zocht hij in plaats daarvan de confrontatie en gebruikte hij geweld tegen de politie.

Het Openbaar Ministerie had een taakstraf van twintig uur geëist tegen de hondengeleider. Volgens het OM was de ME'er ook schuldig, maar hoefde hij geen straf te krijgen omdat hij reageerde op een situatie die door een collega was veroorzaakt.

President Biden heeft in de nadagen van zijn presidentschap een ambitieus nieuw klimaatdoel gesteld. De Verenigde Staten moeten per 2035 tussen de 61 en 66 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 2005. Met minder dan een maand te gaan voordat Biden het stokje overdraagt aan aankomend president Trump, is het wel de vraag wat hiervan terecht gaat komen.

"Ik ben trots dat mijn regering de meest gedurfde klimaatagenda uitvoert in de Amerikaanse geschiedenis", vertelde Biden over zijn nieuwe klimaatdoel. "Om het voor elkaar te krijgen, stellen we ambitieuze doelen." Hij wil onder meer de hoeveelheid windenergie op zee flink opvoeren. Ook wil hij dat er 35 procent minder methaan wordt uitgestoten.

Biden verwacht dat zijn klimaatplannen vele duizenden banen opleveren, en ook meer betaalbare energie, schonere lucht en een gezonder milieu. "Samen zullen we deze existentiële dreiging omvormen tot een kans die je als land maar één keer per generatie krijgt", zei Biden, doelend op de economische kansen die de energietransitie ook biedt. "Ik weet dat we dit kunnen."

Impact van Trump

Het nieuwe klimaatdoel komt niet op een onverwacht moment: in het Parijsakkoord hebben landen in 2015 afgesproken dat ze uiterlijk komende februari nieuwe aangescherpte klimaatdoelen presenteren, dus rond deze tijd worden wel meer nationale klimaatdoelen verwacht. Wel werd met spanning uitgekeken naar het Amerikaanse doel, omdat Bidens opvolger Trump de klimaatambities van Biden bepaald niet deelt.

Team-Trump heeft niet gereageerd, maar tijdens Trumps vorige presidentschap stapte de VS uit het klimaatakkoord van Parijs. Ook voor Trumps komende termijn wordt dit verwacht. Verder belooft Trump veel van Bidens klimaatbeleid ongedaan te maken en hebben hij en zijn bondgenoten zich uitgesproken voor het uitbreiden van de productie van fossiele brandstoffen, de grootste bron van door de mens veroorzaakte klimaatverandering.

Eerder doel buiten bereik

Trumps presidentschap kan een stok in het wiel steken bij de uitvoering van Bidens klimaatdoelen, maar diens ambities en de werkelijkheid liepen al uit de pas. Biden bepaalde in 2021 dat de VS per 2030 tussen de 50 en 52 procent minder broeikasgassen moet uitstoten dan in 2005. Ook vóór Trumps overwinning waren er grote twijfels over de haalbaarheid van dat doel: 37 procent reductie werd waarschijnlijker geacht.

De Democratische klimaatgezant Podesta benadrukt dat klimaatbeleid door meer factoren wordt bepaald dan alleen de bewoner van het Witte Huis. "Klimaatleiderschap vindt op de grond plaats, in onze steden en staten; van Phoenix tot Pittsburgh, van Boise tot Baltimore", zei hij. "De Biden-Harris-regering mag op het punt van vertrekken staan, maar we geloven in Amerika's vermogen om dit nieuwe klimaatdoel te steunen."

Europa heeft in 2023 ruim 43 miljard euro opgehaald met het verkopen van rechten waarmee bedrijven CO2 mogen uitstoten. 1,3 miljard euro daarvan kwam ten goede aan Nederland, blijkt uit cijfers van het Europees Milieuagentschap.

De cijfers gaan over het eerste jaar dat landen dit geld moeten uitgeven aan klimaatprojecten. Voordien werd het alleen aangemoedigd, maar was het niet verplicht. Waar Nederland het precies aan uitgeeft is lastig te volgen, omdat het geld niet geoormerkt is.

In 2017 bedroegen de Europese inkomsten uit CO2-rechten nog fors minder: 5 miljard euro. Omdat de CO2-prijs sindsdien is gestegen, nemen de inkomsten toe. Het Europees Milieuagentschap verwacht dat dit in toekomst alleen nog maar meer zal worden.

Helft van de uitstoot in de EU

Europese lidstaten verdienen dus sinds een paar jaar goed aan dit emissiehandelssysteem (ETS), dat al bestaat sinds 2005. Het is bedacht om bedrijven die veel uitstoten te stimuleren om te verduurzamen en daarmee hun CO2-uitstoot naar beneden te brengen, want uitstoten kost geld. Ongeveer 10.000 bedrijven (die dus veel uitstoten) in 30 landen moeten deze rechten kopen. Samen zijn zij verantwoordelijk voor ongeveer de helft van alle CO2-uitstoot in de EU.

Van die ruim 43 miljard euro, gaat 33 miljard euro direct naar de lidstaten. De rest gaat naar Europese fondsen waar bijvoorbeeld innovatieprojecten uit gefinancierd kunnen worden. Zo werd onlangs bekend dat er miljarden gaan naar de ontwikkeling van batterijen voor elektrische voertuigen en de productie van hernieuwbare waterstof.

Hieronder is te zien waar de Europese lidstaten hun geld in 2023 aan toekenden, vooral aan binnenlandse projecten dus. Twee derde van die uitgaven aan binnenlandse projecten ging naar energie, openbaar vervoer en mobiliteit. Uitgaven aan internationale projecten, bijvoorbeeld in de vorm van ontwikkelingssamenwerking, blijven ver achter: zo'n 100 tot 200 miljoen euro per jaar.

Na Duitsland, Polen, Italië, Spanje en Frankrijk, krijgt Nederland de meeste inkomsten uit deze CO2-markt. Duitsland heeft met de veiling 7,6 miljard euro opgehaald.

Uitgaven van Nederland onduidelijk

Het ministerie van Financiën kan niet zeggen waar Nederland dit geld precies aan uitgeeft. Een woordvoerder: "Volgens Nederlandse begrotingsregels worden inkomsten en uitgaven van elkaar gescheiden. Dat betekent dat ontvangsten, zoals van die van de CO2-rechten, in de regel niet worden geoormerkt voor bepaalde uitgaven."

Het geld is dus niet te volgen, maar Nederland moet wel precies even veel uitgeven als het binnenkrijgt. Dus Nederland moet minimaal die 1,3 miljard euro uitgeven, al mag het ook uit een ander potje komen. Het ministerie laat weten dat in 2023 het meeste verduurzamingsgeld is gegaan naar een subsidiepot om woningen te verduurzamen.

Minister Faber van Asiel en Migratie moet voorlopig ook na 1 januari opvang bieden aan 22 uitgeprocedeerde asielzoekers die nu in Rotterdam verblijven. Dat heeft de rechter bepaald.

Volgens de rechter wegen de belangen van de asielzoekers zwaarder dan die van de minister. "Doorslaggevend is hierbij geweest dat de mensen om wie het gaat anders mogelijk op straat belanden, terwijl een behoorlijk deel van hen psychisch of fysiek (zeer) kwetsbaar is en niet duidelijk is of er ergens anders onderdak voor de vreemdelingen beschikbaar is."

Faber zegt dat ze het rechterlijk besluit "natuurlijk" moet respecteren. "Zo gaat dat in dit land." Volgens haar is ze niet teruggefloten door de rechter, maar gaat het om iets tijdelijks.

Bed-bad-brood

De uitgeprocedeerde vreemdelingen verblijven op dit moment in de Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen (LVV) in Rotterdam, waar ze onderdak en voedsel krijgen en ze zich kunnen wassen. Dit wordt ook wel de bed-bad-brood-regeling genoemd. Ze worden opgevangen om te voorkomen dat ze op straat zwerven en overlast veroorzaken.

Minister Faber maakte in september bekend dat ze de Rijksbijdrage voor de regeling volgend jaar stopt. De minister gaf als uitleg dat ze wil inzetten op "terugkeer, in plaats van gesubsidieerde opvang". Groningen en Amsterdam kondigden daarop aan door te gaan met de regeling en die zelf te financieren.

Rotterdam zei in oktober komend jaar wel te stoppen met de opvangregeling. Dat betekende dat de 45 mensen die daar verblijven er niet meer terecht zouden kunnen. 22 mensen hadden bezwaar gemaakt tegen dat besluit. Zij willen ook na die datum bij de LVV blijven en vroegen de voorzieningenrechter in een spoedprocedure om de minister te verplichten de opvang voort te zetten.

Ook spoedprocedure Utrecht

De minister is niet verplicht om het vervolg van de opvang in de huidige locatie aan te bieden. Behalve in Rotterdam, Groningen en Amsterdam kunnen uitgeprocedeerde asielzoekers ook terecht in Utrecht en Eindhoven.

De rechtbank Midden-Nederland boog zich gisteren over een andere spoedprocedure, van honderd mensen die bed-bad-brood krijgen in Utrecht. De rechter moet in die zaak nog uitspraak doen.

De Duitse Bondsdag heeft een pakket maatregelen aangenomen om de rechtsstaat te beschermen tegen 'vijanden van de democratie'. De maatregelen moeten de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht waarborgen. Hoewel de plannen niet specifiek zijn gericht op de AfD, is duidelijk dat het om de radicaal-rechtse partij gaat. Die keerde zich dan ook tegen de wetswijziging.

"Wanneer autocraten aan de macht komen, is de rechterlijke macht vaak het eerste doelwit", zei minister Faeser van Binnenlandse Zaken (SPD) vanochtend. Zulke 'sabotage van binnenuit' moet worden voorkomen. Er is nadrukkelijk gekeken naar Polen en Hongarije, waar met politieke meerderheden de rechterlijke macht onder politieke controle werd gesteld.

Een belangrijk deel van de maatregelen is gericht op het Grondwettelijk Hof. Het Hof in Karlsruhe kan wetten intrekken als ze in strijd zijn met de grondwet. Maar over het Hof zelf waren tot nu toe relatief weinig regels vastgelegd.

Benoemingen blokkeren

De 'Karlsruhe'-rechters worden gekozen door zowel de Bondsdag als de Bondsraad (vergelijkbaar met de Eerste Kamer in Nederland) met een twee derde meerderheid. De vrees is dat radicale partijen een derde van de zetels in de Bondsdag behalen en vervolgens die benoemingen kunnen blokkeren. Daar is nu wat op bedacht: als dat gebeurt, wordt de benoeming gedaan door de Bondsraad.

Dat klinkt technisch, maar er is volgens veel politici en juridische experts een acuut gevaar voor de Duitse democratie. In drie Oost-Duitse deelstaten won de AfD dit jaar een derde van de stemmen, de Sperrminorität. In Brandenburg heeft de partij al aangekondigd benoemingen van rechters op deelstaatniveau te blokkeren, als ze de rechter 'niet gekwalificeerd' vindt.

De AfD ziet de hoogste rechters als partijdig, omdat ze gekozen zijn door een 'partijkartel' waar de radicaal-rechtse partij buiten wordt gehouden. Dat weerspreken de andere partijen. De rechters zijn onpartijdig en oordelen vaak tegen de wens in van de politiek, benadrukken zij.

Poolse trucs

In de grondwet stond ook nog weinig over de samenstelling van het Hof, bijvoorbeeld over het aantal leden, de leeftijdsgrens en het aantal termijnen dat een rechter mag dienen. Dat bood ruimte voor een autocratische regering om simpelweg de spelregels aan te passen, bijvoorbeeld door de pensioenleeftijd van rechters te verlagen, om zo de rechtbank te kunnen vervangen. Ook dat is verholpen.

Zo zijn allerlei 'trucs' die in Polen, Hongarije en Israël met de rechtstaat zijn uitgehaald onderzocht, om te voorkomen dat eenzelfde scenario in Duitsland zich kan ontrollen. "Midden- en Oost-Europa heeft veel van ons geleerd, maar wij leren nu ook van hen", zei toenmalige justitieminister Buschmann (FDP) daarover.

Het aanpassen van het Grondwettelijk Hof wordt nu zo goed als onmogelijk. Ook het toevoegen van een nieuwe rechterlijke instantie aan het Grondwettelijk Hof, zoals de beruchte tuchtkamer in Polen, kan alleen nog maar met een twee derde meerderheid.

Het is vrijwel uitgesloten dat de populistische partijen AfD en het linkse BSW bij de Bondsdagverkiezingen op 23 februari de meerderheid halen. Een derde van de stemmen, de Sperrminorität, is echter wel voorstelbaar.

De maatregelen zijn bovendien preventief en richten zich op de lange termijn, wanneer een antidemocratische partij misschien groter wordt. Die zorgen wordt serieus genomen; juist Duitsland weet uit haar geschiedenis hoe snel de democratie de nek kan worden omgedraaid.

Bijna 70 procent van de Duitsers zegt zich nu zorgen te maken over de toekomst van de democratie.

Haast geboden

Aan deze grondwetswijzigingen is lang gewerkt, door een brede coalitie van links tot rechts. Met de goedkeuring is haast geboden, vanwege de vervroegde verkiezingen op 23 februari. Nu hebben de democratische partijen nog de benodigde twee derde meerderheid voor deze grondwetswijzingen, maar volgend jaar mogelijk niet meer.

Hoewel in Duitsland de verkiezingscampagne in volle gang is, klonk er vandaag in de Bondsdag juist opvallende eensgezindheid bij alle voorstemmers: CDU/CSU, SPD, de Groenen, FDP en die Linke. "Dat wij juist nu hier samen staan, laat zien hoe belangrijk de democratische partijen de democratie vinden", aldus FDP'er Buschmann.

Subtropisch zwemparadijs Mosaqua in Gulpen gaat aan het eind van de kerstvakantie definitief dicht. Mosaqua trekt ruim 200.000 bezoekers per jaar en is veruit het grootste zwembad in Zuid-Limburg, maar de gemeente wil het financieel niet langer steunen.

"We kwamen met een businessplan, er was politiek gezien zelfs tot in Den Haag aandacht, we vonden een investeerder. Maar de gemeente wilde echt niet mee. Dat is heel zuur", zegt directeur Bertil Kaanen bij L1Nieuws. "We hebben geen kans gehad."

De geschiedenis van Mosaqua leest als een succesverhaal. Meteen na de opening in 1992 trok het bad al zo'n 250.000 bezoekers per jaar, waaronder duizenden diplomazwemmers. Zelfs tijdens de pandemie bleef het subtropisch zwemparadijs drukbezocht.

Dit jaar merkte Kaanen voor het eerst dat zijn zwembad gevaar liep. De gemeente Gulpen-Wittem sprak over "hoge operationele kosten" en "het significante onderhoud dat de komende jaren vereist is". Kortgezegd: de gemeente vond het zwembad te duur om te subsidiëren - zeker voor een gemeente die te maken heeft met krimp van de bevolking, ontgroening en vergrijzing.

Op 4 november, in de vierde opeenvolgende vergadering over het subtropisch zwemparadijs, besloot de gemeenteraad om geen gemeenschapsgeld meer in Mosaqua te stoppen. Het was 'close': 8 gemeenteraadsleden stemden voor, 7 tegen.

De helft van elk kaartje

De facto was daarmee het lot van het zwembad bezegeld, want zonder geld van de gemeente kan Mosaqua geen dag meer door. Naar verluidt draagt de gemeente nu aan elk kaartje ongeveer de helft bij.

Directeur Kaanen en zijn team waren nog niet overtuigd van de noodzaak tot sluiting Ze stelden dat de gemeente zich had gebaseerd op haalbaarheidsonderzoeken waarvan de uitkomst bij voorbaat vast stond. Ze wezen op de politieke lobby, tot in de Tweede Kamer toe: verschillende Kamerleden vroegen zich af waar kinderen in Zuid-Limburg diploma kunnen zwemmen als Mosaqua sluit.

Kind en zwembadwater

Ook vakbond FNV protesteerde. "Dat de gemeente Gulpen-Wittem niet voor alle kosten wil opdraaien, is nog te begrijpen. Maar dat ze daarmee het kind én het zwembadwater weggooit niet", schreef FNV-bestuurder Ingrid Koppelman aan de gemeenteraad. "Het is moeilijk uit te leggen dat u niet meer wilt investeren in de mensen uit de gemeente: opa's en oma's, schoolgaande kinderen, (aanstaande) moeders, verenigingen, moslima's. Investeren, simpelweg door te behouden wat u al heeft."

In de brief wees de FNV-bestuurder ook op het verdwijnen van 25 voltijdsbanen bij sluiting van het zwembad.

Gevecht met aandeelhouder

"Je vecht lange tijd met heel veel mensen om sluiting te voorkomen", vat directeur Kaanen de strijd met de gemeente nu samen. "Maar je hebt het gevoel dat het een gevecht is met je eigen aandeelhouder. Geen enkele mogelijkheid kwam op tafel. We introduceerden een investeerder die niet eens om tafel kon met de gemeente."

Bewindvoerder Marijke Schmitz heeft gisteren het faillissement aangevraagd. "Daarmee valt het doek voor Mosaqua, hetgeen Bestuur en Raad van Commissarissen, maar ook de werknemers ten zeerste betreuren", schrijft zij.

Activiteiten zoals diplomazwemmen of kinderfeestjes kunnen doorgaan tot en met zondag 5 januari, de laatste dag van de kerstvakantie. Een baantje zwemmen, zoals ook Kaanen zelf graag doet, kan ook nog tot die tijd.

Doorstart onmogelijk

Zoals een bewindvoerder altijd doet, houdt Schmitz een kleine slag om de arm voor de mogelijkheid als er op "zeer korte termijn" een oplossing komt. Maar een doorstart acht zij vrijwel onmogelijk omdat de gemeente Gulpen-Wittem al heeft besloten het zwembad komende zomer te slopen.