NOS Nieuws - Algemeen

NOC*NSF stopt met het topsport- en opleidingsprogramma voor turners in de Maaspoort in Den Bosch. De turners, ook de tienertalenten, moeten naar een andere locatie. Genoemd worden Rotterdam, Hoofddorp of Heerenveen.

"Het is maar bij ons neergegooid en wij moeten maar kijken wat we ermee doen", reageert olympisch turner Jermain Grünberg (24). "Ze zijn met heel veel problemen gekomen, maar met weinig oplossingen."

Tilburger Grünberg traint al van jongs af aan in de Maaspoort en beschouwt de hal als een tweede huis. "Maar over een half jaar zou ik hier niet meer verder kunnen. Dat zou heel vervelend zijn. Ons leven gaat erdoor veranderen", zegt hij tegen de lokale omroep DTV Nieuws.

Sportkoepel NOC*NSF zegt voor verhuizing van het topsport- en opleidingsprogramma te hebben gekozen vanwege "het rendement van de Bossche locatie in de afgelopen jaren op sportief gebied". Ook lopen er op andere locaties in Nederland nog financiële verplichtingen waar de sportkoepel niet zomaar onderuit zou kunnen.

Onlogische keuze

Remco Boer, directeur van turnbond KNGU, laat weten dat de bond pas laat op de hoogte is gebracht van het besluit om te vertrekken uit Den Bosch. "Geografisch gezien lijkt het een onlogische keuze", zegt hij bij Omroep Brabant.

Minder diplomatiek is de reactie van de vader van de 12-jarige Stijn van Gaalen. Hij wijst erop dat zijn zoon, een tienertalent, vrijwel elke dag heen en weer reist vanuit Zuid-Limburg.

De jongen gaat naar een middelbare school in Rosmalen, vlak bij Den Bosch, om na schooltijd te kunnen trainen in de Maaspoort. "Het is echt een besluit dat als donderslag bij heldere hemel over ons uit is gestort", zegt Stijns vader.

Afstanden onhaalbaar

Ook de moeder van de 11-jarige Hylke de Rouw is boos. Hylke zit nog op de basisschool, maar traint nu drie keer per week mee met de talenten in Den Bosch, in de hoop volgend jaar te worden toegelaten tot het officiële talentenprogramma. Zijn moeder: "De afstanden naar de andere locaties zijn onhaalbaar, zeker in combinatie met school en 20 tot 24 uur trainen per week."

De gemeente Den Bosch zegt "onaangenaam verrast" te zijn door het besluit van NOC*NSF. "Het wijkt ook af van de berichten die we tot dan toe hadden ontvangen over de toekomst van het topsportprogramma. De turnbond had eerder aangegeven het in Den Bosch te willen houden. Ze wilden het zelfs uitbouwen", stelt wethouder Marianne van der Sloot (CDA). Maar in die wens van de KNGU gaat NOC*NSF dus niet mee.

Sprankje hoop

Voor jonge turners als Stijn en Hylke is er nog een sprankje hoop. De KNGU wil proberen om talentontwikkeling in de regio te behouden. "De ondersteuning vanuit NOC*NSF valt in belangrijke mate weg, maar samen met de clubs willen we zoeken naar de mogelijkheden voor een vervolg", aldus KNGU-directeur Boer.

NOC*NSF benadrukt dat er voor de topsporters in het programma een afbouwregeling zal zijn, zodat zij bijvoorbeeld het schooljaar kunnen afmaken of herplaatst kunnen worden.

Uitvaartondernemer Mijndert Rebel uit Huizen bezorgt de rouwpost sinds afgelopen zomer zelf. Uit onvrede over PostNL heeft hij zijn eigen 'bezorgdienst' opgericht die de rouwkaarten op de fiets rondbrengt.

"PostNL haalt misschien hun target van 95 procent, maar dat betekent dat bij elke 100 kaarten vijf mensen de kaart niet op tijd hebben en de uitvaart missen", zegt de uitvaartondernemer bij NH Nieuws. "Dat kan natuurlijk niet."

Rebel zegt zich al langer te ergeren omdat rouwkaarten te laat, verkeerd of helemaal niet bezorgd worden. Afgelopen zomer zag hij de problemen toenemen. "In eerste instantie hoorden we af en toe signalen dat er een enkele kaart niet was aangekomen. Maar deze zomer raakte ineens een hele set kaarten vermist", zegt hij. "Toen was voor ons de maat wel vol."

Belangrijkste kaart

Rouwkaarten worden nu bezorgd door inwoners van Huizen. Zoals Loes Veelo-van de Kuinder, die deze week begon en op de fiets honderd rouwkaarten rondbracht. "Het is de belangrijkste kaart die je kunt ontvangen", zegt ze. "Ik vind het een fantastisch idee. Als mensen hun post niet op tijd krijgen voor een crematie of begrafenis, dan zou ik dat heel vervelend vinden."

Voor elke kaart die ze bezorgt, krijgt Veelo-van de Kuinder een klein bedrag. Maar daarvoor doet ze het niet. "Ik ben net gestopt met werken, ik houd van fietsen en zo blijf je zelf in beweging", zegt ze.

Alleen in juli

PostNL geeft toe dat er afgelopen zomer problemen waren met de bezorging van rouwkaarten in het gebied van uitvaartondernemer Rebel.

"In het specifieke geval van Huizen hebben we helaas te maken gehad met een tekort aan postbezorgers in de maand juni 2024", reageert Jelger Zee van PostNL. "Deze tekorten proberen we altijd intern op te lossen, bijvoorbeeld door bezorgers af en toe van wijk te laten wisselen of door een externe partij te vragen de bezorging (tijdelijk) op zich te nemen. De bezorging in Huizen was in juli weer op peil. Dus werd de rouwpost weer binnen 24-uur bezorgd."

"PostNL heeft een speciaal proces voor rouwpost", benadrukt hij. "Rouwpost wordt door de verzender ingeleverd in een blauwe verzamelenvelop met een unieke barcode. Door de herkenbare envelop en speciale rouwzegels zijn onze medewerkers extra alert op deze belangrijke poststukken. Mocht er iets misgaan, heeft PostNL een getraind team dat vertraagde rouwpost opspoort en indien nodig snel een calamiteitsoplossing biedt, zoals een spoedbezorging of een brief inclusief uitvaartdatum vanuit PostNL."

Omliggende dorpen

De uitvaartondernemer in Huizen vertrouwt daar niet op. Rebels rouwkaarten worden soms dezelfde dag nog bezorgd, soms de volgende ochtend. De uitvaartondernemer overweegt om zijn 'bezorgdienst' op korte termijn uit te breiden: "Als dit goed werkt, gaan we kijken of we het ook in omliggende dorpen kunnen doen", zegt hij.

De Franse president Macron is aangekomen op Mayotte. Het Franse overzeese gebied, een eilandengroep in de Indische Oceaan ten oosten van Mozambique, werd op 14 december zwaar getroffen door orkaan Chido. Behalve Macron zijn ook ongeveer twintig artsen en verplegers naar het eiland gereisd.

Macron heeft per helikopter een rondvlucht boven het hoofdeiland gemaakt om de schade te bekijken. Daarna ging hij naar het ziekenhuis in de hoofdstad Mamoudzou

Later bezoekt de president een van de getroffen woonwijken.

Het Franse leger zegt tegen persbureau AP dat er een schip met 180 ton aan hulpgoederen en materieel onderweg is naar de eilandengroep de Comoren, waar Mayotte in de buurt ligt.

Aantal doden onduidelijk

Bij de orkaan zijn zeker 31 mensen om het leven gekomen en meer dan 1500 mensen gewond geraakt, van wie er 200 in kritieke toestand verkeren. Het exacte aantal doden is nog niet bekend.

De autoriteiten vrezen voor honderden of misschien wel duizend doden. Duizenden mensen zitten nog zonder water en elektriciteit.

"Mayotte ligt in puin", zei een beveiligingsmedewerker van het vliegveld tegen Macron toen hij uit het toestel stapte. "De daken zijn weg, er is helemaal niks meer", zei ze. "We kunnen nergens schuilen."

Een overlevende tussen het puin van haar verwoeste woning eerder deze week:

Mayotte, dat tussen het Afrikaanse vasteland en het eiland Madagaskar ligt, is het armste Franse overzeese departement. Chido wordt gezien als de zwaarste orkaan die het eiland in honderd jaar heeft getroffen.

Vooral sloppenwijken zijn verwoest, mogelijk liggen er nog veel mensen onder het puin.

Sywert van Lienden moet met zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel terechtstaan voor oplichting van de Staat. Het bezwaar dat de drie ondernemers in de zaak van hun omstreden mondkapjesdeal voor deze aanklacht hadden ingediend werd vanmiddag door de rechter verworpen.

Volgens hun advocaten "wist het ministerie van Volksgezondheid van de hoed en de rand". Zij kochten de mondkapjes niet in via de liefdadigheidsstichting van Van Lienden en zijn zakenpartners, maar via een apart commercieel bedrijf. Omdat het ministerie van Volksgezondheid dit volgens hen wist, vonden zij dat er van oplichting geen sprake kan zijn.

De rechter verwees naar het door het Openbaar Ministerie opgebouwde strafdossier van meer dan 17.000 pagina's. Dat toont volgens hem aan dat de officier van justitie niet lichtvaardig tot vervolging is overgegaan.

Ook werd het pleidooi van de advocaten van de drie ondernemers volgens de rechter met argumenten bestreden door het OM. "Die lezingen staan haaks op elkaar. Ook dit debat in de rechtbank laat zien dat het pleit hierover niet op voorhand kan worden beslecht."

Het bezwaar tegen de aanklacht van oplichting werd daarom ongegrond verklaard. Als Van Lienden en zijn zakenpartners de aanklacht van tafel hadden gekregen was een groot onderdeel van de strafzaak tegen hen weggevallen.

Na afloop van de zitting gaf Van Lienden een korte reactie:

Volgens de advocaten van de drie heeft de Staat zich pas als slachtoffer bij het Openbaar Ministerie gemeld nadat er artikelen waren verschenen over de mondkapjesdeal in de media en verontwaardiging was ontstaan in de Tweede Kamer. "Er is een volkskruistocht begonnen met een zoektocht naar een kop van Jut. Zij worden nu op de kar gehesen om tentoon te stellen aan het volk."

Ook werd benadrukt dat het ministerie geen aangifte heeft gedaan. "Daar is maar één reden voor: de Staat is helemaal niet opgelicht. Een andere reden om geen aangifte te doen is omdat de Staat anders een valse aangifte zou doen."

Ministerie zag geen verschil

Het OM stelde dat het ministerie van Volksgezondheid niet zat te springen om een relatie met de liefdadigheidsstichting aan te gaan, omdat het geen tweede kanaal wilde om hulpmiddelen te verspreiden. Het ministerie ging toch overstag omdat de stichting steeds bekender werd, terwijl Van Lienden alle successen deelde op Twitter en daarin de "falende overheid" bekritiseerde: "Dat opende een politiek deurtje".

De ambtenaren gingen er volgens het OM vanuit dat het bedrijf Relief Good Alliance (RGA) van de drie ondernemers eigendom was van hun Stichting Hulptroepen Alliantie (SHA). "Eén ambtenaar verklaarde niet te hebben geweten wat het verschil was: 'Ik dacht dat het de Engelse vertaling was. En dat het geen winstoogmerk had'."

Volgens het OM werden de namen van de stichting en de bv steeds door elkaar gehusseld om verwarring te zaaien. "RGA was een lege huls. Het had geen website, geen kantoor, geen e-mailadres, geen personeel, geen testruimte. Ze konden de deal alleen sluiten door de naamsbekendheid van de stichting. Er is misbruik gemaakt van een dubbelrol." Aangestipt werd dat de eerste winstuitkeringen al enkele dagen na de eerste betaling van de order werden overgeschreven aan persoonlijke bv's van de ondernemers.

Meer aanklachten

Als de aanklacht van oplichting van de Staat was vervallen, bleef nog wel de aangifte van Randstad over. Ook de stichting en een vrijwilliger deden aangifte. Het uitzendconcern stelde kosteloos vijftien medewerkers ter beschikking aan de stichting van Van Lienden en zijn partners. Achteraf ontdekte Randstad dat mede dankzij het werk van het "om niet" uitgeleende personeel miljoenen waren verdiend.

De eigenaresse van de bruidswinkel aan de Tarwekamp in Den Haag zegt dat ze "net als de rest van Nederland" veel vragen heeft over het hoe en waarom van de dodelijke explosie in de portiekflat waarin haar winkel was gevestigd. Bij de explosie op 7 december kwamen zes mensen om het leven.

In een verklaring van haar advocaat Richard Korver vraagt ze zich onder meer af waarom twee van de vier opgepakte verdachten achter de explosie niet langer zijn vastgehouden toen ze twee weken voor de explosie werden opgepakt in Oosterhout. Ze hadden toen materialen bij zich die mogelijk voor een aanslag bedoeld waren, zoals jerrycans en zwaar vuurwerk.

"Dat had wellicht veel ellende voorkomen", aldus de vrouw.

Verder leeft ze "zeer mee" met de nabestaanden van de slachtoffers en gewonden en zou ze haar medeleven graag willen tonen. "Zij vindt het verschrikkelijk dat zij dat nu om veiligheidsredenen niet in persoon kan doen", aldus Korver.

'Veel leugens verspreid'

De jonge vrouw doet vandaag ook anoniem haar verhaal in De Telegraaf. Daarin zegt ze dat ze voor haar gevoel "iets" moet zeggen, ook al moet ze van de politie vanwege het lopende onderzoek zwijgen, "want er worden zoveel leugens verspreid". Ze zegt in het interview "iedere seconde" te denken aan de slachtoffers.

Tijdens de explosie was ze niet in Den Haag. Daarna had ze snel contact met de politie en heeft ze volledig meegewerkt met het onderzoek. Verder zegt ze dat ze "door alle speculaties mijn familie en ik de smerigste drek over ons heen krijgen".

Korver schrijft ook dat het zijn cliënte "pijn" doet hoe er onder meer op sociale media over haar "onheus" is gesproken. "Zij roept een ieder op zich te houden aan de feiten."

De vrouw zegt verder te worden bedreigd en onderwerp te zijn van roddel en achterklap. Ook is ze bang dat ze later nogmaals doelwit wordt. "Mensen die zoiets doen kunnen zelfs vanuit de gevangenis nog dingen plannen. Ik hoop echt dat de politie mijn familie en mij wil beschermen."

Ex-vriend

Vorige week maakte de politie bekend dat de bruidswinkel mogelijk het doelwit was van de explosie. Het is nog niet duidelijk waardoor de hevige ontploffing is veroorzaakt. Gisteren werd bekend dat een van de aangehouden verdachten de ex-vriend is van de eigenaresse van de bruidswinkel.

Tegenover het AD liet de politie weten dat er inmiddels rekening mee wordt gehouden dat het motief voor de aanslag niet in de criminele sfeer ligt, maar in de relationele sfeer.

In de geruchtmakende Franse verkrachtingszaak rond Gisèle Pelicot heeft de rechtbank haar ex, Dominique Pelicot, veroordeeld tot 20 jaar cel. Dat is gelijk aan de eis van justitie, en de maximale straf die hij kon krijgen.

Dominque Pelicot had bekend dat hij zijn toenmalige vrouw heeft gedrogeerd en verkracht en dat hij tientallen mannen had uitgenodigd om haar ook te verkrachten. Ook alle andere verdachten zijn schuldig bevonden aan seksueel geweld of verkrachting, ook zij zijn veroordeeld tot celstraffen. Zes mannen komen vrij omdat ze al lang genoeg in voorlopige hechtenis hebben gezeten.

In de zaak, voor de rechtbank in Avignon, stonden 51 mannen terecht. De Franse justitie had in de zaak celstraffen geëist van vier tot twintig jaar. Eén verdachte is voortvluchtig, zo werd vandaag duidelijk. Het gaat om een man van 30 die 12 jaar cel heeft gekregen; hij zit in Marokko.

Terwijl alle straffen werden voorgelezen, leek het erop dat Dominique Pelicot huilend op zijn stoel zat, meldt een verslaggever van de BBC. Ook twee moeders van verdachten barstten in tranen uit.

Nadat de rechtbank het vonnis tegen Dominique Pelicot had uitgesproken klonk er buiten gejuich. Over de straffen die de andere verdachten kregen, zijn veel aanwezigen niet te spreken. Vrouwen roepen 'schaam je justitie'.

Gisèle Pelicot (72) werd jarenlang, van 2011 tot 2020, zonder dat ze het wist gedrogeerd en in haar eigen huis verkracht. Haar man verdoofde haar door drugs in haar drinken en eten te doen. Hij nodigde andere mannen uit in hun huis in de Zuid-Franse plaats Mazan, bij Avignon, om zijn vrouw te misbruiken terwijl die doorsliep.

Voor aanvang van de rechtszaak hadden zich vele aanhangers van Gisèle Pelicot bij de rechtbank verzameld, om hun steun uit te spreken voor het slachtoffer. Er stonden veel vrouwen, ook met spandoeken waarop ze werd bedankt voor haar moed. Nadat de rechtbank het vonnis had uitgesproken tegen Dominique Pelicot ging er gejuich op buiten.

Pelicot koos ervoor om het proces openbaar te houden. Ze benadrukte herhaaldelijk dat niet zij maar de daders zich moeten schamen.

20.000 foto's en video's

In september 2020 kwam de zaak aan het rollen doordat Dominique Pelicot in een supermarkt werd betrapt toen hij onder de rokken van vrouwen filmde. Bij een huiszoeking vond de politie vervolgens een hele bibliotheek vol misbruikmateriaal met zijn vrouw als slachtoffer: 20.000 foto's en video's, digitaal opgeslagen en gesorteerd in mappen met namen als 'misbruik', 'haar verkrachters' en 'nacht alleen'.

Uiteindelijk leidde het politieonderzoek naar 72 mannen die betrokken waren bij het misbruik. Niet iedereen kon worden geïdentificeerd.

Dominque Pelicot had een volledige bekentenis afgelegd, maar voor veel andere verdachten geldt dat niet. Sommigen zeiden dat ze ervan uitgingen dat Gisèle Pelicot ermee had ingestemd. Anderen zeiden dat ze vermoeden dat ze zelf ook zijn gedrogeerd door Dominique Pelicot.

De rechtbank ging hier niet in mee en verklaarde allen schuldig. Wel waren de meeste straffen lager dan de eis. Los van de 20 jaar cel die Pelicot kreeg was de hoogste straf 15 jaar cel, de laagste drie jaar waarvan twee voorwaardelijk.

De veroordeelden hebben tien dagen om in beroep te gaan. De advocaat van Dominique Pelicot zei na afloop dat ze daarover nog in overleg gaan. Wel noemde ze het opvallend dat haar cliënt de maximale straf kreeg, terwijl de andere verdachten een lagere straf kregen dan de eis. De "dirigent", zo sprak ze volgens Le Parisien, kreeg een andere behandeling dan het "orkest".

Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen en mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zeggen dat het er alle schijn van heeft dat Israël genocide pleegt in Gaza. Dat stellen de organisaties op basis van twee eigen afzonderlijke onderzoeken, die de organisaties vandaag publiceerden.

Juridisch gezien ligt de lat erg hoog om volkerenmoord vast te stellen. Zo'n proces neemt vaak vele jaren in beslag en Israël weerspreekt de genocidebeschuldigingen met klem. Er loopt inmiddels een zaak bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag, maar het is dus niet in een rechtszaak aangetoond.

Wel wordt Israël inmiddels door meerdere landen, een groeiend aantal experts en ook mensenrechtenorganisaties van genocide beschuldigd. Zo heeft Israël volgens Human Rights Watch sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza vorig jaar oktober Palestijnen op de Gazastrook opzettelijk de toegang ontzegd tot bijvoorbeeld drinkwater en op andere manieren levensomstandigheden gecreëerd met als doel de "fysieke vernietiging" van Palestijnen, "geheel of gedeeltelijk".

Daarmee maakt Israël zich volgens Human Rights Watch schuldig aan een "daad van genocide" onder de Genocideconventie van 1948.

Een woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken, Oren Marmorstein, schrijft op X dat de waarheid "compleet het tegenovergestelde" is van wat HRW beweert. Zo heeft Israël volgens Marmorstein sinds het begin van de oorlog de toevoer van drinkwater gefaciliteerd, schrijft hij, ondanks voortdurende aanvallen van Hamas. Marmorstein claimt dat het onderzoek verder "vol met leugens" staat.

Eigen observaties

Artsen zonder Grenzen stelt dat er met name in het noorden van de Gazastrook duidelijke tekenen zijn van "etnische zuiveringen". De hulporganisatie baseert zich hierbij onder meer op verklaringen van eigen medewerkers die actief zijn in het gebied.

Die eigen observaties komen volgens AzG overeen "met de beschrijvingen die worden gegeven door een toenemend aantal juridische experts en organisaties, die concluderen dat er sprake is van genocide in Gaza". Artsen zonder Grenzen benadrukt daarbij dat het zelf niet de autoriteit of wettelijke bevoegdheid heeft om genocide vast te stellen.

De claims van de organisaties volgen op een soortgelijk onderzoek van Amnesty International, begin deze maand. Amnesty bestempelde toen als eerste grote mensenrechtenorganisatie het handelen van Israël in Gaza als genocide.

Israël reageerde toen fel en weersprak de genocidebeschuldiging in felle bewoordingen. Het land beriep zich op zelfverdediging en stelde dat het zich houdt aan het oorlogsrecht. Verder beschuldigde de Israëlische regering mensenrechtenorganisaties, en ook de VN en het ICJ, van vooringenomenheid.

Karel Hendriks, directeur van Artsen zonder Grenzen Nederland, zegt dat er binnen zijn hulporganisatie "veel twijfel" was of Artsen zonder Grenzen het woord genocide moest gebruiken. "Met name omdat we bang zijn voor de gevolgen van onze medewerkers. Er zijn er nu 1600 in Gaza", legt hij uit.

"En we zijn ook bang dat het misschien gevolgen zou kunnen hebben voor onze toegang en onze mogelijkheden om hulpverlening te beiden. Maar tegelijk kunnen wij deze constateringen niet doen en ons daar niet over uitspreken."

Volgens Hendriks is de humanitaire situatie en de toegang tot Gaza voor hulporganisaties de afgelopen maanden aanzienlijk verslechterd. Vooral in het noorden, waar "nagenoeg geen druppel" aan noodhulp meer binnenkomt, aldus Hendriks.

Israël heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging van Artsen zonder Grenzen, maar Hendriks hoopt dat zijn organisatie met het onderzoek in handen "met nog meer ernst en nog krachtiger" kan vertellen over wat zijn medewerkers in Gaza zien. Dat moet leiden tot dringendere oproepen aan het adres van onder meer de bondgenoten "dan we in de afgelopen veertien maanden hebben gezien".

Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer steunt een initiatiefwet van de CU en GL-PvdA om zwaardere straffen op te leggen voor zogenoemde 'hate-crimes', misdrijven als geweld en belediging waarbij discriminatie een rol speelt. Dat bleek gisteravond in een Kamerdebat over deze nieuwe wet.

De indieners van het wetsvoorstel, de fractievoorzitters Bikker van de CU en Timmermans van GL-PvdA, willen hiermee duidelijker maken dat alle vormen van discriminatie ontoelaatbaar zijn. De kern van het voorstel is dat de bestaande straffen voor misdrijven als geweld of belediging met een derde verzwaard kunnen worden als er ook discriminatie in het spel is.

Volgens Kamerlid Timmermans is de wet een belangrijke steun in de rug voor leden van de Joodse-, de moslim- en de lhbti-gemeenschap die te maken krijgen met uitsluiting. "Het gaat erom dat wij hen beschermen tegen haat en geweld. Het is al guur genoeg in de samenleving."

Vrijheid van meningsuiting uitgehold?

Vrijwel alle partijen steunen het voorstel, van drie partijen is het nog onduidelijk. Dat zijn FvD en JA21 (die niet meededen aan het debat) en de PVV. Kamerlid Emiel van Dijk van die laatste partij vreest dat de vrijheid van meningsuiting door de wet beperkt zou kunnen worden, bijvoorbeeld als een "groep vrienden in een kroeg grappen maakt". "Welke garantie is er dat de vrijheid van meningsuiting niet wordt uitgehold?", wilde hij weten.

Volgens Bikker hoeven "de vrienden van Van Dijk of wie dan ook die samen in de kroeg misschien net iets te diep in het glaasje hebben gekeken", zich niet meer zorgen te maken dan nu al het geval. Er komt immers geen nieuw strafbaar feit in de wet. Het enige verschil is dat belediging met een discriminerende achtergrond zwaarder kan worden bestraft.

Steun kabinet

Het kabinet steunt de invoering van het wetsvoorstel. Bij een debat over een initiatiefwet van Kamerleden is altijd de meest betrokken minister aanwezig om advies uit te brengen. Dat was gisteravond minister Van Weel van Justitie en Veiligheid. Hij is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet door politie en OM en is een warm voorstander van dit plan.

"Wanneer we het bijvoorbeeld hebben over de bedreiging van iemand omdat hij Joods is, de mishandeling van een stel van hetzelfde geslacht dat over straat loopt of over de vernieling van een moskee, heeft dat niet alleen ingrijpende gevolgen voor de slachtoffers, maar vormt het ook een aantasting van fundamentele waarden van onze democratische rechtstaat", zei Van Weel. "Hate-crimes rechtvaardigen een zwaardere bestraffing."

Amsterdamse rellen

Het wetsvoorstel staat los van de rellen en het antisemitische geweld in november in Amsterdam. Het gaat om een initiatief dat al jaren geleden in gang is gezet door toenmalig fractievoorzitter Segers van de CU en GL-kamerlid Buitenweg, die intussen alweer beiden uit de politiek zijn. Hun plan is overgenomen door Bikker en Timmermans. In september was het eerste deel van de wetsbehandeling in de Tweede Kamer, ruim voor die rellen, en gisteravond de afronding.

Als deze wet al in werking was geweest voor de rellen, had dat daders van die nacht dus wel strafverzwaring kunnen opleveren. Dat is nu niet zo, want de wet geldt niet met terugwerkende kracht. Overigens moet de wet ook nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd. Gelet op de brede steun in de Tweede Kamer zal dat wel gebeuren.

Een spookrijder heeft afgelopen weekend een dollemansrit gemaakt op de A76. Hij reed vanuit België bij Stein het land binnen, doorkruiste tegen de rijrichting in heel Zuid-Limburg en kon pas na het passeren van de Duitse grens dicht bij Aken aan de kant worden gezet door de politie, meldt L1Nieuws.

Tijdens de rit van ruim dertig kilometer tegen de rijrichting in, bereikte de automobilist snelheden tot 130 kilometer per uur. Op een filmpje dat de politie gisteravond vrijgaf is te zien dat hij geregeld tegenliggers tegenkwam, maar ongelukken bleven uit.

Volgens Duitse media ging het om een 70-jarige Duitser.

De politie deelde deze beelden op sociale media:

Om 04.00 uur in de nacht van zaterdag op zondag kwam de eerste melding binnen bij de politie in Limburg. De Belgische politie riep de Nederlandse collega's op om alvast klaar te gaan staan naast de snelweg in Stein.

Toen de spookrijder op hoge snelheid langskwam, zetten de Nederlandse agenten met verschillende auto's de achtervolging in op de 'goede' weghelft. Met sirenes, lichtsignalen, zwaailichten en stoptekens probeerden ze de spookrijder te stoppen. Maar de automobilist ging niet op de rem. In plaats daarvan maakte hij alleen maar meer vaart.

Pas in Duitsland lukte het de Duitse autowegpolitie om de man te stoppen. Zijn rijbewijs is in beslag genomen. De man is niet opgepakt, maar overgebracht naar een ziekenhuis. De politie onderzoekt de zaak verder.

Wekenlang al houden ze de VS in hun greep: mysterieuze vliegende objecten, die vooral aan de oostkust van het land veelvuldig worden gerapporteerd. Volgens de Amerikaanse overheid is er "niks ongebruikelijks" te zien, maar veel Amerikanen nemen daar geen genoegen mee.

"Een dikke week geleden hoorden wij voor het eerst over de drones", zegt Brian Anderson. Hij woont in Quinton, een gehucht in het zuiden van New Jersey. Inwoners van die staat, de meest dichtbevolkte van Amerika, delen in Facebook-groepen veelvuldig foto's en video's van vermeende drones. Sinds enkele dagen heeft hij nu ook zelf camera's opgesteld op zijn veranda.

Tiplijn

Op 18 november kwamen de eerste meldingen binnen bij de autoriteiten over vermeende drones in de lucht. Kort daarna begon de FBI een onderzoek. Het noodnummer 911 werd toen al overspoeld met telefoontjes. Reden voor de autoriteiten om een speciale tiplijn te openen, waar volgens de FBI sindsdien al meer dan 5000 meldingen zijn binnengekomen.

"Het is hier zo donker dat je op een heldere dag de Melkweg kan zien", vertelt Brian, die de beelden bestudeert achter zijn computer in de woonkamer. "Vliegtuigen, Starlinks: alles komt voorbij." Vandaag is er voorlopig niets te zien: het is bewolkt.

Op beelden van eerdere dagen laat hij de condenssporen zien: de strepen die de vliegtuigen achterlaten in de lucht. Meermaals verschijnen er lichtgevende stippen op het scherm. "Misschien gaat het om een Starlink", wijst James, satellieten die techmiljardair Elon Musk heeft gelanceerd.

Vaak zijn de beelden niet duidelijk genoeg om met zekerheid te zeggen of het om de veelbesproken drones gaat. "Bemande vliegtuigen, helikopters, zelfs sterren zijn per ongeluk als drones gerapporteerd", stelt John Kirby, woordvoerder van de Nationale Veiligheidsadviseur in het Witte Huis.

"Een groot deel van de meldingen komt overeen met de aanvliegroutes van drukke luchthavens in de regio", was de analyse die de FBI deelde in een speciaal belegde achtergrondbriefing voor journalisten.

Los daarvan: de VS telt een miljoen drones die relatief ongehinderd mogen vliegen. "Commerciële drones, hobbydrones, ook drones van de politie", zegt Kirby. "Wij hebben niets afwijkends geïdentificeerd, ook zijn er geen risico's voor de nationale en openbare veiligheid. Maar het werk gaat door."

'Ik ben dan ook een complotdenker'

Veel Amerikanen nemen daar geen genoegen mee. Zij zeggen weinig vertrouwen te hebben in de kalmerend bedoelde woorden uit Washington. "Allemaal misinformatie van de overheid", noemt een bezoeker van de Dirty Jersey Tavern het.

Bij deze kroeg in Alloway zijn de droneverschijningen het gesprek van de dag.Wie de bar verlaat, kijkt vrijwel zonder uitzondering even naar boven. "Ik heb er al een stuk of twintig gezien", claimt de stamgast. "Een daarvan bleef hierboven 10, 15 minuten hangen alsof ze iets aan het zoeken waren. Een radioactieve bom misschien, maar ik ben dan ook een complotdenker."

Waar het Witte Huis dergelijke complottheorieën stelselmatig ontkracht, doen sommige Congresleden mee aan het voeden ervan. Zo noemde de Republikeinse Afgevaardigde Jeff Van Drew het in gesprek met Fox News "zeer wel mogelijk" dat de drones van een Iraans "moederschip" komen. Hij sprak van "vertrouwelijke bronnen" voor zijn claims, waar geen enkel bewijs voor is.

Ook Trump mengde zich in de discussie. Hij zei een weekendtrip naar zijn golfbaan in Bedminster, iets noordelijker in New Jersey, te annuleren. Ook daar zouden drones gezien zijn.

"Het leger, onze overheid, ook onze president weet wat er aan de hand is. Om bepaalde redenen wil men dat niet met het volk delen", beweerde hij op een persconferentie. Onderbouwen deed hij dat niet. Net als Van Drew stelde Trump dat de drones desnoods maar moeten worden neergeschoten.

'De overheid zit erachter'

"Heb je je geweer bij je?" klinkt het ook aan de bar in Alloway. "Ligt in de pick-up", luidt het antwoord, terwijl op de bar shotglaasjes met pindakaaswhiskey verschijnen. Drones uit de lucht schieten doen ze hier niet, maar het wantrouwen is groot. "De overheid zit erachter", denkt Shawn, een andere stamgast, zeker te weten. "Ze willen burgers controleren door ze angst aan te jagen. Net zoals met covid en 11 september."

Terug op de landerijen begint het inmiddels te druppelen. Succes heeft Brian Anderson nog niet. "En met dit weer gaan we weinig meer zien vanavond", zegt hij, "te bewolkt." Hij en zijn vrouw stellen weinig op te hebben met de complottheorieën. "Ik kan me er sowieso echt totaal niet druk om maken", zegt Shannon. "Ook al zou dit het nieuwe normaal zijn, er gebeuren ergere dingen in de wereld."

Maar zolang overtuigende antwoorden uitblijven, blijven ze net als veel andere Amerikanen zoeken naar mogelijke verklaringen. "Ik zie wel wat in de theorieën die er zijn rond Elon", zegt Brian weifelend. "Ook al lachen we om allerhande theorieën, hij is nu tenslotte de facto staatshoofd", lacht Shannon, verwijzende naar het feit dat de techmiljardair nauwelijks meer van Trumps zijde lijkt te wijken. Brian: "Misschien gaat hij ze inzetten om de grenzen te bewaken."

Het kabinet wil meer sectoren van het bedrijfsleven beschermen tegen ongewenste fusies en overnames die de nationale veiligheid in gevaar kunnen brengen. Het gaat dan bijvoorbeeld om overnames vanuit vijandige landen die hun machtspositie in de wereld willen vergroten.

Volgens minister Beljaarts van Economische Zaken is de internationale veiligheidssituatie zo snel verslechterd dat ingrijpen nu nodig is. "We zien nu al dat Nederland doelwit is van hybride aanvallen, zoals cyberoperaties, en spionage en sabotage", zegt hij.

Het hoge niveau van Nederlandse bedrijfsleven is daarbij een 'doelwit'. "Wij kunnen het ons niet veroorloven om naïef te zijn over de intenties van andere landen als het gaat om deze bedrijven."

Voorleggen aan het kabinet

De wet Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames trad vorig jaar al in werking voor een aantal cruciale sectoren zoals chip(machine)fabricage, halfgeleiders, militaire goederen, de havens, Schiphol, kerncentrales en gasopslag. Daar worden nu aan toegevoegd: biotechnologie, artificiële intelligentie, geavanceerde materialen en nanotechnologie, sensor- en navigatietechnologie en nucleaire technologie met medische gebruik.

Volgens de wet moeten fusies, overnames, splitsingen en andere financiële transacties van bedrijven uit die sectoren worden voorgelegd aan het kabinet. De betrokken ministers besluiten dan of de transactie mag doorgaan of niet. Daarbij wordt gekeken of vitale Nederlandse belangen in gevaar komen of technologieën en uitvindingen in vijandige handen kunnen vallen.

Bedrijven die de wet niet naleven kunnen hoge boetes krijgen. De uitbreiding van de wet gaat waarschijnlijk over een half jaar in, na alle doorlopen procedures.

Vandaag treffen alle regeringsleiders van de Europese Unie elkaar in Brussel voor de laatste top van dit jaar. Veiligheid is daar het belangrijkste onderwerp. Insteek is wat de EU doet om zich te weren tegen aanvallen van buitenaf, in een wereld die steeds vijandiger wordt.

Een sombere opsomming om te beginnen: verstoringen van gps-signalen waardoor problemen ontstaan bij het Europese vliegverkeer, vermoedelijke sabotage bij kapotte zeekabels, ontploffende postpakketten, cyberaanvallen en beïnvloedingscampagnes bij verschillende verkiezingen in Europa.

Het zijn incidenten waar NAVO-baas Mark Rutte naar verwees toen hij vorige week zei: "We mogen dan wel niet in oorlog zijn, het is zeker ook geen tijd van vrede".

Noodpakketten in huis

In de speech, die veel losmaakte, richtte Rutte zich vooral op de regeringen van de NAVO-landen, die volgens hem hun defensiebudgetten dringend moeten opkrikken. Maar dat de landen ook in EU-verband aan de bak zullen moeten, is duidelijk.

Een EU-leger bestaat niet, dus voor de verdediging zijn de lidstaten vooralsnog aangewezen op de NAVO. Ze zijn vrijwel allemaal aangesloten het bondgenootschap. Wat binnen de EU geregeld kan worden is het versterken van de weerbaarheid van de inwoners bijvoorbeeld, denk aan noodpakketten in huis halen. Of het onderzoeken van beïnvloedingscampagnes op TikTok.

Ook hoog op het prioriteitenlijstje: zorgen dat de EU groter en machtiger wordt door uitbreiding, of door handelsakkoorden met andere landen te sluiten. Het zijn allemaal pogingen om wat te doen tegen de groeiende invloed van China en Rusland in de wereld.

Inmiddels is ook het besef doorgedrongen dat de EU-landen minder op de Verenigde Staten moeten leunen als het gaat om defensie en veiligheid; dat heeft toekomstig president Trump wel duidelijk gemaakt. En dus wil de EU werk maken van een veel sterkere eigen defensie-industrie. En zorgen dat landen militair beter met elkaar kunnen samenwerken, bijvoorbeeld door hun materieel beter op elkaar af te stemmen.

Honderden miljarden

Dat kost wel een heleboel geld. Voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen noemde eerder een bedrag van 500 miljard euro, alleen al voor de defensie-industrie. Voor de korte termijn is er waarschijnlijk nog wel wat uit bestaande potjes te halen, maar op lange termijn is meer nodig.

Helemaal als je bedenkt dat de EU in de toekomst waarschijnlijk ook nog een veel groter deel van de steun aan Oekraïne voor zijn rekening moet nemen, ook weer als gevolg van de verkiezing van Donald Trump.

Een veelgenoemde optie om aan dat geld te komen is om als EU-landen samen te lenen. Dan raak je meteen aan een van de gevoeligste punten in de discussie over een antwoord op de dreigingen van buitenaf. Want hoewel minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken (NSC) deze week in Brussel zei dat hij de druk voelt om als EU "geopolitiek impact te maken", is dit voor Nederland een brug te ver.

Druk met zichzelf

Een land dat tot voor kort op dezelfde lijn zat als Nederland heeft op dit punt een draai gemaakt. Voor de Deense premier Frederiksen is gezamenlijk lenen geen taboe meer, met het oog op de toenemende veiligheidsrisico's in Europa. Het machtige Duitsland zit nog wel in hetzelfde kamp als Nederland.

Nu is samen lenen niet de enige manier om aan extra middelen te komen. Belangrijk is wel om het onderling eens te worden over waar het geld dan wel vandaan moet komen. En het is onwaarschijnlijk dat EU-landen, die het in veel gevallen vooral druk met zichzelf hebben, snel tot een eensgezind besluit komen. Kijk alleen al naar de politieke crises in Frankrijk en Duitsland. En dit is nog maar een van de vele lastige keuzes die voorliggen.

De top van vandaag is de eerste onder de nieuwe voorzitter van de Europese Raad (de vergadering van regeringsleiders), António Costa. Het is ook de eerste EU-top na het aantreden van de nieuwe Europese Commissie. Bij gebrek aan machtige EU-landen is het vooral deze nieuwe ploeg, met als boegbeeld commissievoorzitter Von der Leyen, die de koers moet bepalen. Overigens kan de Commissie zelf geen besluiten nemen (dat doen de lidstaten), het kan alleen voorstellen doen en het beleid uitvoeren.

Duidelijk is dat er vanavond nog geen stevige conclusies komen over de toekomst van het Europese veiligheidsbeleid. Er zal vooral gediscussieerd worden over een strategie. De regeringsleiders treffen elkaar begin volgend jaar opnieuw bij een top; die staat dan helemaal in het teken van het thema veiligheid en defensie.

De dreigingen zijn concreet en de regeringsleiders zeggen de urgentie te voelen, toch gunnen ze zichzelf dus nog wat tijd.

Goedemorgen! In Rotterdam begint de strafzaak tegen Sywert van Lienden en zijn compagnons over de mondkapjesdeal. Poetin houdt zijn jaarlijkse persconferentie en in Frankrijk wordt ook de uitspraak verwacht in de verkrachtingszaak rond Gisèle Pelicot.

Eerst het weer: de dag begint zacht en regenachtig. Boven land waait het matig en aan zee soms hard. In de loop van de dag wordt het af en toe droog en in de middag koelt het af naar een graad of 7.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Bedrijven in grote delen van Noord-Holland lopen het risico om nog zeker tien jaar op de wachtlijst te staan voor een (zwaardere) aansluiting op het elektriciteitsnet. Dat hebben de netbeheerders Tennet en Liander vanochtend bekendgemaakt. Nieuwe bedrijven kunnen hierdoor niet worden aangesloten en bestaande bedrijven kunnen vaak niet verduurzamen.

De problemen op het overvolle elektriciteitsnet zijn inmiddels zo groot dat de netbeheerders vrezen voor overbelasting van het elektriciteitsnet in 2026. Dat betekent dat er meer vraag dan aanbod is van elektriciteit. Hierdoor kunnen stroomstoringen ontstaan waardoor bedrijven en huishoudens worden getroffen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De dj's van Serious Request hebben zich weer laten opsluiten in het Glazen Huis. Daarmee is de actieweek Serious Request begonnen. De zender zamelt geld in voor metabole ziekten bij kinderen.

Bekijk hier hoe de actieweek van start ging:

Fijne dag!

Zoutproducent Nobian is het eerste grote bedrijf dat afspraken maakt met de overheid over het verminderen van de CO2-uitstoot. De zoutfabrieken in Delfzijl en Hengelo gaan van het gas af en volledig over op elektriciteit. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei tekent vanmiddag in Den Haag het contract.

Het kabinet probeert met zo'n twintig grote industriële bedrijven maatwerkafspraken te maken over het verminderen van de CO2-uitstoot. Afspraken met de grote uitstoters in Nederland kunnen het halen van de klimaatdoelen van 2030 dichterbij brengen.

Het gaat om onder andere Tata Steel IJmuiden, de raffinaderijen en chemische fabrieken van Shell in Pernis en Moerdijk en de kunstmestfabriek van Yara in het Zeeuwse Sluiskil, de grootste op dat gebied in Europa. De bedrijven kunnen subsidie krijgen als ze een stap verder gaan dan de regels voor verduurzaming voorschrijven.

Halffabricaten

Nobian haalt zout uit de bodem in Twente en Groningen. Het gezuiverde zout is grondstof voor de chemische industrie. Met elektriciteit wordt zout in Delfzijl, Hengelo en Rotterdam omgezet in waterstof, natronloog en chloor. Die halffabricaten worden gebruikt door andere bedrijven, die er bijvoorbeeld brandstof, batterijen, kunststoffen en medicijnen van maken.

De zoutfabrieken in Delfzijl en Hengelo draaien nu nog voor een groot deel op gas. Met een overheidssubsidie van 185 miljoen euro kan Nobian tien jaar eerder dan gepland van het gas af. De fabrieken krijgen grote industriële warmtepompen, waardoor het volledige productieproces op elektriciteit draait.

Dit vermindert de jaarlijkse CO2-uitstoot met 525 kiloton, ongeveer 1 procent van de totale industriële uitstoot in Nederland. Omdat de fabrieken in 2030 helemaal van het gas afgaan, wordt er 300 miljoen kubieke meter gas bespaard. Dat is gelijk aan het gebruik van alle 250.000 huishoudens in een stad als Den Haag.

Zoutcavernes

Daarnaast wordt bij de chloorproductie in Rotterdam het elektriciteitsgebruik met 15 procent teruggebracht. Het gaat om 135 gigawattuur, gelijk aan het verbruik van zo'n 50.000 huishoudens. Nobian werkt verder samen met de Gasunie aan de opslag van waterstof in zogenoemde zoutcavernes in het Groningse Zuidwending.

De totale kosten van de verduurzamingsplannen van Nobian bedragen 645 miljoen euro. Met de 185 miljoen euro van de overheid is Nobian niet pas in 2040 CO2-neutraal, maar al in 2030. De subsidie maakt het mogelijk om niet te wachten tot de aandrijving van de fabrieken is afgeschreven.

De maatwerkafspraken met de industrie bleven tot vandaag beperkt tot goede bedoelingen. Zo zijn de onderhandelingen met een reus als Tata Steel IJmuiden (8,5 megaton) buitengewoon ingewikkeld. Ter vergelijking: Nobian is goed voor 0,5 megaton CO2-uistoot.

Ook met Shell (6,7 megaton) blijft het overleg vooralsnog steken in goede voornemens. BP (2,1 megaton) heeft de onderhandelingen op de lange baan geschoven. De kunstmestfabriek van Yara in Zeeland (2,7 megaton) zit net weer om tafel.

Minister Hermans hoopt dat nu er één schaap over de dam is, er snel meer volgen. "Nobian laat zien wat mogelijk is: een CO2-neutrale productie in 2030, ruim voor de doelen van het Klimaatakkoord", aldus de minister. Toch is het de vraag of de andere bedrijven snel over de brug komen.

De energie-intensieve industrie in Nederland klaagt steen en been over de internationale concurrentiepositie. Energie is in Europa veel duurder dan in de VS en de energiekosten in Nederland zijn veel hoger dan in België, Duitsland en Frankrijk. Omdat de hoofdkantoren van industriële bedrijven in Nederland meestal in het buitenland zitten, wordt er steeds vaker in andere landen geïnvesteerd.

Te goedkoop

Nobian heeft buitenlandse eigenaren, maar het hoofdkantoor zit in Nederland. Bovendien is het bedrijf afhankelijk van de zoutgronden in Groningen en Twente. Ongezuiverd zout is als grondstof te goedkoop om over grote afstanden te transporteren.

En chloor mág niet over grote afstanden getransporteerd worden, om veiligheidsredenen. Verhuizen is voor Nobian in tegenstelling tot sommige andere bedrijven daarom niet aan de orde, ondanks de hoge energieprijzen.

Bedrijven in grote delen van Noord-Holland lopen het risico om nog zeker tien jaar op de wachtlijst te staan voor een (zwaardere) aansluiting op het elektriciteitsnet. Dat hebben de netbeheerders Tennet en Liander vanochtend bekendgemaakt. Nieuwe bedrijven kunnen hierdoor niet worden aangesloten en bestaande bedrijven kunnen vaak niet verduurzamen.

De problemen op het overvolle elektriciteitsnet zijn inmiddels zo groot dat de netbeheerders vrezen voor overbelasting van het elektriciteitsnet in 2026. Dat betekent dat er meer vraag dan aanbod is van elektriciteit. Hierdoor kunnen stroomstoringen ontstaan waardoor bedrijven en huishoudens worden getroffen.

Hoe kan het dat het stroomnet zo vol is:

De problemen kennen drie oorzaken. Uitbreiding van het aantal bedrijven en woningen leidt tot meer stroomverbruik. Daarnaast zijn er veel bedrijven die nu nog gas gebruiken, maar die willen verduurzamen. Dat betekent dat ze moeten overschakelen op elektriciteit.

Verder gaan huishoudens in plaats van gas steeds meer elektriciteit verbruiken. Dat komt door het gebruik van warmtepompen, elektrisch koken en het opladen van elektrische auto's.

Spitsmijden

Het is niet altijd even druk op het elektriciteitsnet. Net als op de snelweg zijn er rustige momenten en spitstijden. In de ochtend als iedereen wakker wordt, is het druk, evenals aan het einde van de middag als iedereen thuiskomt en allerlei elektriciteit verbruikende apparaten aanzet. Ook bedrijven verbruiken niet op alle momenten van de dag evenveel elektriciteit.

De netbeheerders proberen daarom het probleem op te lossen met 'spitsmijden.' Bedrijven en huishoudens wordt gevraagd om op drukke momenten minder of geen elektriciteit te gebruiken. Dat betekent bijvoorbeeld geen elektrische auto's opladen tussen 16.00 uur en 21.00 uur.

Maar een oproep aan bedrijven die veel elektriciteit gebruiken om met plannen te komen voor spitsmijden heeft maar weinig opgeleverd.

Niet van het gas af gaan

Tennet roept bedrijven in de kop van Noord-Holland op om voorlopig niet van het gas af te gaan. Het gaat onder meer om kassen met warmtekrachtcentrales die op verzoek van netbeheerders ook regelmatig bijspringen bij de productie van elektriciteit.

Op het moment dat die kassen bijvoorbeeld overgaan op het gebruik van aardwarmte, vervalt deze back-up en is er minder elektriciteitsproductie. De provincie en de netbeheerders zijn zich bewust van de maatschappelijke gevolgen van het gebrek aan capaciteit op het elektriciteitsnet.

Er komt nog een plan van aanpak om de ernstigste gevolgen van de netcongestie in de provincie te bestrijden. Maar voorlopig lijken wachtlijsten van tien jaar voor bedrijven de werkelijkheid in Noord-Holland.

Heeft voormalig opiniemaker Sywert van Lienden samen met zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel de Staat, bedrijven en vrijwilligers opgelicht midden in de coronacrisis? En zo ja, moeten ze voor hun veelbesproken 'mondkapjesdeal' de gevangenis in?

Vandaag moeten de drie voorkomen in een strafzaak in de rechtbank Rotterdam. Ze worden beschuldigd van "oplichting, verduistering, valsheid in geschrifte en/of witwassen". Hiervoor lopen de straffen uiteen, van boetes tot celstraffen van twee tot zes jaar.

De strafzaak die het Openbaar Ministerie voert rond de mondkapjesdeal kreeg de naam Full Sutton. Dat is niet alleen een plaatsje in het Engelse graafschap Yorkshire, maar ook de naam van een zwaarbeveiligde gevangenis voor zware criminelen. Het is overigens puur toeval dat de zaak deze naam heeft gekregen, het toewijzen gebeurt willekeurig.

Het strafdossier telt naar verluidt 17.000 pagina's. Daaruit lekten de afgelopen weken al delen uit naar de media. Het ene suggereert dat Van Lienden, Damme en Van Gestel vanaf het begin bewust bezig waren met oplichting.

Maar op grond van andere fragmenten valt te betogen dat hiervan juist geen sprake was, omdat ambtenaren wisten dat de mondkapjes via de BV van de drie werden gekocht, in plaats van via de nonprofitorganisatie.

Land plat

De drie ondernemers blijven volhouden dat ze in de coronacrisis alleen maar wilden helpen om medische hulpmiddelen naar Nederland te brengen. Met de uitbraak van het coronavirus kwam het land plat te liggen, mede door een groot tekort aan beschermende materialen als mondkapjes, isolatiejassen en handschoenen.

Van Lienden en zijn partners zeiden dat ze de mondkapjes voor het ministerie van Volksgezondheid via een eigen non-profitorganisatie zouden importeren uit China. Maar dat gebeurde in werkelijkheid via een commercieel bedrijf, waarmee ze miljoenen winst maakten op de mondkapjesdeal. Dat hadden de drie vooraf niet voorzien, zeggen ze.

Sywert van Lienden noemde in 2021 zijn coronawinst "onuitlegbaar" in Buitenhof en bood aan een deel aan goede doelen te geven:

Of het geld moet worden teruggestort, is onderdeel van een civiele rechtszaak die loopt bij de rechtbank in Amsterdam. Daarnaast is er dus een strafrechtelijke procedure die vandaag begint in Rotterdam.

De strafzaak kwam aan het rollen nadat Randstad aangifte van oplichting had gedaan. Het uitzendconcern stelde kosteloos vijftien medewerkers ter beschikking aan de stichting van Van Lienden en zijn partners. Pas achteraf ontdekte Randstad dat mede dankzij het werk van het "om niet" uitgeleende personeel miljoenen waren verdiend.

Coolblue deed aangifte vanwege valsheid in geschrifte. De webwinkel hielp met het opzetten van een webshop en de orderverwerking, om vervolgens een investering van een kleine half miljoen euro kwijt te schelden omdat er geen geld zou zijn. Dat geld wil Coolblue ook terug, Randstad niet.

Het ministerie van Volksgezondheid kondigde na een rapport van onderzoeksbureau Deloitte aan dat er juridische stappen genomen zouden worden.

Feiten op tafel

De drie ondernemers trokken twee weken geleden in de civiele zaak al flink van leer tegen alle beschuldigingen. Als in die zaak niet geschikt kan worden, doet de rechter op 5 februari uitspraak.

Van Lienden lanceerde dit weekend al een speciale website waarin hij naar eigen zeggen "alle feiten open en bloot op tafel legt". Hij is overtuigd van zijn gelijk: "Sommigen hebben aangifte gedaan, in sommige gevallen zelfs aangemoedigd door het Openbaar Ministerie of een advocaat of cabaretier die zich roerde in de media", schrijft hij.

De zitting begint vandaag met de behandeling van een bezwaar dat de drie hebben ingediend tegen de dagvaarding. Zij vinden dat zij niet vervolgd kunnen worden voor oplichting van het ministerie van Volksgezondheid, omdat dat departement volgens hen wist hoe de vork in de steel zat. Maar ook als zij gehoor vinden, blijven de aangiftes van partijen als Randstad wel staan.

Het 15-jarige meisje dat eergisteren in de Amerikaanse staat Wisconsin het vuur opende op haar school had twee pistolen bij zich, waarvan ze er maar één heeft gebruikt. Dat zegt politiechef Barnes tegen persbureau AP. Bij de schietpartij werden twee mensen gedood en raakten zes anderen gewond.

Hoe de verdachte aan de wapens kwam, is onduidelijk. Wie ze gekocht heeft, wil Barnes niet zeggen.

De politie onderzoekt nog steeds waarom de 15-jarige scholiere de aanslag heeft gepleegd op haar christelijke school, waarbij een 14-jarige medescholiere en een 42-jarige docente om het leven kwamen. Twee andere scholieren liggen nog in levensgevaar in het ziekenhuis.

Doelwit onduidelijk

"We zullen misschien nooit achterhalen wat haar drijfveren waren, maar we zullen ons best doen om zo veel mogelijk informatie vrij te geven", zegt politiechef Barnes. De politie en de FBI zoeken online naar sporen en spreken haar ouders en klasgenoten om te kijken of er een motief was.

Agenten weten vooralsnog niet of iemand bewust het doelwit was van de schietpartij en of die op voorhand gepland was. Er is nog geen besluit genomen of de ouders van de verdachte nog aangeklaagd worden voor betrokkenheid. Ze werken wel mee aan het onderzoek, aldus Barnes.

In de Verenigde Staten gebeuren schietpartijen op scholen regelmatig. Volgens de K-12 School Shooting Database waren het er dit jaar tot nu toe 326, ten opzichte van de 349 van vorig jaar. Opvallend bij deze schietpartij is dat een meisje de verdachte is. Dat is slechts in 3 procent van de gevallen zo, aldus K-12.

In de Vietnamese hoofdstad Hanoi zijn zeker elf mensen om het leven gekomen bij een brand in een café. De politie heeft een 51-jarige man opgepakt die ervan verdacht wordt de brand te hebben aangestoken, meldt het ministerie van Veiligheid.

Volgens het ministerie heeft de man bekend. Hij zou bier hebben gedronken in het café, waarna hij het aan de stok kreeg met medewerkers. Het is onduidelijk waar die ruzie over ging. Hij kocht daarop benzine, goot die over de begane grond van het café waar motoren geparkeerd stonden en stak de brand aan, aldus het ministerie.

Na zijn daad vluchtte de man. Even later werd hij opgepakt door agenten. De verdachte heeft al twee eerdere veroordelingen op zijn naam, voor diefstal. Nu wordt hij aangeklaagd voor moord.

Reddingswerkers wisten zeven mensen te redden uit het brandende pand. Twee van hen zijn opgenomen in het ziekenhuis.

De locoburgemeester van Los Angeles wordt beschuldigd van het doen van een bommelding op zijn eigen stadhuis. Agenten van de FBI doorzochten gisteren het huis van Brian Williams, die de portefeuille veiligheid onder zich heeft als plaatsvervangend burgemeester van de Amerikaanse miljoenenstad.

De politie van Los Angeles heeft Williams aangewezen als de "waarschijnlijke" bron van de bommelding, die eerder dit jaar werd gedaan. Omdat de lokale politie banden onderhoudt met de locoburgemeester is het onderzoek doorverwezen naar de FBI, de federale politie.

Williams is op non-actief gezet in afwachting van het onderzoek. "De burgemeester neemt deze zaak heel serieus", laat een woordvoerder weten. Uit onderzoek van de politie ten tijde van de bommelding bleek dat er geen onmiddellijke dreiging was.

Een woordvoerder van de FBI wil niets loslaten over het onderzoek, behalve dat er geen verdachten zijn opgepakt. Williams zelf heeft nog niet op de beschuldigingen gereageerd. Het is nog onduidelijk waarom hij de bommelding zou hebben gedaan.

Er zijn vaker natuurvergunningen vereist voor projecten die een negatief effect op de natuur kunnen hebben. Ook worden de eisen voor die vergunningen strenger. Dat is het gevolg van twee uitspraken die de Raad van State vandaag heeft gedaan.

Vergunningen die in het verleden zijn verstrekt, verliezen door de uitspraak deels hun geldigheid als de vergunninghouder andere activiteiten wil ontplooien. "In het verleden zijn soms ruime vergunningen verleend voor activiteiten die leiden tot stikstofdepositie op natuurgebieden", zegt hoogleraar bestuursrecht en duurzaamheid Kars de Graaf van de Rijksuniversiteit Groningen.

"Tot nu toe was er zonder nieuwe vergunning veel mogelijk als de nieuwe of gewijzigde activiteiten binnen de 'ruime jas' van je bestaande vergunning bleven. Vanaf vandaag kun je bestaande rechten niet langer ongebreideld inzetten om stikstof op de natuur te deponeren."

Een voorbeeld: stel, een veehouderij heeft een vergunning voor vier stallen, maar heeft er maar drie in gebruik. Tot en met gisteren mocht die veehouderij binnen de bestaande vergunning een vierde stal in gebruik nemen. Vanaf vandaag is dat zonder vergunning verboden.

Centraal in de uitspraak staat het begrip 'intern salderen'. Dat wil zeggen dat als een bedrijf dat al stikstofdepositie veroorzaakt een nieuw project wil beginnen waarbij ook stikstof vrijkomt, dit werd weggestreept tegen de uitstoot op de bestaande locatie. Dat mag nu niet meer als daarvoor geen vergunning is verleend.

Alsnog natuurvergunning nodig

De uitspraak heeft ook gevolgen voor activiteiten die vanaf 1 januari 2020 zijn gerealiseerd. Als indertijd op basis van dat 'intern salderen' is geconcludeerd dat een vergunning niet nodig is, dan moet nu alsnog worden beoordeeld of een natuurvergunning kan worden gegeven. Die vergunningen moeten uiterlijk 1 januari 2030 in orde zijn.

"In de praktijk betekent deze uitspraak dat veel bedrijven, maar ook andere activiteiten zoals woningbouwprojecten, alsnog een natuurvergunning nodig hebben," zegt stikstofadvocaat Liesbeth Berkouwer.

"Het is de vraag of ze die kunnen krijgen omdat de regels voor die vergunningen sinds vandaag ook strenger zijn geworden. Of een natuurvergunning verleend kan worden hangt af van de eerder verleende vergunning. Verder speelt soms een rol of die eerdere vergunning ook feitelijk is benut."

Impactvol

Hoogleraar De Graaf noemt de uitspraak impactvol. "Vanuit het perspectief van natuurbescherming zeg ik ook: dit was nodig. In het verleden zijn er veel rechten uitgegeven om stikstof uit te stoten en ondertussen gaat de natuur verder achteruit. Ik vind het verstandig dat die rechten niet meer onbeperkt kunnen worden ingezet."

Hoeveel bedrijven en activiteiten worden getroffen door de uitspraak is onbekend. De Raad van State doet daar zelf geen uitspraken over en ook Berkouwer en De Graaf kunnen geen schatting geven van het aantal getroffenen.

Stevige koerswijziging

Vanaf 2015 ging de Nederlandse overheid ervan uit dat stikstofneerslag in de toekomst zou afnemen, en daarom mochten bedrijven alvast uitbreiden. Dat was geregeld in Programma Aanpak Stikstof. Maar in 2019 bepaalde de Raad van State dat dat programma niet deugde en in strijd was met Europese regelgeving.

Advocaat Berkouwer: "Het is geen tweede PAS, maar dit is een stevige koerswijziging en een bommetje zo vlak voor de kerst. In veel gevallen kan het echt een opgave worden om de natuurvergunning netjes op orde te krijgen."