NOS Nieuws - Algemeen

Ze noemen hem de troubadour van de Ierse woningcrisis; elke donderdag maakt muzikant Martin Leahy de urenlange reis van zijn woonplaats Ballinadee in het zuiden van Ierland naar de hoofdstad Dublin. Met zijn gitaar in de hand zingt hij nu al tweeëneenhalf jaar zijn protestlied Everybody Should Have A Home voor het Ierse parlement.

Met zijn protestactie wil hij aandacht vragen voor de huizencrisis die hem ook persoonlijk raakt. Afgelopen maand werd Leahy uit zijn huis gezet. "Ik woon op het platteland, dus ik dacht dat ik vrij eenvoudig een nieuwe woning kon vinden. Maar toen ik de makelaar bezocht, kwam ik er al snel achter dat de woningcrisis alle delen van Ierland treft. De prijzen zijn ontzettend hoog en er is nauwelijks aanbod."

Hij slaapt nu op de bank bij een vriend. "Ik heb nog geluk dat ik bij een vriend terechtkon, maar in feite ben ik dakloos. Mijn situatie is niet uniek. Er zijn hele gezinnen die in noodopvang wonen in Ierland."

Leahy zingt zijn wekelijkse protestlied vlak voor de Ierse verkiezingen:

Morgen gaan de Ieren naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. De Ierse regeringscoalitie kan op fraaie rapportcijfers leunen. Ierland is een van de snelst groeiende economieën ter wereld en een magneet voor grote multinationals. De werkeloosheid is laag en de overheid heeft miljardenoverschotten op de begroting.

Maar het enorme gebrek aan betaalbare woningen dreigt het Ierse succesverhaal onderuit te halen en het is met afstand de grootste zorg van de kiezers. Ierland heeft momenteel een tekort van 250.000 woningen. "Noem het groeipijnen", zegt de Ierse econoom Ronan Lyons. "Ierland is razendsnel gegroeid en de infrastructuur en in het bijzonder de huizenbouw hebben het niet kunnen bijbenen."

Lyons is als hoogleraar verbonden aan de prestigieuze Trinity University in Dublin en geldt als autoriteit op het gebied van de Ierse huizenmarkt. Als lid van een wetenschappelijke commissie geeft hij adviezen aan de regering om de woningcrisis op te lossen.

Immigratieland

Een belangrijke factor is de snelle bevolkingsgroei. Het economische succes heeft veel migranten uit het buitenland aangetrokken. De bevolking groeide de afgelopen tien jaar daardoor met ruim 14 procent. Daarmee is Ierland een van de snelst groeiende landen in Europa.

Om de groei bij te houden moet Ierland elk jaar 65.000 nieuwe woningen bouwen, maar ze blijven nu steken op 32.000 huizen per jaar. "Het is fascinerend om te zien hoe de discussie is veranderd", constateert Lyons. "Eerst juichten we het toe als grote internationale ondernemingen nieuwe banen voor hoogopgeleide buitenlanders creëerden. Nu is de reactie: hoe gaan we ervoor zorgen dat al die extra mensen onderdak krijgen? Ierland is immigratie meer en meer gaan zien als probleem voor de huizenmarkt."

Tel daarbij op de logge bureaucratie, gecompliceerde bestemmingsplannen en hoge bouwkosten en je hebt al snel te maken met enorme woningtekorten die de prijzen voor koop- en huurwoningen opdrijven. Een woning in Dublin kost nu gemiddeld 500.000 euro. De gemiddelde huur in de hoofdstad is 2.400 euro per maand. De huizenprijzen in heel Ierland zijn het afgelopen jaar met 10 procent gestegen.

Talent vertrekt

Deze crisis treft niet alleen de kwetsbaarste groepen in de samenleving. Neem de 21-jarige Jakub Mastek. Hij volgt een gloednieuwe studierichting aan de Dublin City University: scheikunde in combinatie met kunstmatige intelligentie, een studie met prima vooruitzichten op een goedbetaalde baan.

Het liefst zou Mastek in zijn geboorteland blijven. "Ik ben hier opgegroeid. Ik houd van Ierland, al mijn vrienden zijn hier." Toch is hij van plan Ierland te verlaten.

Hij maakte een simpele rekensom. Beginsalarissen in zijn beroepsgroep zijn 44.000 euro per jaar. Als hij in Dublin blijft, gaat het grootste deel op aan woonkosten. "Wil ik echt zo graag in Ierland blijven dat ik bereid ben een enorme financiële klap te incasseren? Het is het niet waard. Ik ben al aan het kijken naar banen in Australië, Duitsland en Amerika."

Vertrouwen in politiek kwijt

Dat werpt vragen op over de houdbaarheid van het Ierse economische model. Kan het land zich het vertrek van jong talent als Jakub Mastek veroorloven? Econoom Lyons maakt zich zorgen. "De woningcrisis heeft de afgelopen tien jaar de economische groei geremd. Het is zonder twijfel de Achilleshiel van het Ierse model."

Lyons is voorzichtig optimistisch dat de politiek met een oplossing komt na deze verkiezingen. "Alle partijen praten nu over het bouwen van 60.000 extra woningen. Dat alleen al is winst. Bij de vorige verkiezingen had niemand het erover."

Muzikant Marin Leahy en student Jakub Mastek zijn minder hoopvol. Mastek stemt met zijn voeten en vertrekt naar het buitenland. Leahy heeft alle vertrouwen in de politiek verloren. "De regeringspartijen hebben dit probleem gecreëerd. Ze zijn niet in staat het op te lossen."

Het Europees Parlement verwerpt de uitkomst van de parlementsverkiezingen in Georgië en wil dat het kandidaat-lid van de EU binnen een jaar opnieuw naar de stembus gaat.

De verkiezingen eind oktober werden met overmacht gewonnen door Georgische Droom. De pro-Russische regeringspartij behaalde volgens de officiële uitslag 54 procent van de stemmen.

Oppositiepartijen zetten meteen al grote vraagtekens bij die uitslag, mede omdat hun exitpolls een heel andere uitslag lieten zien. Het Openbaar Ministerie in Georgië is een onderzoek begonnen naar mogelijke fraude.

'Vrij noch eerlijk'

Na de verkiezingen lieten waarnemers van verschillende organisaties daarnaast weten dat er onregelmatigheden waren vastgesteld. Ambtenaren werden onder druk gezet bij het stemmen en er was sprake van geweld bij stembureaus. Het Europees Parlement spreekt van verkiezingen die "vrij noch eerlijk" waren.

Het is niet de eerste keer dat het Europees Parlement zijn zorgen uitspreekt over de ontwikkelingen in Georgië. Begin vorige maand sprak het parlement in een motie van een democratische terugval, omdat de Georgische volksvertegenwoordiging wetten had aangenomen die de vrijheid van meningsuiting schenden, lhbti-rechten inperken en de media censureren.

'Lawine van beledigingen'

Het parlement houdt Georgische Droom daarvoor volledig verantwoordelijk. Als Georgië die wetten niet zou intrekken, dan zou de EU de toetredingsonderhandelingen moeten staken, vindt het EP.

Georgische Droom reageerde vandaag door te stellen dat het land tot zeker 2028 de toetredingsgesprekken stillegt. De partij spreekt van een "lawine van beledigingen" uit Brussel en Straatsburg.

Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) heeft een groot crimineel netwerk opgerold dat zich bezighield met btw-fraude. Dat meldt Europol, dat samen met opsporingsinstanties uit zestien landen waaronder Nederland de internationale operatie ondersteunde.

Het Europese OM denkt dat meer dan vierhonderd bedrijven betrokken zijn geweest bij de "ongekende btw-fraude". Het btw-verlies wordt geschat op 297 miljoen euro. Er zijn vermoedens dat de bende de opbrengsten uit drugshandel, beleggingsfraude en verschillende soorten cybercriminaliteit witwaste.

1, 5 miljard euro

De verdachten richtten in vijftien EU-lidstaten bedrijven op. Die verkochten voor bijna 1,5 miljard euro aan populaire elektronische spullen via online marktplaatsen aan klanten in de EU. Die betaalden btw over hun aankopen, maar de bedrijven droegen geen belasting af en verdwenen spoorloos.

Daarna vroegen andere bedrijven in het criminele netwerk juist belasting terug bij de belastingdiensten. De opbrengsten hiervan kwamen terecht op offshore-rekeningen, bankrekeningen buiten het land waar de rekeninghouder woont. Meestal gaat het om belastingparadijzen.

De verdachten hanteerden dezelfde werkwijze als het criminele netwerk dat eind 2022 werd opgerold en dat verantwoordelijk wordt gehouden voor de grootste btw-fraude die ooit in de EU is ontdekt. De schatting is dat er destijds voor 2,9 miljard euro aan belasting werd ontdoken.

Estland, Letland en Litouwen

Deze week waren er driehonderd huiszoekingen in zestien landen. Tijdens de internationale actie zijn 32 mensen uit Estland, Letland en Litouwen aangehouden. Ook werd een grote hoeveelheid telefoons en andere elektronische apparatuur, luxe auto's en bijna 127.000 euro aan contanten in beslag genomen. Verder werden ruim zestig bankrekeningen bevroren waar bij elkaar meer dan 5,5 miljoen euro op stond.

Mogelijk had het criminele netwerk een link met de Russische georganiseerde misdaad. "Bewijsmateriaal suggereert dat deze groepen middelen in de criminele operatie injecteerden in ruil voor periodieke betalingen en dat ze invloed uitoefenden op bepaalde aspecten van het beheer ervan", zegt Europol hierover.

Om de slachtoffers van heksenvervolgingen te herdenken, komt er een Nationaal Heksenmonument in Roermond. Het monument is ook bedoeld om aandacht te vragen voor hedendaags geweld tegen vrouwen. Het is de bedoeling dat het monument volgend jaar of in 2026 wordt gerealiseerd.

Voor het monument had de stichting Nationaal Heksenmonument drie 'kandidaatsteden' uitgezocht: 's Heerenberg, Oudewater en Roermond. De keus viel op Roermond omdat in die stad de meeste heksen zijn vervolgd en gedood, meldt L1 Nieuws.

"In de jaren 1613/1614 zijn binnen een paar maanden tijd in Roermond meer dan 80 mensen levend verbrand", aldus stichting. Bij de toekenning aan Roermond speelt ook mee dat de stad goed te bereiken is met het openbaar vervoer en plannen heeft gepresenteerd voor educatie aan groepen en op scholen.

Cirkel van vijf vrouwen

Kunstenares Rietje Geurts maakte alvast een ontwerp voor het monument: "Mijn ontwerp is een cirkel van vijf vrouwen die weten dat ze op de brandstapel gaan, dat ze moeten vertrekken. Wat doe je dan? Je schrikt je rot, je hebt verdriet, je bent bang. Maar tegelijkertijd hou je elkaar ook vast: ik help je. Die enorme emotie wil ik erin brengen."

Of Geurts' ontwerp daadwerkelijk wordt gerealiseerd, staat nog niet vast. De beoogde plek voor het nationaal heksenmonument is naast de Rattentoren, achter de kathedraal in het centrum van Roermond.

Resten van vrouwenhaat

De Stichting Nationaal Heksenmonument werd begin vorig jaar opgericht en wijst erop dat eeuwenlang tienduizenden mensen, voornamelijk vrouwen, zijn veroordeeld, gemarteld en geëxecuteerd als gevolg van de heksenvervolgingen. Die hebben hun sporen nagelaten in vrouwen van nu, aldus de stichting: "Hoe zij worden gezien en hoe zij zichzelf zien."

Op de website van de stichting worden namen gepubliceerd van toenmalige slachtoffers. Het monument zou moeten bijdragen aan hun eerherstel.

Aan de andere kant zien de initiatiefnemers een direct verband met hedendaagse vrouwenhaat, femicide en complot- en zondebokdenken. Met essays en lespakketten wil de stichting proberen om daar iets aan te doen: "Kennis van de geschiedenis maakt het makkelijker om de resten van vrouwenhaat ook in de huidige tijd te detecteren en aan te pakken", aldus de stichting.

Het Australische verbod op sociale media voor kinderen en jongeren tot 16 jaar is een feit. De Senaat heeft het wetsvoorstel op de laatste dag van het parlementaire jaar in Australië goedgekeurd. Australië is het eerste land ter wereld waar de overheid leeftijdsbeperkingen voor sociale media oplegt.

"We hebben geluisterd naar de wanhoopskreten van ouders met kinderen die lijden onder sociale media", zei Labor-senator en voorvechter van de wet Jenny McAllister.

Platforms zoals Facebook, Instagram, TikTok, X en Snapchat moeten de leeftijdsgrens invoeren en controleren. Als de bedrijven niet voorkomen dat kinderen op hun platformen terechtkomen, kunnen ze boetes krijgen tot omgerekend zo'n 31 miljoen euro.

De maatregel geldt niet voor chatapps als Whatsapp, maar het is de strengste socialemediawet ter wereld. Zelfs als een kind jonger dan 16 jaar al een account en toestemming van ouders heeft, moet het account worden verwijderd. De verantwoordelijkheid voor het handhaven van de wet ligt bij de bedrijven. Ouders of kinderen die de wet omzeilen, worden niet gestraft.

Deze Australische jongeren zijn niet blij met het verbod:

In Australië gebruikt zo'n 97 procent van de tieners sociale media. Gemiddeld hebben ze accounts bij vier platforms en ze horen bij de actiefste gebruikers ter wereld. Maar de risico's zijn volgens premier Anthony Albanese inmiddels welbekend. Hij noemde voorbeelden zoals een laag zelfbeeld, pesten, (vrouwen)haat en zelfdoding.

"Te vaak zijn sociale media helemaal niet sociaal. Dat weten we. In werkelijkheid schaadt het onze kinderen. Dat moet afgelopen zijn", zei hij deze week. Volgens een recente peiling van onderzoeksbureau YouGov is 77 procent van de Australische bevolking het eens met een verbod.

Veel jongeren denken er anders over. "Ik ben afhankelijk van sociale media. Als het verboden wordt, weet ik niet wat ik met mezelf aan moet", zegt Ruby (15). Ze komt net uit school in Randwick, een wijk in Sydney. Haar vriendin Ria (15) is het met haar eens. "Heel veel kinderen van mijn leeftijd zitten op sociale media, dit is hoe we met elkaar communiceren. Het verbieden, schaadt onze mentale gezondheid juist."

Een jaar voorbereiding

Socialemediabedrijven krijgen een jaar om zich voor te bereiden, dan wordt de wet van kracht. Het is nu nog niet duidelijk hoe de leeftijd van kinderen veilig gecontroleerd kan worden. Veel voorstellen stuiten op weerstand vanwege zorgen om de privacy. Om die te waarborgen, zouden gebruikers niet verplicht mogen worden om hun gegevens met de platformen te delen. Onderzocht wordt nu hoe het dan wel moet, met bijvoorbeeld gezichtsherkenning of vingerafdrukken. De resultaten van dit onderzoek worden in september 2025 verwacht.

Volgens Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, en Alphabet, het moederbedrijf van Google, was dat reden genoeg om de wet uit te stellen, tot het onderzoek naar leeftijdsverificatie afgelopen is. Elon Musk's platform X stelt dat de wet de mensenrechten van kinderen schendt, zoals de vrijheid van meningsuiting. Maar die kritiek is vergeefs geweest.

De mediaplatforms zijn niet de enige die kritiek hebben. "Deze wet maakt sociale media niet veiliger voor jongeren", stelde senator Sarah Hanson-Young van de Groenen tijdens het debat in de Senaat. Ze vindt dat er meer aandacht moet gaan naar het voorkomen van gevaar online, zoals pestgedrag.

Ook positieve invloed

Veel deskundigen vinden dat de positieve invloed van sociale media te snel opzij is geschoven. Sociale media zijn volgens hen van groot belang voor kwetsbare kinderen en minderheidsgroepen. Kinderen die op afgelegen plekken wonen in Australië zouden geïsoleerd kunnen raken en moeilijker hulp kunnen krijgen als ze geen toegang hebben tot sociale media.

Sommige kinderen snappen wel dat het verboden wordt. "Op school leren we over de gevaren online, maar het dringt volgens mij vaak niet echt door. Dus zo'n verbod is goed", zegt Felix (11). Hij is net klaar met de schooldag en staat samen met een paar klasgenoten bij de bushalte waar ze zo opgehaald worden. "Maar ik snap niet hoe ze het gaan handhaven, want je kunt toch gewoon liegen over je leeftijd", vraagt hij zich af.

Ook deskundigen vragen zich af of een verbod kinderen echt tegenhoudt. Zo zouden ze via een VPN-netwerk hun online identiteit kunnen verbergen. "Ik heb een VPN op mijn telefoon, dan ga ik er gewoon op die manier op", zegt Aiden (15). Hij ziet de nieuwe wet als een grote onrechtvaardigheid. "Ik werk achttien uur per week bij McDonalds, en als ik thuis kom wil ik gewoon op sociale media kunnen. Ik gebruik Snapchat om met m'n vrienden te praten. Een verbod doet meer kwaad dan goed."

De hoogste rechter van Roemenië heeft de kiescommissie opgedragen om alle uitgebrachte stemmen bij de presidentsverkiezingen opnieuw te tellen. Dat moet zijn gebeurd voor 14.00 uur morgenmiddag.

Totaal onverwacht won de uiterst rechtse Calin Georgescu afgelopen zondag de eerste ronde van de verkiezingen. Hij kreeg 23 procent van de stemmen, flink meer dan de nummers twee en drie Elena Lasconi en Marcel Ciolacu. Beiden haalden ruim 19 procent, met een verschil van een kleine 3000 stemmen in het voordeel van Lasconi.

De leider van een kleine rechtse partij, die 1 procent van de stemmen kreeg, had bij het constitutioneel hof bezwaar gemaakt tegen de voorlopige uitslag. Volgens hem voerde de partij van Lasconi nog campagne bij Roemeense kiezers in Noord- en Zuid-Amerika, terwijl dat niet mocht. Lasconi won 27 procent van de stemmers in het buitenland voor zich. Ook zouden er stemmen op een andere kandidaat zijn veranderd in haar voordeel.

Meer verkiezingen

Het hof licht in zijn besluit verder niet toe waarom er een hertelling moet plaatsvinden. Het hoofd van de kiescommissie heeft eerder gezegd dat het opnieuw tellen van de stemmen dagen gaat duren.

Omdat geen van de kandidaten een meerderheid van 50 procent haalde, komt er een tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Die staat gepland op 8 december. Tussendoor kiezen de Roemenen komende zondag ook nog een nieuw parlement.

Deze week kwam het RIVM met de verontrustende boodschap dat als de Nederlanders zo doorgaan, in 2050 bijna twee op de drie overgewicht heeft. Even daarna kwam ook het bericht dat we allemaal ouder worden. In datzelfde jaar in de toekomst, 2050, is de gemiddelde levensverwachting 86,5 jaar. Het is een opvallend samengaan: we worden dikker, maar ook ouder.

De sleutel tot het samengaan van die twee: de Nederlandse gezondheidszorg. Dankzij vooruitgang in de medische wetenschap, betere behandelingen en preventieve zorg kunnen mensen langer gezond blijven, zelfs als ze kampen met overgewicht.

De toenemende levensverwachting is een resultaat van effectieve behandelingen voor hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en andere chronische aandoeningen, waardoor mensen langer kunnen leven ondanks de risico's die overgewicht met zich meebrengt.

Steeds jonger al overgewicht

Uit onderzoek van het RIVM blijkt niet alleen dat we massaal dikker worden, maar ook dat we op steeds jongere leeftijd al te maken krijgen met dat overgewicht. In 1990 had 17 procent van de twintigers nog overgewicht, in 2020 was dat toegenomen tot 32 procent. En die ontwikkeling zet zich naar verwachting door.

Hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum aan het Erasmus MC noemt het "extreem hoge cijfers" en legt de verklaring bij maatschappelijke oorzaken. "De hele voedselomgeving nodigt ons continu uit om ongezond te eten. Bijna tachtig procent van de producten in de supermarkt is ongezond, terwijl de verpakkingen anders beweren." Dus niet alleen in de cafetaria's en school- en sportkantines vind je ongezond eten.

Daarnaast draagt de mate waarin we bewegen volgens Van Rossum niet bepaald bij. "We zitten veel en hebben veel schermtijd", aldus de hoogleraar. Met alle minder actieve vervoersmiddelen zoals e-bikes wordt het ons heel makkelijk gemaakt om minder te bewegen.

Ouder worden

Dan die levensverwachting. Het RIVM verwacht dat Nederlanders in 2050 gemiddeld 86,5 jaar oud worden, waar we in 2022 gemiddeld 81,6 jaar werden. De kans om 65 te worden zal tussen 2022 en 2050 toenemen tot 95 procent. De kans om 85 te worden neemt zelfs toe tot 70 procent in 2050. De kans om honderd te worden is ruim drie keer zo groot als in 2022.

De levensverwachting en het aantal gezonde jaren zijn niet voor iedereen gelijk. "Mensen die een minder gunstige maatschappelijke positie hebben, ondervinden vaker gezondheidsproblemen", staat in het rapport van het RIVM. Denk daarbij aan opleidingsniveau en inkomen.

De stijging in levensverwachting gaat volgens het RIVM gepaard met een stijging in een gezonde leefstijl. De extra jaren die we langer leven zijn dus ook gezonde jaren. Toch lijkt dat nog steeds moeilijk te rijmen met ons gedrag dat leidt tot overgewicht. De verbeterende gezondheidszorg is dus de redder.

Goede gezondheidszorg

Voedingswetenschapper Jaap Seidell vertelt dat mensen steeds langer in leven gehouden worden als ze ziek zijn. "Als iemand vroeger een hartinfarct kreeg, was de overleving zo'n 10 procent, waar dat nu 90 procent is." Voor heel veel andere chronische aandoeningen die veroorzaakt worden door overgewicht geldt dat ook. Nu kun je daar met veel effectieve medicatie heel oud mee worden.

Daarnaast letten we beter op onszelf. "Mensen die stoppen met roken zijn gemiddeld zwaarder, omdat je vaak aankomt als je stopt met roken. Dat mensen zwaarder worden, betekent niet meteen dat je ook daaraan doodgaat.", vertelt Seidell. "Vroeger hadden de meeste ziektes een slechte afloop, maar nu heb je goede gezondheidszorg."

Dweilen met de kraan open

Van Rossum noemt de gezondheidszorg een "ontzettend goede dweil", maar benoemt het belang van "het dichtzetten van de kraan aan de voorkant". Om de kosten van de gezondheidszorg houdbaar te maken, moet er volgens Van Rossum aan de voorkant meer gedaan worden om tegen te gaan dat Nederlanders obesitas ontwikkelen.

"Denk daarbij bijvoorbeeld aan een suikertaks, de verlaging van BTW op groente en fruit, meer fietspaden, trappen zichtbaarder, ongezond eten weg uit kantines, enzovoort", aldus Van Rossum. Obesitas leidt niet simpelweg alleen tot overgewicht, het is "een poortziekte naar allerlei vormen van kanker, onvruchtbaarheid, angsten en depressies."

Hoewel de gezondheidszorg ons in staat stelt om met overgewicht steeds ouder te worden, wordt het sterk afgeraden om te wachten tot deze zorg noodzakelijk wordt.

In het noorden van Syrië zijn meldingen van de zwaarste gevechten in jaren tussen rebellen en het regeringsleger van president Assad.

Onder meer persbureaus Reuters en AP schrijven over een rebellenoffensief in de provincie Aleppo, dat gisteren begon. De islamitische rebellenbeweging Hayat Tahrir al-Sham, die onder meer door de VS wordt gezien als terreurgroep, zou het offensief leiden.

De rebellen, die opereren vanuit de provincie Idlib, claimen zo'n vijftien dorpen en een legerbasis te hebben veroverd. Het Syrische leger zegt dat het bezig is om de situatie "weer te laten terugkeren naar hoe het was". Vandaag zou de Syrische luchtmacht met hulp van Rusland stellingen van de rebellen hebben gebombardeerd, schrijft Reuters.

De claims en beweringen van beide partijen kunnen niet onafhankelijk worden geverifieerd: er is nog veel onduidelijk over het offensief, bijvoorbeeld als het gaat om slachtoffers. Onafhankelijke journalisten hebben geen toegang tot het gebied.

Bombardementen

Aanleiding voor de gevechten zouden recente bombardementen zijn door het regime van Assad, waardoor duizenden mensen moesten vluchten. Het gaat om de zwaarste gevechten in het gebied sinds 2020, toen er onder bemiddeling van Rusland en Turkije een staakt-het-vuren werd ingesteld voor Idlib.

Rusland is al jaren een trouwe bondgenoot van het regime van Assad. Turkije steunt meerdere rebellengroepen in het noordwesten van Syrië, maar beschouwt Hayat Tahrir al-Sham wel als terreurorganisatie. De beweging, vaak afgekort als HTS, heeft zijn wortels in Jabhat al-Nusra (de Syrische tak van al-Qaida).

Arabische Lente

In Syrië woedt al sinds 2011 een bloederige burgeroorlog. Het in Londen gevestigde Syrische Observatorium voor de Mensenrechten meldde eerder dit jaar dat er inmiddels ruim 600.000 mensen zijn omgekomen in de oorlog.

De oorlog begon met protesten tegen het regime van dictator Assad tijdens de Arabische Lente. In de jaren daarna heroverde het regeringsleger grote delen van het land op de rebellen, waarna Idlib overbleef als hun laatste bolwerk.

De opstandelingen claimen tegenover persbureau Reuters dat Assad gebruik probeert te maken van de aanhoudende onrust in het Midden-Oosten, om zo met Idlib ook het laatste rebellengebied in handen te krijgen.

Biologen maken zich zorgen over de opmars van de geaderde stekelhoren. De van origine Aziatische roofslak plant zich nu ook in de Noordzee voort. Hij kan een grote bedreiging vormen voor mosselen, oesters en andere schelpdieren als hij in de Oosterschelde terechtkomt.

"Het is oppassen geblazen", waarschuwt marien bioloog Arjan Gittenberger bij Omroep Zeeland. De NVWA spreekt over een "beruchte predator" en adviseert onderzoek.

Het probleem is dat de geaderde stekelhoren leeft van mosselen, oesters of andere schelpdieren. Jonge exemplaren van de slak boren gaatjes in de schelpen van hun prooi en zuigen de inhoud leeg. Oudere dieren omhullen de prooi totdat de schelp opengaat of slikken de schelp met inhoud en al naar binnen.

"Dat is zo zonde van de biodiversiteit", aldus Gittenberger. "Deze roofslak heeft al zoveel schade aangericht. In de Zwarte Zee heeft hij al hele schelpdiersoorten uitgeroeid."

Feloranje mondopening

Het oorspronkelijke leefgebied van de geaderde stekelhoren (Rapana venosa) ligt in het noordwesten van de Grote Oceaan, ruwweg tussen Rusland en Taiwan. Maar de tot twaalf centimeter grote exoot met de stekels op zijn huis en de feloranje mondopening komt sinds meer dan zestig jaar ook voor in de Zwarte Zee. Vandaaruit lijkt de slak zich verder te verspreiden in Europa. In 2005 werd het eerste exemplaar uit de Noordzee gevist.

Negentien jaar geleden was dat geen reden tot zorg. De NVWA ging er toen van uit dat de roofslak zich in de Noordzee niet kon voortplanten.

Nu is dat anders. "In 2024 zijn er drie clusters met ei-kapsels gevonden die op een wrak in de Noordzee waren afgezet. Dit is een sterke aanwijzing dat de geaderde stekelhoren zich inmiddels wel in de Noordzee kan voortplanten en mogelijk schade aan de Nederlandse schelpdierpopulaties toe kan gaan brengen", schrijft de NVWA nu.

De autoriteit adviseert het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur om onderzoek te doen naar de mogelijke consequenties van deze roofslak voor Nederlandse schelpdierpopulaties.

Oosterschelde

Veruit de meeste oesters, mosselen, scheermessen en andere consumptieschelpen in Nederland worden gekweekt in de Oosterschelde, het Grevelingenmeer en het Veerse Meer. Dat is allemaal water dat in directe verbinding tot de Noordzee staat.

Toch is het de vraag of de roofslak zich thuis zal voelen in de Zeeuwse wateren, zegt bioloog Gittenberger. De temperatuur kan flink schommelen: in de winter is het Oosterscheldewater relatief fris, in de zomer juist relatief warm. Volgens Gittenberger kan de geaderde stekelhoren slecht tegen dat soort temperatuurwisselingen en voelt het weekdier zich meer thuis in Noordzeewater, dat constanter van temperatuur is.

Maar zelfs als de geaderde stekelhoren door de Oosterscheldekering glipt is er nog geen man overboord, stelt Gittenberger. "We kunnen het roofdiertje in een vroeg stadium met kooien en sleepnetten van de bodem vissen. Desnoods duiken we ze op."

Een Antwerpse onderzoeksrechter zit al weken ondergedoken in een safehouse vanwege ernstige bedreigingen uit het criminele circuit. Dat bevestigt het Antwerpse parket aan de Vlaamse omroep VRT. Volgens de omroep gebeurt dat voor het eerst in België.

De Vlaamse krant Het Laatste Nieuws (HLN) zegt dat de ondergedoken onderzoeksrechter bedreigd is door een gedetineerde uit de gevangenis van Hasselt. Daar zou een cipier een telefoon naar binnen hebben gesmokkeld, waarmee een gevangene vervolgens de onderzoeksrechter telefonisch kon bedreigen.

De 27-jarige gedetineerde zou eerder vanuit de gevangenis opdrachten hebben laten uitvoeren. Voorlopig is er niemand aangehouden, meldt HLN.

Verruwing georganiseerde misdaad

"We voelen ons onveilig in onze job", zegt collega-onderzoeksrechter Philippe van Linthout van De Vereniging van Onderzoeksrechters. Van Linthout vertelt dat zijn collega's hun naam, nummerplaten en andere privé-gegevens zien opduiken in drugsdossiers die zij onderzoeken. Volgens hem is "de verruwing van de georganiseerde misdaad het gespreksonderwerp in de wandelgangen."

Een onderzoeksrechter (rechter-commissaris in Nederland) geeft toestemming aan de politie en officier van een justitie om bijzondere opsporingsmethodes te gebruiken, zoals een huiszoeking of het afluisteren van telefoons.

Maatregelen

De Vlaamse onderzoeksrechters eisen betere bescherming van de toekomstige Belgische regering. Zo zouden gebouwen slecht beveiligd zijn.

"Bovendien zijn de gevangenissen overbevolkt waardoor we mensen niet kunnen opsluiten die er thuis horen. De gevangenissen zijn zo lek als een zeef als je ziet hoeveel gsm's er circuleren", zegt Van Linthout. "Vanuit de cel kunnen gedetineerden crimineel actief blijven en ons ook bedreigen."

Dat Belgische gevangenissen overbevolkt zijn is al langer bekend. In september kregen 140 gedetineerden om die reden vervroegd verlof. Dat was een noodmaatregel: volgens Vlaamse media sliepen gevangen op de grond wegens het gebrek aan ruimte.

In België is een automobilist omgekomen die probeerde te vluchten voor de Nederlandse politie. Het slachtoffer vloog vermoedelijk uit de bocht, waarna de auto over de kop sloeg. Waarom hij op de vlucht sloeg is niet bekend.

De automobilist had een stopteken gekregen in het Nederlandse Eersel, vlak bij de grens. Eenheid Oost-Brabant schrijft op X dat de bestuurder daar in eerste instantie gehoor aan gaf. "Vervolgens onttrok hij zich aan de controle door met hoge snelheid weg te rijden".

De bestuurder reed richting België en kwam na enkele honderden meters in het Belgische Mol tot stilstand tegen een boom. Hoe dat kon gebeuren, is niet bekend. De bestuurder werd uit de auto geslingerd en overleed ter plekke.

Volgens Belgische media is het slachtoffer een man van 32 en reed hij in een auto met een Belgisch kenteken. Op route van de vlucht wordt onderzoek gedaan omdat er mogelijk spullen uit de auto zijn gegooid.

Geschept

In Berghem bij Oss kwamen dinsdag twee mensen om het leven bij een politieachtervolging. De gestolen auto waarin ze zaten werd geschept door een passagierstrein.

Ook in Enschede was dinsdag een achtervolging vanwege een gestolen auto. De bestuurder wist in eerste instantie te ontkomen, maar werd even later opgepakt.

De politie deelde daarvan deze beelden:

Door een storing zijn de slagbomen op de Erasmusbrug in Rotterdam vanochtend zo'n twee uur dichtgebleven. Gevolg van de storing op de belangrijke verkeersader was dat het verkeer in de rest van de stad op veel plekken stilstond.

Wat de storing heeft veroorzaakt, weet de gemeente Rotterdam nog niet, meldt de regionale omroep Rijnmond.

De storing ontstond iets na 10.00 uur toen geprobeerd werd om de brug te openen om een schip door te laten. Op webcambeelden valt te zien dat dit niet lukte, waarna de slagbomen dienst weigerden. Rond 12.15 uur leek het euvel opgelost te zijn.

Lange file

Fietsers en voetgangers lieten zich door de storing niet weerhouden en kropen onder de slagbomen door om toch over de brug te kunnen.

Trams en auto's moesten wachten of een omweg zoeken, waardoor er aan beide kanten van de brug lange files ontstonden.

De rechtenfaculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) gaat onderzoek doen naar de masterscriptie van staatssecretaris Vicky Maeijer. Nieuwszender BNR meldde gisteravond dat de scriptie waarmee Maeijer (PVV, Langdurige en Maatschappelijke Zorg) haar bul haalde vol zit met overgeschreven passages.

BNR haalde de Engelstalige scriptie van Maeijer uit 2009 door fraudesoftware die universiteiten gebruiken om plagiaat op te sporen. Meer dan de helft van de tekst komt volgens dat onderzoek uit andere bronnen en niet al die stukken zijn goed geannoteerd of geciteerd.

Zo nam ze letterlijke passages over en vermeldde ze de bron in een voetnoot, maar gebruikte ze geen aanhalingstekens. Ook voegde ze "wat mij betreft" of "voor mij" toe aan letterlijk overgenomen stellingen van anderen.

Mogelijk is er daarmee sprake van plagiaat, een wetenschappelijke doodzonde. Wetenschappers worden geacht zelf onderzoek te doen en tot eigen conclusies te komen, niet het werk van anderen zonder bronvermelding over te nemen.

Een woordvoerder van de Rotterdamse universiteit zegt dat de examencommissie van de Erasmus School of Law de scriptie onder de loep zal nemen. "De commissie zal deze zaak behandelen als elke zaak en maakt geen onderscheid tussen studenten en oud-studenten of tussen prominenten en niet-prominenten." Hoelang dat onderzoek gaat duren, is onbekend.

Beste intenties

Staatssecretaris Maeijer zegt via haar woordvoerder dat ze haar scriptie te goeder trouw en met de beste intenties heeft geschreven. "Ik heb hard gewerkt om mijn studie af te ronden." Verder wil ze er niets over kwijt.

De 38-jarige Maeijer behaalde in 2009 haar masterdiploma International & European Public Law. Haar scriptie ging over een zaak die een Saudische zakenman bij het Europees Hof van Justitie had aangespannen omdat zijn Europese tegoeden waren bevroren vanwege mogelijke banden met al-Qaida.

Afgetreden

In het verleden zijn buitenlandse bewindslieden in verlegenheid gebracht door vermoedens van plagiaat in hun universitaire teksten. Zo trad in 2011 de Duitse minister van Defensie Guttenberg af nadat was gebleken dat hij in zijn proefschrift passages van andere auteurs had overgenomen zonder bronvermelding.

Ook een van zijn opvolgers, de huidige Europese Commissievoorzitter Von der Leyen, bleek bronnen niet goed te hebben vermeld. Zij werd op de vingers getikt door de Universiteit van Hannover, maar mocht haar doctorstitel behouden.

Een groot deel van de Oekraïense vluchtelingen in Nederland wil hier de komende jaren blijven. Ze zijn positief over Nederland en geven ons land een 8,7, blijkt uit onderzoek van kennisinstituut WODC.

"Ze zijn vooral positief over de manier waarop ze zijn opgevangen", zegt onderzoeker Sanne Noyon in het NOS Radio 1 Journaal. Een kwart van de Oekraïense vluchtelingen in Nederland woonde op enig moment in een gastgezin, vooral degenen die kort na het uitbreken van de oorlog naar Nederland kwamen. "In die gastgezinnen hebben ze heel veel hulp gekregen en dat geven ze een hoog rapportcijfer."

Voor het onderzoek zijn ruim 3000 Oekraïense vluchtelingen bevraagd over hun leven in Nederland en hun plannen voor de toekomst. Driekwart geeft aan de komende twee jaar in Nederland te willen blijven. Als Oekraïne in de toekomst weer veilig is, wil 22 procent terug. 30 procent wil dat niet, de rest twijfelt nog.

'Tijdelijke bescherming'

Er zijn ruim 117.000 Oekraïners in Nederland geregistreerd. Zij doorlopen niet de reguliere asielprocedure, maar worden opgevangen onder de richtlijn voor 'tijdelijke bescherming' van de Europese Unie. Daardoor krijgen gevluchte Oekraïners toegang tot gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs. Ook mogen ze direct na aankomst in Nederland aan het werk.

De regeling is al verschillende keren verlengd en loopt nu tot 4 maart 2026. Hoe de situatie daarna zal zijn, is onduidelijk en dat leidt tot belemmeringen, stelt Noyon. "Er is snel veel gecreëerd voor Oekraïners en dat is goed gegaan. Maar nu de oorlog voortduurt, moeten we ons afvragen: zijn dit soort oplossingen ook houdbaar voor de lange termijn?"

De tijdelijkheid maakt het voor Oekraïners lastig om iets op te bouwen, concludeert het WODC. "Er is bijvoorbeeld geen toegang tot inburgering. Daardoor spreken Oekraïners geen goed Nederlands, terwijl ze dat wel willen", zegt Noyon. Ook geven ze in het onderzoek aan dat ze meer contact willen met Nederlanders en zelfstandig willen wonen.

Het ontbreken van langetermijnperspectief maakt het echter moeilijk om plannen te maken en te investeren in de toekomst. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld gemeentes die huisvesting of taalcursussen kunnen regelen, maar ook voor werkgevers. Ruim de helft van de Oekraïners heeft een baan, maar volgens het WODC werken zij meestal met tijdelijke contracten en veelal (ver) onder hun opleidingsniveau.

"We weten dat hoe langer een oorlog duurt, hoe meer mensen hier willen blijven. Dus het is aannemelijk dat de groep Oekraïners die wil blijven, steeds groter wordt. Maar als je niet investeert, hebben zij een nog grotere achterstand", zegt Noyon.

Een van de aanbevelingen in het onderzoek is daarom om in te zetten op taal. "Dan kunnen Oekraïners sociale contacten opbouwen met Nederlanders en zelfredzamer zijn." De Nederlandse arbeidsmarkt zou er volgens Noyon ook baat bij hebben als Oekraïners beter Nederlands spreken, omdat ze dan makkelijker op hun eigen niveau kunnen werken. "Taal is de sleutel tot een betere situatie voor Oekraïners zelf, maar ook voor Nederland."

De Tweede Kamer is doorgegaan met de behandeling van de begroting van het ministerie van Onderwijs voor volgend jaar. Een deel van de oppositie wilde de behandeling uitstellen, in afwachting van de onderhandelingen die buiten de openbaarheid gevoerd worden over het terugdraaien van bezuinigingen, maar een ruime meerderheid voelt daar niets voor.

Gisteren werd duidelijk dat coalitie- en oppositiepartijen samen willen praten over wijzigingen van de begroting van minister Bruins. De oppositiepartijen D66, CDA, ChristenUnie en JA21 hebben samen een wijzigingsvoorstel ingediend om zo'n 1,3 miljard euro aan bezuinigingen te schrappen.

De coalitie heeft steun van de oppositie nodig om de begroting ook door de Eerste Kamer te krijgen, want daar hebben de regeringspartijen geen meerderheid. Bij de vier oppositiepartijen heeft zich inmiddels ook de SGP aangesloten. Het is de bedoeling dat de onderwijswoordvoerders van deze vijf partijen na het debat met hun collega's van de regeringspartijen PVV, VVD, NSC en BBB gaan overleggen hoe het nu verder moet.

GroenLinks-PvdA, SP, Partij voor de Dieren, Volt en DENK willen dat de 2 miljard aan bezuinigingen helemaal van tafel gaat, maar het lijkt uitgesloten dat dat gebeurt.

'Bezuinigingen die geen bezuinigingen meer zijn'

Denk-woordvoerder Ergin sprak van een bijzondere situatie. Hij stelde voor pas verder te debatteren als er een akkoord is tussen de coalitie en oppositie. "Bezuinigingen die straks misschien geen bezuinigingen meer zijn en een minister die onder curatele staat van fractievoorzitters."

GroenLinks-PvdA en SP sloten zich daarbij aan. GroenLinks-PvdA-Kamerlid Stultiens: "De coalitie zei dinsdag steeds: 'U moet niet bij ons zijn, maar bij de minister'." Hij kwalificeerde dat als "gelul", nu de coalitie achter gesloten deuren zonder de minister toch besprekingen is begonnen over aanpassingen.

Maar de regeringsfracties en D66, CDA, ChristenUnie, JA21 en SGP vinden dat het debat kan verdergaan en dat Bruins dan kan antwoorden op eerder gestelde vragen. De onderhandelende oppositiefracties pleitten wel voor een 'derde termijn' (een nieuwe debatronde), nadat er een akkoord is gesloten over aanpassingen. Maar ook daar was geen meerderheid voor.

Bruins: niet onder curatele

Bruins zei bij het begin van het debat dat hij de begroting gewoon wil verdedigen zoals die er nu ligt. Hij vindt niet dat hij onder curatele staat. "Mijn taak is om hier in dit huis zo veel mogelijk fracties te overtuigen van de inzet van het kabinet."

Hij voegde eraan toe niet doof te zijn voor de geluiden uit de samenleving: "Ik heb ook het Malieveld gezien", zei Bruins, verwijzend naar de grote demonstratie van afgelopen maandag. Maar volgens hem gaat er nog steeds heel veel geld naar onderwijs en wetenschap. "We hebben ook een aantal intensiveringen kunnen behouden. Zo blijft het mbo grotendeels buiten schot."

Ook vraagt de minister zich af of meer geld wel de oplossing is. Instellingen hebben volgens hem moeite om het uit te geven.

Bovendien heeft ons land inmiddels te maken met "demografische krimp", waardoor er minder studenten komen. En het kabinet-Schoof heeft ervoor gekozen om vooral te investeren in koopkracht en defensie, legde de minister uit. "En dan moet er elders bezuinigd worden."

Vijftig jaar na de sluiting van de laatste steenkolenmijn in Zuid-Limburg, is er nog steeds geen schadeloket waar bewoners een claim kunnen indienen als hun huis verzakt of als ze andere mijnbouwschade hebben geleden.

De vertraging zit in Den Haag, laat de Limburgse gedeputeerde Elianne Demollin (BBB) weten bij L1 Nieuws. Minister Sophie Hermans moet een besluit nemen over de juridische status van zo'n schadeloket, maar het is volstrekt onduidelijk wanneer ze dat doet.

Vorig jaar oktober leek het er even op dat het loket op korte termijn zou kunnen beginnen. Het kabinet reserveerde alvast een bedrag van 19,5 miljoen euro voor de mijnschaderegeling in Limburg. Toenmalig staatssecretaris Vijlbrief schreef in oktober 2023 aan de Tweede Kamer dat hij van het schadekantoor in oprichting een rijksdienst wilde maken, zoals ook de provincie en gemeenten willen.

Liliane Ploumen

Daarna werd het stil. Afgelopen zomer werden weliswaar oud-minister Lilianne Ploumen en een voormalige dijkgraaf benoemd tot 'kwartiermaker', om zo het proces vlot te trekken. Maar ook hun werk lijkt nog geen resultaat op te leveren. Gedeputeerde Demollin schrijft nu aan Provinciale Staten dat er nog geen zicht is op een 'startdatum' van het schadeloket. Ze hoopt in februari volgend jaar meer duidelijkheid te kunnen verschaffen.

Eén van de belangrijkste zaken die zo'n loket zou moeten onderzoeken is hoeveel schadegevallen er zijn. Bij de voorbereidingen van het loket zijn provincie, Rijk en gemeenten er altijd van uit gegaan dat bij ongeveer tienduizend woningen sprake is van scheuren of verzakkingen. Maar dat getal is nooit wetenschappelijk onderbouwd.

Winkelcentrum verzakt

Dat er sprake is van schade door mijnbouw is duidelijk. In de tien voormalige mijnbouwgemeenten Stein, Sittard-Geleen, Beek, Beekdaelen, Heerlen, Brunssum, Landgraaf, Voerendaal, Kerkrade en Simpelveld zijn op tal van plekken woningen en ook bedrijfsgebouwen te vinden waar schade is vastgesteld.

In 2011 verzakte plotseling een deel van winkelcentrum 't Loon in Heerlen. Breuken in de ondergrond als gevolg van "zeer ondiepe mijnwinning' waren toen de oorzaak.

Probleem is dat er al geruime tijd geen grondwater meer uit de oude mijngangen wordt gepompt. "Sindsdien is het mijnwater in heel Zuid-Limburg gestegen en tot op heden is het hydraulisch evenwicht nog niet bereikt", bleek uit onderzoek in 2016. Gevolg was én is dat de bodem die tijdens de mijnbouw was gedaald weer begon te stijgen.

"Gelijkmatige daling en stijging leidt niet tot schade. Maar veranderingen in de bodem die ongelijkmatig zijn opgetreden kunnen schade aan gebouwen veroorzaken", stelden de onderzoekers in 2016. Dit proces kan nog tientallen jaren doorgaan, zeiden ze ook.

Calamiteitenfonds

Het is niet zo dat er helemaal geen schaderegeling is in Zuid-Limburg. Sinds 2015 bestaat de Stichting Calamiteitenfonds Mijnwaterschade. Maar die stichting is er alleen voor de meest ernstige vormen van schade. Bijvoorbeeld als de veiligheid van de woning in het geding is.

In tien jaar tijd heeft de stichting een kleine 200 schadevergoedingen toegekend. Het schadeloket-in-oprichting moet het mogelijk maken om álle vormen van schade te claimen, groot of klein.

De Colombiaanse autoriteiten hebben de afgelopen zes weken in samenwerking met andere landen een recordhoeveelheid cocaïne in beslag genomen. Daarbij werden ook zes 'narco-onderzeeërs' onderschept die met tonnen cocaïne onderweg waren naar Australië.

Het wordt beschouwd als het grootste succes van 'Operatie Orion', waarin Colombia samenwerkt met 61 andere landen. Die partners leverden vliegtuigen, helikopters en vaartuigen, maar het belangrijkste was dat ze ook informatie deelden, zegt kapitein Manuel Rodríguez, het hoofd van de antinarcoticabrigade van de Colombiaanse marine, tegen de Britse krant The Guardian.

In zes weken tijd werden meer dan 400 verdachten gearresteerd en werd 225 ton cocaïne in beslag genomen. Dat is bijna 10 procent van de geschatte wereldwijde jaarproductie. "Dit slaat een behoorlijk deuk in de cocaïnehandel", zegt Rodríguez. "Dit zal duizenden sterfgevallen door een overdosis schelen en kost de kartels meer dan 8 miljard dollar."

Ook werd 1000 ton marihuana in beslag genomen.

Narco-onderzeeërs

Het opvallendst is dat een cocaïneroute met semi-onderzeeboten tussen Colombia en Australië werd ontdekt, een afstand van 14.000 kilometer.

De semi-onderzeeboten, ook wel 'narco-onderzeeërs genoemd, zijn vaartuigen van 10 tot 25 meter lang die laag in het water liggen, waardoor ze lastig te ontdekken zijn. Er werden zes van deze bemande schepen onderschept, elk volgepakt met 5 tot 10 ton cocaïne.

Tot nu toe verstopten Colombiaanse drugskartels voor de handel op Australië veel kleinere hoeveelheden cocaïne in vrachtschepen.

Een kilo cocaïne kost in Australië drie tot zes keer zoveel als in de VS. Kennelijk hebben de hoge cocaïneprijzen op de Australische markt de drugskartels aangemoedigd veel grotere hoeveelheden te verschepen, zegt Rodríquez. "Ze hebben de vaartuigen verbeterd en ze veel grotere brandstoftanks gegeven."

Rodríquez zegt dat het succes van Operatie Orion laat zien dat samenwerkende landen de innovaties van de internationale drugshandel kunnen bijbenen. Hij hoopt dat dit een keerpunt is in de strijd tegen de drugskartels.

Ruim een miljoen Oekraïners zitten in het westen van het land zonder stroom door een grootschalige Russische aanval op de energie-infrastructuur. Dat melden de Oekraïense autoriteiten. Er zijn zo'n honderd drones en meer dan negentig raketten "van verschillende typen" ingezet bij de aanval, schrijft de Oekraïense president Zelensky op X.

De problemen zijn het grootst rond de westelijke steden Lviv, Volyn en Rivne. De Oekraïense publieke omroep spreekt van een "massale aanval". Er waren explosies te horen in zeker vijf steden.

Ook hoofdstad Kyiv werd van "meerdere kanten" aangevallen met raketten, zegt een legerfunctionaris tegen de Kyiv Independent.

'Reactie op westerse steun'

Volgens staatspersbureau RIA Novosti noemt president Poetin de aanval een reactie op het inzetten van Amerikaanse en Britse raketten op doelen diep in Rusland. Daarvoor kreeg Oekraïne recent toestemming van beide landen.

Hij zei verder dat er ook wordt gekeken naar het aanvallen van "besluitvormingscentra" in Kyiv, afhankelijk van wat er wordt aangevallen met de Britse en Amerikaanse wapens.

Poetin is op dit moment in de Kazachse hoofdstad Astana voor een CSTO-top, een veiligheidsorganisatie en tegenhanger van NAVO waar zes voormalige Sovjet-landen lid van zijn.

'Smerige escalatie'

De Oekraïense luchtmacht meldde 79 raketten en 35 drones te hebben neergehaald tijdens de Russische aanval. Op meerdere plekken werden noodstroomvoorzieningen ingeschakeld. Die werden in de loop van de ochtend weer uitgeschakeld. Er zijn vooralsnog geen berichten over slachtoffers.

Zelensky schrijft op X dat hij over de aanvallen is bijgepraat door zijn leger en kabinet. In die gesprekken kreeg hij te horen dat er kruisraketten met clustermunitie zijn ingezet. Het inzetten van clustermunitie, waarbij na de ontploffing van één projectiel tal van kleinere projectielen vrijkomen, is zeer omstreden, zeker tegen burgerdoelen.

Meer dan 120 landen, waaronder Nederland, hebben zich aangesloten bij een verdrag uit 2008 waarmee clustermunitie wordt verboden. Rusland en ook Oekraïne hebben dit verdrag niet ondertekend. Zelensky zegt dat de clusterbommen het werk van reddingswerkers en reparateurs bemoeilijkt en hij spreekt van een "nieuwe, smerige escalatie" in de oorlog.

In Kyiv schuilden mensen tijdens de aanval in een metrostation:

Andriy Yermak, stafchef van de Oekraïense president Zelensky en een van de belangrijkste vertrouwelingen van de president, zegt in een bericht op Telegram dat Rusland de afgelopen maanden volop heeft ingezet op het maken en opslaan van raketten, om die vervolgens in de winter in te zetten tegen de energievoorzieningen in zijn land.

Het gaat volgens Oekraïne om de elfde grote aanval de energie-infrastructuur sinds maart. De aanvallen zijn voornamelijk bedoeld om de defensie-industrie van Oekraïne te verlammen en een deuk te slaan in het moreel van de Oekraïense bevolking. Rusland nam deze maand al meerdere keren de energievoorzieningen in Oekraïne onder vuur.

De aanvallen komen op een moeilijk moment voor Oekraïne in de oorlog, die in februari 2022 begon met de invasie van Rusland in Oekraïne. De afgelopen maanden wint het Russische leger gestaag terrein in het oosten van het land. Verder is blijvende steun onzeker van de belangrijkste militaire bondgenoot, de Verenigde Staten, als Donald Trump over een kleine twee maanden aan zijn tweede termijn als president begint.

Vanwege dat sombere vooruitzicht kwamen de zeven Scandinavische en Baltische landen gisteren samen voor een top over onder meer Oekraïne. Na die bijeenkomst deelden de leiders van de landen een verklaring, waarin ze hun steun aan Oekraïne onderstreepten en ook beloofden die op te voeren. Zo werd Oekraïne meer munitie toegezegd.

In de Brusselse deelgemeente Sint-Joost-ten-Node moeten de gemeenteraadsverkiezingen worden overgedaan. Op 13 oktober won burgemeester Emir Kir met zijn onafhankelijke lijst een absolute meerderheid, maar de uitslag werd ongeldig verklaard nadat er allerlei onregelmatigheden waren ontdekt met stemmen via volmacht.

Vijftig volmachten waren ondertekend door de winnende Kir zelf op de dag van de verkiezingen, wat niet mag. Ook voor een andere reeks volmachten was er geen duidelijk bewijs waarom de kiezers niet zelf hadden gestemd. Daarnaast waren er ook nog volmachten niet ondertekend.

Na klachten van de partijen PS, Ecolo en Team Fouad Ahidar werd onderzoek gedaan. Het Rechtscollege van het Brussels Parlement besloot daarop dat de uitslag niet geldig was.

De burgemeester van de armste gemeente van België gaat niet in beroep tegen de ongeldigverklaring. Hij had acht dagen de tijd om naar de Raad van State te gaan en bezwaar aan te tekenen, maar dat doet hij niet.

Toon veranderd

De toon van Kir is gedurende de acht dagen veranderd. Toen vorige week dinsdag naar buiten kwam dat het rechtscollege de uitslag nietig verklaarde, sprak Kir zijn aanhangers toe dat hij "alle mogelijkheden om in beroep te gaan" ging bestuderen.

Maar hij trok bij. In een verklaring op zijn Facebook-pagina schreef hij dat er na samenspraak beslist is om niet in beroep te gaan, hoewel er argumenten waren om het wel te doen. Met de boodschap dat ze "onze gemeente niet ruim drie maanden in onzekerheid willen laten", motiveert Kir zijn beslissing om toch niet in beroep te gaan.

Er loopt nog een gerechtelijk onderzoek bij het parket van Brussel naar mogelijke kiesfraude. Als Kir of andere politici schuldig uit het onderzoek komen, kan dat hun verkiesbaarheid in de toekomst beïnvloeden.

Bezwaren in andere gemeenten

Ook in andere Belgische gemeenten kan de nieuwe gemeenteraad nog niet geïnstalleerd worden doordat er klachtprocedures zijn opgestart. Zo is er in Zelzate, in Oost-Vlaanderen, een klacht binnengekomen over een foutief aantal voorkeurstemmen. De Raad voor Verkiezingsbetwistingen gaat het onderzoeken en kan daar tot 35 dagen over doen.

Ook in Geraardsbergen en Zottegem zijn op de valreep nog bezwaren ingediend tegen de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober. Waarover die bezwaren gaan, is niet helemaal duidelijk. De Raad geeft daar geen details over vrij. Gevolg is wel dat de gemeenteraad daar dus ook nog niet geïnstalleerd kan worden. Dat gebeurt op zijn vroegst begin januari.

In het Antwerpse Hoogstraten heeft de oppositiepartij bezwaar getekend nadat er meer geld uitgegeven zou zijn dan eigenlijk toegestaan is bij lokale verkiezingen. Ook daar moet de Raad van Verkiezingsbetwistingen zich gaan buigen over een zaak. Of de installatievergadering van 5 december van het nieuwe bestuur in Gent doorgaat, valt ook nog te betwijfelen door een onbekende klacht.

Geen klachten in Ninove

In Ninove werden bezwaren tegen de verkiezingsuitslag verwacht, maar die zijn uiteindelijk uitgebleven. Guy D'haeseleer behaalde met zijn Forza Ninove met een absolute meerderheid, maar op de verkiezingsdag opende het Oost-Vlaamse parket een onderzoek naar het ronselen van volmachten en schriftvervalsing. Dat kwam omdat er veel meer met volmachten werd gestemd dan in andere vergelijkbare gemeenten.

Tegenpartijen overwogen bezwaar in te dienen na ophef over de mogelijke fraude, maar het bezwaar bleef uiteindelijk uit.

Met de overstap van twee gemeenteraadsleden naar de partij van Richard de Mos is de Haagse coalitie in een nieuwe crisis terechtgekomen. Vandaag is er een 'duidingsdebat' over de kwestie.

De coalitie wil doorwerken, maar is zijn meerderheid in de raad kwijt en krijgt te maken met een veel sterkere oppositie van De Mos.

"Het is voor de stabiliteit in de stad gewoon niet goed, we hebben daar denk ik in de hele stad wel behoefte aan", reageert raadslid van Maarten de Vuyst van coalitiepartij GroenLinks bij Omroep West. Wat hem betreft blijft de huidige coalitie van GroenLinks samen met Denk, PvdA, CDA, Partij voor de Dieren en D66 gewoon samenwerken. Ook de andere coalitiepartijen lijken op te gaan voor een minderheidscoalitie.

Luisteren naar inwoners

De raadsleden Mairan Sewtahal (voorheen PvdA) en Ismet Bingöl (voorheen CDA) stapten gisteren over naar de partij Hart voor Den Haag van Richard de Mos. Ze nemen hun zetel mee. Volgens Sewtahal en Bingöl luistert Hart voor Den Haag wél naar de inwoners van de stad, in tegenstelling tot de coalitiepartijen.

De PvdA in Den Haag voelt zich overvallen door de overstap van Sewtahal. "Begin november gaf hij bij ons aan dat hij om gezondheidsredenen meerdere weken rust moest nemen", staat in een korte verklaring. "Hij heeft gedurende de raadsperiode altijd op onze steun kunnen rekenen en de kans en ruimte gekregen om zich in te zetten voor onderwerpen die hij belangrijk vindt. We herkennen ons dan ook niet in de redenen van zijn vertrek."

Het CDA is teleurgesteld door het vertrek van Bingöl. '"Deze keuzes raken niet alleen de partij, maar ook het vertrouwen van inwoners in de politiek en in het idee van gezamenlijkheid waar CDA voor staat", laat de fractie weten.

Stof daalt niet neer

De grote vraag is natuurlijk hoe de coalitie de zoveelste crisis in de Haagse gemeentepolitiek oplost. Het stof wil maar niet neerdalen: vorig jaar juni nog viel het toenmalige college omdat de VVD eruit stapte. En dan was er ook nog de jarenlang lopende strafzaak wegens corruptie tegen De Mos, oud-wethouder Rachid Guernaoui en vijf Haagse ondernemers die veel onrust veroorzaakte in en buiten het witte stadhuis.

Richard de Mos, met nu elf zetels veruit de grootste partij in de Haagse gemeenteraad, zegt dat de bal bij de coalitie ligt. Die lijkt vooral de nieuwe crisis zo klein mogelijk te willen houden. "We zullen nog moeten bekijken hoe we het verder gaan doen", aldus De Vuyst van GroenLinks. "Maar wat ons betreft gaan we verder en kijken we hoe we gaan zoeken naar meerderheden in de raad."

Gesprek aangaan

Wat coalitiepartijen Denk en Partij voor de Dieren betreft, is het aan de hele raad om ook mee te denken over de oplossing. "Dit is niet iets wat je van ver aan ziet komen. We zullen daar samen het gesprek over moeten aangaan, dat moeten we als raad gaan doen", zegt Partij voor de Dieren-raadslid Leonie Gerritsen.

Voor de oppositiepartijen SP en ChristenUnie/SGP verandert er weinig. "Het is natuurlijk slecht voor de stad dat we opnieuw in een crisis terecht zijn gekomen", constateert ChristenUnie/SGP-fractievoorzitter Judith Klokkenburg. "Wat ons betreft is het voor dit college van burgemeester en wethouders nu het slimst om door te gaan als minderheidscoalitie. Dan zal je per onderwerp en thema moeten gaan kijken naar hoe je meerderheden krijgt."