NOS Nieuws - Algemeen

Hoewel de verkiezingsuitslag nog nooit zo dicht bij elkaar zat, is op basis van de prognoses duidelijk geworden dat D66 de meeste stemmen heeft gekregen. De Kiesraad moet dat resultaat vandaag nog wel officieel bevestigen.

De Kiesraad controleert de duizenden stembureaus, waar tienduizenden vrijwilligers en ambtenaren de stemmen tellen. Toen PVV-leider Wilders ongefundeerde berichten deelde die suggereerden dat er gesjoemeld zou zijn, weerspraken de Kiesraad, gemeentes en experts dat direct.

Zij wijzen op de onafhankelijke en cruciale positie van de Kiesraad bij de verkiezingen: de instantie telt niet alleen de stemmen op, maar houdt ook in de gaten of er geen fouten worden gemaakt.

Hoe doet de Kiesraad dat? En waarom is er ruim een week nodig om de uiteindelijke uitslag vast te stellen?

'Man scheurde stempas kapot'

Het begint als de stembureaus sluiten: dan moeten de leden van het stembureau beginnen met het tellen van de stemmen. Dat is openbaar, dus iedereen mag daarbij aanwezig zijn om te kijken hoe dat in zijn werk gaat.

Zo ziet het tellen van de stemmen eruit:

Telfouten komen regelmatig voor. Ze worden vaak ontdekt als het aantal stempassen dat stembureauleden hebben ingenomen, niet overeenkomt met het aantal stembiljetten dat in de stembus is gedaan. "Tellen is nu eenmaal handwerk en dat betekent dat er fouten gemaakt kunnen worden", zegt de Kiesraad.

De stembureaus melden eventuele telverschillen in het proces-verbaal, dat zijn de verslagen die elk stembureau naar de gemeente stuurt. Daarin staat ook hoe de dag is verlopen en of er dingen verkeerd zijn gegaan.

Hond at stempas op en andere dingen die misgingen

Het gaat in de stembureaus onder meer weleens mis met volmachten, waarmee je iemand anders voor je kan laten stemmen. Zo weigerde een stembureaulid van de gemeente Enschede een man met een volmacht een stembiljet te geven, omdat hij zelf al eerder had gestemd. "Meneer werd boos, scheurde de stempas kapot en begon te schreeuwen", is in het verslag te lezen.

In de stembureaus van Zuidplas en Amsterdam lag er eventjes een pen in het hokje, in plaats van een rood potlood. De stemmen die met de pen waren gedaan, moesten ongeldig worden verklaard. In de gemeente Enschede werd een stempas door een hond aangevreten. "Alle relevante info is nog leesbaar, dus we laten wel stemmen", schrijft het stembureaulid. In Lelystad en Kampen kwamen mensen met hun hand vast te zitten in de gleuf van de stembus.

Ook gaat er soms al voor de verkiezingen wat mis. Zo werden bijvoorbeeld in de gemeentes Westerwolde en Stein de verkeerde stembiljetten geleverd, waardoor 260 stemmen achteraf ongeldig werden verklaard.

Als er een onverklaard telverschil is van één stem of meer, is het stembureau verplicht om te hertellen. Maar soms zijn telfouten goed te verklaren. Zo zagen stembureauleden in Lelystad dat er per ongeluk stemmen in de verkeerde bus gingen, van het naastgelegen stembureau.

Als de afwijkingen te groot zijn, geeft de Kiesraad het stembureau de opdracht om opnieuw te tellen. Dat is bijvoorbeeld het geval als het telverschil groter is dan 2 procent, of als er opvallend veel (meer dan 3 procent) ongeldige of blanco stemmen zijn uitgebracht.

Volgens de Kiesraad was het aantal telfouten de afgelopen jaren het minst bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, dat kwam toen uit op ruim 8600 stemmen. Dat aantal is bij lange na niet genoeg voor een zetel:

Doordat processen-verbaal van de stembureaus allemaal online staan, zijn de tellingen voor iedereen te controleren. Op X zijn dan ook meerdere voorbeelden te vinden van mensen die foute optellingen of gemiste stemmen delen. Dat laatste kan alleen als je als enige een voorkeursstem hebt uitgebracht op een kandidaat die in het proces-verbaal 0 stemmen heeft.

Al dit soort meldingen konden mensen tot afgelopen woensdag naar de Kiesraad sturen, die er vervolgens onderzoek naar doet. Daardoor waren er de afgelopen dagen in onder meer Rijswijk, Woerden en Aalten hertellingen. Daarnaast worden er door data-analyse mogelijke telfouten opgespoord, zoals in Stichtse Vecht.

De vorige Tweede Kamerverkiezingen gaven 225 mensen een melding door aan de Kiesraad. In 107 van die gevallen was er inderdaad een telfout gemaakt.

Negen dagen na de verkiezingen, na een proces van tellen, controleren en hertellen, zal de Kiesraad straks om 10.00 uur de officiële uitslag in de Tweede Kamer bekendmaken. Toch is het dan nog steeds niet helemaal officieel: een speciale commissie met Kamerleden gaat dan nogmaals kijken of er onregelmatigheden zijn.

Dat leidde bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2023 tot een hertelling, toen bij vier stembureaus in Tilburg het aantal uitgebrachte stemmen lager was dan het aantal ingeleverde stempassen. Het grootste deel van de onverklaarbare stemverschillen werd alsnog gevonden en in de uiteindelijke uitslag aangepast.

Vanochtend is het vliegverkeer bij het vliegveld van de Belgische stad Luik opnieuw voor korte tijd stilgelegd vanwege een dronemelding. Het is voor de tweede keer in korte tijd dat het vliegveld in België werd gesloten.

Gisteravond laat waren korte tijd meerdere vliegvelden in België gesloten na meldingen van drones in de omgeving. Vluchten van en naar de luchthavens in Brussel, Luik liepen vertraging op. Ook het Zweedse vliegveld bij Gothenburg ging voor korte tijd dicht.

De luchthaven van Bierset bij Luik lag bijna anderhalf uur plat en op Brussels Airport was het vliegverkeer een half uur verstoord. Eerder op de avond werd er volgens de Zweedse autoriteiten een drone waargenomen boven vliegveld Göteborg-Landvetter.

In België kwamen gisteravond ook meldingen binnen van drones bij het nucleair onderzoekscentrum in Mol en bij de luchtmachtbasis Florennes, in Wallonië.

Hybride oorlogsvoering

De laatste weken zijn er veel dronewaarnemingen geweest in West-Europa, onder meer in Duitsland, België en Denemarken. In bijna alle gevallen is niet duidelijk waar de drones vandaan kwamen.

"Bij grote drones, zoals bij vliegveld Kleine-Brogel net over de Belgische grens het geval was, zijn het vaak organisaties of bedrijven die erachter zitten. Als het om illegale operaties gaat, is het nog maar de vraag of je erachter kunt komen. Zeker als die worden betaald door buitenlandse actoren", zegt defensiespecialist Peter Wijninga in het radioprogramma NOS Met het Oog op Morgen.

Rusland wordt regelmatig direct of indirect als verantwoordelijke aangewezen door de autoriteiten. De spookdrones passen in het beeld van hybride oorlogsvoering. Moskou spreekt de beschuldigingen regelmatig tegen.

"Het ligt voor de hand dat het vermoeden wordt geuit dat Rusland erachter zit", stelt Wijninga. "Rusland voert een hybride oorlog tegen Europa, dat kan je rustig zeggen. Met cyberattacks, nepnieuws en propaganda. Maar een feit is het zeker nog niet."

Nederlandse marine

Het ministerie van Defensie maakte gisteravond bekend dat de Nederlandse marine eerder deze week opnieuw een verdacht Russisch schip heeft gevolgd. Het onderzoeksschip Yantar heeft onder begeleiding van het patrouillevaartuig Zr.Ms. Friesland het Nederlandse deel van de Noordzee verlaten.

De Yantar is gebouwd voor maritiem onderzoek, maar volgens analisten gebruikt Rusland dit soort schepen om vitale infrastructuur zoals gasleidingen en stroomkabels onder water in kaart te brengen.

In de Filipijnen is het dodental als gevolg van orkaan Kalmaegi verder opgelopen, naar 188. Een dag eerder werd nog gesproken van 114 dodelijke slachtoffers. Meer dan honderd mensen worden nog vermist.

De orkaan trok dinsdag over de Filipijnen en veroorzaakte onder meer zware overstromingen. De meeste doden vielen op het centraal gelegen eiland Cebu. President Marcos heeft aangekondigd vandaag een bezoek te brengen aan het eiland. Vanwege het natuurgeweld zijn bijna een half miljoen mensen geëvacueerd.

Kalmaegi kwam gisteren aan land in Vietnam, waar volgens staatsmedia zeker twee doden zijn gevallen. Drie vissers zijn als vermist opgegeven nadat hun boot verdween in hoge golven bij het eiland Ly Son. Een zoekactie naar de drie werd gestaakt vanwege het slechte weer.

In regio's in Centraal-Vietnam wordt melding gemaakt van omgevallen bomen, beschadigde huizen en ondergelopen huizen. Op diverse plaatsen viel de stroom uit.

Recordhoeveelheid regen

De Vietnamese regering zegt dat er 268.000 militairen klaarstaan voor reddingsoperaties. Het land had vorige maand al te maken met overstromingen en aardverschuivingen doordat in oktober een recordhoeveelheid regen was gevallen. Daarbij kwamen al tientallen mensen om het leven.

In de Filipijnen is na orkaan Kalmaegi de noodtoestand afgekondigd. Dat is gebeurd om de hulp beter te kunnen coördineren, maar ook met het oog op de komst van de tropische storm Fung-wong, die mogelijk zal uitgroeien tot orkaan. De storm, die in de Filipijnen Uwan wordt genoemd, komt naar verwachting dit weekend aan land.

Kalmaegi richtte verwoestingen aan in Talisay, op het Filipijnse eiland Cebu:

Op de A2 bij Culemborg is vannacht een paard doodgereden. Er reden waarschijnlijk meerdere voertuigen tegen het dier aan, één auto sloeg over de kop.

De bestuurders hoefden niet naar het ziekenhuis. Hoe het paard op de snelweg kon komen, is nog niet bekend.

De weg was vanwege het ongeluk enige tijd afgesloten.

Talentvolle beginnende wetenschappers kunnen vanaf 1 januari niet meer cum laude promoveren aan de Universiteit Twente. Volgens de universiteit pakt het predicaat cum laude "systematisch nadelig" uit voor vrouwelijke promovendi.

De cum laude-onderscheiding is bedoeld als erkenning voor een proefschrift van "uitzonderlijke wetenschappelijke kwaliteit", maar blijkt in de praktijk niet objectief tot stand te kunnen komen, stelt de universiteit.

Rector Tom Veldkamp haalde volgens universiteitsblad U-Today bij de interne bekendmaking afgelopen woensdag op de universiteit verschillende wetenschappelijke artikelen aan om het schrappen te onderbouwen. Voor bachelor en masterstudies blijft cum laude wel.

"We hebben vastgesteld dat het toekennen van cum laude niet objectief en transparant genoeg gebeurt. Afgelopen jaren hebben we dat geprobeerd te verbeteren en dat is niet gelukt. Daarom hebben we dit nu besloten", zegt Veldkamp.

"We zien patronen in het toekennen: dat mannen meer kans maken op een cum laude dan vrouwen. We zijn niet tegen het erkennen van excellentie. Maar dat wordt tegenwoordig ook op een andere manier beoordeeld."

Vrouwelijke onderzoekers

Een van de aangehaalde artikelen is een onderzoek uit 2023 van de Universiteit van Amsterdam. Daarin staat dat een vrouwelijke onderzoeker aan een universiteit bijna twee keer minder kans heeft om cum laude te promoveren dan een man, zelfs als zij dezelfde beoordelaar hebben.

Wat is cum laude?

Cum laude betekent 'met lof' en is een eervolle vermelding voor iemand die een opleiding weet af te ronden met een uitzonderlijk goed resultaat. Onderwijsinstellingen mogen zelf bepalen welke prestaties er nodig zijn om het predicaat cum laude te krijgen. Die eisen moeten duidelijk beschreven staan in de onderwijs- of examenregeling.

Onderzoeker Thijs Bol keek naar ruim 5000 mensen die in Nederland tussen 2011 en 2021 cum laude promoveerden. Het verschil tussen mannen en vrouwen was het grootst wanneer ze werden beoordeeld door een commissie die volledig uit mannen bestond.

Ongeveer vijf procent van de promovendi in Nederland krijgt het predicaat cum laude omdat hun proefschrift van zeer hoog wetenschappelijk niveau is.

Het treinverkeer tussen Geldermalsen en Den Bosch rijdt weer volgens de dienstregeling. De NS meldt dat de treinen sinds 00.30 uur weer normaal rijden.

Het treinverkeer op het drukke traject lag een week lang stil nadat vorige week donderdag bij Meteren een trein op een vrachtwagen was gebotst. De truck was vast komen te zitten tussen de slagbomen bij een spoorwegovergang. De vrachtwagenchauffeur en vier inzittenden van de trein raakten lichtgewond.

Door het ongeluk raakten het spoor en de overweg zwaar beschadigd. ProRail sprak van een "enorme logistieke operatie". Zo moest een kilometer spoor worden vernieuwd, met bijna 500 dwarsliggers en twee kilometer aan spoorstaven.

De afgelopen dagen zette de NS bussen en extra spitstreinen in om reizigers tussen Geldermalsen en Den Bosch op hun bestemming te krijgen.

Het ongeluk werd vastgelegd door een beveiligingscamera:

De beelden van het ongeluk zijn bewust openbaar gemaakt om te voorkomen dat zoiets nog een keer gebeurt, zegt een woordvoerder van spoorbeheerder ProRail. "Met name tegen chauffeurs van grote voertuigen zeggen we: wees alert als je de weg op gaat. Mocht je stil komen te staan, probeer dan eerst de slagbomen eruit te rijden. Die zijn gemaakt om af te breken."

De aandeelhouders van Tesla hebben een enorm beloningspakket voor topman Elon Musk goedgekeurd. Als Musk de komende tien jaar de beurswaarde van zijn bedrijf naar 8,5 biljoen dollar laat stijgen, krijgt hij voor 1 biljoen dollar aan aandelen. Dat is 1000 miljard dollar. De huidige beurswaarde ligt op 1500 miljard dollar. Ook moet Tesla onder leiding van Musk ambitieuze verkoopdoelen voor robottaxi's en AI-robots halen.

Driekwart van de aanwezigen op de aandeelhoudersvergadering in Texas stemden voor het gigantische pakket, dat zeer waarschijnlijk het grootste beloningspakket ooit is voor een topbestuurder. Door de bonus in het vooruitzicht te stellen, wil Tesla voorkomen dat Musk de komende tien jaar het bedrijf verlaat.

Protest

Er was de afgelopen tijd protest tegen de megabeloning, onder meer van het Noorse staatsinvesteringsfonds dat ruim 1 procent van alle Tesla-aandelen in handen heeft. Ook vandaag werd er in de stad Austin, waar het hoofdkantoor van de elektrische autofabrikant staat, geprotesteerd door Amerikanen die de beloning extravagant vinden. Musk zelf dreigde met opstappen als de bonus niet zou worden goedgekeurd.

Musk was een belangrijke donateur en bondgenoot van president Trump en de Republikeinse Partij. Van Trump kreeg hij eind vorig jaar de leiding over een taskforce die flink moest snoeien in de Amerikaanse overheidsuitgaven. Eind mei stopte Musk daarmee en daarna vocht hij op sociale media verschillende ruzies uit met Trump.

Nieuwsuur maakte in juni deze video over de verbroken bromance tussen Musk en Trump:

Musk is niet alleen de hoogste baas bij Tesla. Hij geeft ook leiding aan het door hem opgerichte ruimtevaartbedrijf SpaceX en aan X, het voormalige Twitter. Het vermogen van de in Zuid-Afrika geboren techmiljardair wordt geschat op een kleine 500 miljard dollar.

Bij het gemeentehuis in Uitgeest is vanavond tijdens een demonstratie tegen een azc een ruit gesneuveld door zwaar vuurwerk. Een raadsvergadering die toen gaande was, werd daarop tijdelijk stilgelegd.

Voor het gemeentehuis demonstreerden honderden betogers tegen de komst van een asielzoekerscentrum, hoewel dat onderwerp bij de raadsvergadering niet op de agenda stond, schrijft NH Nieuws.

Volgens de regionale omroep sloeg de sfeer om toen rond 20.15 uur een ruit van het gemeentehuis sneuvelde door een vuurwerkbom. De raadsvergadering werd daarop korte tijd geschorst.

Nadat de demonstratie was afgelopen werd de vergadering rond 21.00 uur hervat. Een woordvoerder van de politie laat weten dat er niemand gewond is geraakt en er geen aanhoudingen zijn verricht.

Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft de verdenkingen bevestigd tegen Joseph Kony, de Ugandese militieleider die aan het begin van deze eeuw dood en verderf zaaide in Uganda en omliggende landen. Zijn strijd tegen de Ugandese overheid trof vooral burgers: bijna 100.000 werden gedood in ongeveer 20 jaar tijd.

Als leider van het zogeheten Verzetsleger van de Heer (LRA) zou Kony tussen 2002 en 2005 verantwoordelijk zijn geweest voor ten minste 39 gevallen van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder moord, verkrachting, het inzetten van kindsoldaten, gedwongen seks en gedwongen zwangerschap.

In 29 van die gevallen waren het Kony's ondergeschikten die zich schuldig zouden hebben gemaakt aan deze misdaden. Tien andere aanklachten draaien om het gedrag van Kony zelf: hij zou twee ontvoerde vrouwen hebben gedwongen met hem te trouwen, waarbij hij ze ook zou hebben verkracht en gemarteld.

Nog steeds op de vlucht

De verdenkingen zijn niet nieuw, sterker nog: ze zijn de reden voor het arrestatiebevel dat al sinds 2005 tegen Kony loopt. De militieleider, nu 64 jaar oud, kon echter nooit gearresteerd worden om daadwerkelijk voor het Strafhof te verschijnen. Zijn Verzetsleger is de afgelopen decennia steeds minder omvangrijk en machtig geworden, en telt nu naar schatting minder dan 1000 mensen.

Kony zelf heeft nooit getracht de verdenkingen aan te vechten, en dat heeft gezorgd voor de enorme vertraging die deze zaak heeft opgelopen, zo legt een woordvoerder van het Strafhof aan de NOS uit. "Normaal gesproken kan een rechtszaak pas beginnen als de verdachte gearresteerd is, en dat geldt ook voor het vooronderzoek, waarbij de verdenkingen worden vastgesteld. In dit uitzonderlijke geval hebben de rechters geoordeeld: de verdenkingen zijn stevig genoeg om het vooronderzoek af te sluiten, ook zonder de arrestatie van Kony. Als hij nu wordt opgepakt, kan de rechtszaak direct beginnen."

Nieuwe energie voor vervolging

Er zit een publicitaire kant aan het officieel vaststellen van de verdenkingen, erkent de woordvoerder: "Het is een lange tijd geleden dat het arrestatiebevel werd uitgevaardigd, en voor de slachtoffers is het belangrijk om te zien dat de rechtsgang hen niet in de steek heeft gelaten. Daarnaast is het zo dat deze stap landen ook weer kan aansporen om meer energie te steken in het oppakken van meneer Kony." Waar de militieleider nu verblijft, is onbekend.

Kony werd in 2012 kort een wereldwijd beruchte naam, vooral door deze documentaire op YouTube die meer dan 100 miljoen keer werd bekeken:

De Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA heeft opdracht gegeven om het luchtverkeer op de veertig grootste luchthavens met ingang van morgen geleidelijk terug te schroeven. Dit in verband met het tekort aan luchtverkeersleiders. Volgens persbureau AP kan dit het schrappen van uiteindelijk 1800 vluchten tot gevolg hebben en kunnen maximaal 268.000 passagiers worden gedupeerd.

Als gevolg van de shutdown ontvangen luchtverkeersleiders op dit moment geen salaris. Sommigen weigeren daarom aan het werk te gaan, waardoor de werkdruk op wel werkende collega's toeneemt. Die laten na de meer dan vijf weken dat deze shutdown duurt tekenen van stress en vermoeidheid zien, zegt de FAA. Dat brengt de veiligheid van het luchtverkeer in gevaar. Om de werkdruk te verlichten worden daarom vluchten geschrapt.

De shutdown of 'sluiting' van diensten van de federale Amerikaanse overheid is het gevolg van een conflict tussen de Democraten en Republikeinen in het Amerikaanse parlement over de nieuwe begroting. Zolang dat niet is opgelost zijn veel federale instanties gesloten en ontvangen federale ambtenaren, onder wie luchtverkeersleiders, geen salaris.

Ook kleiner luchthavens

Morgen daalt het vliegverkeer volgens bronnen op de veertig grootste luchthavens met 4 procent. Dat zou uiteindelijk 10 procent minder moeten worden, wanneer is niet duidelijk. Dat zal ook op kleinere luchthavens te merken zijn. Omdat daar minder passagiers naartoe gaan, snijden de luchtvaartmaatschappijen liefst in vluchten op kleine en middelgrote luchthavens.

Ook de pakketbezorging ondervindt de gevolgen van de vluchtreductie. Op de lijst van veertig luchthavens staan ook die van Memphis, waar pakketbezorger FedEx een groot distributiecentrum heeft, en Louisville, vanwaaruit UPS opereert.

De politie heeft veertig voetbalsupporters van FC Porto aangehouden voor onder meer het vernielen van een bus. Dat gebeurde rond 17.30 uur, vlak voor de wedstrijd die de club uit Portugal tegen FC Utrecht speelde.

De politie schrijft op X dat de supporters met de bus onderweg waren naar het stadion. De bus werd onderweg kort stilgezet op de Waterlinieweg vanwege de veiligheid van andere weggebruikers. Ook is de weg een korte tijd afgesloten geweest.

De clubs troffen elkaar in de Europa League. De aangehouden supporters hebben de wedstrijd niet mogen bijwonen en zitten nog vast, laat de politie weten.

Omdat de gemeente voorafgaand aan de wedstrijd al vreesde voor de veiligheid rond voetbalstadion de Galgenwaard, werd het gebied preventief als veiligheidsrisicogebied aangewezen. De politie mocht daardoor zonder directe aanleiding fouilleren.

Na de recente problemen met het drinkwater in Utrecht is het druk bij (web)winkels die spullen verkopen waarmee je jezelf kunt redden in geval van nood. Diverse verkopers zeggen tegen RTV Utrecht sindsdien meer noodpakketten en waterfilters te verkopen.

Vorige week vrijdag werd in een drinkwateropslag in Utrecht de bacterie enterokokken ontdekt. Voor 125.000 huishoudens in delen van Utrecht en plaatsen in de buurt betekende de ontdekking dat water voor gebruik minstens 3 minuten moest worden gekookt.

Ondanks een oproep om niet te hamsteren, ontstond bij veel supermarkten in de regio een run op flessen drinkwater. Het kookadvies bleef dagenlang van kracht. Dinsdag meldde drinkwaterbedrijf Vitens dat het water in de regio weer veilig was om te drinken.

Terwijl er in Utrecht problemen waren met het drinkwater, lanceerde het ministerie van Justitie en Veiligheid begin deze week ook de landelijke campagne Denk Vooruit. Daarin worden mensen opgeroepen om voorbereid te zijn op noodsituaties door een noodpakket en voldoende water in huis te halen waarmee ze 72 uur vooruitkunnen.

Noodpakketten en waterfilters

Sinds de lancering van de campagne en de recente waterproblemen in Utrecht merken zogenoemde prepshops een toenemende vraag naar spullen waarmee mensen zichzelf kunnen redden. Zo zag de Prepshop in Utrecht sinds zaterdag de vraag flink toenemen.

"Maandag hebben we ruim tweehonderd bestellingen ingepakt", zegt eigenaar Luuk van de Ruit tegen RTV Utrecht. "Normaal zijn dat er tegen de honderd". Het ging daarbij niet alleen om volledige noodpakketten. Ook waterfilters zijn populair.

Een klant in de winkel kwam vandaag zo'n filter halen. "Ik had het al in mijn hoofd omdat de overheid het aanmoedigt", vertelt ze. "Maar nu door wat er recent is gebeurd in Utrecht en omstreken, dacht ik: nu ga ik het ook echt doen."

Toenemende belangstelling

Ook Nederlandse webshops die noodproducten verkopen laten aan de regionale omroep weten dat de vraag naar waterfilters en noodpakketten sinds dit weekend is toegenomen. Zo zegt webshop Prep Pack dat sinds september de verkoop van noodpakketten maandelijks groeit, en dat sinds zaterdag ruim een kwart van hun bestellingen uit de provincie Utrecht kwam. "Dat is aanzienlijk meer dan normaal", zegt een woordvoerder.

Webshop Rampready ziet eveneens een toenemende belangstelling met "900 procent meer views" voor artikelen over het opslaan en het zuiveren van drinkwater. "Zoekopdrachten naar waterfilters namen sterk toe, en de verkoop van waterzuiveringstabletten vertienvoudigde", aldus een woordvoerder.

Ook webshop Noodrantsoen zegt dat hun verkoopcijfers de afgelopen week zijn gestegen, maar kon niet zeggen welk percentage komt door de problemen met het Utrechtse drinkwater. "Wel kregen we vragen of onze waterfilters het drinkwater daar weer veilig konden maken", zegt een woordvoerder. "Dus mensen zijn er wel mee bezig."

Piekmomenten

Het gebeurt vaker dat mensen ineens massaal zo'n noodpakket in huis willen hebben, zegt Van de Ruit van de Prepshop. Bijvoorbeeld toen de coronacrisis uitbrak, of toen Rusland Oekraïne binnenviel. "Dat zet een mens toch aan het denken: wat gaat hier gebeuren?", zegt hij.

Daarom moeten winkels die noodspullen verkopen volgens Van de Ruit zelf ook voorbereid zijn op dat soort piekmomenten. Doet een onverwachte situatie zich voor, dan moet de voorraad wel in huis zijn. "Het is voor ons hollen of stilstaan", aldus Van de Ruit.

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken verwacht dat klanten van Nexperia binnenkort weer chips gaan ontvangen. "Gegeven de constructieve gesprekken met de Chinese autoriteiten, verwacht Nederland dat Chinese chips de komende dagen klanten van Nexperia in Europa en de rest van de wereld zullen bereiken", schrijft hij in een verklaring.

Afgelopen weekend zei China al dat Nexperia-chips onder voorwaarden weer geëxporteerd mochten worden, onder meer voor de automarkt. In de week daarvoor spraken de Chinese president Xi en de Amerikaanse president Trump elkaar in Zuid-Korea. Officieel stond Nexperia niet op de agenda, maar het lag voor de hand dat het ter sprake zou komen. Amerikaanse media suggereren dat het hervatten van de export onderdeel is van een "handelswapenstilstand" die is gesloten.

'Verwelkomen hervatting'

Karremans zegt nu geïnformeerd te zijn over de handelsdeal tussen China en de VS. "En wij verwelkomen de aankondiging dat China weer leveringen toestaat vanuit Nexperia's fabrieken in China. Hiermee wordt de cruciale levering van deze cruciale chips wereldwijd hervat."

Karremans zegt verder hierover in nauw contact te blijven staan met de Chinese autoriteiten. "We zullen de ontwikkelingen nauwlettend volgen en steunen. En waar nodig passende maatregelen nemen."

De chips van Nexperia zijn nodig in allerlei apparaten, waaronder auto's. Door de leveringsblokkade dreigden bijvoorbeeld Duitse autofabrikanten geen nieuwe auto's meer te kunnen produceren.

Nijmeegs hoofdkantoor

Nexperia heeft het hoofdkantoor in Nederland. Karremans nam daar een maand geleden de controle over. Volgens hem zou er door het handelen van de Chinese directeur te veel technologische kennis en intellectueel eigendom in Chinese handen komen. Karremans ziet dat als bedreiging voor de Europese economie en veiligheid.

China was daar boos over en verbood vervolgens de export van Nexperia-chips vanuit China.

Verkenner Koolmees zet vrijdag de kabinetsformatie meteen op scherp. Want hij zet tegenpolen (JA21/D66 en VVD/GL-PvdA) met elkaar om tafel om helderheid te krijgen over hoe het nu precies zit met hun genoemde verschillen. En dat kan nog wel eens spannend worden.

Zien Eerdmans en Jetten samen regeren wel zitten als ze zo van mening verschillen over het klimaat en Europa? Blijft VVD-leider Yesilgöz echt bij haar blokkade? En wat gebeurt er dan?

Koolmees vindt het een logische stap om op dag drie twee "koppeltjes" tegenover elkaar te zetten. Zijn opdracht is om snel helder te krijgen wie met wie wil regeren en dat pakt hij voortvarend aan.

Koolmees heeft in twee dagen alle vijftien partijleiders gesproken en hij heeft een aardig beeld. Álle partijen willen een snel en stabiel landsbestuur, álle partijen vinden dat de aanpak van de grote problemen zoals asiel, stikstof en veiligheid te lang stil heeft gelegen. "Maar er zijn wel verschillen over de samenstellingen", constateert Koolmees droogjes na afloop van zijn werkdag.

Zo groot?

Nu voert Koolmees de druk op door de tegenpolen gezamenlijk aan tafel te zetten. Hij wil meer duidelijkheid van twee koppeltjes: JA21 en D66; en VVD en GroenLinks over hun inhoudelijke tegenstellingen. Zijn het nu échte verschillen of worden ze zo ervaren"? vraagt Koolmees zich af. "Klopt het? Zijn er overeenkomsten te bereiken? Of zijn ze echt zo groot?"

Het spannendste gesprek vrijdag wordt dat tussen VVD-leider Yesilgöz, GroenLinks-PvdA-leider Klaver en Koolmees in zijn tijdelijke werkkamer in de Kamer. JA21 en D66 hebben wel inhoudelijke verschillen over klimaat en Europa, maar hebben elkaar niet uitgesloten.

Dat heeft VVD-leider Yesilgöz wel gedaan bij GroenLinks-PvdA. "Er is niet één onderwerp waar we hetzelfde over denken", verklaarde VVD-leider Yesilgöz woensdag op de eerste formatiedag haar houding. "Ik heb het de kiezers beloofd."

Die VVD-blokkade maakt de formatiepuzzel extra complex. De VVD wil een kabinet van D66, VVD, CDA en JA21, maar dat is weer voor winnaar D66 niet comfortabel. Het zijn partijen met een rechts of christelijk signatuur en dat staat behoorlijk van D66 af. Verder blijft het steken op 75 zetels en moet er of een vijfde partij bij of voor ieder plan gedoogsteun bij de oppositiepartijen gezocht worden.

De kleinere partijen die vandaag op bezoek zijn gekomen houden de boot ook nog een beetje af. "Ons past bescheidenheid", was een veelgehoorde opmerking van een aantal partijleiders. Het waren alleen ChristenUnie-leider Bikker en 50Plus-leider Struijs die lieten doorschemeren dat er met hen wel te praten was over nodige steun.

Koolmees neemt een risico met zijn aanpak. Als VVD-leider Yesilgöz volhardt in haar opstelling, kan een streep gezet worden door de voorkeur van winnaar D66. Het is de verkenner dan niet gelukt om de VVD aan te sporen om compromissen te sluiten, zoals Koolmees zo belangrijk vindt.

Als de partijen willen dat al die grote problemen van asiel tot veiligheid worden aangepakt, zullen ze "over hun schaduw heen moeten springen", aldus Koolmees.

Bij de VVD zijn ze donderdagavond nog niet zo ver. Yesilgöz zal op de uitnodiging van de verkenner ingaan, zo laten ze vanuit de VVD weten. "Om toe te lichten waarom dit niet gaat werken."

Duidelijkheid is er dan wel, maar de formatie zal er niet eenvoudiger door worden.

Onderzoekers hebben in een grot op de Grieks-Albanese grens mogelijk het grootste spinnenweb ter wereld ontdekt met zo'n 110.000 spinnen.

Het kolossale web bevindt zich diep in een zwavelgrot en heeft een oppervlakte van meer dan 100 vierkante meter. Het bestaat uit duizenden verschillende soorten webben die als een lappendeken met elkaar zijn verbonden.

Het web wordt gedeeld door twee soorten spinnen: de grijze huisspin en de moerasdwergspin. Dat is volgens onderzoekers uniek omdat niet eerder bekend was dat de spinnen in harmonie samenleven.

Volgens de onderzoekers komt dat vermoedelijk door het gebrek aan zonlicht in de grot. Daardoor zijn de spinnen volledig blindgeraakt en tolereren ze elkaar.

De onderzoekers kwamen er ook achter hoe de spinnenkolonie overleeft in een giftige zwavelgrot met nauwelijks zonlicht. De spinnen aten geen insecten die van buiten in de grot terechtkomen maar voornamelijk muggen die leven in de grot. Micro-organismen trekken een grote zwerm muggen aan waardoor die in het gigantische spinnenweb verzeild raken.

Een andere belangrijke ontdekking voor onderzoekers was dat het DNA van de spinnen in de grot verschilt van dat van hun soortgenoten erbuiten. Daaruit blijkt dat de spinnen zich hebben aangepast aan hun omgeving. De onderzoekers zeggen dat de aanpassing en hun voedselbron de belangrijkste oorzaken zijn waarom de twee spinnensoorten met elkaar kunnen samenleven.

De spinnenpopulatie werd voor het eerst in 2022 ontdekt door recreatieve speleologen. Zij schakelden onderzoekers in die vervolgens drie jaar lang onderzoek deden naar de kolonie en het web in kaart brachten.

De politie kan extra gaan inzetten op het controleren van fatbikes. Dat blijkt uit antwoorden van minister Van Oosten van Justitie en Veiligheid, op Kamervragen van VVD-Kamerlid Veltman.

Uit de antwoorden blijkt dat rechters oordelen dat een bestuurder van een fatbike kan worden beboet als die harder kan dan 25 kilometer per uur, zelfs als hij de maximaal haalbare snelheid met een knop of hendel heeft teruggezet naar 25. De aanwezigheid van een opvoerset is voldoende om een boete op te leggen.

Eerder bekeurden agenten bestuurders van een elektrische fiets alleen voor te hard rijden als de fietser op heterdaad werd betrapt. Als bij een controle op een rollerbank bleek dat een fiets toch maximaal 25 km/u haalde, ging hij vrijuit, zelfs als de fietser stiekem een knop had ingedrukt om de opvoerset te deactiveren.

Rechters niet extra belast

Van Oosten verwacht niet dat het rechtsstelsel op deze manier extra wordt belast. "Juist door vooraf zaken voor te leggen aan de rechter, wordt voorkomen dat de strafrechtketen onnodig wordt belast met teruggedraaide beslissingen." Met dat laatste worden bijvoorbeeld wijzigingen in het handhavingsbeleid bedoeld.

Kamerlid Veltman van de VVD vroeg begin oktober om duidelijkheid van de minister. Dat die er nu is, noemt ze "een geweldige doorbraak". Volgens Veltman veroorzaken fatbikes veel overlast. "Nu is duidelijk wat de politie wél kan doen: aanpakken die gasten die de boel onveilig maken, op de bon slingeren en in beslag nemen die fietsen", zegt ze tegen RTL Nieuws.

Fietsen die harder rijden dan 25 km/u

Voor fatbikes die sneller kunnen dan 25 kilometer per uur gelden de regels van een bromfiets. Er geldt een minimumleeftijd van 16 jaar, en bestuurders zijn verplicht een helm te dragen. Ook moet de fiets officieel zijn gekeurd.

Als de opgevoerde fatbike niet voldoet aan de regels dan mag deze niet de openbare weg op. Gebeurt dat toch, dan mag de politie boetes uitschrijven of - bij herhaling - de fiets in beslag nemen.

De terugkeer van drie Chinese astronauten uit het ruimtestation Tiangong is voor onbepaalde tijd uitgesteld, omdat het ruimteschip waarmee ze zouden terugkeren mogelijk beschadigd is door kleine stukjes ruimtepuin. Of dat echt het geval is, en hoe ernstig de schade zou zijn, wordt onderzocht.

De drie taikonauten, zoals Chinese astronauten worden genoemd ('taikon' betekent ruimte in het Chinees), zouden na zes maanden worden afgelost door drie collega's die vorige week bij ruimteschip Shenzhou-21 waren aangekomen. Met datzelfde schip zouden de taikonauten terugkeren.

Het is niet bekendgemaakt of de Shenzhou tijdens de reis naar de Tiangong door ruimtepuin werd geraakt of nadat het had aangekoppeld.

Ruimtepuin bestaat uit resten van raketten of satellieten. Het eerste ruimtepuin ontstond in 1957 bij de lancering van de eerste satelliet. Inmiddels gaat het om tientallen miljoenen stukjes en stukken en het worden er steeds meer. Het incident met de Shenzhou illustreert nog eens dat dit puin risico's oplevert voor de ruimtevaart.

Een dag geleden werd er nog gezamenlijk gegeten aan boord van het ruimteschip:

"Door wat ik heb gedaan, ben ik niet meer een geschikte pleegvader", gaf verdachte Johnny van den B. toe, na aandringen van de rechter. De pleegmoeder, die ook wordt verdacht van zware mishandeling van het Vlaardingse pleegmeisje, ziet ook in dat hun gezin geen veilige plek was.

De uitspraken kwamen aan het einde van de eerste dag van de inhoudelijke behandeling van de zaak. Vanochtend vertelde de pleegvader al dat hij de realiteit was verloren, richting het pleegmeisje.

"Ik wilde tien jaar geleden heel graag kinderen", zei pleegmoeder Daisy W. Het lukte niet om zwanger te worden en dus zochten ze naar andere manieren om kinderen op te voeden.

"Ik had niks met de pleegzorg", vervolgde de pleegvader. "Ik wist er niks van, maar door een cursus leerde ik er meer over. Toen was ik ook overtuigd en hebben we ons samen aangemeld."

Pleegkinderen en kinderen

Ze kwamen de cursus door en een pleegkind kwam in het gezin. Tegelijkertijd lukte het Daisy W. toch om zwanger te worden. Op den duur raakte ze overbezorgd voor haar eigen kinderen. Ze was bang dat hen iets zou overkomen, bijvoorbeeld bij het spelen op een klimrek.

Daar wilde ze een behandeling voor, maar haakte toch af. Tegelijkertijd bleef de vraag komen of ze pleegkinderen wilde opvangen. "Ik heb nee gezegd", aldus Daisy W. "Maar meerdere keren werd ik midden in de nacht wakker gebeld. Of ik met spoed kinderen kon opvangen. Toen heb ik ja gezegd."

Uiteindelijk werden twee Syrische broertjes in het gezin geplaatst. Zij verbleven niet lang in het gezin en zijn in die tijd geschopt, geslagen, kregen sigarettenpeuken naar zich gegooid en moesten in een hondenhok verblijven, volgens het Openbaar Ministerie.

De broertjes zijn uit het gezin weggehaald. Toch konden door fouten bij organisaties het Vlaardingse pleegmeisje en haar zusje in het gezin worden geplaatst.

Vast aan ketting

Vanochtend gaf de pleegvader toe het Vlaardingse pleegmeisje te hebben vastgezet. Dat deed hij naar eigen zeggen voor haar veiligheid en die van het gezin. Ook werd het meisje vastgebonden aan een ketting en moest ze halfnaakt ronddansen.

In mei vorig jaar belandde het 10-jarige pleegmeisje met botbreuken, littekens en hersenschade in het ziekenhuis. De pleegmoeder zegt dat Van den B. het pleegmeisje hard heeft geslagen. De pleegvader zelf ontkent.

Van open naar gesloten

Opvallend tijdens de zitting was de veranderende toon van de pleegvader. Aan het begin vertelde hij uitgebreid zijn kant van het verhaal. Aan het einde van de middag reageerde hij geïrriteerd op de rechters en het Openbaar Ministerie.

Hij zei: "Ik vind het agressief hoe de officier van justitie dat zegt." En: "Ik kan hier helemaal niks goeds zeggen." Uiteindelijk besloot Johnny van den B. niks meer te willen zeggen.

Of hij bij zijn verdere zwijgen blijft, wordt morgen duidelijk. Dan is de tweede dag van de inhoudelijke behandeling. Slachtoffers zullen aan het woord komen en het OM komt met de strafeis, volgens de planning. Volgende week dinsdag is bij uitloop nog een zittingsdag.

Het blijft de komende tijd vrijwel droog in ons land. Tot en met het einde van volgende week valt volgens veel weermodellen maar een paar millimeter regen.

Een droge periode, dat gebeurt vaker in de herfst, maar het is wel opvallend na de kletsnatte oktober van dit jaar. Die kwam nog terecht in de top 10 van natste oktobermaanden ooit gemeten.

Droog gat

Dat het zo droog blijft, komt door een groot hogedrukgebied boven het midden van Europa dat van geen wijken weet. Dat is ook duidelijk te zien aan de verwachte hoeveelheid neerslag voor de komende periode tot en met vrijdag, volgens de berekening van een weermodel.

Op de kaart zie je een rond gat waarin het bijna niet gaat regenen. In Duitsland, de Alpen, Polen en Tsjechië blijft het vrijwel droog tot en met het einde van volgende week.

In het westen en zuiden van Frankrijk, maar ook in grote delen van Spanje en Portugal, valt daarentegen regelmatig regen.

Mist

Een hogedrukgebied zorgt in het najaar voor rustig en droog weer met weinig wind. Het kan ook zonnig zijn, maar dat hoeft niet per se.

In een hogedrukgebied kan het in de herfst ook hardnekkig mistig zijn. Dat was de afgelopen dagen bijvoorbeeld in Duitsland te merken.

Het is niet van tevoren te zeggen waar de mist blijft hangen en waar het heel zonnig wordt, door collega's van de Duitse website Wetteronline ook wel de "Nebellotterie" (mistloterij) genoemd. Ook in ons land kan hier en daar hardnekkige mist blijven hangen.

Ook zacht

Voorlopig waait de weinige wind in ons land uit het zuiden, en daardoor is het behalve droog ook vrij zacht met regelmatig zon. Vrijdag ligt de temperatuur overdag rond de 16 graden, en ook dit weekend wordt het overdag tussen de 14 en 17 graden. Er is kans op mist, en als die ontstaat dan kan het lang blijven hangen voordat de zon doorbreekt.

Na het weekend blijft het waarschijnlijk droog, maar de temperatuur is onzeker. Of het zacht blijft, hangt af van de precieze ligging van het hogedrukgebied.

Beweegt die iets naar het noorden, dan komt bij ons de wind wat meer uit het oosten, en dat is koudere lucht uit de omgeving van Rusland. Maar blijft het hogedrukgebied iets zuidelijker liggen, dan krijgen we waarschijnlijk lucht uit het zuidoosten, en dan blijft het voorlopig ook zacht.

Het wordt niet makkelijk om de opwarming van de aarde nog te beperken tot 1,5 graad, maar de wereld moet alle uitdagingen die dat in de weg staan confronteren. Dat is de boodschap van demissionair premier Schoof, die vandaag samen met tal van andere leiders en prominenten sprak in Belém, in Brazilië, waar volgende week de jaarlijkse klimaattop officieel begint. "Er is geen twijfel dat we ons tempo moeten versnellen."

Schoof reageerde op het rapport van het milieubureau van de Verenigde Naties dat gisteren verscheen. Dat stelde vast dat de wereld niet op koers ligt om zich te houden aan de afspraak om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, en liefst onder de 1,5 graad. Bij het sluiten van het klimaatverdrag van Parijs in 2015 deden landen die belofte aan elkaar.

"Tegelijkertijd moeten we de vorderingen sinds 2015 zien", ging Schoof zijn pleidooi voor optimisme verder. "De temperatuurprojecties zijn vandaag de dag bijvoorbeeld lager dan voor 'Parijs'. En de energietransitie versnelt zich." Hij hoopt dat landen deze top gebruiken om actie te verbinden aan hun eerdere beloftes. "We hebben geen grootse plannen of hoogdravende woorden nodig. We hebben concrete actie nodig."

Geen grote toezeggingen

In hoeverre Nederland inderdaad de daad bij het woord voegt op deze top, blijft de vraag. Onder Schoof zette Nederland geen wezenlijke stappen om de eigen klimaatdoelen te halen. Ook in zijn toespraak deed Schoof alvast geen grote nieuwe toezeggingen, naast een bijdrage van 5 miljoen euro aan een nieuw fonds voor de bescherming van regenwouden.

"Hij deed tijdens zijn speech in Belém een duidelijke oproep tot concrete actie", reageert klimaatexpert Maarten de Zeeuw van Greenpeace. "Toch zou Schoof zich moeten schamen voor zijn eigen anti-klimaatbeleid. Want Nederland haalt zijn eigen klimaatdoel niet", gaat hij verder. "We hopen dat Schoof zijn eigen duidelijke taal ter harte neemt."

Naast Schoof kwamen tal van leiders aan het woord in Belém, op de rand van de Amazone. VN-chef Guterres sprak als eerste en verweet landen "moreel falen en dodelijke nalatigheid" omdat ze er niet in slagen om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graad te houden.

"1,5 graad is een rode lijn voor de mensheid", waarschuwde Guterres. "Hij moet binnen bereik blijven en volgens wetenschappers kan dat ook als we nu handelen." De topdiplomaat eiste daarom eveneens dat gemaakte afspraken worden omgezet in actie, en stelde dat er dus politieke moed nodig is. "Dit is niet meer de tijd voor onderhandelingen; het is tijd voor uitvoering, uitvoering, uitvoering."

Daarbij sloot ook president Lula van gastland Brazilië zich aan. Hij noemde deze klimaattop "de top van de waarheid". "Het is tijd voor de bewoners van de Amazone om de vraag te stellen wat de rest van de wereld doet om de instorting van hun huis te voorkomen."

Kritiek op VS

De Braziliaanse president hekelde de hoeveelheid desinformatie die tegenwoordig over klimaatverandering wordt verspreid. "Extremisten verspreiden nepnieuws voor hun eigen electorale gewin", haalde hij uit naar politiek leiders die hij niet bij naam noemde. Het was een weinig verhulde sneer naar onder meer de VS, dat zich onder president Trump terugtrekt uit het Parijsakkoord en geen regeringsdelegatie stuurt naar deze klimaattop.

Minder omfloerst in zijn kritiek was de Chileense president Boric. Die bekritiseerde de toespraak van Trump bij de Verenigde Naties, waarin hij vorige maand klimaatverandering een 'hoax' noemde. Boric: "Er zijn tegenwoordig stemmen in opkomst die ervoor kiezen om wetenschappelijk bewijs voor de klimaatcrisis te negeren of te ontkennen. De president van de VS, bijvoorbeeld, zei dat de klimaatcrisis niet bestaat, en dat is een leugen."

De Britse premier Starmer noemde Trump niet bij naam, maar merkte op dat "de consensus weg is" over het klimaatprobleem. Daar voegde hij wel aan toe dat de Britten "alles op alles" blijven zetten om er iets aan te doen. "Hoe groter onze collectieve ambitie, des te meer stappen we zetten om de klimaatcrisis tegen te gaan."