NOS Nieuws - Algemeen

De regering van Tsjaad maakt een einde aan de defensiesamenwerking met Frankrijk. Het Afrikaanse land is een belangrijke westerse bondgenoot in de strijd tegen jihadisten in de regio. In Tsjaad zijn nu nog zo'n duizend Franse militairen aanwezig, wat er met hen gaat gebeuren is nog niet duidelijk.

Het besluit van de regering komt een paar uur na een bezoek van de Franse minister van Buitenlandse Zaken Barrot aan Tsjaad. Minister Barrot is nu in Ethiopië en heeft nog niet gereageerd op het beëindigen van de in 2019 herziene samenwerking op het gebied van veiligheid en defensie.

In een verklaring staat dat Tsjaad zijn soevereiniteit volledig wil laten gelden na 66 jaar onafhankelijkheid en dat het land zal samenwerken met Parijs "om een harmonieuze overgang te garanderen".

Er is in West-Afrika steeds meer kritiek op de aanwezigheid van oud-kolonisator Frankrijk. Afrikaanse landen willen dat het Westen ze ziet als gelijkwaardige partner en ze ook zo behandelt. In 2022 moest het Franse leger al vertrekken uit de Centraal-Afrikaanse Republiek en Mali, een jaar later was dat ook het geval in Burkina Faso en na een staatsgreep in Niger.

President Macron zei toen dat Rusland zijn invloed in Afrika uitbreidt door anti-Franse propaganda te verspreiden. Rusland levert huurlingen en wapens aan Afrikaanse landen die daarmee terreurgroepen binnen de landsgrenzen bevechten. In de Sahel zijn verschillende jihadistische groeperingen actief die banden hebben met IS en al-Qaida.

Correspondent Saskia Houttuin was eerder in Mali, waar ze de Fransen ook weg wilden hebben:

Gemeente De Ronde Venen wil niet dat Amsterdam wieken van windmolens over hun grondgebied laat draaien. Dat schrijft het gemeentebestuur in een brief aan het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam.

Amsterdam wil meer duurzame energie opwekken en is van plan dat te doen door extra windmolens te plaatsen. De stad is nog op zoek naar gebieden waar die zouden kunnen staan en kijkt daarbij onder meer naar het stadsdeel Zuidoost

In het stadsdeel zijn drie potentiële locaties: langs de A2, bij knooppunt Holendrecht, bij drinkwaterbedrijf Waternet bij Weesperkarspel of bij de Diemerscheg. De eerste twee grenzen pal aan de provincie Utrecht en specifieker de gemeente De Ronde Venen.

'Overdraai'

Mochten op deze locaties windmolens komen te staan, dan zouden de wieken van de molens mogelijk over gemeentegrond van De Ronde Venen kunnen draaien. Als dat gebeurt, heeft Amsterdam toestemming nodig van de buren. Maar die hebben al aangegeven daar niet mee akkoord te gaan.

"Mocht een vooringenomen windturbine 'overdraai' over onze gemeentegrens hebben, zullen wij daarvoor in geen geval vergunning voor verlenen", valt te lezen in de brief.

Geen windmolen om de hoek

De gemeente Ronde Venen verzet zich al langer tegen de Amsterdamse plannen. Niet alleen de politiek maar ook de inwoners van de gemeente zijn tegen de komst van de turbines.

Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen stemde De Ronde Venen namelijk tegen windenergie, schrijft RTV Utrecht. Dat Amsterdam mogelijk bij de grens windmolens wil plaatsen, ziet de buurgemeente daarom ook niet zitten.

Het gemeentebestuur doet daarom in de brief een dringend verzoek om zoekgebieden langs de gemeentegrens te laten vallen. "We hebben al meerdere malen kenbaar gemaakt dat de initiatieven aan onze gemeentegrens conflicteren met de lokale belangen in onze gemeente", aldus het college.

Begin volgend jaar definitief besluit

Afgelopen dinsdag tekenen meerdere inwoners van de gemeente bij een inspreekavond in Amsterdam protest aan tegen de plannen. Bij een inspreekavond afgelopen dinsdag in Amsterdam tekenden meerdere mensen protest aan.

Ook vanavond bij de Amsterdamse raadsvergadering over de zoekgebieden zijn meerdere inwoners volgens de regionale omroep aanwezig om hun stem te laten horen.

Op 11 december worden de plannen in de Amsterdamse gemeenteraad besproken. De verwachting is dat het stadsbestuur begin volgend jaar definitief besluit waar en onder welke voorwaarden er windmolens mogen komen.

Voor huismussen, vleermuizen en gierzwaluwen hoeven in nieuwbouwhuizen toch geen onderkomen worden gemaakt. Minister Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening vindt zo'n verplichting niet nodig.

Ze wil dat er zo snel mogelijk wordt gebouwd en is daarom bezig om in haar ogen overbodige regels te schrappen. De eis van het aanbrengen van 'verblijfsvoorzieningen voor bouwwerkafhankelijke beschermde dieren' verdwijnt dus, maakt Keijzer in een korte brief aan de Tweede Kamer duidelijk.

Gierzwaluw

Haar voorganger De Jonge wilde wel bouwers en projectontwikkkelaars bij nieuwbouwprojecten of grote renovaties verplichten om een onderkomen te maken voor de beschermde dieren zoals de huismus, de gierzwaluw en de vleermuis.

Deze dieren worden steeds zeldzamer en zijn in hun voortbestaan afhankelijk van een onderkomen in een gebouw. Huismussen en gierzwaluwen zitten vaak onder dakpannen en in nisjes en spleten.

De verplichting was in voorbereiding, maar nog niet door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen. Dat gaat nu niet meer gebeuren.

Zweden heeft China formeel om medewerking gevraagd bij het onderzoek naar de vermoedelijke sabotage van twee datakabels vorige week in de Oostzee. De belangrijkste 'verdachte' is de Chinese bulkcarrier Yi Peng 3 die al meer dan een week voor anker ligt tussen Denemarken en Zweden.

De Deense marine en de Duitse kustwacht houden het schip nauwlettend in de gaten. Ze mogen niet aan boord om het schip te onderzoeken en de bemanning te horen als vlagstaat China daar niet mee instemt.

De Zweedse premier Kristersson zei al eerder dat hij het schip graag naar Zweedse wateren wil laten verplaatsen om het te kunnen inspecteren. Vandaag is een formeel verzoek bij China ingediend om aan het door Zweden geleide internationale onderzoek mee te werken. "Zodat we duidelijkheid krijgen over wat er gebeurd is", zei Kristersson na overleg met andere betrokken landen.

De Yi Peng 3 had voordat het de kabels passeerde kunstmest geladen in een Russische haven. Volgens de Amerikaanse krant The Wall Street Journal denken de onderzoekers dat het bij het passeren van de kabels een anker over de zeebodem achter zich aan trok.

"Het is uiterst onwaarschijnlijk dat de kapitein niet in de gaten had dat zijn schip een anker achter zich aan sleepte, terwijl hij urenlang snelheid verloor en kabels doorsneed", zei een van de onderzoekers tegen de krant. Het onderzoek zou zich nu richten op de vraag of de kapitein door een Russische geheime dienst is overgehaald om de kabels te saboteren.

Bronnen rond het onderzoek zeiden tegen dezelfde krant dat de Chinese eigenaar meewerkt aan het onderzoek. Het bedrijf zou ermee hebben ingestemd dat het schip in internationale wateren wordt tegengehouden. Het bedrijf, Ningbo Yipeng Shipping, onthield zich tegen de krant van commentaar.

Anderhalve week geleden stokte kort na elkaar de doorvoer van data door de kabels. De een loopt van Zweden naar Litouwen, de ander van Finland naar Duitsland. Vrijwel onmiddelijk werd aan sabotage gedacht. De schade aan de kabel tussen Zweden en Litouwen is inmiddels hersteld.

De Yi Peng 3 had al snel de bijzondere aandacht van de onderzoekers, omdat hij bij beide kabels in de buurt was, juist op het moment dat de datadoorvoer ophield.

De transponder van het schip die de locatie van het schip prijsgeeft, stond op dat moment uit. Op satellietbeelden zou ook te zien zijn dat de snelheid van het schip terugliep en dat het schip zigzagbewegingen maakte.

Het tweede overleg tussen vijf oppositie- en vier coalitiepartijen over het mogelijk schrappen van een deel van de onderwijsbezuinigingen heeft nog geen resultaat opgeleverd. Ambtenaren gaan nu alternatieven uitrekenen en volgende week zal er weer verder worden gepraat.

"We hebben een goed gesprek gehad", zei VVD-Kamerlid Martens-America na een ruim twee uur durend gesprek. D66-Kamerlid Paternotte sprak wel over een "belangrijke stap". "Maar ik heb nog niet het idee dat we een brug hebben geslagen over een grote kloof."

Gesloten deuren

De onderwijswoordvoerders hadden donderdag eerst urenlang in de plenaire zaal gedebatteerd met de bewindslieden Bruins en Paul over de onderwijsplannen. Vrij snel daarna, rond 18.00 uur startte achter gesloten deuren een apart beraad met het zogenoemde "monsterverbond", dat zijn de vijf oppositiepartijen van CDA, D66, ChristenUnie, de SGP en JA21.

Het doel van het gesprek was om te kijken of van de geplande bezuiniging van meer dan 2 miljard euro een bedrag van 1,3 miljard euro van tafel kan.

Kwaliteit

Van de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB hoeft dit eigenlijk niet. Zij vinden dat er nog steeds veel geld gaat naar onderwijs en benadrukken dat extra geld niet altijd zorgt voor betere kwaliteit. Maar de coalitie heeft in de Eerste Kamer geen meerderheid en de steun van een van de oppositiepartijen is daarom echt nodig.

Gisteren was het eerste overleg om een oplossing te zoeken, maar dat leverde nog geen resultaat op. Het tweede overleg dus ook niet.

De oppositiepartijen stellen onder meer voor om het eigen risico minder te verlagen dan de coalitie van plan is. Ook is het plan voorgelegd om mensen die langer doorwerken de mogelijkheid te geven later AOW op te nemen en specialisten in loondienst te laten komen.

Ambtenaren

Maar de coalitiepartijen zijn ook bereid naar andere oplossingen te kijken. Ambtenaren zijn nu een aantal mogelijkheden aan het doorrekenen en dan moet volgende week weer verder worden gepraat.

Er is wel haast bij: precies over een week moet er over de onderwijsbegroting worden gestemd en dan moet er een alternatief plan liggen.

De vraag keert regelmatig terug het Italiaanse publieke debat: wat maakt van iemand een échte Italiaan? Het land heeft daarvoor strenge wetgeving, die vooral kinderen van migranten in de weg zit. Zij mogen pas na hun achttiende een paspoort aanvragen en moeten er dan vaak jarenlang op wachten, zelfs als ze in Italië geboren zijn.

Een groep jongeren heeft nu genoeg handtekeningen verzameld om een referendum over de kwestie af te dwingen.

Basketbaltoernooi gemist

Aan de rand van het basketbalveld in Castel Volturno, vlak bij Napels, schetst de 17-jarige Miracolo het probleem dat veel kinderen van migranten hebben. Hoewel hij in deze stad geboren is en naar school gaat, geldt hij voor de wet toch als Nigeriaan. Zijn ouders komen daarvandaan, maar zelf is hij er nog nooit geweest.

Omdat hij daardoor niet vrij mag reizen, moest hij dit jaar drie internationale toernooien van zijn basketbalteam missen. "Mijn vrienden kunnen reizen met alleen hun identiteitskaart. Ik moet papieren aanvragen om het land uit te mogen."

In februari 2023 ging hij daarvoor naar het politiebureau, waar het motief van zijn reis werd gevraagd en zijn vingerafdrukken werden geregistreerd. Officieel bedraagt de wachttijd voor die documenten enkele maanden, maar Miracolo kreeg die van hem pas in april 2024, na meer dan een jaar wachten. "Alle toernooien waren toen al voorbij."

Ongemak wordt groter

Hij is bepaald niet de enige die deze ongemakken ervaart. In Italië wonen zo'n miljoen kinderen van migranten. 800.000 van hen zijn op Italiaanse bodem geboren, vertelt Daniela Ionica van actiegroep 'Italianen zonder burgerschap'.

Als dochter van een Roemeense moeder ervoer Ionica zelf dat de problemen van migrantenkinderen met de tijd nog groter worden. Bij haar duurde het na haar achttiende verjaardag nog vijf jaar voordat ze haar paspoort in handen had, een termijn die niet zelden nog langer oploopt. "In de tussentijd mogen wij niet in het buitenland studeren of werken, niet stemmen, en niet voor de overheid werken."

"Onrechtvaardig," vindt Ionica het, "dat kinderen die opgroeien met Italiaanse vriendjes, die Romeins, Napolitaans, of welk dialect dan ook spreken, op een bepaald punt een andere levensloop krijgen, alleen omdat ze andere documenten hebben."

Haar organisatie 'Italianen zonder burgerschap' was een van de drijvende krachten achter de petitie die nu tot een referendum moet leiden. "We deden de oproep online en kregen veel steun van acteurs, zangers en influencers. Vooral jongeren bleken ons te steunen."

De meer dan 600.000 handtekeningen die ze verzamelden worden nu door het grondwettelijk hof gecontroleerd. Als alles correct blijkt, moet het referendum er in de lente van volgend jaar komen.

Formeel zal dan aan de Italianen gevraagd worden of de termijn voor volwassen migranten om burgerschap aan te vragen, verlaagd mag worden. Die termijn bedraagt in Italië nu tien jaar, tegen vijf in Nederland. "Via de ouders kunnen dan ook kinderen sneller staatsburgerschap krijgen", redeneert Ionica.

Anti-migratieregering

Of het initiatief kans van slagen heeft, durft de activiste niet te zeggen. "Meer dan de helft van de Italianen naar de stembus krijgen, in een land waar mensen zelfs voor de nationale verkiezingen niet vaak gaan stemmen, zal niet makkelijk zijn. Maar we houden het thema in elk geval politiek op de radar."

Van diezelfde politiek verwacht ze geen steun. De radicaal-rechtse regering van Giorgia Meloni probeert migratie tegen te gaan en vreest dat een versoepeling van de regels juist een aanzuigende werking kan hebben.

"De politici die nu aan de macht zijn, beseffen niet dat ons land nu al veranderd is", stelt Ionica. Zo'n 8 procent van de inwoners van Italië is migrant, een percentage dat mede door de vergrijzing gestaag toeneemt. "Of ze de wetgeving nu veranderen of niet, migrantenkinderen zijn er nu eenmaal. Wij zijn deel van de samenleving. En dat zal zo blijven."

Spelen in het buitenland

Basketballer Miracolo wacht het resultaat van het referendum niet af. Hij wil zodra hij 18 wordt meteen een advocaat inschakelen en een paspoort aanvragen. "Met een Italiaans paspoort is alles makkelijk. Je moet niet steeds meer documenten aanvragen, dingen betalen. Dat zou me erg gelukkig maken."

Na zijn middelbare school wil hij graag professioneel gaan basketballen. Niet in Italië, maar in Canada. "Daar hebben de spelers wat meer vechtlust. En uit welk land je komt, maakt daar niet zo veel uit."

Hoe houd je je school brandveilig, als steeds meer leerlingen op een e-bike komen? Een vraag die steeds vaker door het hoofd speelt van directeuren van middelbare scholen. Uit een rondvraag van NOS Stories blijkt dat scholen speciale oplaadplekken inrichten, brandveilige kasten van duizenden euro's aanschaffen en leerlingen verbieden accu's mee naar binnen te nemen.

"Positieve geluiden", zegt de brandweer. Ook al zijn de zorgen nog niet weg. "We moeten nog steeds veel scholen bewust maken van de risico's", zegt Willemjan Muysson van Brandweer Nederland. De brandweer steekt de hand in eigen boezem. "We kunnen, en gaan, nog meer doen aan adviezen speciaal voor scholen en bedrijven. Die zijn nu nog te veel alleen gericht op thuissituaties."

Ook op het Linde College in Wolvega merken ze dat e-bikes populair zijn. Leerlingen zijn volgens de schoolleiding gemiddeld 8 kilometer onderweg. "We hadden tot afgelopen schooljaar een fietsenstalling voor e-bikes, maar die werd te klein. Bovendien was die plek niet brandveilig, omdat die tegen de school aan stond", zegt Kees Heida, facilitair manager van de school.

De school liet afgelopen zomer een nieuwe fietsenstalling plaatsen: een overdekte maar open ruimte, met 40 stopcontacten. "Ideaal, want zo kan je gelijk wegfietsen", zegt een scholier. "En het is toch een veiliger idee dan wanneer je je accu binnen aan de oplader legt", zegt iemand anders.

Ook het CSG Guido in Amersfoort nam maatregelen. De school heeft een gloednieuw gebouw en liet een speciale kast voor fietsaccu's maken. "Met allerlei vakjes waarin leerlingen hun accu kunnen opladen", legt directeur Marc-Jan Trouwborst uit.

De brandweer zegt (voorlopig) niets te zien in regelgeving specifiek voor scholen. "Belangrijker is voorlichting, zegt Muysson van Brandweer Nederland. "En het staat scholen natuurlijk vrij om zelf regels te maken. Ze kunnen daarbij wel onze adviezen volgen."

Ontploffende accu's

Het is niet voor niets dat scholen nadenken over hoe ze hun gebouwen brandveilig kunnen houden, nu steeds meer leerlingen een e-bike hebben. De afgelopen maanden verschenen met enige regelmaat berichten over fietsaccu's die in brand vlogen.

Ruim twee weken geleden ging het nog mis in een schuur in het Noord-Brabantse dorp Wijk en Aalburg. En eind vorige maand veroorzaakte een accu van een elektrische fiets een brand op een opvangschip voor asielzoekers in Zaandam.

Bij het opladen van die accu ontstond midden in de nacht kortsluiting. Ongeveer 300 bewoners moesten het schip zo snel mogelijk verlaten. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) besloot naar aanleiding van de brand dat fietsaccu's niet meer aan boord van opvangschepen mogen.

Drones spelen een steeds belangrijkere rol in de oorlog, ziet ook Nederlandse hulporganisatie Protect Ukraine. Zij ontwikkelden een op afstand bestuurbare boot: de aquadrone. Vandaag werd deze nieuwe techniek officieel aan Oekraïense strijdkrachten overhandigd in Amsterdam.

De boot moet ervoor zorgen dat de bevoorrading van het front veiliger kan verlopen. Oprichter van Protect Ukraine Jaap Scholten ziet zulke hulpacties als noodzaak. "Doordat de oorlog zo dichtbij is besef ik dat als Oekraïne deze oorlog niet wint, de NAVO en dus wij in Nederland gevaar lopen." De organisatie levert sinds 2022 spullen als helmen en nachtkijkers aan het front.

Net als een drone

De boot wordt, net als een drone, op afstand bestuurd met camerabeelden. Daardoor hoeven militairen het water niet meer op en hun leven niet meer te riskeren bij zulke acties. Zoals bijvoorbeeld over de Dnjepr-rivier, waar de aquadrone nu voor het eerst wordt ingezet.

Ontwikkelaars van Protect Ukraine begonnen met het bouwen van de boot door behoeftes die ze te horen kregen bij het Oekraïense leger.

Dat vertelt Martijn Otten, een van de makers. Hij legt uit dat het vaak "fifty fifty" was, of bevoorradingsboten de overkant zouden halen. "De grote vraag was toen aan ons of we hier iets in konden betekenen", zegt hij.

Toch zal de boot in eerste instantie geen grote gamechanger zijn in de oorlog, zegt Scholten. Hiervoor is veel meer nodig dan hulp vanuit organisaties als Protect Ukraine. "Deze oorlog wordt gewonnen door het land met de langste adem en dus de grootste wil om te winnen", zegt Scholten.

Nadat de boot ook echt aan het front is getest en hij volledig werkt, hoopt Protect Ukraine nog meer van zulke boten te kunnen leveren.

Gregg Wallace, de Britse presentator van Masterchef UK, moet voorlopig stoppen met presenteren van het kookprogramma na meldingen van wangedrag. De beschuldigingen gaan over het gedrag van de presentator in vijf seizoenen, tussen 2005 en 2022.

Dertien mensen beschuldigen Wallace onder meer van het maken van seksuele opmerkingen tijdens de opnames. De productiemaatschappij van MasterChef, Banijay UK, is een onderzoek gestart. De show met Wallace is ook op de Nederlandse tv te zien.

Shirtloos

De 60-jarige presentator zou zich hebben misdragen tijdens de opnames. Een van de beschuldigingen komt van de Schotse presentatrice Kirsty Wark, die in 2011 meedeed aan MasterChef. Volgens Wark maakte Wallace seksueel getinte grappen en praatte hij openlijk over zijn seksleven.

Ook zou hij zijn shirt hebben uitgetrokken voor een vrouwelijke collega om een 'mode-show te geven. Tegen een andere vrouwelijke collega zou hij hebben gezegd dat hij geen onderbroek aan had.

De BBC heeft ook meldingen ontvangen van een voormalig Masterchef-medewerker die vertelt dat Wallace foto's van zijn ontblote bovenlijf stuurde, met daarbij het verzoek om een massage te geven. De BBC spreekt van onacceptabel en onprofessioneel gedrag en zegt de zaak zeer hoog op te nemen. De productiemaatschappij heeft medewerkers die problemen of zorgen hebben omtrent Wallace verzocht zich uit te spreken.

De advocaten van Wallace ontkennen dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel intimiderend gedrag. Wallace zegt volledig te zullen meewerken met het onderzoek van de producent. De reeds opgenomen afleveringen van MasterChef: The Professionals worden deze week gewoon uitgezonden.

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft het Openbaar Ministerie (OM) in een grote drugszaak niet-ontvankelijk verklaard. Dat betekent dat de vijf verdachten in deze zaak vrijuitgaan. Zij hebben door toedoen van het OM geen eerlijk proces gehad.

De verdachten zouden lid zijn geweest van een drugsbende uit Meppel die zich tussen 2013 en 2015 bezighield met drugshandel (cocaïne en synthetische drugs) en witwassen. Ook zouden ze verboden wapens en munitie in bezit hebben gehad.

De rechtbank in Assen veroordeelde de hoofdverdachte in 2017 tot een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van acht jaar. Andere verdachten kregen gevangenisstraffen van tien maanden tot drie jaar.

Verklaring medeverdachte

De vonnissen van de rechtbank waren voor een belangrijke deel gebaseerd op de tientallen verklaringen van een van de verdachten, de tweede man van de bende.

Hij "heeft openlijk verklaard over de activiteiten van de criminele organisatie en daarmee in belangrijke mate bijgedragen aan het succesvol afronden van het strafrechtelijk onderzoek", zei de rechtbank in Assen destijds. Het hoger beroep bij het gerechtshof in Leeuwarden ging voornamelijk over de totstandkoming van deze verklaringen.

Tijdens de behandeling kwam geleidelijk aan het licht dat de officier van justitie die het onderzoek leidde deze verdachte verbetering had beloofd van de omstandigheden waaronder hij in voorarrest zat. Het hof oordeelt dat dit van invloed is geweest op de bereidheid van de verdachte om over zichzelf en de anderen belastende verklaringen af te leggen. Mogelijk heeft het ook de inhoud van die verklaringen beïnvloed.

De afspraak met het OM werd vastgelegd in een proces-verbaal, maar dat is uit het dossier verdwenen. Het hof heeft vastgesteld dat het OM in ieder geval één proces-verbaal een nieuw nummer heeft gegeven, om te voorkomen dat aan het licht kwam dat in het dossier een proces-verbaal ontbrak. "Het Openbaar Ministerie heeft door dit handelen de waarheidsvinding gefrustreerd", aldus het hof.

Zwijgen

In een later stadium heeft het OM de verdachte voorgehouden dat hij mogelijk een lagere straf zou krijgen als hij zou blijven meewerken. Ook werd hem een verbetering beloofd van de omstandigheden waaronder de straf die hij zou krijgen, moest uitzitten. Voorwaarde was wel dat hij zou zwijgen over de afspraken die het OM met hem had gemaakt.

Het OM heeft de verdediging van de andere verdachten niet verteld hoe deze verklaringen tot stand zijn gekomen. Wettelijke voorschriften voor het maken van afspraken met criminelen, zijn daardoor omzeild, zegt het hof.

Geen eerlijk proces

De verdachte om wie het gaat kreeg bij de rechtbank een onvoorwaardelijk gevangenisstraf van drie jaar. De straf zou hoger zijn uitgevallen als hij niet zo goed had meegewerkt aan het onderzoek. Ook speelde mee dat hij ernstig werd bedreigd, waardoor hij zijn straf onder zeer zware omstandigheden zou moeten uitzitten.

Het hof vindt dat het OM niet heeft voldaan aan zijn plicht om een bijdrage te leveren aan een eerlijk proces. Een eerlijk proces is een fundamenteel recht, zegt het hof, en daar is geen sprake van geweest.

Het OM zei tegen persbureau ANP dat het de "stevige bewoordingen van het hof" heeft gehoord en dat het de arresten gaat bestuderen."

Nu er een staakt-het-vuren in Libanon geldt, zegt Hamas dat het ook bereid is "een serieuze deal" te sluiten met Israël, hoewel de onderhandelingen daarover al maanden stilliggen. Israël kan door het bestand in Libanon de focus weer volledig op de strijd in Gaza leggen. "Dat kan Hamas ertoe bewegen inschikkelijker te zijn", zegt Peter Malcontent, universitair docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht.

Daarnaast kan Hamas meer geneigd zijn tot onderhandelen omdat de steun voor een bestand toeneemt onder de Palestijnse bevolking. Dat ziet Joas Wagemakers, islamoloog en kenner van Hamas. "Veel Gazanen steunen in principe Hamas' gewapende strijd tegen Israël, maar ze willen wel dat de oorlog stopt", zegt Wagemakers.

Toch ligt het niet voor de hand dat een deal tussen Hamas en Israël snel kan worden gesloten, omdat beide partijen iets compleet anders willen. Hamas wil na de oorlog een rol blijven spelen in Gaza, maar Israël heeft laten weten absoluut niet akkoord te gaan met zo'n rol voor de terreurorganisatie.

Premier Netanyahu zei deze zomer dat hij Hamas compleet wil vernietigen voordat hij instemt met vrede in Gaza. Bij een recent bezoek aan Gaza benoemde hij ook dat Israël naast de militaire tak, nu ook de bestuurlijke tak daar gaat aanvallen. "Het is te makkelijk om te zeggen: nu er een akkoord in Libanon is, komt er ook een akkoord in Gaza", zegt Malcontent.

Ook Wagemakers denkt dat het moeilijk is om een deal te sluiten tussen Israël en Hamas. "Hamas heeft maar één troefkaart, dat zijn de gijzelaars. Als ze die opgeven, hebben ze niets meer." Als Hamas akkoord zou gaan met een tijdelijk staakt-het-vuren waarbij alle gijzelaars worden vrijgelaten, houdt niets Israël daarna tegen om Hamas te verwoesten.

Anarchie

Een ander obstakel bij onderhandelingen, is dat het onduidelijk is wie de leider is van Hamas. De voormalige Hamas-leider Ismail Haniyeh werd afgelopen juli geliquideerd en zijn opvolger Yahya Sinwar in oktober. Behalve een militante tak, heeft Hamas ook een bestuurlijke tak. Waar de leiding daarvan is, is momenteel onduidelijk.

Zij verbleven in Qatar, maar dat land verzocht de Hamas-leiders begin november om het land te verlaten. Het politieke bureau was daar sinds 2012 gevestigd. Hamas houdt de huidige locatie geheim vanwege de angst voor meer liquidaties.

Van de duidelijke leidersstructuur in Gaza is ook niet veel meer over. Hamas, dat een autoritair en repressief bewind voerde, zorgde ook voor overheidsdiensten op sociaal, economisch en het veiligheidsgebied. Malcontent: "Nu is er sprake van complete anarchie." Recente plunderingen van de minimale humanitaire hulp die Israël Gaza binnenlaat laten dit zien.

Uiteindelijk hebben alle leiders van de verschillende takken binnen Hamas een stem in de besluitvorming over een mogelijk staakt-het-vuren. Niet alleen het politieke bureau in het buitenland beslist welke voorwaarden Hamas hieraan stelt, maar ook het leiderschap in de gevangenis, op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza hebben invloed, legt Wagemakers uit. "Hamas is niet een organisatie die door één leider wordt geleid, en dat is ook nooit zo geweest."

Grote klappen

Binnen de militaire tak ontbreekt ook leiderschap. "Hamas heeft grote klappen gehad en is duizenden strijders kwijtgeraakt", zegt Wagemakers. In augustus claimde Israël dat de Israëlische strijdkrachten meer dan 17.000 strijders hadden gedood, van de naar verluidt 30.000 strijders die Hamas voor de oorlog telde. Het is de vraag of het er zoveel zijn. De onafhankelijke non-profitorganisatie ACLED verzamelde data uit IDF-rapporten en telde 8500 gedode strijders.

Hamas is niet meer in de positie dat het grootschalige aanvallen kan uitvoeren, en het heeft daarom zijn werkwijze veranderd. De militanten opereren als kleine cellen in heel Gaza, en bouwen onontplofte Israëlische munitie om tot wapens om daarmee te vechten tegen het Israëlische leger.

De gevechten vinden voornamelijk plaats in het noorden, rondom de Netzarim corridor en in het zuiden bij Rafah, blijkt uit data van het Institute for the Study of War, een onafhankelijke Amerikaanse denktank.

Hoewel Hamas zware klappen heeft gehad en leiderschap ontbreekt, is het nog niet verslagen. De volledige verwoesting van Hamas die Israël voor ogen heeft is zo goed als onmogelijk. "Door de decennialange bezetting en de constante confrontatie met geweld, zal Hamas nieuwe leden blijven krijgen," zegt Wagemakers.

Malcontent deelt deze analyse: "Al zou het Israël lukken om de laatste Hamas strijder te doden, dan ontstaat er weer een nieuw soort Hamas. Het gedachtegoed van Hamas zal nooit verdwijnen."

In het oosten van Uganda zijn minstens 15 doden gevallen en 113 mensen vermist geraakt door aardverschuivingen. Die ontstonden na hevige regenval. Meerdere dorpen in het district Bulambuli, ongeveer 280 kilometer van de hoofdstad Kampala, zijn getroffen. Minstens 40 huizen zijn weggevaagd, melden lokale autoriteiten.

De Ugandese politie meldt dat er 15 gewonden zijn gered en naar het ziekenhuis zijn gebracht. Het leger is ingezet om te helpen bij de zoek- en bergingswerkzaamheden.

In het Oost-Afrikaanse land is de afgelopen dagen zo veel regen gevallen dat rivieren buiten hun oevers zijn getreden. Hierdoor zijn scholen en kerken onder water gelopen. Ook zijn bruggen verwoest, waardoor verschillende plekken geïsoleerd zijn geraakt.

Het is niet de eerste keer dat Oost-Uganda wordt getroffen door overstromingen en aardverschuivingen. In 2018 kwamen bij modderstromen in Bududa, nabij de grens met Kenia, zeker 34 mensen om het leven. En in 2010 vielen in hetzelfde gebied ongeveer 300 doden door aardverschuivingen.

Huizen verlaten

Het natuurgeweld in 2010 was één van de meest verwoestende rampen in het land. Het gebied in Oost-Uganda is bergachtig en zeer geschikt voor landbouw, waardoor de bewoners er niet graag vertrekken. Maar alleen al dit jaar hebben de hevige regenval, overstromingen en aardverschuivingen duizenden mensen gedwongen hun huis te verlaten.

Een schoonmaker is veroordeeld tot 12 jaar cel voor het doodsteken van zijn collega vorig jaar in TivoliVredenburg in Utrecht. De rechtbank acht bewezen dat de 53-jarige de man om het leven heeft gebracht.

De twee mannen waren 's ochtends in het muziekcentrum aan het werk en kregen ruzie. Dat mondde uit in een worsteling, waarbij de veroordeelde een mes trok en het 41-jarige slachtoffer neerstak. Hij overleed ter plaatse aan zijn verwondingen. De man werd kort daarna aangehouden.

De man hield tijdens de behandeling van de zaak vol dat hij handelde uit zelfverdediging, maar daar gaat de rechtbank niet in mee. Volgens de rechters was het juist de 53-jarige die de confrontatie opzocht.

Futiele aanleiding

Zo bleek onder meer uit camerabeelden dat de man het slachtoffer achtervolgde toen hij tijdens het steken wegrende, schrijft RTV Utrecht. "Er was geen sprake van een situatie waarin de verdachte zich tegen het slachtoffer moest verdedigen", oordeelt de rechtbank. "Bovendien had hij meerdere keren de kans om van de confrontatie weg te lopen."

Het blijft onduidelijk waarom de man het slachtoffer heeft doodgestoken. Volgens de rechtbank is alleen duidelijk geworden dat de twee weleens onenigheid hadden en dat het slachtoffer op de bewuste ochtend op een schrobmachine tegen de stoel van zijn collega was aangereden.

"De rechtbank kan zich voorstellen dat het voor de nabestaanden moeilijk te verteren is dat een, naar het lijkt, futiele aanleiding deze grote en onherstelbare gevolgen heeft."

Schadevergoeding

De straf valt iets lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie van 15 jaar. Volgens het OM was er geen bewijs dat de man met voorbedachten rade handelde, maar had hij wel de opzet om zijn collega te doden.

De rechtbank gaat hier niet in mee en oordeelt dat er sprake is van doodslag. De man wilde het slachtoffer niet bewust doden, stelt de rechtbank. "Maar door met een mes op hem in te steken, heeft de verdachte wel de kans aanvaard dat het slachtoffer zou komen te overlijden."

De man moet ook een schadevergoeding betalen aan de nabestaanden van het slachtoffer.

Vlak na de inval in Oekraïne ging het heel hard, de snelle daling van de Russische roebel. Na een paar maanden herstelde de koers zich weer. Tot deze week, met gisteren zelfs een daling van zeven procent in een dag. De koers van de munt was sinds maart 2022 niet zo laag.

Als belangrijkste oorzaak wordt gewezen naar een nieuw sanctiepakket van de Verenigde Staten gericht tegen vijftig banken. "De Russen wisten de roebel lang stabiel te houden, maar nu zakt hij voor het eerst flink. Dat is een slecht teken voor de Russen", zegt sanctierechtadvocaat Heleen over de Linden. Hoewel de roebel vandaag een beetje opkrabbelde, verwacht zij dat de munt nog verder zal zakken.

Op woensdag kostte ruim 120 roebel 1 euro; 115 roebel was gelijk aan 1 dollar. De Russische nationale munt heeft sinds begin augustus bijna een kwart van zijn waarde verloren. Zowel sancties, als politieke onrust en de voortdurende oorlog in Oekraïne zetten de roebel onder druk.

Panieksituatie

In Russische kranten wordt gesproken van een panieksituatie, zegt Over de Linden. "Er is geschrokken gereageerd op de sancties en er is onrust in de markt."

Op een persconferentie in de Kazachse hoofdstad Astana zei president Poetin dat er geen reden is tot paniek en dat de situatie onder controle is. Hij wijst onder meer op olieprijzen en seizoensgebonden factoren.

De EU en de VS hebben Rusland sinds het begin van de oorlog in Oekraïne sancties opgelegd. Daar kwamen op 21 november de Amerikaanse sancties tegen zo'n vijftig Russische banken bij. "Hierdoor drijven banken wereldwijd geen handel meer met deze Russische banken. Dit bemoeilijkt de internationale handel voor Rusland."

Hoewel andere banken de Amerikaanse sancties niet hoeven te volgen, doen zij dat toch. "Banken zijn bang om hun licentie kwijt te raken of om ook op de sanctielijst terecht te komen en verbreken daarom de samenwerking met Russische banken", zegt Over de Linden. Op die manier werken de Amerikaanse sancties door in Europa en andere delen van de wereld.

Geen dollars voor gas

Ook de Gazprombank, die geldt als systeembank, valt onder de gesanctioneerde banken. Landen die gas afnemen van Rusland betalen in dollars via deze bank. Deze transacties kunnen niet meer plaatsvinden, ook al zouden landen dat willen. "Zo wil Turkije nog wel gas afnemen, maar is het land door deze maatregel in betalingsproblemen terechtgekomen."

Amerika heeft Gazprombank niet eerder op de sanctielijst geplaatst, omdat Europa afhankelijk was van Russisch gas via pijpleidingen. Inmiddels is die afhankelijkheid afgenomen. "Daarom hebben de sancties in mindere mate effect op de Europese energiemarkt", zegt Over de Linden.

De Russische centrale bank overweegt om de rente opnieuw te verhogen om zo de inflatie te stabiliseren. De rente staat al op 21 procent, het hoogste niveau sinds 2003.

De politie heeft twee minderjarige jongens aangehouden in verband met de bedreiging van een middelbare school in IJsselstein. Op sociale media ging gisteren het bericht rond waarin werd opgeroepen om morgen "beter niet" naar school te gaan, met daarbij een afbeelding van een vuurwapen.

De school nam de bedreiging serieus en schakelde de politie in. Die adviseerde om de lessen door te laten gaan, terwijl er onderzoek werd gedaan. De twee verdachten kwamen daarbij al snel in beeld en zijn gistermiddag al aangehouden, meldt RTV Utrecht. Ze zitten nog vast voor verhoor.

Hoe oud de jongens zijn, is niet duidelijk. Ook andere informatie wil de politie niet delen. De school zegt blij te zijn dat de situatie snel is opgelost. "We hopen dat de rust op onze school weer kan terugkeren. Vanzelfsprekend blijven we alert, zowel op school als in samenwerking met de politie."

Meer bedreigingen

De afgelopen week zijn op sociale media meerdere scholen in het land bedreigd, onder meer in Lelystad, Den Bosch en Breda. Ook daar zijn verschillende minderjarigen aangehouden. Over hun motief is nog niets bekend. De politie houdt rekening met kopieergedrag, waarbij mensen elkaar nadoen.

De vijf grootste pensioenfondsen van Nederland zijn niet scheutig met het verhogen van de pensioenen per 1 januari. Als laatste van de grootste pensioenfondsen maakt het ABP, het pensioenfonds voor overheid en onderwijs, bekend met hoeveel de uitkeringen omhoog gaan. Bij het ABP, met ruim 3 miljoen werkenden en gepensioneerden, gaat het volgend jaar om een verhoging van 1,84 procent.

De verhoging ligt lager dan het huidige inflatiecijfer. In oktober dit jaar was het dagelijkse leven 3,5 procent duurder dan in oktober 2023. De indexatie, de verhoging van de pensioenen om de stijgende kosten te compenseren, blijft daarmee achter bij de prijsstijging.

ABP blij met verhoging

De dalende rente is voor het ABP de belangrijkste reden om de indexatie te beperken. In het huidige pensioensysteem moeten de pensioenfondsen meer geld in kas houden als de rente daalt. Daardoor kunnen de pensioenuitkeringen minder omhoog.

ABP-voorzitter Harmen van Wijnen laat weten 'half blij' te zijn met de stijging, omdat maar de helft van de gestegen kosten voor gepensioneerden wordt gecompenseerd. "Dit is wat we kunnen gezien de financiële positie. We hadden het liefst de hele prijsinflatie willen meewegen, maar je moet een evenwichtige afweging maken van wat wel en niet kan."

De voorzitter benadrukt dat het fonds de ambitie heeft om een koopkrachtig pensioen voor alle deelnemers te behouden. "Er moet voldoende vermogen in kas blijven om een gezonde overstap te maken naar het vernieuwde pensioenstelsel."

Uiterlijk in 2028 moeten de verschillende pensioenfondsen zijn overgegaan op het nieuwe pensioenstelsel. Bij de overgang wordt de collectieve pensioenpot opgedeeld in persoonlijke pensioenpotjes voor de deelnemers. Daarnaast wordt de hoogte van het bedrag in dat potje afhankelijker van de ontwikkeling van de financiële markten. Die overgang heeft invloed op de beslissing in hoeverre pensioenen verhoogd worden.

Dekkingsgraad omhoog

Zo doet Pensioenfonds Zorg&Welzijn (PFZW), na het ABP de grootste, er niets bij voor de gepensioneerden. Het zorgpensioenfonds houdt vooral de hand op de knip omdat ze in 2026 willen overstappen naar het nieuwe pensioenstelsel. Volgens de voorzitter van dat fonds is het belangrijk om op die datum "een gezonde financiële positie te hebben."

Daarom wil PFZW komend jaar proberen de dekkingsgraad omhoog te krijgen. Want hoe hoger de dekkingsgraad, hoe beter een pensioenfonds in staat is om aan alle pensioenverplichtingen te voldoen. "We willen er zo voor kunnen zorgen dat iedereen die bij PFZW pensioen opbouwt of ontvangt, een minstens even hoog pensioen houdt."

De afgelopen jaren is de pensioenuitkering bij ABP wel gestegen, zoals de compensatie van bijna 12 procent vanwege de hoge inflatie per 1 januari 2023. Maar tot 2022 was er bij het ABP en andere grote pensioenfondsen jarenlang een nullijn. Dat betekent dat de pensioenen niet werden verhoogd. In die jaren speelde een te lage dekkingsgraad de pensioenfondsen ook parten.

De raad van toezicht van de NTR is opgestapt. De aanleiding is dat bij een onderzoek naar de werkcultuur bij de omroep een "aanzienlijk aantal meldingen van serieuze aard" over mediadirecteur Willemijn Francissen is gedaan. Dat zegt de raad in een intern stuk dat in handen is van het AD.

De raad kreeg van de onderzoekers het advies om een feitenonderzoek naar deze meldingen te laten doen. "Daar zijn we van geschrokken", aldus de vertrekkende toezichthouders. "Er moet een feitenonderzoek worden gestart met waarheidsvinding als doel. Het is voor de NTR in onze ogen beter als dat onderzoek wordt begeleid door nieuwe toezichthouders".

Tweede onderzoek

Dat er het een en ander mis was met de werkcultuur bij de NTR kwam vorig jaar al aan het licht bij het verschijnen van het rapport van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen. Daarin kwam naar voren dat de werknemers van de NTR negatiever over hun directie oordelen dan werknemers van andere omroepen.

De raad van toezicht startte daarom een intern onderzoek naar de sociale veiligheid en werkcultuur. Dat werd niet afgerond, omdat bleek dat de anonimiteit van de ondervraagde werknemers niet kon worden gegarandeerd.

De raad gaf daarna opdracht voor een nieuw onderzoek. Bij een tussentijdse rapportage daarover is de raad op de hoogte gebracht van de meldingen die over de mediadirecteur zijn gedaan.

Terugkomst onwenselijk

Mediadirecteur Francissen trok zich in juli bij de start van het eerste onderzoek tijdelijk terug. De raad zei toen "zowel persoonlijk als professioneel alle vertrouwen" in Francissen te hebben. Op 1 december zou ze weer beginnen. Vertrekkend voorzitter Roos Vermeij van de raad zegt in het AD dat dit "onwenselijk" is.

Het is aan NSC-minister Eppo Bruins van Cultuur om een nieuwe raad te benoemen. Hij zegt op de site van het AD dat hij op zeer korte termijn ten minste één toezichthouder wil aanwijzen.

Nu de overheid gaat korten op subsidies voor ontwikkelingsorganisaties worden particuliere donaties steeds belangrijker. Ook andere goede doelen zijn voor een steeds groter deel afhankelijk van donaties. Donaties uit nalatenschappen nemen steeds meer toe. Vooral de sectoren gezondheid, internationale hulp en cultuur profiteren daarvan. En de organisaties spelen daarop in.

Nalatenschappen leveren steeds meer geld op, blijkt uit het onderzoek Geven in Nederland van de Vrije Universiteit Amsterdam dat deze zomer werd gepubliceerd. Daaruit kwam naar voren dat de inkomsten uit nalatenschappen voor goede doelen de afgelopen jaren al waren gestegen en dat die trend doorzet.

De giften uit nalatenschappen komen nu meestal van zogenoemde babyboomers, de generatie geboren tussen 1945 en 1960, zegt Stephanie Koolen-Maas, co-auteur van het onderzoek Geven in Nederland. "Deze generatie is de rijkste die we ooit gehad hebben. Dat komt doordat hun huizen erg duur zijn geworden. Ook gegroeide beurskoersen sinds de Tweede Wereldoorlog spelen een belangrijke rol en daarnaast krijgen vrouwen minder kinderen. Nalaten aan goede doelen wordt namelijk vooral gedaan door mensen zonder kinderen."

Ongeveer 11 procent van de vrouwen geboren tussen 1910 en 1940 bleef kinderloos. "Van de vrouwen geboren tussen 1980 en 1990 is dat percentage al opgelopen tot 25 procent. Dus veel meer mensen zullen ook nalaten aan goede doelen", zegt Koolen-Maas.

Goede doelen moeten er ook rekening mee houden dat "geven bij leven" afneemt. Mensen die dat doen zijn over het algemeen ouder en religieus. "Die groep wordt kleiner en anderzijds worden jonge mensen minder benaderd. Dus per saldo wordt het aandeel van de 'koude hand', de nalatenschap na overlijden, steeds groter en ergens komt er een omslag", zegt de onderzoeker.

Bekijk de grafiek uit het onderzoek "Geven in Nederland":

Om geld na te laten, speelt persoonlijke betrokkenheid een belangrijke rol, zegt Koolen- Maas. "Het populairst is de sector gezondheid. Dat zijn vaak mensen die een dierbare zijn verloren aan een ernstige ziekte of het zelf ternauwernood hebben overleefd. Het KWF is daarin het grootste goede doel. Daarna komen internationale hulporganisaties en mensenrechten en ook kunst en cultuur is populair."

Langetermijnstrategie

Een voorbeeld uit die laatste categorie is het Concertgebouw in Amsterdam. De schenkingen uit erfenissen kunnen best oplopen. Zo ontving het gebouw in 2016 liefst een miljoen euro van één "particuliere muziekliefhebster".

Naar aanleiding van die gift zei het Concertgebouw in Het Parool dat het een aantal jaar daarvoor nog nooit een schenking uit een erfenis had gekregen. Sindsdien wijst het liefhebbers actief op de mogelijkheid ervan, en met succes. In 2022 kwam 43 procent van de inkomsten van particulieren, waarvan 24 procent uit nalatenschappen.

Het werven van geld uit nalatenschappen is wel een langetermijnstrategie. Nadat in een testament is opgesteld dat iemand wil nalaten aan een goed doel, kan het nog tientallen jaren duren voordat het vermogen bij het goede doel terechtkomt. Een nalatenschap wordt tenslotte pas ontvangen na overlijden. Ook kan het gebeuren dat het goede doel alsnog uit het testament wordt gehaald.

Bij het stadhuis van Amsterdam is een demonstratie geweest tegen antisemitisme. Er waren honderden betogers, velen met een Israëlische vlag, en er was veel politie op de been, onder meer agenten te paard en de mobiele eenheid.

De demonstratie tegen Jodenhaat was georganiseerd door een aantal christelijke en Joodse organisaties, waaronder Christenen voor Israël, het CIDI en Centraal Joods Overleg. De organisatie heeft bussen laten rijden voor mensen die wilden meedoen naar onder meer Alblasserdam, Giessen, Nijkerk, Staphorst en Urk, plaatsen waar veel streng gereformeerden wonen. De bussen zijn onder politiebegeleiding naar het stadhuis gebracht en na afloop ook weer door agenten de stad uit geleid.

Kort geding morgen

De bedoeling was om bijeen te komen op de Dam, maar dat was eerder door burgemeester Halsema verboden. Er werd gerekend op veel winkelpubliek in de binnenstad vanwege de laatste koopavond voor Black Friday en Sinterklaas en de vrees bestond dat er confrontaties zouden ontstaan.

Om dezelfde reden mag een pro-Palestijnse demonstratie zaterdag ook niet op de Dam van start gaan, zoals de bedoeling was. De organisatie heeft tegen dat besluit een kort geding aangespannen. Dat dient vrijdagmiddag om 14.00 uur.

Tegendemonstranten niet welkom

Bij de betoging waren tegendemonstranten niet welkom. Pro-Palestijnse actiegroepen wilden ook naar de Stopera komen, maar dat heeft de Amsterdamse 'driehoek' (burgemeester, politiechef en hoofdofficier van justitie) niet toegestaan.

Deelnemers aan deze manifestatie zouden een andere plek toegewezen krijgen. Aan het begin van de demonstratie bij het stadhuis werden enkele tegendemonstranten verwijderd van de locatie nadat ze leuzen hadden geroepen. De politie sommeerde hen om naar het Museumplein te gaan. Er is een persoon opgepakt die zich niet kon legitimeren.

Directeur Frank van Oordt van Christenen voor Israël sprak de demonstranten toe:

Onder de sprekers was ook zangeres Lenny Kuhr, die haar teleurstelling over de locatie liet blijken. "Omdat de Dam niet bestand was tegen antisemitisme. En daar zijn we juist voor hier. Een merkwaardige omkering. De Dam die niet veilig is voor Joden, en waarschijnlijk ook niet veilig is voor mensen die Joden een warm hart toedragen", zei ze.

Ze noemen hem de troubadour van de Ierse woningcrisis; elke donderdag maakt muzikant Martin Leahy de urenlange reis van zijn woonplaats Ballinadee in het zuiden van Ierland naar de hoofdstad Dublin. Met zijn gitaar in de hand zingt hij nu al tweeëneenhalf jaar zijn protestlied Everybody Should Have A Home voor het Ierse parlement.

Met zijn protestactie wil hij aandacht vragen voor de huizencrisis die hem ook persoonlijk raakt. Afgelopen maand werd Leahy uit zijn huis gezet. "Ik woon op het platteland, dus ik dacht dat ik vrij eenvoudig een nieuwe woning kon vinden. Maar toen ik de makelaar bezocht, kwam ik er al snel achter dat de woningcrisis alle delen van Ierland treft. De prijzen zijn ontzettend hoog en er is nauwelijks aanbod."

Hij slaapt nu op de bank bij een vriend. "Ik heb nog geluk dat ik bij een vriend terechtkon, maar in feite ben ik dakloos. Mijn situatie is niet uniek. Er zijn hele gezinnen die in noodopvang wonen in Ierland."

Leahy zingt zijn wekelijkse protestlied vlak voor de Ierse verkiezingen:

Morgen gaan de Ieren naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. De Ierse regeringscoalitie kan op fraaie rapportcijfers leunen. Ierland is een van de snelst groeiende economieën ter wereld en een magneet voor grote multinationals. De werkeloosheid is laag en de overheid heeft miljardenoverschotten op de begroting.

Maar het enorme gebrek aan betaalbare woningen dreigt het Ierse succesverhaal onderuit te halen en het is met afstand de grootste zorg van de kiezers. Ierland heeft momenteel een tekort van 250.000 woningen. "Noem het groeipijnen", zegt de Ierse econoom Ronan Lyons. "Ierland is razendsnel gegroeid en de infrastructuur en in het bijzonder de huizenbouw hebben het niet kunnen bijbenen."

Lyons is als hoogleraar verbonden aan de prestigieuze Trinity University in Dublin en geldt als autoriteit op het gebied van de Ierse huizenmarkt. Als lid van een wetenschappelijke commissie geeft hij adviezen aan de regering om de woningcrisis op te lossen.

Immigratieland

Een belangrijke factor is de snelle bevolkingsgroei. Het economische succes heeft veel migranten uit het buitenland aangetrokken. De bevolking groeide de afgelopen tien jaar daardoor met ruim 14 procent. Daarmee is Ierland een van de snelst groeiende landen in Europa.

Om de groei bij te houden moet Ierland elk jaar 65.000 nieuwe woningen bouwen, maar ze blijven nu steken op 32.000 huizen per jaar. "Het is fascinerend om te zien hoe de discussie is veranderd", constateert Lyons. "Eerst juichten we het toe als grote internationale ondernemingen nieuwe banen voor hoogopgeleide buitenlanders creëerden. Nu is de reactie: hoe gaan we ervoor zorgen dat al die extra mensen onderdak krijgen? Ierland is immigratie meer en meer gaan zien als probleem voor de huizenmarkt."

Tel daarbij op de logge bureaucratie, gecompliceerde bestemmingsplannen en hoge bouwkosten en je hebt al snel te maken met enorme woningtekorten die de prijzen voor koop- en huurwoningen opdrijven. Een woning in Dublin kost nu gemiddeld 500.000 euro. De gemiddelde huur in de hoofdstad is 2.400 euro per maand. De huizenprijzen in heel Ierland zijn het afgelopen jaar met 10 procent gestegen.

Talent vertrekt

Deze crisis treft niet alleen de kwetsbaarste groepen in de samenleving. Neem de 21-jarige Jakub Mastek. Hij volgt een gloednieuwe studierichting aan de Dublin City University: scheikunde in combinatie met kunstmatige intelligentie, een studie met prima vooruitzichten op een goedbetaalde baan.

Het liefst zou Mastek in zijn geboorteland blijven. "Ik ben hier opgegroeid. Ik houd van Ierland, al mijn vrienden zijn hier." Toch is hij van plan Ierland te verlaten.

Hij maakte een simpele rekensom. Beginsalarissen in zijn beroepsgroep zijn 44.000 euro per jaar. Als hij in Dublin blijft, gaat het grootste deel op aan woonkosten. "Wil ik echt zo graag in Ierland blijven dat ik bereid ben een enorme financiële klap te incasseren? Het is het niet waard. Ik ben al aan het kijken naar banen in Australië, Duitsland en Amerika."

Vertrouwen in politiek kwijt

Dat werpt vragen op over de houdbaarheid van het Ierse economische model. Kan het land zich het vertrek van jong talent als Jakub Mastek veroorloven? Econoom Lyons maakt zich zorgen. "De woningcrisis heeft de afgelopen tien jaar de economische groei geremd. Het is zonder twijfel de Achilleshiel van het Ierse model."

Lyons is voorzichtig optimistisch dat de politiek met een oplossing komt na deze verkiezingen. "Alle partijen praten nu over het bouwen van 60.000 extra woningen. Dat alleen al is winst. Bij de vorige verkiezingen had niemand het erover."

Muzikant Marin Leahy en student Jakub Mastek zijn minder hoopvol. Mastek stemt met zijn voeten en vertrekt naar het buitenland. Leahy heeft alle vertrouwen in de politiek verloren. "De regeringspartijen hebben dit probleem gecreëerd. Ze zijn niet in staat het op te lossen."