NOS Nieuws - Algemeen

De Verenigde Staten hebben een reeks aanvallen uitgevoerd op de Houthi's in Jemen. Daarbij zijn minstens 31 mensen om het leven gekomen, meldt het ministerie van Volksgezondheid dat onder gezag van de Houthi's valt.

In de hoofdstad Sanaa zijn dertien mensen omgekomen. Ten noorden van de hoofdstad in de provincie Saada werden nog eens vijf mensen gedood. Ook zouden 24 mensen gewond zijn geraakt.

Volgens nieuwszender Al Jazeera zijn er 40 luchtaanvallen uitgevoerd die tot in de ochtend doorgingen, onder meer in de hoofdstad Sanaa. Volgens een ooggetuigen waren de explosies oorverdovend. De explosies schudden de buurt als een aardbeving. Ze maakten onze vrouwen en kinderen doodsbang", vertelt hij Reuters.

De Jemenitische omroep Al-Masirah meldt dat de aanvallen ook gericht waren op militaire Houthi-locaties in de zuidwestelijke stad Taiz. In Saada werd ook een elektriciteitscentrale geraakt dat leidde tot een stroomstoring in de regio,

De Amerikaanse president Trump maakte gisteravond bekend dat het Amerikaanse leger luchtaanvallen uitvoert op de bases, leiders en raketafweer van de Houthi-rebellen. "Aan alle Houthi's, jullie tijd zit erop en jullie aanvallen moeten vanaf vandaag stoppen", schreef Trump.

'Ongekende hel'

Als zij dat niet doen zal er een "ongekende hel" op hen neerdalen, dreigde hij. "Geen enkele terroristische macht zal Amerikaanse commerciële en marineschepen ervan weerhouden vrij door de waterwegen van de wereld te varen." Ook zei Trump dat de steun van Iran aan de Houthi-rebellen onmiddellijk moet stoppen. Iran steunt de Houthi's met onder meer advies, geld en wapens.

Het politieke bureau van de Houthi's beschrijft de aanvallen als een "oorlogsmisdaad", meldt Al Arabiya. "Onze Jemenitische strijdkrachten zijn volledig voorbereid om op escalatie te reageren met escalatie", aldus een verklaring.

De Houthi-rebellen in Jemen vallen al ruim een jaar schepen aan in de Rode Zee die banden zouden hebben met Israël. Sinds het begin van de oorlog in de Gazastrook vallen de rebellen daar schepen aan. Al meerdere keren viel de VS daarom Houthi-doelen aan, onder meer met steun van Nederland.

De Houthi's maken deel uit van een groep antiwesterse (terreur)organisaties en landen in het Midden-Oosten die door Iran de 'as van verzet' wordt genoemd. Het verder om pro-Iraanse milities in Irak, Hezbollah in Zuid-Libanon en Hamas en Islamitische Jihad in Gaza. De rebellen zeggen solidair met de bevolking in de Gazastrook.

Een jaar gekaapt

In november 2023 werd het schip de Galaxy Leader gekaapt. Na ruim een jaar lieten de Houthi-strijders de bemanning van het schip vrij. Dat was vanwege het staakt-het-vuren in Gaza. Het schip is deels eigendom van een Israëlische zakenman.

Het schip werd naar de Jemenitische kust bij de westelijke stad Hodeida gesleept waar het een lokale attractie was. Houthi's zouden er op enig moment zelfs een muziekvideoclip hebben opgenomen.

Voor sommige Jemenieten is het gekaapte schip de Galaxy Leader een ware attractie:

In de Servische hoofdstad Belgrado hebben zaterdag tussen de 275.000 en 325.000 mensen vreedzaam gedemonstreerd tegen de regering. Dat stelt een Servische organisatie die de grootte van menigtes telt.

Eerder op de dag schatte de politie dat er meer dan 100.000 betogers op de been waren.

De betogers noemen de regering van president Vucic corrupt. De demonstranten eisen onder meer dat Vucic de verantwoordelijkheid neemt voor het instorten van het dak van een treinstation.

Corruptie

Begin november kwamen in Novi Sad vijftien mensen om het leven toen een betonnen overkapping van het gebouw instortte. Twee mensen raakten zwaargewond. Het gebouw was pas gerenoveerd. De betogers, onder wie veel studenten, houden de regeringspartij verantwoordelijk voor de ramp.

Vanwege de wijdverbreide corruptie in het land gaat het zowel bij de aanbesteding van openbare projecten als bij het toezicht op de uitvoering mis, zeggen de betogers.

"Heel Servië stroomt naar Belgrado", kopte een Servische nieuwssite over het protest. Vanuit heel het land kwamen mensen naar de hoofdstad, van boeren tot studenten en van veteranen tot werknemers.

Zaterdag rond 16.00 uur was het centrum van de Servische hoofdstad al volgestroomd:

Het is niet voor het eerst dat er protesten uitbreken in het land tegen de regering van president Vucic. Bij eerdere protesten waren tienduizenden mensen op de been. Vucic zei toen niet onder de indruk te zijn. De Servische president is sinds 2017 aan de macht.

In de Verenigde Staten zijn zeker 34 mensen om het leven gekomen door een reeks tornado's. Verschillende stormen razen over het midden van Amerika en laten een spoor van vernieling achter. Tientallen mensen zijn gewond geraakt.

In de staat Kansas botsten zo'n vijftig auto's op elkaar door een zandstorm, daarbij vielen acht doden. In het zuidoosten van Missouri kwamen 12 mensen om het leven en werden zeker 500 huizen, een kerk en een supermarkt door meer dan twintig tornado's verwoest.

In de aangrenzende staat Arkansas zijn voorlopig drie doden gemeld. Ook zijn volgens de autoriteiten 29 mensen gewond geraakt. Ook in Texas maakten de autoriteiten melding van drie doden. Zij kwamen om het leven bij verkeersongevallen tijdens een storm in Amarillo.

Mississippi was door de nationale weerdienst al gewaarschuwd voor komende tornado's. De autoriteiten van de staat melden dat daar zes mensen om zijn gekomen en dat er nog drie mensen worden vermist.

"Rusland heeft de bal om te bewijzen dat het serieus is over vrede." Dat zei de Britse premier Starmer na een videovergadering die hij vandaag had met Europese leiders en functionarissen van de NAVO en de Europese Commissie. Ook vertegenwoordigers uit Australië, Canada en Nieuw-Zeeland waren bij het gesprek, net als de Oekraïense president Zelensky.

Starmer zei dat Oekraïne heeft laten zien dat het "de partij van de vrede" is, omdat de Oekraïense president Zelensky volgens hem heeft ingestemd met een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren. Rusland zou zich hierbij moeten aansluiten, aldus de Britse premier.

Hij wees erop dat Rusland een voorstel tot een wapenstilstand van de Amerikaanse president Trump vertraagt en Oekraïne met "barbaarse aanvallen" bestookt. Dat staat volgens hem haaks op de vrede die Poetin beweert te willen. "Poetin neemt een staakt-het-vuren niet serieus."

Zelensky zei na de videovergadering dat er al een staakt-het-vuren had kunnen zijn, maar "Rusland doet er alles aan om dat te voorkomen". Volgens Zelensky liegt Poetin over hoe een staakt-het-vuren te ingewikkeld zou zijn. "De waarheid is dat Poetin de oorlog al bijna een week heeft gerekt na de gesprekken in Jeddah. En hij zal blijven rekken."

Maatregelen en sancties

Leden uit de coalitie vinden dat Oekraïne zichzelf moet kunnen verdedigen en ook toekomstige Russische agressie moet kunnen afschrikken, zei Starmer. Volgens hem zijn "robuuste en geloofwaardige veiligheidsmaatregelen" de beste manier om "duurzame vrede" te bewerkstelligen in Oekraïne.

De coalitie wil de eigen verdediging opschroeven en de strijdkrachten van Oekraïne versterken. Ook willen de landen klaarstaan om na een vredesakkoord Oekraïne te helpen bij de beveiliging op land, ter zee en in de lucht.

De coalitie voert daarnaast druk uit op Rusland met de aankondiging van strengere sancties. Ook premier Schoof heeft op X gezegd dat nieuwe Europese sancties "noodzakelijk" zijn.

Oekraïne wil een duidelijk standpunt over veiligheidsgaranties en stelt dat vrede beter te handhaven is met Europese militairen op de grond en Amerika als "vangnet". En ook de Britse premier vindt dat de VS moet meewerken in het geval van een bestand. "Ik heb duidelijk gemaakt dat het in samenwerking met de VS moet gebeuren."

Zelensky wil duidelijke toezeggingen over hulp van de VS en Europa en wil ook beloftes over investeringen in de defensieproductie in Oekraïne en Europese landen. "Het zou geen drie tot vijf jaar moeten duren als het om uw verdediging en veiligheid gaat", zei hij. "Doe het alstublieft zo snel mogelijk."

Oekraïens grondgebied

Rusland bezet ongeveer een vijfde van het Oekraïense grondgebied, inclusief het schiereiland de Krim. In het oosten en zuiden staan grote delen van de provincies Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson onder Russische controle.

De territoriale situatie in Oekraïne noemde Zelensky na de bijeenkomst gecompliceerd. Hij stelt dat er op een later moment moet worden gesproken over de door Rusland bezette gebieden in Oekraïne. Hij benadrukte dat Oekraïne bezet gebied nooit als Russisch zal erkennen.

Komende week gaan militaire planners in het Verenigd Koninkrijk met elkaar in gesprek over hoe legers van verschillende landen "de toekomstige veiligheid van Oekraïne kunnen ondersteunen", aldus premier Starmer.

Die bijeenkomst vindt donderdag plaats en ook Nederlandse vertegenwoordigers nemen deel aan dit gesprek.

In een internationaal onderzoek naar drugshandel heeft de politie in Ecuador een drugsbende ontmanteld. Het criminele netwerk wordt verantwoordelijk gehouden voor het verschepen van de grootste partij drugs die ooit in Nederland werd onderschept.

In juli 2023 werd in de Rotterdamse haven 8064 kilo cocaïne door de douane onderschept. De recordvangst, met een straatwaarde van 600 miljoen euro, werd gevonden in een container met bananen. De container was afkomstig uit Ecuador en was via Panama naar Rotterdam gekomen.

Gisteren maakte opsporingsdienst Europol de ontmanteling van het criminele netwerk bekend. In de havenstad Guayaquil, die een sleutelrol speelt in de internationale cocaïnehandel tussen Latijns-Amerika en Europa, werden deze week 36 verdachten aangehouden. Bij de operatie waren ook Duitse en Spaanse opsporingsdiensten betrokken.

Het AD meldde vanmiddag dat de opgerolde bende onder meer verantwoordelijk was voor de vangst in 2023 in de Rotterdamse haven. Bronnen bevestigen dat aan de NOS.

Volgens Interpol verscheepte de drugsbende grote hoeveelheden cocaïne uit Ecuador naar havens in Nederland, België, Duitsland en Spanje. In de afgelopen anderhalf jaar zou 73 ton aan cocaïne afkomstig van het opgerolde netwerk in Ecuador en Europa zijn onderschept.

In hetzelfde onderzoek werden eerder al veertien verdachten in Europa aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij de criminele organisatie. Bij huiszoekingen vond de politie toen onder meer goudstaven, contant geld, wapens en een Porsche, schrijft het AD.

Onder de veertien verdachten zaten volgens de krant twee Nederlanders. De een zat al vast in een gevangenis in Spanje toen hij werd aangehouden. De ander werd afgelopen maand op verzoek van de Duitse justitie in Nederland opgepakt. Vermoedelijk waren zij betrokken bij het uithalen van de drugs.

Ecuador groot exportland

Ecuador is de afgelopen jaren een van de belangrijkste exportlanden van cocaïne richting Europa en de Verenigde Staten geworden. Nederland en Ecuador sloten eind 2023 een douaneverdrag om drugssmokkel beter aan te pakken.

Het is "waarschijnlijk" dat de coronapandemie is ontstaan doordat het virus is ontsnapt uit een laboratorium in de Chinese stad Wuhan. Dat zegt Lothar Wieler, toenmalig directeur van de Duitse autoriteit voor infectieziekten, het Robert Koch Institut (RKI).

Wieler reageert daarmee op onthullingen van Duitse media, waaruit bleek dat de Duitse inlichtingendienst BND al sinds 2020 ervan uitgaat dat het coronavirus is ontsnapt uit een laboratorium in Wuhan. Die theorie, die ook aannemelijk wordt geacht door de Amerikaanse CIA, gaat in tegen de bevindingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ook de Chinese regering heeft de laboratoriumtheorie altijd tegengesproken.

Ongepubliceerde documenten

Het weekblad Die Zeit en de Süddeutsche Zeitung (SZ) berichtten deze week over het project Saaremaa van de BND. Daarmee werden rond de uitbraak van de coronapandemie onderzoeken gedaan naar Chinese overheidskantoren en wetenschappelijke instituten, onder meer in Wuhan. In die stad verspreidde het virus zich voor het eerst in december 2019. De BND vond ongepubliceerde documenten van Chinese onderzoekers bij het Wuhan Instituut voor Virologie.

Uit de documenten zou blijken dat men in Wuhan opvallend vroeg veel kennis had over het nieuwe virus. Het instituut was officieel een streng beveiligde zone, maar Duitse agenten merkten dat de medewerkers verrassend laks omsprongen met veiligheidsmaatregelen. Monsters van met covid-19 besmette dieren werden genomen en vervoerd zonder acht te slaan op de veiligheid.

Een en ander maakt het volgens de BND aannemelijk dat het coronavirus het laboratorium heeft kunnen verlaten, al zou dat wel per ongeluk zijn gebeurd. Onomstotelijk bewijs is er niet, maar de BND acht de laboratoriumtheorie 80 tot 95 procent waarschijnlijk.

De bevindingen van het Saaremaa-project waren zo explosief dat de BND rapporteerde aan het kantoor van toenmalig bondskanselier Merkel. Daar vreesde men de betrouwbaarheid van de bevindingen en de politieke impact ervan.

De Duitse overheid hield het project vervolgens geheim. Dat president Biden in de Verenigde Staten inlichtingendiensten wettelijk verplichtte hun onderzoek naar de oorsprong van het virus online te publiceren, veranderde daar niets aan.

In december 2024 kwam er beweging in de zaak. De BND mocht de bevindingen gaan delen met de Amerikaanse geheime dienst en een groepje Duitse wetenschappers, onder wie de vooraanstaande viroloog Christian Drosten.

Naar aanleiding van de berichtgeving in Duitse media reageert Drosten nu sceptisch. Volgens hem is er geen bewijs voor een natuurlijke oorsprong van het virus, maar ook niet voor de laboratoriumtheorie. Hij dringt erop aan dat alle onderzoeksresultaten worden geopenbaard.

Stelliger dan voorheen

De toenmalige directeur van het gezondheidsinstituut RKI, microbioloog Lothar Wieler, is echter stelliger. "Gezien de huidige stand van kennis acht ik de laboratoriumtheorie waarschijnlijker", zegt hij in de Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Wieler was tot op heden terughoudend over de oorsprong van het coronavirus. Waarom hij nu zekerder van zijn zaak lijkt, zegt hij niet.

Op de koffieplantage Monthal in de Braziliaanse deelstaat Rio de Janeiro is het opwarmende klimaat merkbaar. Regen blijft al maanden uit en afgelopen jaar was het veel warmer dan normaal. Tussen de heuvels waar de koffie wordt verbouwd, zijn stukken gras volledig uitgedroogd.

Eigenaresse Eleonora Erthal nam de plantage over van haar vader en zag het gebied veranderen. "We hadden hier in de bergen maximale temperaturen van 23 tot 25 graden, prima voor koffie. Maar nu stijgen de temperaturen tot wel 38 graden."

Vorig jaar bracht de plantage de helft minder koffie op. En ook in de rest van Brazilië viel de oogst tegen. Terwijl de wereldwijde vraag juist toeneemt, uit landen als China waar de jeugd koffie ontdekt. Niet gek dus dat de prijs afgelopen maanden explosief steeg, ook in Nederland.

Grillig weer

Koffieplanten groeien alleen in het tropische gebied rond de evenaar. Vietnam, Indonesië en Colombia zijn, na wereldleider Brazilië, de voornaamste producenten. Aan de koffieplant groeien bessen waarvan de pitten ('bonen') worden verwerkt tot koffie.

Grillig weer gaat al snel ten koste van de koffieproductie, zegt Niels Anten, koffie- en cacao-expert aan de Wageningen Universiteit. Dat geldt zeker voor de arabica-plant, de soort die de beste koffie levert. De andere koffiesoort robusta is minder gevoelig, en wordt vooral verwerkt tot oploskoffie.

Zeker de beschikbaarheid van water luistert nauw. "Koffie kan niet goed tegen droogte", zegt Anten. "Maar te veel water is ook weer een probleem." Hitte is vooral een probleem voor arabica, die is aangepast op koele omstandigheden in tropische hooglanden", zegt Anten. Verder gaat hitte ten koste van de kwaliteit.

Hoewel 2024 opvallend warm was, werden diverse Braziliaanse regio's in augustus juist getroffen door vorst. Funest voor het gewas. "Planten hebben last van temperaturen onder de 10 graden Celsius", zegt Anten. Wanneer het vriest, ontstaan ijskristallen in de plant waardoor deze beschadigt of zelfs doodgaat.

Wetenschappers waarschuwen al langer dat het door klimaatverandering lastiger wordt koffie te verbouwen. Een rapport uit 2016 voorspelde zelfs dat het areaal geschikt voor koffieproductie in 2050 zal zijn gehalveerd.

"Daar heb ik wel wat kanttekeningen bij", zegt Anten. Veel van zulke studies houden volgens hem geen rekening met het aanpassingsvermogen van de teelt. Uit een analyse van Anten bleek dat de Braziliaanse koffieoogst in een warmere wereld op peil kan blijven als boeren investeren in irrigatie.

"Dan valt het ergste scenario misschien weg", zegt Anten. Maar dat betekent niet dat het makkelijk wordt. Het extra gebruik van schaars water voor koffie gaat bijvoorbeeld ten koste van de productie van voedsel. "Dat leidt wel tot ethische discussies."

In het dagelijkse werk op een plantage is het lastig optimistisch te blijven. "We verliezen ook veel geld doordat de productie afneemt maar we onze investering natuurlijk wel hebben gedaan", zegt plantage-eigenaresse Eleonora Erthal. "We proberen het met irrigatie en het planten van meer schaduwbomen maar in de hooggelegen heuvels is er geen beginnen aan."

Twee werknemers van de plantage plukken de koffiebessen en laten ze in een grote rietgevlochten mand vallen. Erthal pakt er een paar bessen uit en inspecteert ze. Of het haar lukt de plantage overeind te houden, durft ze niet te zeggen. "Het zal heel erg afhangen van de klimaatverandering en hoe dat zich zal ontwikkelen in deze streek."

Weerbare koffieplanten

Er zijn al Braziliaanse gebieden waar het niet langer mogelijk is koffie te verbouwen. De koffieproductie begint al voorzichtig te verschuiven naar koelere gebieden, bevestigt onderzoeker Anten. "Dat zie je in Noord-Vietnam en Zuid-China al gebeuren." Dat kan daar wel weer ten koste gaan van natuur of andere gewassen.

Nieuwe koffieplanten die beter bestand zijn tegen hitte of droogte zouden de problemen kunnen verlichten. Alleen het veredelen hiervan kost tijd. "Planten dragen pas vrucht na een paar jaar", zegt Anten. Dan moet er geselecteerd en gekruist worden. "Je bent zo vijftien jaar verder." Al kan nieuwe technologie dit versnellen. Ook bestaan er wilde populaties koffieplanten met gunstige eigenschappen, zoals weerbaarheid tegen droogte.

Eigenaresse Erthal hoopt dat het in maart en april gaat regenen. Anders zal de nieuwe aanplant geen goede start maken. "Het enige wat we kunnen doen is hopen en bidden. We hebben geen enkele invloed op de natuur, maar zijn er wel afhankelijk van voor onze productie."

Schaatsenfabrikant Zandstra uit Joure is Koninklijk geworden. Het bedrijf dat 200 jaar bestaat, kreeg het predicaat vanochtend uitgereikt door de commissaris van de Koning, Arno Brok.

Het predicaat wordt door het bedrijf gezien als bekroning voor het verleden en opsteker voor de komende 200 jaar. "We zijn optimistisch over de toekomst, ja", zegt Ineke Buis-Zandstra, een van de eigenaren en zevende generatie Zandstra bij Omrop Fryslân. "Optimistisch zijn onze voorouders ook geweest. Anders hadden we niet 200 jaar bestaan."

Zandstra is een begrip als het om schaatsen gaat, maar oprichter Wouter Th. Zandstra begon het familiebedrijf in Sneek in 1825 als zeilmakerij. Pas toen in de strenge winter van 1931 de vraag naar schaatsen sterk toenam, importeerde het bedrijf ook een paar duizend Ballangrud-schaatsen uit Noorwegen. Even later kocht Zandstra ook partijen onafgemaakte schaatsen op bij Batavus, om die vervolgens zelf te assembleren. Toen Batavus in Heerenveen in 1955 stopte met het maken van schaatsen, nam Zandstra de hele voorraad en het merk over.

Combi-noor

In 1983 was het pand in Sneek te klein geworden en verhuisde het bedrijf, dat ook watersportartikelen maakt, naar Joure. Toenmalig directeur Wouter Zandstra bedacht de combi-noor, waarbij de standaard schaatsschoen op een hoge noor werd vervangen door een ijshockeyschoen. Ook kwam hij met de hippe easy glider, een moderne kunststofvariant van de aloude houten Friese doorloper.

Het predicaat Koninklijk krijg je niet zomaar. Een bedrijf moet Nederlands zijn en ten minste honderd jaar bestaan. Ook moet het een vlekkeloze reputatie hebben: voordat het predicaat wordt afgegeven, is eerst uitgebreid onderzoek gedaan.

De wieg

Nu het predicaat is verleend, is Buis-Zandstra ronduit trots. "Het is heel belangrijk, niet alleen voor ons maar voor alle voorouders", zegt ze. "Die hebben aan de wieg gestaan van dit bedrijf."

Intussen staat de achtste generatie in de startblokken om het bedrijf over te nemen: de dochters Hanne Buis en Carlijn Elzinga-Buis. Zij weten allebei dat de kans op een Elfstedentocht steeds kleiner wordt door de klimaatverandering.

Maar een Elfstedentocht is niet zaligmakend, zegt Dick van der Bijl, die nu de dagelijkse leiding heeft. "We denken dat er nog van alles kan gebeuren op het vlak van schaatsen, zeker op de ijsbanen", zegt hij. Hij noemt de Sven Kramer Academy, die kinderen en jongeren tot schaatsen moet bewegen.

"Er is genoeg groei mogelijk", zegt hij. "Ook in het buitenland. Daar moeten we ze alleen nog overtuigen dat ze ook op noren moeten schaatsen."

De Russische oprichter van berichtendienst Telegram Pavel Doerov heeft vanochtend Frankrijk verlaten, het land waar hij wordt vervolgd vanwege criminele activiteiten die plaatsvinden op de berichtendienst. Volgens persbureau AFP heeft hij toestemming gekregen van de rechtbank om het land voor enkele weken te verlaten. Hij zou onderweg zijn naar Dubai, waar het hoofdkantoor van Telegram huist.

Doerov werd in augustus aangehouden toen hij met zijn privévliegtuig vanuit Azerbeidzjan in de buurt van Parijs was geland. Na vier dagen te zijn verhoord betaalde hij een borgsom van 5 miljoen euro, waarna hij werd vrijgelaten. Doerov moest zich nog wel twee keer per week melden op het politiebureau.

Telegram noemde de arrestatie van de oprichter destijds "absurd". Volgens het bedrijf heeft de 40-jarige Rus niets te verbergen.

Walhalla voor criminelen

De autoriteiten in Frankrijk vinden dat Telegram niet genoeg doet om criminaliteit op de app tegen te gaan en verwijten dat Doerov. Telegram is volgens de Franse justitie een walhalla voor criminelen.

Pavel Doerov is geboren in Rusland, maar vluchtte naar Dubai na een conflict met de Russische staat over het socialemediaplatform VK, het Russische Facebook. Hij zou inmiddels ook de Franse en Emiraatse nationaliteit hebben.

Automobilisten hebben vanmiddag enige tijd geen gebruik kunnen maken van de N279 bij Helmond vanwege een brand bij een schrootbedrijf. De weg was afgesloten in beide richtingen, meldt Omroep Brabant.

Het bedrijf zit pal achter de provinciale weg. Hierdoor trok de rook over de weg, die werd afgesloten voor al het verkeer. Rond 18.00 uur meldde Omroep Brabant dat de weg weer was geopend.

De brand woedde in een afvalberg van zo'n tien meter hoog. Vermoedelijk is het vuur ontstaan door broei. De brandweer bestreed de brand onder meer met een hoogwerker.

Bij werkzaamheden in het Overijsselse dorp Lemelerveld is een man vanmiddag zwaargewond geraakt. Hij werkte in een sloot toen hij onder een minishovel terechtkwam.

Het ongeluk gebeurde door nog onbekende oorzaak. De chauffeur van een grotere shovel zag het gebeuren en wist de man te bevrijden, meldt RTV Oost.

Op de kant is hij gereanimeerd totdat een ambulance kwam en hem naar het ziekenhuis overbracht. Over zijn toestand is niets bekendgemaakt.

De man zou vrijwilligerswerk hebben gedaan voor NLDoet. Dit weekeinde zijn overal in Nederland vrijwilligers aan de slag met opruimen, snoeien, koffieschenken en andere klussen. In Lemelerveld werd bij een zorginstelling gewerkt aan het opknappen van een boerenerf, uitbreiding van de pluktuin en het toegankelijker maken voor rolstoelen.

Inwoners van het Brabantse dorp Raamsdonk hebben aan het eind van de ochtend de laatste eer bewezen aan Thijs. De 16-jarige jongen viel op 6 maart bij het afbreken van een praalwagen uit een hoogwerker en overleed.

Een paar honderd mensen stonden langs de weg toen de kist met Thijs door het dorp werd gereden op een speciaal voor de gelegenheid gebouwde carnavalswagen, meldt Omroep Brabant. De tractor die de wagen trok, werd bestuurd door Thijs' vader. Langs de weg stonden mensen met brandende fakkels.

Het ongeluk met Thijs gebeurde op donderdagavond 6 maart. De tiener viel bij het afbreken van de praalwagen van carnavalsvereniging Goei Geknoei uit de hoogwerker. Hij werd nog gereanimeerd en naar het ziekenhuis gebracht, maar overleed kort erna.

De vereniging deed met de wagen mee aan optochten in de Brabantse plaatsen Raamsdonk en Raamsdonksveer. "Dit is niet in woorden te vatten", reageerde voorzitter Stefan van Strien van Stichting Raamsdonkse Karnaval. "Je zit nog in de roes van carnaval, dat zo mooi verlopen is, en dan hoor je dit. Bizar."

De rouwstoet stopte vandaag bij de Lambertuskerk in Raamsdonk. Daar vond de uitvaart plaats.

In Den Haag is een demonstratie tegen het geweld tegen de alawitische gemeenschap in Syrië korte tijd uit de hand gelopen. De betoging voor het Internationaal Strafhof mondde uit in een handgemeen tussen betogers en tegendemonstranten.

De politie greep in om de rust te herstellen:

Zo'n 200 mensen protesteerden voor het ICC tegen het geweld dat in Syrië is opgelaaid tegen alawieten en christenen. Tussen hen mengde zich een handvol tegenstanders. Nadat de politie had ingegrepen, keerde de rust terug en ging de demonstratie verder. Niemand werd aangehouden.

De alawieten zijn een afsplitsing van de sjiitische islam en een religieuze minderheid in Syrië. De meeste mensen in dat land zijn soennitisch. Veel islamitische stromingen zien alawieten als seculier omdat die relatief liberale opvattingen hebben.

'Etnische zuivering'

De demonstratie was georganiseerd door het Committee Against Ethnic Cleansing in Syria, een organisatie die zich inzet tegen wat ze ziet als de etnische zuivering in Syrië. De locatie voor de demonstratie was gekozen "om aan het hof kenbaar te maken dat de daders ter verantwoording moeten worden geroepen en dat onmiddellijke internationale interventie cruciaal is".

In verschillende Syrische plaatsen langs de Middellandse Zee werden in de recente golf van geweld al meer dan duizend mensen gedood, aldus het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten.

Volgens demonstranten wordt er wraak genomen op de alawieten omdat de verdreven dictator Assad ook bij die gemeenschap hoort. Een van de betogers zei dat ze niet alleen wil opkomen voor de alawieten, maar ook voor de christenen en druzen die "in hun huizen worden beroofd en vervolgens geëxecuteerd".

Als het aan Ton Witteman ligt, komen er ook struikelstenen op de plekken waar verzetsstrijders in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd en daarna vermoord. Zonder toestemming van de gemeente legde de Haarlemmer deze week een struikelsteen voor zijn opa in de Nagtzaamstraat.

Zo'n struikelsteen voor een verzetsstrijder maakt veel meer indruk dan een algemeen monument, stelt Witteman. "Daarvoor hebben we hier in de omgeving al de Eerebegraafplaats in Overveen en het monument op de Dam in Amsterdam. Maar daar ga je misschien één keer per jaar heen", zegt hij bij NH. "Een struikelsteen ligt altijd in het zicht."

Het idee voor de struikelstenen of Stolpersteine komt van de Duitse kunstenaar Gunther Demnig. Sinds 1992 maakt hij steentjes met een messing bovenlaag die gelegd worden in de stoep voor de laatste (vrij gekozen) woning van iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog is weggevoerd en niet teruggekomen. Op dit moment liggen er ruim 120.000 in Europa.

Sinds november 2021 is er in Haarlem een particuliere stichting die voor alle 733 vermoorde Joodse stadsgenoten een struikelsteen wil plaatsen. "Ook aanvragen van Roma en Sinti worden in behandeling genomen", aldus de stichting. Maar die van (familie van) verzetsstrijders dus niet. Tot verdriet van Witteman. Toen hij jaren geleden voor het eerst hoorde van Demnigs Stolpersteine-project was hij meteen onder de indruk. "Ik heb een paar onthullingen bijgewoond. Dat is zo indrukwekkend, met vaak heel veel nabestaanden erbij."

Volk dat apart wordt gezet

September vorig jaar diende Witteman een officiële aanvraag in bij de gemeente om een steen te mogen leggen voor zijn grootvader. Dat leverde een emotioneel debat in de gemeenteraad op. Maar ook een weigering. De Haarlemse burgemeester Jos Wienen zei te vrezen dat de struikelstenen voor (andere) holocaustslachtoffers ondergesneeuwd zouden raken. "Als je nu in Haarlem zo'n steen tegenkomt, dan weet je dat daar iemand woonde die uit ons midden is weggerukt en vermoord, louter en alleen omdat die hoorde bij een volk dat apart gezet werd", aldus de burgemeester.

"Omgekeerde wereld", reageert Witteman. "Die Duitse kunstenaar heeft bepaald dat de struikelsteen van messing voor alle nazislachtoffers is. Dat bepaalt een burgemeester niet." Hij wijst erop dat Demnig hem inmiddels zelf groen licht heeft gegeven voor de plaatsing van de steen.

Politieagent

"Mijn opa probeerde juist te voorkomen dat Joden werden opgepakt en vermoord zouden worden", stelt Witteman. Opa Bart was politieagent en liet in zijn kleine huis met vier kinderen ook met regelmaat Joden onderduiken. Maar op 22 juli 1943 werd hij verraden en stond de Sicherheitsdienst (SD) voor de deur. De onderduikers van dat moment wisten in allerijl via de achterdeur te ontsnappen.

Maar het noodlot wilde dat precies op dat moment de postbode een brief bezorgde van vorige Joodse onderduikers. Daarin betuigden zij hun dank voor de gastvrijheid van het gezin Witteman. De Duitsers onderschepten de brief en deporteerden Bart Witteman. Op 11 maart 1945 werd hij vermoord in Duitsland. "Dat was dinsdag dus precies 80 jaar geleden", benadrukt Ton Witteman. Op die dag onthulde hij de struikelsteen voor zijn grootvader.

Het ligt gevoelig

Hoewel er dus geen toestemming is gegeven, zegt een woordvoerder van de Haarlemse burgemeester "echt niet direct te handelen" of de steen weg te halen. "Het ligt heel gevoelig en daar willen wij zorgvuldig mee omgaan", aldus de woordvoerder. De burgemeester laat op dit moment "een opinienota over de herdenking van verzetshelden" opstellen. Voor de zomer zal de gemeenteraad daar een besluit over nemen.

In de Servische hoofdstad Belgrado zijn enorme mensenmassa's de straat op gegaan voor een anti-corruptiedemonstratie tegen president Vucic en zijn regering. Volgens de politie zijn er meer dan 100.000 betogers in de hoofdstad, waarmee het de grootste betoging in de geschiedenis van het land zou zijn.

De demonstranten verzamelden zich op verschillende plekken in de stad. Het was de bedoeling dat de groepen samenkwamen voor het parlementsgebouw, maar vanwege de grote drukte riepen betogers mensen op om ook op een plein verderop te demonstreren. Ook dat plein stroomde snel vol.

De groep betogers is zeer divers en bestaat onder meer uit boeren, studenten, veteranen en werknemers. Ze zijn de afgelopen dagen vanuit het hele land in marsen richting Belgrado getrokken. Veel demonstranten kwamen gisteravond al aan in de hoofdstad. Al lopend trokken de demonstranten richting het centrum waar de demonstratie wordt gehouden.

Rond 16.00 uur was het centrum van de Servische hoofdstad al flink volgestroomd:

Sommige straten en pleinen zijn geblokkeerd door demonstranten en tractoren. Het openbaar vervoer is vanwege de betoging stilgelegd, volgens Servische media vanwege de veiligheid. Rondom het parlementsgebouw staan politiemensen opgesteld.

In de aanloop naar het protest hebben Vucic-aanhangers een tentenkamp opgeslagen rond het parlement. Ze worden bewaakt door de politie, melden lokale media.

De minister van Binnenlandse Zaken zei tegen de staatsomroep RTS dat er vannacht dertien mensen zijn opgepakt, maar dat er geen grote incidenten zijn gemeld. Volgens hem arresteerde de politie zes van hen omdat ze vandaag een staatsgreep wilden plegen.

Ook heeft de politie iemand opgepakt die met zijn auto inreed op een groep betogers. Drie mensen raakten daarbij gewond.

De demonstranten eisen dat president Vucic verantwoordelijkheid neemt voor het instorten van het dak van een treinstation. Begin november kwamen vijftien mensen in Novi Sad om het leven toen een betonnen overkapping van het gebouw instortte. Twee mensen raakten zwaargewond. Het gebouw was kort ervoor gerenoveerd. Voor de vijftien slachtoffers werd vandaag, net als de weken ervoor, 15 minuten stilte gehouden.

De instorting van de overkapping heeft geleid tot felle protesten in het land, voornamelijk door studenten. Ze vinden dat de overheid verantwoordelijk is voor de ramp, vanwege wijdverbreide corruptie. Aan verschillende faculteiten van Servische universiteiten wordt slechts beperkt onderwijs gegeven.

De studenten eisen ook dat iedereen die studenten en docenten heeft aangevallen tijdens de protesten wordt vervolgd. Verder willen ze dat de rechterlijke vervolging tegen betogers die tijdens een protest werden gearresteerd, wordt teruggedraaid. Als laatste eisen ze een verhoging van het budget voor hoger onderwijs.

Vucic, die sinds 2017 president is en wiens huidige termijn afloopt in 2027, zegt dat westerse inlichtingendiensten achter de protesten zitten met als doel hem te verdrijven. Hij heeft al aangekondigd hard in te grijpen als het vandaag uit de hand loopt. Ook zei hij dat de protesten hem er niet van zullen overtuigen om op te stappen. "Jullie zullen me moeten doden als jullie me willen vervangen", zei hij enkele dagen geleden.

"Geluk en goede genen." Dat was volgens Maria Branyas Morera het geheim achter haar uitzonderlijk lange leven van 117 jaar. Ze overleed vorig jaar augustus. Ze was op dat moment de oudste persoon ter wereld.

Nu blijkt dat de vrouw uit Catalonië écht unieke genen had. Een groep onderzoekers verbonden aan de Universiteit van Barcelona was voor haar dood al begonnen aan het in kaart brengen van haar DNA. Daaruit bleek dat haar geërfde genen, stukjes DNA, ervoor zorgden dat haar cellen functioneerden alsof ze 17 jaar jonger waren. Branyas stierf dus in een lichaam van iemand van 100 jaar.

Drie bakjes yoghurt per dag

De geneticawetenschappers onderzochten ook haar microbioom, de verzameling bacteriën, gisten en virussen die in en op het menselijk lichaam leven. Deze micro-organismen beschermen het lichaam tegen ziekteverwekkers, helpen bij de spijsvertering en bevorderen het immuunsysteem. Een gezond microbioom bevat zowel 'goede' als 'schadelijke' bacteriën, die elkaar in balans houden.

Het microbioom van Branyas kwam overeen met dat van een baby, zo blijkt uit het onderzoek. Een gezond microbioom krijg je door een combinatie van factoren, zoals een gezond en gevarieerd dieet met veel vezels, weinig stress, en voldoende lichaamsbeweging en slaap.

De onderzoekers zeiden dat de 117-jarige vrouw een gezonde levensstijl erop nahield die "haar unieke genetische opmaak optimaal benutte." Zo at Branyas drie keer per dag een bakje yoghurt en volgde ze mediterraan dieet, met veel groente, fruit, peulvruchten, olijfolie en volkorenproducten.

Emotionele stabiliteit

Daarnaast vermeed ze alcohol en roken, maakte ze dagelijkse wandelingen en omringde zich graag met haar familie en vrienden. Door die combinatie bleef ze zowel mentaal als fysiek fit en hield ze haar gezondheid op peil. Haar dochter vertelde in 2023 aan de Catalaanse televisie dat haar moeder nooit naar het ziekenhuis was geweest, nooit botten had gebroken en nooit pijn had.

Branyas werd in 1907 geboren in de Amerikaanse stad San Francisco. Haar vader, een Catalaanse journalist, werkte daar als correspondent voor Spaanse media. Tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1915 keerde het gezin terug naar de Spaanse regio Catalonië. Branyas maakte twee wereldoorlogen, de Spaanse grieppandemie en de Spaanse Burgeroorlog mee. Op 113-jarige leeftijd raakte ze besmet met het coronavirus. Daarna herstelde ze volledig.

Zelf schreef ze haar gezegende leeftijd toe aan "regelmaat, rust, een goede band met familie en vrienden, contact met de natuur en emotionele stabiliteit". Ze maakte zich niet snel zorgen en omringde zichzelf met 'positiviteit' en hield zich verre van 'gemene mensen'.

Braziliaanse non

Na Branyas' dood werd de Japanse Tomiko Itooka de oudste persoon ter wereld. Zij overleed begin dit jaar op 116-jarige leeftijd. Nu is de 116-jarige Inah Canabarro, een non uit Brazilië en voetbalsupporter van Inter uit Porto Alegre, de oudste persoon volgens de Amerikaanse Gerontology Research Group. Japan heeft het hoogste percentage honderdplussers ter wereld.

Uit eerder DNA-onderzoek bleek dat Hendrikje van Andel-Schipper, de Nederlandse vrouw die in 2011 op 115-jarige leeftijd als oudste mens ter wereld overleed, ook bijzondere genen had die haar beschermden tegen dementie en andere ouderdomsziekten. In februari dit jaar blies de huidige oudste Nederlander, John Huang uit Hilversum, 111 kaarsjes uit.

Deze video maakte NOS op 3 over honderdjarigen:

Met de aanleg van een reeks stutten en een soort tunnel zijn de nooduitgangen van een aantal restaurants in de Arnhemse binnenstad weer bereikbaar gemaakt. Negen dagen na de brand kunnen ze daardoor weer open.

"Eindelijk weer aan de slag", zegt Suzanne Bosch van Mexicaans restaurant Amigo bij Omroep Gelderland. Vanavond wil ze 'gewoon' gasten ontvangen.

De stutten en de houten onderdoorgang zijn geplaatst in de Rozemarijnsteeg, de plek waar de nooduitgang van een aantal horecavoorzieningen op uitkomt. De stutten zijn noodzakelijk, want de gevels zijn er door de brand van vorige week donderdag slecht aan toe,

"Met heel veel hout tegen die gevels hebben we een soort tunnel gemaakt", zegt Peter de Vrij van het herstelbedrijf dat de werkzaamheden uitvoert.

Rondom de brandhaard

Al tijdens de brand werd De Vrij's bedrijf naar de Arnhemse binnenstad geroepen. Hij ging meteen aan de slag. "In de straten rondom de brandhaard hebben we glas opgeruimd en schotten tegen de ramen en deuren gezet, nadat we natuurlijk eerst hadden gecontroleerd of er geen mens of dier meer binnen was."

Daarna begon het stutwerk van de historische gevels waarvoor het grootste instortingsgevaar bestond, al ging dat niet overal volgens plan. "In de Varkensstraat wilden we zeecontainers tegen de gevels plaatsen. Maar de kraan die daarvoor nodig is, kon daar niet komen", zegt De Vrij. "Vervolgens is een heel plan gemaakt om daar een soort tunnel te maken en de gevel in de steigers te zetten." Maar ook dat ging niet door. De gemeente besloot gisteren om de gevels aan de Varkensstraat alsnog grotendeels te slopen.

Ingetrapte deur

Maar de corridor in de Arnhemse Rozemarijnsteeg is nu wel af. Bosch is de keuken van Amigo weer aan het opstarten. Dat de voordeur een tijdelijke houten nooddeur is, moeten de gasten maar op de koop toenemen: hulpdiensten trapten bij de brand de originele voordeur in en ze heeft nog geen tijd gehad om die te vervangen. "Het is niet zoals het zou moeten zijn, maar we zijn al blij dat we weer open zijn", zegt ze. "Ons hart gaat uit naar de ondernemers die dat nog niet kunnen."

Dat is het geval bij de buren van La Cubanita. Dat blijft vooralsnog dicht. "We dachten dat de schade meeviel, maar het is toch meer dan verwacht", zegt Dennis de Jong van het restaurant. Het dak is volgens hem nog niet veilig en juist daar staan de afzuigers en ventilatoren. Die zijn gesmolten door de hitte. "We zoeken met man en macht naar iemand die ons kan helpen. Het is frustrerend, maar we kunnen niet anders."

Noodstroom

Iets verderop in de Arnhemse binnenstad is boekhandel Hijman Ongerijmd net wel weer opengegaan. "Omdat de achterzijde van ons pand recht tegenover een nog instabiele gevel ligt, mogen we vooralsnog alleen het voorste deel van onze winkel betreden en gebruiken", zegt eigenaar Frank Tazelaar. "Daar zijn we al heel blij mee." Hij moet het doen met noodstroom en is nog bezig om de voorraad boeken na de brand weer op peil te brengen. Maar Tazelaar vindt het belangrijk om er midden in de Boekenweek toch weer te zijn.

Voor zo'n 45 bewoners en een aantal ondernemers is nog steeds onduidelijk wanneer ze terug kunnen. Niet alleen aan de Varkensstraat, maar ook op een aantal andere plekken bestaat nog steeds instortingsgevaar. Wanneer de sloop van de zwaar beschadigde gevels begint, is nog onduidelijk.

Canada heroverweegt de aankoop van Amerikaanse F-35-straaljagers vanwege de hoogopgelopen spanningen met de regering-Trump. Het nieuwe kabinet van de onlangs geïnstalleerde premier Carney wil gesprekken gaan voeren met concurrerende vliegtuigbouwers.

Tegen de Canadese omroep CBC zei defensieminister Blair dat er wordt gekeken naar alternatieven voor de F-35. "Het was de straaljager die door onze luchtmacht is uitgekozen. Maar we onderzoeken ook alternatieven en of we al die straaljagers nodig hebben."

De Canadezen en de Amerikanen zijn in een handelsoorlog beland nadat president Trump importheffingen had opgelegd op producten uit Canada. Carney liet al weten hard terug te slaan tegen Amerikaanse heffingen.

Grote steun

De beslissing om 88 F-35-straaljagers aan te schaffen, viel in juni 2023. Toen tekende de Canadese regering een contract met de Amerikaanse vliegtuigfabrikant Lockheed Martin ter waarde van 19 miljard Canadese dollar, omgerekend 12 miljard euro. Het onderhoud zou ook in de VS plaatsvinden. Volgens omroep CBC is er onder Canadezen steeds meer steun voor het schrappen van de aankoop.

Blair stelt voor om de levering van de eerste zestien F-35's, waarvoor al is betaald, door te laten gaan en de rest van de vloot te vervangen door Europese straaljagers, zoals de Gripen uit Zweden. Die kwam als tweede uit de aanbesteding.

Portugal liet gisteren ook al weten de aanschaf van Amerikaanse F-35's te heroverwegen. Het land vreest dat de VS de inzet van die gevechtsvliegtuigen zou kunnen beperken. Defensieminister Nuno Melo vertelde de Portugese krant Publico dat de onvoorspelbare aard van Trumps beleid ten opzichte van de NAVO en Europa de keuze van het land voor de vliegtuigen kan bepalen.

Oekraïne

Bondgenoten van de VS zijn niet gerust op het gebruik van Amerikaanse wapens. Trump had onlangs Oekraïne onder druk gezet door beloofde wapens, munitie, reserveonderdelen, software-updates en inlichtingen niet langer te leveren. Dat zou volgens de bondgenoten ook gevolgen kunnen hebben voor de inzet van F-35's.

Nederland denkt er niet over te stoppen met de overstap op F-35's, zei de Nederlandse defensieminister Brekelmans eerder deze week.

Finland lijkt een oplossing te hebben gevonden voor het alsmaar stijgende aantal gevallen van astma en allergieën. Om het afweersysteem te trainen, worden kinderen blootgesteld aan bacteriën en schimmels. Dat gebeurt simpelweg door ze structureel in de natuur te laten spelen. Sinds dit als nationaal beleid in 2008 is ingevoerd, keldert het aantal kinderen met chronische aandoeningen.

Nederland kijkt met interesse naar de Finse aanpak. Hier stijgt, net zoals in bijna heel Europa, het aantal mensen met astma gestaag. In het jaar 2000 waren er ruim 400.000 mensen met astma, nu zijn het er bijna 600.000.

Finland gaat inmiddels tegen deze trend in. Tussen 2008 en 2018 daalde het aantal bezoeken aan de eerste hulp van kinderen met astma met 62 procent. Bij het begin van het programma had 20 procent van de astmapatiënten een ernstige, niet goed te beheersen vorm van astma. Dat was in 2016 nog maar 2,5 procent. Het aantal kinderen dat een speciaal dieet moest volgen voor hun allergie nam af met 40 procent.

Wroeten in de aarde

Gezien deze indrukwekkende resultaten pleit het Longfonds ervoor om het Finse model over te nemen in Nederland. Het uitgangspunt is dat de weerbaarheid van het immuunsysteem van een mens vooral in de eerste duizend levensdagen wordt opgebouwd.

"Als een kind aan het spelen en wroeten is in het bos of een stukje aarde komt het op natuurlijke wijze in aanraking met miljoenen micro-organismen als schimmels en bacteriën die daar leven", zegt Hermelijn Smits, hoogleraar Immunologie aan het Leiden UMC. "Deze blootstelling aan een grote biodiversiteit aan micro-organismen leert het afweersysteem dat er heel veel lichaamsvreemde stoffen zijn, maar dat ze niet per se gevaarlijk zijn."

Volgens Smits is de natuurlijke afweer van veel mensen in Nederland de afgelopen tientallen jaren zwakker geworden vanwege de verstedelijking. Hun immuunsysteem is bijvoorbeeld niet meer bekend met diverse onschuldige bacteriën. Het reageert overdreven wanneer het lichaam ermee in contact komt. Het gevolg is een toename aan astma en allergieën.

Hypothese

Finse wetenschappers begonnen dit verband al eind vorige eeuw te vermoeden toen ze zagen dat Russische kinderen net over de grens veel minder chronische luchtwegklachten hadden dan Finse leeftijdgenoten. Het grote verschil was dat de Russen veelal op het platteland leefden en de Finnen in de stad.

Daar werd de hypothese geboren dat plattelandskinderen weerbaarder zijn omdat ze tijdens het opgroeien worden omringd door dieren en natuur die allerlei microben herbergen. Deze aanname wordt ondersteund door grootschalig internationaal onderzoek dat de afgelopen zes jaar is uitgevoerd met dank aan het door de Nederlandse Longfonds gefinancierde onderzoeksgroep A World Without Asthma.

Smits heeft als onderzoeksleider van het consortium bijvoorbeeld onderzocht of stoffen op Nederlandse boerderijen vol met microben ook een positief effect hebben op de weerbaarheid van kinderen. Dat is het geval.

"Ik denk dat het besef moet terugkomen dat veel buiten zijn en in contact zijn met zaken die nu vaak 'vies' worden genoemd, juist heel gezond is", zegt Smits. "Kortom, dat overbeschermende mag wel wat minder. Laat kinderen weer in een boom klimmen."

Károly Illy, directeur van het Longfonds en kinderarts, is de eerste om toe te geven dat het niet iedereen in het verstedelijkte Nederland gegeven is om elke dag in een bos of bij een boerderij te verblijven. "Maar het opnieuw inrichten van schoolpleinen en speeltuinen is relatief simpel. Tegels eruit, groen erin. Door kinderen in de aarde te kunnen laten wroeten, kom je al heel ver."

Het Longfonds heeft afgelopen week de eigen en Finse onderzoeksresultaten aan GGD's, consultatiebureaus, gemeenten en andere wetenschappers gepresenteerd. Volgens Illy is dat het startpunt voor gesprekken om ook in Nederland tot grootschalige initiatieven te komen om kinderen dagelijks bloot te stellen aan natuur, ook al is het in een stadspark om de hoek.

Binnen schoenen aan

"Uiteraard gaat zo'n omslag even duren. Maar ouders kunnen vandaag al zelf beginnen", aldus Illy. Het gaat volgens hem om kleine dingen, zoals de schoenen in huis aan houden. Zo komen microben van buiten ook binnen.

Een huisdier is ook effectief. En via voedsel is ook veel mogelijk. Vezels helpen bacteriën in de darm om eten te verteren. Onbewerkt voedsel en groente en fruit zitten ook boordevol micro-organismen. "Maar wees vooral niet bang om je kinderen buiten vies te laten worden", aldus Illy.

In Frankrijk kunnen ze hun trots nauwelijks verbergen. President Emmanuel Macron hamert al jaren op de noodzaak van een gezamenlijke Europese defensie. En dezer dagen lijkt hij gelijk te krijgen. De Europese Unie is voor het eerst in de geschiedenis massaal aan het investeren in de eigen verdediging. De Fransen, de Britten en de Duitsers trekken steeds vaker samen op.

"Macron had gelijk", meldde de Franse tv-zender TF1 onlangs. De zender noemde Macrons Europese defensie-opvattingen zelfs "de belangrijkste erfenis" van zijn presidentschap. "De geschiedenis heeft Macron gelijk gegeven", zei politicoloog Sebastien Maillard tegen het Franse persbureau AFP.

Rouwdouwers

Ook internationaal wordt dat gevoel gedeeld. De internationale nieuwssite Politico sprak van een told-you-so moment voor Macron. "Frankrijk zat niet fout, Frankrijk was er gewoon vroeg bij", aldus Politico. De Amerikaanse denktank Carnegie Endowment for International Peace schreef vorig jaar al: "Macron was een visionair, hij was zijn tijd vooruit".

In de meeste commentaren wordt verwezen naar een toespraak die Macron in 2017 hield aan de Sorbonne Universiteit in Parijs, kort nadat hij was gekozen als president. Daarin sprak hij over de noodzaak van Europa om zelfstandig te worden, ook als het gaat om defensie.

De Europeanen zouden volgens hem veel meer op eigen benen moeten staan en minder afhankelijk moeten zijn van de Amerikanen. Een van de aanleidingen voor die analyse was de verkiezing in Amerika in 2016 van Donald Trump met zijn America First-opvattingen. "Macron begreep toen meteen al wat Europa zou moeten doen in een wereld vol rouwdouwers", zei Sebastien Maillard, verbonden aan het Institut Jacques Delors.

In die periode vanaf 2017 werd die boodschap nog nauwelijks serieus opgepikt. Want de Fransen stonden altijd al bekend als anti-Amerikaans. Andere Europese leiders geloofden nog volop in de historische Atlantische band met de Amerikanen. De reacties waren soms zelfs cynisch. Macron zou alleen maar hopen op meer opdrachten voor de eigen Franse wapenindustrie.

Bovendien: het was maar een flamboyante toespraak van een welbespraakte Franse president. "Iedereen was wantrouwend. De Fransen stonden bekend als arrogant en als een land van veel woorden en weinig daden", schreef politiek commentator Etienne Gernelle.

Oekraïne

Het kantelpunt kwam met de Russische invasie van Oekraïne. Toen kwam het gevaar ineens heel dichtbij. En de herverkiezing vorig jaar van Trump gaf veel Europese leiders het laatste zetje. Zelfs Duitsland wil nu meer geld aan defensie uitgeven dan vroeger wettelijk was toegestaan, omdat de VS niet meer als een trouwe bondgenoot wordt gezien. Berlijn heeft Frankrijk en de Britten gepolst om hun kernwapens in te zetten om Duitsland en andere Europese landen te beschermen.

"Macron zag dat er een nieuw tijdperk was aangebroken en zag dat er méér moest gebeuren", schreef Camille Grand van The European Council on Foreign Relations.

Het is niet zo heel gek dat het Emmanuel Macron was die de Europeanen met vertraging wakker heeft geschud, zei de Frans-Amerikaanse onderzoeker Romuald Sciora tegen tv-zender Public Senat. De Fransen hebben zich sinds de naoorlogse generaal De Gaulle altijd al als een eigenzinnige Europese supermacht gedragen, ook omdat ze zich dat konden veroorloven. "Frankrijk is een militaire grootmacht in de wereld. Het is het enige EU-lid met kernwapens. En Frankrijk is een permanent lid van de VN-Veiligheidsraad."

Populariteit Macron

In Frankrijk zelf is de populariteit van Macron de laatste acht jaar flink gedaald. Maar in recente peilingen krabbelt hij juist weer wat op. Dat komt mede door zijn actieve diplomatie rond Europa en Oekraïne.

De Franse president lijkt te oogsten wat hij sinds zijn Sorbonne-toespraak in 2017 heeft gezaaid. EU-leiders scharen zich meer en meer achter het idee van een 'Europese autonomie'. The Washington Post schreef deze week over "Macrons diplomatieke comeback".

"Het risico is natuurlijk dat we nu chauvinistisch overkomen alsof we willen zeggen: zie je wel, ik zei het toch", zei minister van Defensie Sébastien Lecornu kort geleden op de Franse radio. "Dus ik ga nu echt niet zeggen dat we eindelijk gelijk krijgen. Maar toch..."