De Nederlandse industrie hoeft straks niet meer extra te betalen voor zijn uitstoot van gassen die de planeet opwarmen. Een Kamermeerderheid heeft ingestemd met het afschaffen van de Nederlandse CO2-belasting.
Die afschaffing betekent niet dat bedrijven straks niets meer betalen. Ook de Europese Unie verplicht bedrijven om uitstootrechten te kopen.
De heffing is onderdeel van het Klimaatakkoord en is ook kabinetsbeleid. Doel is de industrie versneld te laten verduurzamen, maar er zitten ook nadelen aan.
CDA-leider Bontenbal vindt al langer dat de heffing onterecht is omdat de industrie niet goed kan vergroenen. De aanleg van waterstofleidingen verloopt traag en het elektriciteitsnet zit vol. Gisteren werd duidelijk dat de VVD-fractie zich bij Bontenbal aansluit en daardoor was er, mede door PVV en BBB, ineens een Kamermeerderheid.
Alleen regeringspartij NSC tegen
Opvallend is dat regeringspartij NSC juist tegen afschaffen stemde. Het is onverantwoord om een maatregel die bijdraagt aan de klimaatdoelen te schrappen en een gat op de begroting van demissionair minister Hermans te laten ontstaan, zegt NSC.
Ook minister Hermans (VVD) van Klimaat en Groene Groei is er volgens bronnen niet blij mee. In een eerste reactie zegt ze dat de heffing niet ideaal is, maar dat stoppen consequenties heeft. "Bijvoorbeeld voor het klimaatbeleid en voor bedrijven die wel profiteren van de heffing omdat het hun duurzame plannen juist versterkt."
Want het geld dat met de heffing wordt opgehaald, wordt weer in groene projecten voor de industrie geïnvesteerd. "En er zijn ook sectoren waarvoor geen ander systeem is dat ervoor zorgt dat ze hun uitstoot echt verminderen."
Hoewel de heffing geldt sinds 2021 betaalden bedrijven tot dusver pas 60.000 euro. Mede vanwege de coronacrisis ontzag de overheid de industrie aanvankelijk. Dit jaar verwachtte het kabinet 17 miljoen euro op te halen, wat komende jaren zou oplopen tot 224 miljoen euro. Dat geld zou in het Klimaatfonds terechtkomen en weer gebruikt worden voor verduurzaming.
'Vrijbrief vervuilers'
Uit het bedrijfsleven klinken tevreden reacties. Nederland wordt volgens belangenbehartiger VNO-NCW "aantrekkelijker om in te investeren". Dit is een verstandige motie, zegt Victor van der Chijs, voorzitter van Deltalinqs, de organisatie voor bedrijven in de Rotterdamse haven: "Dank aan alle betrokken politieke partijen voor deze belangrijke steun in de rug."
Milieuorganisaties reageren juist woedend. Volgens Greenpeace dreigt verdere afzwakking van het klimaatbeleid "door de grootste vervuilers een vrijbrief te geven om door te gaan met vervuilen". "Je schopt het fundament onder het klimaatbeleid uit", zegt Marjolein Demmers, directeur van Natuur & Milieu.
Door de afschaffing wordt het nog lastiger om de klimaatdoelen te halen. In 2030 wil Nederland 55 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 1990. Zonder de CO2-heffing valt de uitstoot ongeveer een procentpunt hoger uit, zegt het Planbureau voor de Leefomgeving. Volgens een ruwe raming is dat 1 á 2 miljoen ton CO2 per jaar.
Doelen uit zicht
Vorig najaar concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving al dat de kans minder dan 1 op 20 is dat de klimaatdoelen in 2030 worden gehaald. Om daar wat aan te doen, kwam minister Hermans met aanvullende maatregelen. Een eerste analyse, in opdracht van twee milieuorganisaties, wijst erop dat het pakket onvoldoende is, zelfs zonder afschaffing van de CO2-heffing.
Zowel bedrijven als milieuorganisaties onderschrijven het belang van verduurzaming, maar volgens de industrie kunnen bedrijven door praktische belemmeringen geen investeringen doen. Er is het overvolle stroomnet, door de stikstofcrisis en de vastgelopen bouw, en het ontbreken van pijpleidingen voor waterstof en CO2. Hierdoor werkt de heffing niet als prikkel, vinden de bedrijven.
Een klacht van bedrijven was dat zij door de nationale heffing op achterstand komen te staan tegenover concurrenten in het buitenland. Dat komt bovenop nettarieven die hoger zijn dan in de buurlanden en gunstige regelingen die in sommige omliggende landen wel, maar in Nederland niet bestaan.
Afschaffing van de CO2-taks is een eerste stap om dit recht te trekken, zegt Van der Chijs namens de Rotterdamse havenbedrijven: "Hier is komende tijd nog flinke actie op nodig om Nederland weer in lijn te brengen met de buurlanden."
Groene bedrijven in de kou
"Ik ben echt teleurgesteld in de industrie", benadrukt directeur Demmers van Natuur & Milieu. "Ja, het is lastig, maar kom met oplossingen." Volgens Demmers hadden bedrijven harder hun best kunnen doen om met plannen te komen. Ze hadden maatwerkafspraken met de overheid kunnen sluiten, waarbij de bedrijven steun krijgen in ruil voor versnelde verduurzaming. Tot dusver is er pas één maatwerkafspraak gesloten.
Het afschaffen van de CO2-taks werkt volgens Demmers contraproductief: "De bedrijven die wel geïnvesteerd hebben, laat je zo in de kou staan, terwijl dat de bedrijven zijn waarmee je de toekomst in wil."