Er had van alles mis kunnen gaan, maar alles ging goed. Tijdens de NAVO-top liep niemand boos weg en de handtekeningen van de leiders van alle 32 lidstaten kwamen onder het slotakkoord met ingrijpende besluiten. NAVO-secretaris-generaal Rutte heeft zijn eerste grote succes binnen.
Even was het spannend toen vlak voor de top Donald Trump de inhoud op sociale media deelde van een vleiende sms van Mark Rutte. "Europa gaat op een GROOTSE manier betalen, zoals ze zouden moeten doen, en het zal jouw succes zijn!", had Rutte geschreven. De wereldpers viel over Rutte heen: hij was kruiperig geweest, genant, the Flatterer-in-Chief (de Opperhielenlikker).
Maar het doel heiligt de middelen, vindt oud-minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot. "Mark Rutte heeft met die sms aan Trump bereikt wat hij voor ogen had. Trump moest bij de NAVO aan boord blijven, zich committeren aan Artikel 5, en akkoord gaan met meer steun geven aan Oekraïne. Dat is gelukt. Sommige mensen vinden zijn lof voor Trump overdreven. Maar ik vind het knap om op die manier iemand als Trump voor je te winnen".
"Veel mensen zijn verbolgen over zijn kruiperige bericht aan Trump, maar het werkt", zegt ook NOS-parlementair journalist Wilma Borgman, die twee boeken schreef over Rutte. "Hij doet wat nodig is. Het succes van de NAVO is ook zijn eigen succes, en hij is bereid om heel ver te gaan om dat te bereiken."
Borgman is ervan overtuigd dat Rutte zijn strategie voor de top maanden van tevoren tot in de kleinste puntjes heeft uitgedacht. "Zoals hoe hij het voorstel van 5 procent aan defensie uitgeven uitlegt op zo'n manier dat iedere leider dat in eigen land kan verkopen. Dat is typisch Rutte. Zo deed hij dat ook altijd als premier met zijn regeerakkoorden."
"En hij geeft Trump wat hij nodig heeft. Erkenning. Hem de 'president van de vrede' noemen. Zeggen dat dankzij Trump alles goed is gekomen".
Amerikaanse communicatiestijl
"Als je in Nederland iets zegt dat je niet helemaal meent, vinden wij dat in Nederland al gauw slijmerig en niet eerlijk," zegt Esther Janssen, cross-culturele trainer in Haarlem. "Je moet zeggen wat je vindt. Dat is precies wat Rutte deed toen hij Trump voor het eerst ontmoette. Daar heeft hij van geleerd."
Janssen verwijst naar een veelbekeken moment in de Oval Office in 2018, toen Rutte Trump in de rede viel en corrigeerde. "Tegenwoordig gaat Rutte heel anders met Trump om. Hij communiceert meer als een Amerikaan. Hij zegt positieve, aardige dingen die misschien een tikje overdreven zijn. Hij straalt een winning mood uit. Amerikanen zien dat als zelfverzekerdheid en volslagen normaal."
Voelsprieten
Ben Bot, die ook lange tijd topdiplomaat was - onder andere bij de NAVO en de EU - schrijft het succes van de top toe aan het Fingerspitzengefühl waarmee Rutte omgaat met Trump.
"Hij heeft een ongelooflijke fijne neus voor het overtuigen van mensen die aanvankelijk aarzelen of tegenstribbelen," zegt Bot. "Hij past zich snel aan om die persoon over te halen. Dat zie je nu ook. Hij speelt perfect in op het karakter van Trump, die gevoelig is voor lof."
Wilma Borgman was daarom ook niet verbaasd over zijn sms'je. "Rutte weet feilloos te analyseren en heeft een scherp afgestelde sociale antenne."
Behalve lof was er ook kritiek - onder andere op Rutte - tijdens de top:
De critici van Ruttes aanpak zetten vraagtekens bij de waarde van wat hij heeft bereikt. Berber van der Woude, voormalige diplomaat en senior adviseur bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, is niet te spreken over het vleiende berichtje van Rutte aan Trump. "Wat is hier nu precies meesterlijk aan?", vraagt zij in een post op LinkedIn.
Van der Woude stelt dat "Rutte maar een ding hoeft te doen dat Trump niet zint en de 'liefde' is over. Dat is hoe gewetensarme bullies werken (...) de liefde van pestkoppen is altijd voorwaardelijk."
Zij pleit ervoor dat Nederlanders "hun nationalistische trots over Rutte op die belangrijke post opzij zetten". Zij ziet Rutte als pion in een spel dat hij niet beheerst. Volgens haar is Rutte er "om Europa mee te krijgen in het in stand houden van de Amerikaanse dominantie over het westerse veiligheidsdenken en de Europese defensieorganisatie".
Georkestreerd succes?
Het is een intrigerende vraag of Rutte zijn sms'je naar Trump stuurde in de wetenschap dat de Amerikaanse president het openbaar zou maken. We zullen het waarschijnlijk nooit weten, maar desondanks leggen we de vraag aan onze bronnen voor.
Communicatietrainer Janssen: "Rutte zal er zeker rekening mee hebben gehouden dat Trump zijn sms zou delen. Want hij weet hoe Trump is: als iemand hem complimenteert, moet de hele wereld het weten. Natuurlijk waren de woorden van Rutte gênant. Maar het was een briljante zet. Als Trump de sms niet deelt, dan weet Rutte dat hij Trump in ieder geval heeft gekieteld. En deelt Trump het wel, dan heeft Rutte een situatie gecreëerd waarbij Trump zich al bijna committeert aan de overeenkomst op de top, want hij spreekt er al over in het openbaar op een hele positieve manier. Zo slim."
Volgens oud-minister Ben Bot "weet je het bij Trump nooit, dus zal Rutte de gok hebben genomen. Er valt veel te winnen, dus neemt hij het risico op de koop toe. En het zal hem een zorg zijn wat mensen over hem zeggen. Hij weet dat zijn positie bepaald wordt door Donald Trump".