NOS Nieuws - Algemeen

Rusland heeft vannacht een grote droneaanval uitgevoerd op Oekraïne. Volgens het Oekraïense leger ging het om 273 projectielen en was het de grootste droneaanval sinds de grootschalige invasie door Rusland in 2022. De droneaanval was gericht op onder meer de hoofdstad Kyiv en de regio Donetsk.

Volgens een regionaal bestuurder in Kyiv is een vrouw van 28 bij de aanval gedood. Drie anderen in de regio, onder wie een kind van 4 jaar oud, raakten gewond.

Het leger zegt dat er bijna negentig drones zijn onderschept. Ook is een deel uit koers gebracht door het signaal te verstoren. Daarnaast zaten er drones tussen die geen explosieven bevatten. Door ook zulke drones in de aanval te gebruiken is de kans groter dat drones die wel bommen bevatten het doel bereiken.

Het Russische leger zegt op zijn beurt dat het vannacht en vanochtend 25 Oekraïense drones uit de lucht heeft geschoten in de grensregio. Bij die aanval zou een vrouw zijn gedood.

Gesprekken Oekraïne-Rusland

De Russische aanval komt twee dagen nadat Oekraïne en Rusland voor het eerst sinds 2022 directe gesprekken hadden. Trump had aangeboden om ook bij die gesprekken in Turkije aanwezig te zijn als Poetin er ook bij zou zijn, maar die stuurde een adviseur.

Delegaties van Oekraïne en Rusland spraken in het twee uur durende overleg af duizend krijgsgevangenen te ruilen. Er zou wel over een staakt-het-vuren zijn gesproken, maar tot een doorbraak kwam het niet.

Telefoongesprek Trump met Poetin

De Amerikaanse president Trump heeft voor morgen een telefoongesprek gepland met de Russische president Poetin. Het gesprek gaat volgens Trump over het "stoppen van het bloedbad" en het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

Op zijn eigen socialemediakanaal Truth Social schreef Trump: "Hopelijk wordt het een productieve dag, komt er een staakt-het-vuren en komt er een einde aan deze zeer gewelddadige oorlog, een oorlog die nooit had mogen plaatsvinden."

Een woordvoerder van het Kremlin heeft tegenover Russische persbureaus bevestigd dat een telefoongesprek tussen de twee leiders wordt voorbereid. Na het gesprek met Poetin belt Trump met de Oekraïense president Zelensky.

De politie heeft een amber alert uitgegeven voor twee kinderen uit de omgeving Beerta in Groningen. Het gaat om twee kinderen, een jongen en een meisje van 10 en 8 jaar.

De politie is in de zoektocht naar de broer en zus op zoek naar een grijze Toyota. De twee kinderen zijn sinds gistermiddag 15.30 uur vermist. Mogelijk zijn ze in de Toyota meegenomen. Rond 17.45 uur meldde de politie dat de kinderen nog altijd niet zijn gevonden.

Het vermoeden bestaat dat de kinderen zijn meegenomen door hun vader, die ze "mogelijk heeft onttrokken aan het ouderlijk gezag". Volgens de politie lukt het niet om contact met ze te krijgen en zijn er zorgen over hun welzijn.

De 10-jarige Jeffrey draagt een geel shirt, zwarte broek en grijze bergschoenen. Wat de 8-jarige Emma droeg op het moment van de vermissing, is niet bekend. Wel zou zij paarse sportschoenen aan hebben.

De kinderen zijn mogelijk meegenomen in een grijze Toyota Avensis met kenteken 77-NLV-4. Mensen kunnen tips doorgeven op telefoonnummer 0800-6070.

Mogelijk in het buitenland

Volgens het AD heeft een broer van de twee kinderen op sociale media gemeld dat de kinderen gisteren bij een speelhal in het Duitse Weener zijn meegenomen door de man. Hij denkt dat zijn vader mogelijk met de kinderen naar België of Frankrijk rijdt.

De politie wil hier in het belang van het onderzoek niets over zeggen. "Wij lezen die berichten ook, en dat wordt meegenomen in het onderzoek", zegt een woordvoerder. Wel laat de politie weten "in een heel breed gebied" te zoeken. "Ook Duitsland is hier onderdeel van, aangezien Beerta in de grensregio van Nederland en Duitsland ligt."

Zwaar middel

Via een amber alert doet de politie een oproep aan iedereen om uit te kijken naar een vermist kind dat in levensgevaar is, bijvoorbeeld bij een ontvoering. "Je moet een amber alert dus echt zien als het allerzwaarste middel dat we als politie inzetten bij vermissingen", legde een politiewoordvoerder eerder uit. Hoeveel politiemensen zijn ingezet in de zoektocht naar de twee kinderen uit Beerta, meldt de politie niet. "Maar er is echt groot opgeschaald."

Amber alert werd in 2008 ingevoerd in Nederland. De afgelopen jaren zette de politie dit middel niet vaak in. Dit jaar was dat al wel een keer eerder het geval. Dat was in maart vanwege de ontvoering van een zus (11) en broer (6) in Dalfsen. De kinderen woonden in een pleeggezin. Zij werden een dag later teruggevonden in België samen met hun biologische ouders. De ouders zijn aangehouden.

In het centrum van Den Haag hebben tienduizenden mensen gedemonstreerd tegen het Israël-standpunt van het kabinet-Schoof en de oorlog in de Gazastrook. Ze willen dat het kabinet actie onderneemt om Israëls voortdurende schendingen van het oorlogsrecht te stoppen.

De betogers droegen rode kleding, om symbolisch een rode lijn te kunnen trekken. De organisatie van het protest schat dat er meer dan 100.000 mensen op de been waren en spreekt van de grootste demonstratie van de afgelopen 20 jaar. De politie wil geen deelnemersaantal noemen. De betoging is rustig verlopen, meldt de politie.

De demonstranten trokken in een lange stoet van het Malieveld naar het Vredespaleis, waar het Internationaal Gerechtshof (ICJ) zetelt. Daar loopt een genocidezaak tegen Israël. Het ICJ oordeelde vorig jaar in een tussenvonnis dat Israël er alles aan moest doen om de burgerbevolking van Gaza te beschermen en humanitaire hulp toe te laten tot Gaza. Israël heeft dat oordeel naast zich neergelegd.

Beelden van de demonstratie:

De demonstratie was een initiatief van allerlei hulp- en mensenrechtenorganisaties en pro-Palestijnse groepen, waaronder Amnesty International, Artsen zonder Grenzen, Save the Children, Pax, Oxfam Novib, The Rights Forum en Plant een Olijfboom.

De eerste vijf organisaties zaten begin april al om tafel met Schoof en minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken. Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, was na afloop diep geschokt dat het kabinet geen rode lijn trok en vasthield aan de overtuiging dat je met diplomatieke middelen meer kunt bereiken.

Anderhalve week geleden koos minister Veldkamp voor een hardere lijn. Hij zei expliciet dat Israël met de voortdurende humanitaire blokkade van Gaza de mensenrechten en democratische principes niet meer respecteert. Hij drong daarbij aan op een Europees onderzoek naar naleving van een verdrag tussen de EU en Israël.

Israël heeft opnieuw zware bombardementen uitgevoerd op Gaza. Door heel de Gazastrook worden slachtoffers gemeld. Zeker 103 mensen zijn gedood. Het Palestijnse persbureau Wafa spreekt van "een van de bloedigste nachten" sinds het begin van de oorlog.

In en om Khan Younis, in het zuiden van Gaza, vielen 48 doden. Daar waren onder meer huizen en een tentenkamp voor ontheemden doelwit. Onder de doden daar zijn veel vrouwen en kinderen, zegt een woordvoerder van het Nasser-ziekenhuis.

In Khan Younis werd vanochtend gerouwd en puin geruimd:

In Jabalia, in Noord-Gaza, kwamen negen mensen uit dezelfde familie om het leven van wie het huis werd getroffen. Mogelijk loopt het dodental nog verder op, omdat er waarschijnlijk nog slachtoffers onder het puin liggen.

Ziekenhuis dicht

Volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid is het laatst functionerende ziekenhuis in Noord-Gaza genoodzaakt te sluiten door de aanhoudende Israëlische beschietingen.

Israël heeft nog niet gereageerd op de nieuwe aanvallen. Gisteren begon het Israëlische leger een nieuw offensief. Israël zegt daarmee de druk op Hamas te willen opvoeren om akkoord te gaan met een staakt-het-vuren, onder Israëlische voorwaarden. Israëlische kabinetsleden hebben het voornemen geuit om de Gazastrook permanent te bezetten. De Gazaanse bevolking zou daarbij moeten worden verdreven of onder druk worden gezet om te vertrekken, wat neerkomt op etnische zuivering.

Vandaag wordt in Qatar opnieuw gepraat tussen delegaties van Israël en Hamas. Er zou een voorstel op tafel liggen voor een wapenstilstand van anderhalf tot twee maanden. In ruil zou Hamas dan tien levende gijzelaars vrij moeten laten.

Mogelijk Hamas-kopstuk dood

Israël zegt steevast de bombardementen op burgerdoelen uit te voeren, omdat Hamas-kopstukken- of commandocentra zich tussen de burgers ophouden. Arabische media melden dat bij een aanval eerder deze week in Khan Younis het lichaam is gevonden van Hamas-leider Mohammed Sinwar, samen met tien naaste medewerkers.

De aanval was op het Europees Ziekenhuis. Net daarbuiten sloeg een bom of raket in, waardoor zestien mensen werden gedood. Sinwar zou zich hebben opgehouden in een onderliggende tunnel.

Mohammed Sinwar is de jongere broer van Yahya Sinwar, die gezien werd als brein achter de aanslagen van 7 oktober 2023. Yahya Sinwar werd in oktober vorig jaar gedood door Israël.

Na zijn dood werd Mohammed de commandant van de militaire tak van Hamas en leider van de organisatie in de Gazastrook. De Israëlische krant Haaretz beschrijft hem als "sleutelfiguur in de planning van complexe operaties".

Activisten hebben vanochtend vroeg het gebouw van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) in Amsterdam beklad met rode verf. De belangenorganisatie CIDI, die opkomt voor Israël en Joden wereldwijd, viert daar vandaag zijn 50-jarig bestaan.

Vanochtend staan voor het gebouw volgens persbureau ANP zo'n honderd pro-Palestijnse demonstranten. Ze zwaaien met Palestijnse vlaggen en hebben borden met teksten als 'Not in my name' en 'Tegen genocide'. Ze zijn het oneens met de viering en de sprekers die volgens hen "de criminele politiek van Israël verdedigen". In een oproep tot protest schreven organisatoren: "Terwijl Gaza bloedt, plant CIDI een feest."

Burgemeester Halsema heeft de demonstratie voor het KIT verboden en een plek iets verder van het gebouw, aan de overkant van de gracht, aangewezen als demonstratieplek. De politie sprak van een kleine groep demonstranten en vroeg ze te vertrekken naar de aangewezen plek. Uiteindelijk zijn twee mensen aangehouden, een voor belediging en een voor het dragen van gezichtsbedekking.

Het CIDI, het Centrum Informatie en Documentatie Israël, mengt zich geregeld in het publieke debat om Israël te verdedigen. Het hamert er daarbij steevast op dat het land in oorlog is met terreurorganisatie Hamas, al heeft de organisatie ook kritiek geuit op de meest extremistische leden van het Israëlische kabinet.

Vorige week uitte directeur Naomi Mestrum bij WNL op Zondag kritiek op minister Veldkamps kritiek op Israël. Volgens haar wordt te veel met een westerse blik naar Israël gekeken. "Israël zit in een gebied waarin het wordt aangevallen door de Houthi's, Iran is een grote dreiging, Hezbollah is nog altijd actief en Hamas zit daar."

Ayaan Hirsi Ali

Bij de CIDI-bijeenkomst spreken onder anderen voormalig politica Ayaan Hirsi Ali en Amos Yadlin, voormalig hoofd van de Israëlische militaire inlichtingendienst Aman. Het CIDI spreekt van "vooraanstaande denkers en experts die samenkomen om de veranderende wereldorde te analyseren".

Het CIDI deelde op X foto's waarop te zien is dat premier Schoof en de Israëlische president Herzog in videoboodschappen de organisatie feliciteren met het jubileum.

Protest in Den Haag

In Den Haag is vanmiddag een protest op het Malieveld voor Gaza en tegen het kabinetsbeleid rond Israël. De organisatoren, die vinden dat Nederland een hardere lijn moet kiezen tegen Israël, zeggen dat er ruim 37.000 aanmeldingen zijn binnengekomen. Een van de initiatiefnemers van het protest is mensenrechtenorganisatie Amnesty International. Deelnemers aan het protest zijn opgeroepen om in rode kleding te komen om zo een 'rode lijn' te vormen.

De gemeente Den Haag roept vanwege de verwachte drukte mensen op om met het openbaar vervoer of met de fiets te komen.

Naar schatting 200.000 mensen zijn op het Sint-Pietersplein samengekomen om de installatie van Paus Leo XIV bij te wonen. De nieuwe paus maakte iets na 09.00 uur zijn eerste rit over het plein in de pausmobiel. Daarna werd hij geïnstalleerd als 267e paus tijdens een speciale dienst. In een toespraak besteedde hij aandacht aan oorlogen over heel de wereld.

Tijdens de rit luidden de klokken van de Sint-Pietersbasiliek, terwijl hij naar de menigte zwaaide. Op het plein zijn talloze vlaggen te zien en mensen roepen 'Leve de paus'.

Leo deed een gebed bij het graf van Sint-Pieter, die beschouwd wordt als de eerste paus. Daarna ging hij in processie naar het plein voor de mis.

Tijdens de mis kreeg Leo de twee belangrijke symbolen van het pausschap: de stola van lamswol en de vissersring. De stola, die hij om zijn schouders draagt, staat symbool voor de herder die zijn kudde leidt. De ring verwijst naar de oproep van Jezus aan Petrus om zijn visnetten uit te werpen.

Toespraak

De paus was in een toespraak bij zijn installatie kritisch op een economisch systeem "dat de hulpbronnen van de aarde uitbuit en de armsten marginaliseert". Ook riep hij op tot eenheid in de kerk.

Leo noemde ook de gebieden waar op dit moment oorlog is. "In Gaza verhongeren kinderen. In Myanmar zijn onschuldige mensen omgekomen. En in Oekraïne kijken ze uit naar de onderhandelingen over een duurzame vrede", zei hij in zijn gebed.

VS en Peru op eerste rij

Bij de installatie zijn veel wereldleiders en delegaties uit allerlei landen aanwezig. Namens Nederland zijn koningin Máxima en premier Schoof erbij. De Amerikaanse vicepresident Vance is ook in Rome. Hij was een van de laatsten die de vorige paus, Franciscus, in leven bezocht.

Ook president Zelensky van Oekraïne is in Rome, net als de Amerikaanse Buitenlandminister Rubio. Die is al eerder naar de Italiaanse hoofdstad gekomen om te overleggen over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

De Verenigde Staten en Peru hebben een stoeltje op de eerste rij. Paus Leo werd geboren in Amerika als Robert Prevost en heeft ook een Peruaans paspoort. Hij woonde dertien jaar in Peru en werkte daar als missionaris en bisschop.

Na zijn installatie schudde hij handen met de wereldleiders. Deze middag staat er nog een officiële ontmoeting gepland tussen Zelensky en de paus Leo.

De Roemenen stemmen vandaag voor hun nieuwe president. Het is een verkiezing met een turbulente voorgeschiedenis. Eind vorig jaar oordeelde het Roemeense Constitutionele Hof dat kiezers waren misleid en dat de presidentsverkiezingen over moesten. Dat besluit volgende op onthullingen over mogelijke Russische inmenging en een ongekende TikTok-campagne.

In de stemlokalen kunnen de Roemenen kiezen tussen de radicale nationalist George Simion en Nicusor Dan, de liberale burgemeester van hoofdstad Boekarest. Simion is een bondgenoot van de ultra-rechtse, pro-Russische Calin Georgescu. Hij was de presidentskandidaat die bij de vorige verkiezingen doorging naar de tweede ronde, tot de uitslag nietig werd verklaard. Georgescu werd vervolgens uitgesloten van deelname.

Simion en Dan willen allebei dat het roer omgaat in Roemenië, dat lid is van de EU en de NAVO. Hun toekomstbeeld voor Roemenië verschilt echter flink. Zo dreigt Simion met het stoppen van steun aan Oekraïne, ook is hij kritisch op de Europese Unie en wil hij rechters van de Constitutioneel Hof vervangen.

Dan heeft een verleden als anti-corruptieactivist en is voorstander van de EU en de NAVO. Hij noemt de steun aan Oekraïne van vitaal belang voor de Roemeense veiligheid tegen Russische dreiging.

Niet alleen ceremonieel

Een Roemeense president heeft niet alleen een ceremoniële functie, maar heeft ook belangrijke bevoegdheden op het gebied van defensie en buitenlands beleid. Daarnaast heeft de president vetorecht bij EU-stemmingen waarvoor unanimiteit vereist is.

De twee zijn verwikkeld in een nek-aan-nekrace. Simion won twee weken geleden de eerste ronde van de presidentsverkiezingen met overmacht. Maar vandaag in de tweede ronde is dat verschil in de peilingen verdwenen, doordat er nog maar twee kandidaten over zijn. Kiezers die eerst op andere kandidaten stemmen, verdelen zich nu over Simion en Dan waardoor het verschil kleiner wordt. In een opiniepeiling van vrijdag had Dan voor het eerst sinds de eerste ronde een kleine voorsprong op Simion.

Georgescu won in november vorig jaar onverwacht de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Vervolgens werd er een onderzoek gestart, na berichten over Russische inmenging in de verkiezingscampagne.

De Roemeense veiligheidsraad stelde vervolgens beïnvloeding van kiezers vast door grootschalige cyberaanvallen en een TikTok-campagne die onder meer via nepaccounts.

Zo waren volgens de Roemeense veiligheidsdienst massaal video's van Georgescu gedeeld op TikTok door nepaccounts. Daarna bepaalde de hoogste rechter in het land dat de presidentsverkiezingen over moesten. Ondanks het verkiezingsschandaal is de pro-Russische Georgescu nog altijd enorm populair.

"Pas op waar je loopt", klinkt het in de St. Mary of the Assumption Church in Dolton, ten zuiden van Chicago. De kerk waar paus Leo XIV zijn eerste stappen zette als misdienaar, is in verval. In het dak zit een gapend gat, de verf is afgebladderd, het altaar verdwenen. "We zijn hier door een storm gegaan, hopelijk krijgen we het nu weer op de rit."

Aan het woord is gemeenteraadslid Stanley Brown. "Daarachter ging hij naar school", vertelt Brown in de sporthal van de school, waar de kerk in de jonge jaren van Robert Prevost pannenkoekontbijtjes en spaghettidiners organiseerde. Zonnestralen door de glas-in-loodramen werpen nog iets van kleur op het stoffige beton.

Vandaag wordt Prevost, inmiddels paus Leo XIV, officieel ingehuldigd. "Dit is de enige paus van wie ik weet dat hij geen thuisparochie heeft om naar terug te keren", treurt Michael McGeoghegan, misdienaar in de kerk in de tijd dat de jonge Prevost daar ook rondliep. "We waren gewoon een stel jongens, die misschien ook wel eens een beetje wijn van de priester nipten in de sacristie", lacht hij.

Op en neer in Dalton

Dat was toen. Het destijds overwegend witte Dolton gold als veilige wijk voor een overwegend katholieke middenklasse, de industrie vierde hoogtij. Met de teloorgang van de industrie verdween de welvaart, werkloosheid en misdaad schoten door het dak. "Het ging op en neer", zegt Brown over de vele schietpartijen en de bestuurlijke chaos. "Nu zitten we weer op een goede koers."

Toch klinken ook nu de politiesirenes nog veelvuldig. "Gister was hier iemand van de krant Chicago Tribune en werd er geschoten in de buurt", vertelt Donna Sagna. Ze woont nu acht jaar in East 141st Place, pal naast het huis waar Prevost opgroeide. Over de geschiedenis van het huis wist ze niets. "Ik heb er vooral veel geweld gezien, er werd drugs gedeald vanuit dat huis."

Twee jaar geleden stopte dat, toen de laatste familie vertrok, het huis in nieuwe handen kwam en werd opgelapt. "En nu zijn we hier. Het is een zegen dat dit het ouderlijk huis van de paus blijkt te zijn, dat is geen toeval." Tot ergernis van sommige buren speelt ze Gregoriaanse muziek door een speaker in het raamkozijn en overweegt ze ook hosti's te verkopen. "God heeft mijn gebeden heeft gehoord."

Biedingen stromen binnen

De huidige eigenaar wilde van het huis af, begin dit jaar ging het in de etalage. "Er waren de afgelopen tijd misschien twee kijkers per week, na de aankondiging van de nieuwe paus kreeg ik direct acht biedingen binnen", zegt makelaar Steve Budzik. "Ik belde de verkoper die zei: houd je me voor de gek? Bizar, beter dan een lot uit de loterij."

Het huis, dat na een prijsverlaging twee ton moest opleveren, werd in eerste instantie van de markt gehaald. Inmiddels ziet de verkoper zijn kans schoon en hoopt hij een voorschot te nemen op een bedevaartsoord in wording. Tientallen nieuwsgierigen rijden voorbij om selfies te maken, anderen raken het huis aan en slaan een kruisje.

"Ik ben heel blij dat God het op mijn leeftijd heeft toegestaan de plek waar hij woonde te aanschouwen", zegt een oudere Spaanstalige vrouw, die zich met rollator voor de veranda posteert voor een foto. "Ik kom uit Massachusetts en was in de buurt", zegt een andere bezoeker. "De paus als buurman. We zijn ongekend blij", zegt een Mexicaanse inwoner van de straat.

Hoop gevestigd op nieuwe paus

Iets noordelijker, bij de Catholic Theological Union, wordt uitgekeken naar de inhuldiging van Leo XIV. "We waren totaal verbijsterd", zegt zuster Barbara Reid, voorzitter van het instituut waar Prevost zijn bul haalde. "Geen van ons had ooit durven dromen dat juist in deze tijd iemand uit de VS tot paus gekozen zou worden", zegt ze over 'Bobby', zoals ze paus Leo hier kennen.

"Ik heb niet zoveel met de etiketten 'progressief' of 'conservatief', maar verwacht dat paus Leo zich zal bekommeren om mensen aan de randen van de samenleving", zegt Reid. "Migranten en vluchtelingen bijvoorbeeld. Franciscus sprak zich daar krachtig over uit, ik verwacht dat Leo dat ook zal blijven doen."

"Ik hoop dat paus Leo ons weer terugbrengt naar vrede en eenheid en de visie van paus Franciscus levend houdt", zegt Gilberto Cavazos-González, hoogleraar Christelijke spiritualiteit aan diezelfde CTU. "De kerk in de VS is uiteengevallen in verschillende kampen en verdeeldheid."

Grote toekomstplannen

Terug bij de St. Mary's-kerk, waar het voor paus Leo allemaal begon, zijn de visioenen over een grote wederopstanding al begonnen. "Hotels, misschien? Ik denk dat katholieken van over de hele wereld, ook niet-katholieken hiernaartoe zullen stromen om deze plek te zien", zegt oud-parochiaan Michael McGeoghegan. "Moet alleen nog even worden opgepoetst."

Aannemers melden zich al aan de poort. "Hier heb je mijn kaartje, we hebben tachtig jaar ervaring", zegt een klusser. "We willen natuurlijk dat deze plek er weer uit gaat zien zoals het hoort", zegt gemeentesecretaris Charles Walls. "Het is geweldig nieuws, maar dit is vooral een moment voor Dolton om ongelofelijk trots te zijn."

Door een brand in een portiekwoning in Den Haag zijn vannacht negen woningen ontruimd. Niemand raakte gewond. Wel zijn drie huizen onbewoonbaar verklaard.

De brand brak rond 01.30 uur uit in de wijk Duindorp. De Veiligheidsregio zegt dat er een "uitslaande keukenbrand" en dat de schade aanzienlijk was. Rond 02.45 uur was het vuur geblust. De bewoners van de ontruimde woningen hebben de nacht ergens anders door moeten brengen.

Tegelijkertijd werd er aan de overkant brand gesticht in een portiek. De politie onderzoekt nog wie daar achter zit.

Het woord genocide valt steeds vaker als het gaat over de oorlog in Gaza. Onderzoekers stellen vast dat Israël genocide pleegt op de Palestijnse bevolking in het belegerde gebied. De directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogs- Holocaust en Genocidestudies (NIOD) sprak pas voor het eerst van "genocidaal geweld".

De conclusie van mensenrechtenorganisaties was al eenduidig: in Gaza is sprake van genocide, dan wel genocidaal geweld. Amnesty International publiceerde in december als eerste een onderzoek van 300 pagina's, waarin staat dat Israël handelt met de genocidale opzet om de Palestijnen "gedeeltelijk of volledig te vernietigen". Ook Human Rights Watch stelde dit vast, net als VN-onderzoekers.

Ook deskundigen binnen het internationaal recht, die zich doorgaans wat terughoudender opstellen dan bijvoorbeeld historici en sociale wetenschappers, spreken steeds vaker van genocide. "Er is overweldigend bewijs voor", zegt Marieke de Hoon, universitair hoofddocent Internationaal Strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Volgens haar en advocaat en hoogleraar Göran Sluiter is er onder vakgenoten steeds meer eensgezindheid over die conclusie.

Israël heeft alle ziekenhuizen in Gaza gebombardeerd. Het leger valt zorgklinieken voor vrouwen aan, een "genocidale daad" volgens de VN, schiet apparatuur kapot en doodt hulpverleners. Het land houdt sinds het begin van de oorlog hulpgoederen tegen, nu laat Israël meer dan twee maanden helemaal geen water, voedsel en medicijnen binnen. Zeker 15.000 kinderen zijn gedood, een kwart van de kinderen die nog leven is ondervoed.

Het leger gebruikt kunstmatige intelligentie om duizenden doelwitten te selecteren, zonder dat die gecontroleerd zijn. In bufferzones, ook wel bekend als "kill zones", worden Palestijnen doodgeschoten. De bevolking wordt massaal verdreven van hun woonplek naar een steeds kleiner gebied dat grotendeels onleefbaar is gemaakt: huizen, scholen en landbouwgrond zijn verwoest. Cultureel erfgoed, zoals moskeeën, archieven en begraafplaatsen, is vernietigd.

Genocidale opzet

Om genocide vast te stellen moet duidelijk zijn dat het geweld gericht is tegen een etnische, religieuze of nationale groep en met de intentie om deze voor een deel of helemaal uit te roeien. "Het is moeilijk om aan te wijzen wanneer een genocide precies begint, maar we zitten er nu naar te kijken", zegt Göran Sluiter, advocaat en hoogleraar Internationaal Strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam.

De Hoon wijst erop dat de aanvallen op Gaza voldoen aan veel van de door rechters in genocidezaken geformuleerde factoren waaruit de opzet kan worden afgeleid, zoals "de systematische aanpak, aanvallen rechtstreeks op de burgerbevolking en op ziekenhuizen, het blokkeren van humanitaire hulp, en straffeloosheid van daders". Een ander onderdeel zijn de dehumaniserende uitspraken. "Dit alles maakt het een schoolvoorbeeld van genocide."

Politici en militairen zeiden Gaza en haar inwoners van de kaart te vegen. Bovendien heeft Israël een geschiedenis van mensenrechtenschendingen tegen de Palestijnen, zeggen de deskundigen, zoals het beleid op de bezette Westelijke Jordaanoever, dat volgens het Internationale Gerechtshof (ICJ) illegaal is en discriminerend. De uitspraken die het hof deed met de oproep om het geweld per direct te stoppen en de grenzen te openen, legde Israël naast zich neer.

Kort na de start van de zware bombardementen door Israël waarschuwden juristen en historici voor het grote risico op een genocide. "Binnen een paar weken was dit al helder", zegt De Hoon, die zelf haar zorgen uitte in een brief naar de Tweede Kamer, vijf weken na de start van de oorlog. Na meer dan anderhalf jaar van bloedig geweld lijkt de publieke opinie verder te verschuiven. Binnen de Nederlands regering klinkt voorzichtig meer kritiek.

Genocide is een juridische term, die ook vaak politiek wordt gebruikt zonder dat er een uitspraak van een hof is. "Als we op een oordeel van een rechter moeten wachten, is het al te laat", zegt De Hoon. "Daarmee kun je geen mensen redden die nu elke dag sterven."

Bovendien schrijft het genocideverdrag voor dat landen verplicht zijn om in te grijpen als er tekenen van genocide zijn. De einduitspraak in de genocidezaak die Zuid-Afrika vorig jaar aanspande, zal nog jaren op zich laten wachten.

Vaak klinkt het argument dat Israël Hamas wil vernietigen, maar volgens de experts sluit een militair doel een genocide niet uit. Israël zegt dat het alleen uit zelfverdediging handelt en wijst erop dat Hamas zich onder de burgers verschuilt, wat ook westerse regeringen overnemen. "Dit is een enorme denkfout", zegt Sluiter. "We zien dat de burgerbevolking wordt aangevallen, als er een paar militanten zitten is het niet ineens gerechtvaardigd."

In de week dat de Nakba werd herdacht, de massale verdrijving van Palestijnen toen de staat Israël werd gesticht, voert het Israëlische leger het geweld op. Dat zal niet zomaar stoppen, de regering van Netanyahu is vastberaden om de bevolking te verdrijven en Gaza te bezetten. "Gaza zal volledig vernietigd worden", zei Smotrich, een van de meest extremistische en invloedrijke ministers, vorige week nog.

Palestijnen spreken al sinds het begin van de oorlog van genocide tegen hun volk. Een genocide-uitspraak kan dan ook een erkenning zijn voor de slachtoffers. Of de rechters van het Internationaal Gerechtshof het geweld in Gaza uiteindelijk als genocide gaan bestempelen? "Die kans is aanzienlijk", zegt Sluiter. "En die wordt alleen maar groter met de tijd, omdat er steeds nieuwe feiten bij komen."

Zomaar de zoveelste NAVO-top wordt het zeker niet, eind juni in Den Haag. Met nog vijf weken te gaan, is dat meteen ook wel zo'n beetje het enige wat vaststaat. Veel is nog onzeker. Komt de Amerikaanse president Donald Trump? Krijgt de Oekraïense president Zelensky, afgelopen jaren eregast, dit keer eigenlijk wel een uitnodiging?

NAVO-topman Rutte oogt als altijd optimistisch over het slagen van 'Den Haag'. Maar op het hoofdkwartier van de militaire alliantie zijn diplomaten ook nerveus en bezorgd.

Al eerder werd duidelijk dat de top zo kort mogelijk zal zijn. Op die manier hoopt de organisatie te voorkomen dat Trump, die niet houdt van lang vergaderen, ongeduldig wordt en dat openlijke onmin zichtbaar wordt.

Drie paragrafen

Ingewijden laten de NOS weten dat ook het zogenoemde communiqué, de conclusies die bij zo'n bijeenkomst horen, 'hyperkort' zal worden. Hooguit drie paragrafen, is de verwachting nu.

Ter vergelijking: het communiqué van de top in Washington vorig jaar had 44 paragrafen, waarvan alleen al zes over NAVO-hulp aan Oekraïne. In Vilnius, een jaar eerder, wisten de landen het zelfs eens te worden over 90 paragrafen.

Zonder eensgezindheid onder álle 32 leden van het bondgenootschap, kan er niets getekend worden. En dat is meteen de verklaring voor de laaggespannen verwachtingen voor de top in Den Haag op dit punt. Met Trump 2 is het op veel punten moeilijk, zo niet onmogelijk, overeenstemming te bereiken, denken betrokkenen. En dus beginnen ze er gewoon niet aan.

"Hoe korter hoe beter", zegt een van hen. "Ik wil niet uitsluiten dat er helemaal geen conclusies komen", zegt een ander. "Een beproefde strategie", zegt Bob Deen van instituut Clingendael. "In plaats van rollebollend over straat gaan, eenheid uitstralen. Een korte verklaring hoeft niet per se een slechtere top te betekenen, het hang ervan af wat het dan nog wél haalt."

Ook daarover zijn zorgen. In de conclusies van de drie toppen sinds februari 2022, toen Rusland Oekraïne binnenviel, stond steevast dat "Rusland de belangrijkste en meest directe bedreiging vormt voor de veiligheid van de alliantie". Maar het is zeer onzeker of die tekst opnieuw de eindstreep haalt, zeggen diplomaten.

Officiële reden: volgens de Amerikanen zou zo'n tekst gesprekken tussen Rusland en Oekraïne over een staakt-het-vuren in de weg kunnen zitten. Maar op het NAVO-hoofdkwartier vermoeden velen dat ook iets anders meespeelt: een Amerikaanse draai die ingezet lijkt richting toenadering tot Rusland.

Rusland

Rutte hield zich op de vlakte toen persbureau ANP hem er deze week bij de voorbereidende top in Antalya naar vroeg. "Ik verwacht dat de focus van de top in Den Haag vooral ligt op dat we zeker stellen dat het geld voor defensie er is, dat de producten er zijn, en dat het over Oekraïne gaat. Daarna kijken we wat de precieze vorm van het communiqué zal zijn", zei hij. Het woord Rusland viel niet.

Het is moeilijk voorstelbaar dat in de conclusies niets over Rusland als dreiging voor de alliantie komt te staan. De NAVO werd opgericht als bescherming tegen de dreiging van de Sovjet-Unie. De landen in het oosten van de alliantie vrezen dat Poetin na een bestand in Oekraïne zijn oog op hen laat vallen; zij maakten immers deel uit van de Sovjet-invloedssfeer. Estland, Letland en Litouwen maakten zelfs van de Sovjet-Unie deel uit. Ook zij moeten akkoord gaan met een afsluitende tekst, en zullen erop staan dat man en paard genoemd worden.

Niets lijkt meer hetzelfde in de alliantie na de herverkiezing van Trump. Maar zijn boodschap dat de VS niet langer voor Europese veiligheid wil zorgen is bepaald niet nieuw, de bondgenoten hadden beter moeten weten.

Door de NAVO-top uit 2018 in Brussel bijvoorbeeld. De Britse Financial Times omschreef die als "de meest chaotische NAVO-top ooit". Trump was vastbesloten naar Brussel gekomen: hij zou uit de alliantie stappen, schrijft de krant, die sprak met aanwezigen die 'huiverden' bij hun herinneringen.

Defensieuitgaven

Ook toen al zei de Amerikaanse president het luid en duidelijk. De andere NAVO-landen moesten hun defensie-uitgaven verdubbelen, anders zou de VS op 1 januari 2019 het bondgenootschap verlaten. "Ik ben duizend miljoen procent voor de NAVO, maar niet onder deze voorwaarden", aldus Trump.

Nu kijkt niemand nog op van dit soort dreigementen, maar in 2018 was het reden voor crisisoverleg. Mark Rutte moest de top redden, schrijft de krant, de "gladde, eloquente" leider uit Nederland had alles in huis wat daarvoor nodig was. Hij kon vleien, tijdrekken en tot overeenstemming komen. Het werkte. Door Trump cijfers te laten zien hoeveel méér de bondgenoten aan het investeren waren, verliet de Amerikaanse president uiteindelijk toch tevreden Brussel.

Maar de alliantie was gehavend door de publieke verdeeldheid. Dat nachtmerriescenario moet in Den Haag voorkomen worden. En dus doet Rutte wat hij in 2018 ook deed. Toen als premier van Nederland, nu als NAVO-topman: Trump prijzen en de andere bondgenoten aansporen dat ze uiterlijk in 2032 5 procent moeten investeren in hun defensie.

Als dat lukt, kunnen Rutte én Den Haag alsnog succes claimen: de nieuwe NAVO-norm zal dan de geschiedenisboeken ingaan als "het Haagse investeringsplan", zoals Rutte het in Antalya noemde.

"Er kan nog van alles veranderen", benadrukken diplomaten. Iedereen weet: het échte onderhandelen over het communiqué begint vaak pas op het laatste moment. Het benoemen van de Russische dreiging zal een flink diplomatiek gevecht worden. Voor nu lijkt het hierop uit te lopen: Den Haag krijgt een ultrakorte top, met zo mogelijk nog kortere conclusies.

Meer weten over de voorbereiding van de top? Check onze video over de grootste veiligheidsoperatie ooit:

Goedemorgen! In Den Haag wordt gedemonstreerd voor een hardere Nederlandse opstelling tegen Israël vanwege de oorlog in Gaza. En voetbalminnend Nederland volgt de ontknoping van de strijd om het kampioenschap in de eredivisie. Wordt het PSV of Ajax?

Eerst het weer:

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Oostenrijk heeft de 69e editie van het Eurovisie Songfestival gewonnen met het nummer Wasted Love. Het internationale liedjesfestijn vond dit jaar plaats in het Zwitserse Basel. De Nederlandse inzending Claude eindigde op de twaalfde plaats met zijn liedje C'est la Vie. Israël eindigde op de tweede plaats door het hoge aantal punten van het publiek.

De Oostenrijkse JJ kreeg in totaal 436 punten. Hij wist met zijn hoge uithalen het publiek in extase te brengen. Hij is countertenor en kreeg in Wasted Love alle ruimte om zijn kwaliteiten te tonen. Het lied is een absolute achtbaanrit met onder meer pop en hardcore.

Bekijk hier het moment dat Oostenrijk het festival wint, en swipe voor een samenvatting van de finale:

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Hollywood is minder dominant in de filmwereld dan het ooit was. President Trump wil daar wat aan doen. Wat is er aan de hand?

Fijne zondag!

In New York is een zeilschip van de Mexicaanse marine tegen de beroemde Brooklyn Bridge gevaren. Dat gebeurde tijdens een promotietoer in de Amerikaanse stad. De masten kwamen tegen de onderkant van de brug aan en braken af.

Twee opvarenden zijn om het leven gekomen. Twintig mensen raakten gewond, van wie elf in kritieke toestand verkeren. Het schip had zo'n 280 mensen aan boord.

Van het ongeluk circuleren meerdere video's op sociale media:

Op beelden is te zien dat het schip, met een enorme Mexicaanse vlag, onder de brug door vaart. De drie masten breken deels af. Het schip dreef daarna naar de rand van de East River. Omstanders rennen vervolgens weg van de kade.

Op het moment van het ongeval was er veel verkeer op de iconische brug die de stadsdelen Manhattan en Brooklyn met elkaar verbindt. De brug, die 1883 open ging, is een toeristische trekpleister en een herkenningspunt van de stad. Ruim 100.000 voertuigen en 32.000 voetgangers maken er dagelijks gebruik van.

De Mexicaanse marine zegt dat de Cuauhtemoc, een trainingsschip, dusdanig beschadigd raakte dat het niet verder kan varen. De toestand van het personeel en het materieel wordt gecontroleerd door de marine en lokale autoriteiten, staat in de verklaring.

Schip op weg naar 22 havens

De Cuauhtemoc is een schip van ruim 90 meter lang en 12 meter breed. Elk jaar vertrekt het schip na afloop van de lessen aan de militaire marineschool om de opleiding tot cadet af te ronden. Dit jaar vertrok het op 6 april uit de haven van Acapulco aan de Mexicaanse westkust met 277 mensen aan boord.

Het schip zou daarna 22 havens bezoeken in vijftien landen waaronder Kingston in Jamaica, Havana in Cuba en New York. Ook Reykjavik in IJsland, Bordeaux en Duinkerke in Frankrijk stonden op de planning. In augustus zou het schip te bewonderen zijn in Amsterdam, bij Sail. In hoeverre dat allemaal kan doorgaan, is onduidelijk.

In Palm Springs, in de Amerikaanse staat Californië, is een bom ontploft bij een vruchtbaarheidskliniek. Een persoon is om het leven gekomen, volgens persbureau AP gaat het om de veroorzaker van de explosie.

Zeker vier mensen raakten gewond en de kliniek is zwaar beschadigd, net als andere gebouwen.

"Dit was een opzettelijke terroristische daad. Naarmate ons onderzoek vordert, zullen we bepalen of het om internationaal terrorisme of binnenlands terrorisme gaat", zei Akil Davis van de FBI in Los Angeles tegen verslaggevers.

Het ging om een bom in een auto die naast het gebouw stond. Volgens AP probeerde de verdachte zijn daad online te streamen. Wat zijn motief was, wordt nog onderzocht.

Embryo's veilig

Niemand van het personeel van de kliniek is gewond geraakt, zegt Dr. Maher Abdallah, die de kliniek runt, tegen AP. "Ik heb totaal geen idee wat er is gebeurd. Godzijdank was vandaag een dag dat er geen patiënten waren", aldus Abdallah.

Door de explosie raakten vooral de kantoorruimten en spreekkamers beschadigd. Het IVF-lab en de plek waar embryo's liggen opgeslagen zijn niet geraakt, zegt Abdallah.

Palm Springs ligt ruim 150 kilometer ten oosten van Los Angeles. De plaats staat bekend om de luxe resorts, golfbanen en beroemde inwoners.

Oostenrijk heeft het Eurovisie Songfestival gewonnen met het nummer Wasted Love van JJ. De 69e editite van het internationale liedjesfestijn vond dit jaar plaats in het Zwitserse Basel. De Nederlandse inzending Claude eindigde op de twaalfde plaats met zijn liedje C'est la Vie.

Titelfavoriet Zweden wist het niet waar te maken met een ode aan de sauna. Israël eindigde op de tweede plaats door het hoge aantal punten van het publiek.

Bij het toekennen van de punten door de vakjury's liep Oostenrijk al flink uit op de andere deelnemers. En met de televoters erbij opgeteld, kreeg JJ in totaal 436 punten.

JJ wist met zijn enorme vocale bereik het publiek in extase te brengen. Hij is countertenor en kreeg in Wasted Love alle ruimte om zijn kwaliteiten te tonen. Het lied is een absolute achtbaanrit met onder meer pop en hardcore.

Bekijk hier het moment dat Oostenrijk het festival wint, en swipe om het optreden nog eens terug te zien:

Oostenrijk heeft voor de derde keer het festival gewonnen. Conchita Wurst won de laatste keer, in 2014 met het nummer Rise Like a Phoenix. In 1966 won Udo Jürgens met Merci, Chérie.

"Bedankt, Europa. Heel erg bedankt", zei een geëmotioneerde JJ toen hij de prijs uitgereikt kreeg van de winnaar van vorig jaar, Nemo.

Bekijk hier een samenvatting van de avond:

Voor Nederland was Claude als twaalfde aan de beurt. Hij wist 42 punten van de televoters te krijgen en in totaal kon Claude 175 punten naar zich toe trekken.

Hij kan terugkijken op een nagenoeg vlekkeloos optreden op een kleine verspreking na aan het begin. "Ik heb van alles genoten", zei de zanger op Instagram. "Het laatste optreden zit erop. En het was geweldig! Ik was zooo nerveus dat ik twee woorden door elkaar haalde en ik was boos op mijzelf. Maar ach het is echt en C'est la Vie."

Kijk hier het optreden van Claude terug:

De meest beladen inzending van deze editie was Israël. Yuval Raphael bracht de ballad New Day Will Rise ten gehore. Vooral van de publieksjury kreeg het land veel punten, waardoor het lang aan kop ging, tot de publiekspunten voor Oostenrijk bekend werden en Israël uiteindelijk als tweede eindigde.

Activisten met verf

Meerdere activisten probeerden het optreden van Israël te verstoren, meldt het Eurodivisie-blog ESC Kompakt. Twee activisten hadden rode verf meegesmokkeld en probeerden het podium te bereiken. Dat lukte niet, maar op foto's is te zien dat meerdere toeschouwers verf op zich hebben gekregen. Volgens de organiserende omroep SRG SSR zijn de twee door de beveiliging tegengehouden. Ze werden uit de zaal gezet en overgedragen aan de politie. Tijdens het optreden verliet een aantal mensen de zaal en een klein groepje keerde de rug toe naar het podium.

Een aantal landen had van tevoren aangegeven niet comfortabel te zijn met de deelname van Israël vanwege de oorlog in Gaza. Zo sprak de Spaanse publieke omroep TVE zich tijdens de tweede halve finale uit tegen de deelname van Israël. De omroep kreeg gisteravond een waarschuwing van organisator EBU om geen politiek commentaar te geven tijdens de finale, maar TVE hield zich daar niet aan. En in Basel waren gisteravond verschillende protesten.

Organisator EBU bleef echter achter de keuze staan om Israël toch te laten optreden. Ook had EBU andere deelnemers verboden om politieke statements te maken, net als vorig jaar.

Ode aan de sauna

Titelfavoriet Zweden wist het dit jaar niet waar te maken. Het land kwam met 321 punten op de vierde plek met het toch wel aanstekelijke liedje over de sauna.

"De klok luidt, het is tijd. Alle zorgen zullen verdwijnen. Het is het beste geneesmiddel voor lichaam en ziel: vier met hout bedekte muren", was de vertaalde tekst van Bara Bada Bastu. Met een vrolijk accordeonmelodietje en een stampende beat wist het trio KAJ het publiek toch niet te overtuigen.

Espresso Macchiato

Een van de opvallendste nummers dit jaar kwam van Estland. Tommy Cash leukte de finale op met wat humor, een absurd dansje en het aanstekelijke Espresso Macchiato.

Tijdens het optreden leek het er even nog op dat er wat fout ging op het podium, maar dat bleek gewoon bij de show te horen. Want zoals de echte kenner weet: op het Songfestival is weinig ruimte voor spontaniteit.

De publiekslieveling kreeg 258 punten van het publiek en wist in totaal 356 punten in de wacht te slepen.

Verder opvallend: voor het tweede jaar op rij kreeg Groot-Brittannië geen enkel punt van de televoters. Het trio Remember Monday leek onaangedaan en zwaaide vrolijk, terwijl het publiek hen toejuichte. Ook Zwitserland kreeg geen enkel punt van het publiek, terwijl het vorig jaar nog als eerste eindigde.

En wil je alles rondom de finale nog eens op het gemak teruglezen? Hier vind je het Songfestival-liveblog.

Bij een lawine in Zwitserland zijn twee bergsporters omgekomen. Vijf anderen raakten gewond en zijn met helikopters naar een ziekenhuis overgevlogen.

De politie in het kanton Bern kreeg om 13.45 uur een melding dat aan de westkant van de Eiger-berg in de plaats Lauterbrunnen een lawine naar beneden was gekomen. Twee groepen skiërs werden meegesleurd.

Reddingswerkers wisten alle skiërs te traceren. De overleden personen zijn mannen. Ze zijn nog niet geïdentificeerd. De gewonden zijn vier mannen en een vrouw. De politie zegt niets over hun identiteit.

In het zuidwesten van Finland zijn twee uit Estland afkomstige helikopters op elkaar gebotst en neergestort. Ze waren opgestegen in de Estse hoofdstad Tallinn en onderweg naar Kokemäki in het zuidwesten van Finland

Volgens het Estse ministerie van Buitenlandse Zaken zijn de vijf inzittenden van de twee toestellen omgekomen. De Finse politie bevestigt dat er in totaal vijf mensen aan boord waren, maar heeft nog niet gezegd dat ze dood zijn.

De Finse publieke omroep Yle sprak een getuige. Die zag dat de helikopters even na 12.30 uur dicht bij elkaar vlogen. "Plotseling maakte een van de helikopters een snelle beweging en botste op de andere. Meteen daarna was er een verschrikkelijke crash. Een helikopter stortte als een steen naar beneden, de andere kwam in een neergaande spiraal neer. Daarna zag of hoorde ik niets meer. Er was geen rook."

De wrakstukken kwamen ongeveer honderd meter van elkaar terecht. Volgens Estse media waren er onder de passagiers in ieder geval twee zakenmannen en de vrouw van een van hen.

Noodweer in het middenwesten van de VS heeft gisteren aan zeker 23 mensen het leven gekost. In de staat Kentucky kwamen 14 mensen om en dat aantal kan nog oplopen, zei de gouverneur van deze staat.

Negen van de veertien doden in Kentucky zijn slachtoffer van een tornado. Een stel in Laurel County kreeg twee tornadowaarschuwingen op de telefoon binnen. Ze vluchtten met hun hond naar familie in de buurt.

Dronebeelden van de ravage in St. Louis in de staat Missouri, die ook zwaar getroffen is door het noodweer:

"We hoorden en voelden het schudden toen de tornado voorbijkwam", zegt een van de twee. Hun eigen huis liep alleen schade op aan het dak en de ruiten, maar huizen verderop zijn volledig verwoest.

"Het is iets dat je op het nieuws ziet, ergens anders, en dan heb je met die mensen te doen. Als je het zelf meemaakt, is zo onwerkelijk. Je bent echt blij dat je nog leeft."

In Laurel County waren reddingswerkers vanmorgen nog op zoek naar overlevenden. Er is een opvangplek ingericht waar mensen die nu dakloos zijn, worden opgevangen.

In de staat Missouri vielen vielen zeven doden, van wie vijf in St. Louis. De burgemeester van deze stad zegt dat 5000 huizen zijn beschadigd of vernield. "Het is echt verschrikkelijk." Ziekenhuizen in de stad hebben tientallen gewonden behandeld.

In Virginia vielen twee doden. In Wisconsin kwamen in het gebied van de Grote Meren honderdduizenden mensen zonder stroom te zitten.

De nationale weerdienst waarschuwt voor meer onweer, hagel en tornado's, met name in het noorden van Texas.

Boomkwekers en hoveniers maken zich zorgen over het grote aantal meikevers dit voorjaar.

"We draaien zeker 20 procent minder omzet", zegt een boomkweker in Lievelde bij Omroep Gelderland. "De impact van deze kevers en hun larven is de laatste tientallen jaren steeds groter geworden."

Meikevers zijn er, zoals hun naam al doet vermoeden, altijd in deze tijd van het jaar. Door het warme en vooral zonnige voorjaar vlogen dit jaar de eerste kevers zelfs al eind april uit de grond.

"Normaal gebeurt dat pas begin mei", zegt hovenier Jan Bent in Winterswijk. "Maar doordat de winter nagenoeg werd overgeslagen en maart al ongewoon warm was, kwamen ze vroeg uit de grond."

Engerlingen

De problemen ontstaan voordat de kevers uit de grond komen. De schade begint ondergronds en blijft daardoor vaak onopgemerkt, legt Bent uit.

De larven van de meikever, engerlingen genoemd, leven jarenlang in de bodem voordat ze zichtbaar worden. "Sommige blijven wel vijf jaar onder de grond", aldus Bent. "Het eerste jaar vreten ze alleen nog van humus. Maar daarna beginnen ze aan het echte werk: wortels van gras, planten en bomen. Ze schillen als het ware de bast van de boomwortels af. Dan is het snel gedaan met die boom."

Bij de boomkwekerij in Lievelde zijn de gevolgen groot: bomen groeien trager of gaan dood, gevoelige boomsoorten zoals eiken slaan moeilijker aan.

Het gevolg is dat bomen duurder worden voor de consument. "Elke boom die het niet haalt, moet je meerekenen in je verkoopprijs", stelt de boomkweker.

Kevervallen

Hovenier Bent doet alles om de beestjes te bestrijden. Onlangs zette hij samen met buurtbewoners kevervallen uit: "Bakken water met zeep. Iedere ochtend schudden we aan de bomen, zodat de kevers eruit vallen", vertelt Bent. In korte tijd had hij 14.000 dode meikevers verzameld.

Ook de boomkwekerij in Lievelde zet kevervallen in. "We hangen bollampjes op met water en zeep eronder. Het licht trekt de kevers aan, waarna ze in het sop vallen. Dat helpt wel, maar is arbeidsintensief", aldus de boomkweker.

Chemische bestrijdingsmiddelen zijn voor het grootste deel verboden. "Bovendien doden ze niet alleen de meikevers, maar ook nuttige insecten zoals het lieveheersbeestje. En die hebben we juist nodig tegen luizen", zegt hovenier Bent.

Koel en bewolkt

Kwekers gebruiken steeds vaker aaltjes als alternatief. Ze brengen de microscopisch kleine beestjes met water aan op de bodem. De aaltjes zoeken larven op en dringen die binnen. "De grond moet dan wel vochtig zijn, en het moet koel en bewolkt zijn, want aaltjes kunnen niet tegen zonlicht", legt Bent uit, terwijl de zon fel brandt. "Het is precies werk, maar effectief als je het goed doet."

Toch lijkt het een plaag waarmee de hoveniers, boomkwekers en eigenlijk iedereen met een tuin mee moet leven. "Mensen hebben wel eens gevraagd om hun tuin af te graven", zei hovenier Sander Wentink al in 2022. "Op de korte termijn lost dat het probleem misschien op, maar de larven komen van de buren gewoon weer terug."

De brand in de opslag van hennepvezelfabriek Hempflax in Oude Pekela is na vijf dagen geblust. Omwonenden kunnen terug naar huis.

"We richten ons nu op herstel, zodat we zo snel mogelijk weer vooruit kunnen kijken," zegt burgemeester Jaap Kuin bij RTV Noord.

De brand brak maandagavond uit. Volgens de directeur lagen zo'n 10.000 balen hennepstro opgeslagen in de loods. Bewoners van een naastgelegen woonblok moesten hun woning verlaten vanwege de grote rookontwikkeling. Zij werden opgevangen in het gemeentehuis.

Toen de brandweer de brand beheersbaar genoeg vond, konden de omwonden dinsdagavond terug naar huis. Scholen die dinsdag dicht bleven, gingen woensdag weer open.

Rook- en stankoverlast

Gisterochtend werd een aantal omwonenden opnieuw geëvacueerd. Volgens de gemeente moest er geblust worden met zwaarder materieel en schuim. Dat zou kunnen leiden tot extra rook- en stankoverlast.

Toch is de brand niet geblust met schuim: vanwege de hoge temperatuur in het pand koos de brandweer ervoor om het ingestorte pand volledig te blussen met water. Vanochtend zijn de laatste vlammen gedoofd.

Asbesthoudend

Na het weekeinde bekijken de gemeente en het bedrijf hoe het terrein veilig kan worden opgeruimd en hoe het afval verantwoord kan worden afgevoerd. "Er is asbesthoudend materiaal aangetroffen", aldus de gemeente.

De oorzaak van de brand is onbekend. Hennepvezels worden gebruikt in textiel, vooral in kleding, beddengoed, schoenen en huishoudelijke artikelen, zoals gordijnen.