NOS Nieuws - Algemeen

Het Hooggerechtshof in de Amerikaanse staat Illinois heeft de veroordeling van acteur Jussie Smollett teruggedraaid. Hij werd twee jaar geleden veroordeeld voor het doen van een nepaangifte van een in scène gezette racistische en homofobe aanval. Volgens het hof had de acteur niet voor een tweede keer aangeklaagd mogen worden en vervalt daarom de uitspraak.

Smollett, die een donkere huidskleur heeft en homo is, meldde zich in 2019 bij de politie omdat twee mannen hem hadden aangevallen in zijn wijk in Chicago. Ze hadden racistische en homofobe opmerkingen tegen hem gemaakt, een strop om zijn nek gedaan en tegen hem geschreeuwd dat hij in "MAGA-land" was, een verwijzing naar Trumps campagneslogan Make America Great Again.

Later kwam naar voren dat de aanval in scène was gezet. De twee mannen die Smollett aanvielen, bekenden dat ze van de acteur geld hadden gekregen om hem aan te vallen. Smollett zou hun 3500 dollar hebben betaald.

Smollett is altijd blijven ontkennen dat de aanval in scène is gezet. Zijn advocaten zeiden eerder dat de acteur het slachtoffer is van een racistisch en gepolitiseerd rechtssysteem.

Nieuwe aanklachten

De oorspronkelijke zaak tegen de acteur werd in 2019 door de aanklagers geseponeerd, in ruil voor het betalen van 10.000 dollar. Hij hoefde daarbij geen schuld te bekennen.

De beslissing leidde tot veel kritiek van de toenmalige burgemeester Emanuel van Chicago en de politiechef van de stad. Ze benoemden een speciaal aanklager die in het jaar erop nieuwe aanklachten tegen Smollett indiende. Twee jaar later werd de acteur veroordeeld voor vijf aanklachten van wanordelijk gedrag.

Hij kreeg 150 dagen cel opgelegd en een geldboete van 120.000 dollar. Smollett zat uiteindelijk zes van de 150 dagen uit, omdat hij werd vrijgelaten in afwachting van zijn hoger beroep.

Precedent

Het Hooggerechtshof oordeelt nu dat Smollett überhaupt niet voor een tweede keer aangeklaagd had mogen worden, nadat de aanklagers eerder al een deal met hem waren overeengekomen.

De speciaal aanklager was het niet eens met de beslissing. "Vergis je niet, de uitspraak van vandaag heeft niets te maken met de onschuld van meneer Smollett", zei hij. Volgens de speciaal aanklager vond het Hooggerechtshof geen enkele fout in "het overweldigende bewijs" dat Smollett zijn aanval zelf in scène had gezet.

De officier van justitie die de deal met de acteur in 2019 sloot, staat nog steeds achter haar manier van handelen, hoewel de deal volgens haar "impopulair, maar correct" is. Kim Foxx bekritiseert de manier waarop er opnieuw aanklachten tegen Smollett waren ingediend.

"De stap naar de rechtbank om iemand opnieuw te vervolgen omdat je de uitkomst van de vorige zaak niet leuk vond, zou een vreselijk precedent hebben geschapen waarin iedereen het werk van een openbaar aanklager had kunnen ondermijnen", zegt Foxx.

Er is veel onduidelijkheid over de sterfgevallen onder toeristen in Laos. Er zijn inmiddels vijf mensen om het leven gekomen na het drinken van met methanol vergiftigde alcohol. Tot nu toe zijn er twee Denen, een Amerikaan, een Australiër en een Brit overleden na het drinken van de alcohol.

De Laotiaanse autoriteiten zeggen de situatie te onderzoeken, maar willen verder maar weinig loslaten over de zaak. Dat er maar weinig informatie over naar buiten wordt gebracht heeft verschillende oorzaken, zoals het gebrek aan persvrijheid en een weinig transparante overheid.

Het land in Zuidoost-Azië trekt jaarlijks miljoenen toeristen, waaronder veel backpackers. Het dorp Vang Vieng, waar de toeristen ziek zijn geworden, is erg populair onder backpackers. 'Tubing' wordt aan veel toeristen geadviseerd, waar mensen in een zwemband op de rivier drijven en alcohol drinken.

Ook is het dorp onderdeel van de 'Banana Pancake trail', een bekende backpackroute die langs Thailand, Vietnam, Laos en Cambodja gaat. Ondanks de economische groei en populariteit is Laos ook een van de armste landen in Azië.

Laos wordt geregeerd door de Laotiaanse Volksrevolutionaire Partij, de enige legale politieke partij in het land. Verkiezingen worden er wel gehouden, maar kiezers kunnen alleen stemmen op goedgekeurde kandidaten. De partij heeft invloed op vrijwel alles in het land, zo is de overheid eigenaar van het grootste gedeelte van mediakanalen, inclusief kranten en de nationale televisie- en radiokanalen.

'Informationeel zwart gat'

Volgens de grondwet van het land is er een recht op vrijheid van meningsuiting, maar media worden verboden om te publiceren over onderwerpen die 'nationale belangen' en de 'traditionele cultuur' schaden. Journalisten die de regels breken, kunnen veroordeeld worden tot een gevangenisstraf.

Daarnaast zijn internetproviders verplicht om allerlei gegevens van internetgebruikers, zoals de zoekgeschiedenis en gebruikersnamen, door te geven aan de overheid. Reporters without Borders noemt het land ook wel een informationeel zwart gat.

De strakke grip op media zorgt ervoor dat er maar weinig informatie naar buiten komt over het land. Ook nu er meerdere toeristen zijn overleden in het land. De informatie die wel naar buiten komt, is dat de toeristen vermoedelijk zijn overleden door een methanolvergiftiging.

Het is niet de eerste keer dat mensen overlijden na het drinken van alcohol met methanol, afgelopen zomer overleden er in India zeker 36 mensen. Ze hadden illegaal gestookte alcohol op.

Giftige stof

Ook in Laos wordt er alcohol illegaal gestookt en om geld te besparen wordt methanol soms gebruikt om het sterker te maken, maar het is een erg giftige vorm van alcohol en wordt onder meer gebruikt als bestrijdingsmiddel, oplosmiddel of als brandstof. Mensen kunnen al overlijden bij een kleine hoeveelheid.

"In je lichaam wordt het afgebroken als formaldehyde en mierenzuur. Die stoffen bouwen zich op en dan word je misselijk, je gaat braken, je kunt comateus worden en zelfs overlijden", zegt Tom Bart, preventiedeskundige bij verslavingszorginstelling Jellinek. Bart adviseert backpackers daarom alleen veilige alcohol te kopen. "Wees voorzichtig met lokaal gebrouwen drank, probeer je te houden aan de reguliere koop."

Ook het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken vraagt backpackers om uit te kijken. Gisteren heeft het ministerie een waarschuwing geplaatst bij het reisadvies van Vang Vieng. "Houd uw eten of drinken altijd in de gaten. Ook op andere plekken in Laos."

Voorzichtiger

De sfeer onder de toeristen is volgens de 26-jarige Rutger niet veel veranderd. "Alles wat op toeristen gericht is, gaat gewoon nog door. Backpackers hebben er wel over gehoord en er wordt over gepraat. Iedereen is wat voorzichtiger." Hij ziet dat de meeste andere toeristen alleen nog maar drank uit flesjes en blikjes halen.

Meerdere toeristen liggen nog in het ziekenhuis vanwege de vermoedelijke vergiftiging Ook een 24-jarige Nederlandse vrouw lag in het ziekenhuis, zij liet de NOS weten inmiddels ontslagen te zijn en zich goed te voelen.

Het defensie- en elektronicaconcern Thales wordt verdacht van omkoping en corruptie. Het Franse bedrijf wordt onderzocht door Franse en Britse autoriteiten. Dit maakte het Britse Serious Fraud Office (SFO) vandaag bekend. Dat doet onderzoek naar complexe fraudezaken.

Thales is een van de grootste defensiebedrijven in Nederland en heeft onder andere vestigingen in Hengelo, Eindhoven en Delft. Hier werken ruim 2000 werknemers.

Waarvan het bedrijf precies verdacht wordt, maakte het SFO niet bekend. Eerder dit jaar doorzocht de politie meerdere vestigingen van Thales, onder andere in Nederland. Franse media maakten toen bekend dat het lopende onderzoek zou gaan over mogelijke corruptie bij leveringen van militair materieel aan Brazilië, maar persbureau Reuters hoorde van een bron dat het zou gaan over een wapencontract in Azië.

OV-chipkaart

Thales maakt onder andere radarsystemen, software en sensoren die worden gebruikt in grote militaire operaties. Het bedrijf levert ook militaire goederen aan Oekraïne. In Nederland staat een ander product van Thales op elk station: de scanapparaten voor de OV-chipkaart.

Een woordvoerder van Thales zegt dat het bedrijf voldoet aan alle nationale en internationale regelgeving en meewerkt aan het onderzoek. Het concern wil verder geen commentaar geven zolang het onderzoek loopt.

Nick Ephgrace, directeur van SFO, noemt samenwerken met de Franse autoriteiten een "cruciale factor in het gevecht tegen internationale corruptie".

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft vier jaar cel en tbs met dwangverpleging geëist tegen een 43-jarige man wegens seks met een 12-jarig meisje, ontucht en grooming. De man deed zich via de app Snapchat voor als een 15-jarige jongen met kanker om in contact te komen met het slachtoffer.

Het misbruik speelde zich afgelopen januari en februari af. Het meisje had veel contact met de verdachte, die zichzelf Mats Bos noemde. De man maakte volgens het OM het slachtoffer wijs dat hij geen foto's kon sturen omdat hij door de ziekte kaal was geworden. Uiteindelijk vertelde hij wel zijn echte leeftijd. Maar pas nadat het meisje achterdochtig werd toen de verdachte zei dat hij naar haar toe kon komen met de auto.

Het tweetal heeft elkaar uiteindelijk twee keer ontmoet. Bij die afspraken hebben volgens het OM ook seksuele handelingen plaatsgevonden.

"Een meisje dat voor de eerste keer echt verliefd is, houdt hij voor de gek. De verdachte heeft op zeer grove wijze inbreuk gemaakt op haar lichamelijke, maar zeker ook op haar geestelijke integriteit", zei de officier van justitie in de rechtbank in Zutphen.

Gesprekken op WhatsApp

Bij de politie bekende de verdachte dat hij zijn slachtoffer via Snapchat had benaderd en dat hij haar had gekust en aangeraakt. Hij ontkende bij haar te zijn binnengedrongen. Ook zei hij dat hij geen seksuele intentie had met het meisje. Volgens het OM is er echter genoeg bewijs om dat tegen te spreken.

Zo heeft de man daarover gesprekken gehad met een vrouw op WhatsApp en is er sperma van de man gevonden. Ook het slachtoffer sprak met haar vriendinnen op de app over onder meer de seksuele intenties van de man. Verdere details heeft het OM niet bekendgemaakt.

370 meisjes en vrouwen benaderd

Uit onderzoek van justitie zou blijken dat de man in maart 370 verschillende meisjes en vrouwen had benaderd. Daarbij ging zijn voorkeur vooral uit naar meisjes tussen de 12 en 14 jaar. De verdachte is al eerder veroordeeld voor seksueel misbruik van kinderen en bezit van kinderporno. Uit onderzoek blijkt dat hij persoonlijkheidsstoornissen heeft en verminderd toerekeningsvatbaar is.

Een voorgenomen reis van minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken naar Israël gaat niet door. Een woordvoerder van de minister zegt dat in "onderling overleg" is besloten dat hij niet gaat, vanuit Israël wordt gezegd dat de uitnodiging is ingetrokken.

Israël is boos over het arrestatiebevel dat het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag vandaag heeft uitgevaardigd tegen de Israëlische premier Netanyahu en oud-minister Gallant van Defensie. Netanyahu's kantoor sprak over "absurde en valse beschuldigingen" van het ICC die "met afschuw" worden verworpen.

Minister Veldkamp kreeg in de middag in de Tweede Kamer vragen over hoe Nederland zal reageren als Netanyahu naar Nederland komt. Hij zei toen dat de Israëlische premier dan "in principe" zal worden gearresteerd. Ook gaf hij aan dat alle "niet-essentiële" contacten met Netanyahu en Gallant worden geschrapt.

Geheim

Veldkamp zou "binnenkort" naar Israël gaan, maar het ministerie wilde niets zeggen over een datum. Dat werd in het Kamerdebat over de begroting van Buitenlandse Zaken opeens wel duidelijk toen GroenLinks-PvdA-Kamerlid Piri over de datum van 25 november begon, aanstaande maandag dus. Dit tot irritatie van Veldkamp, die de datum van zijn reis liever geheim wilde houden.

Aan het begin van de avond meldden Israëlische media dat Veldkamp niet langer welkom was. De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Saar had de uitnodiging ingetrokken na de uitspraken van Veldkamp over een mogelijke arrestatie van Netanyahu.

Kort daarop liet Veldkamp zelf ook weten dat hij niet zou gaan. Volgens een woordvoerder is in gezamenlijk overleg tussen Nederland en Israël besloten dat de reis zou worden geschrapt. Daarbij werd verwezen naar "de huidige omstandigheden", zonder duidelijk te maken wat daar precies mee wordt bedoeld. Meer informatie wilde het ministerie niet geven.

Ook PVV-leider Wilders wil volgende maand naar Israël reizen, onder meer voor een bezoek aan de illegale Israëlische nederzettingen in de Palestijnse gebieden.

Dit zegt de Israëlische premier over het arrestatiebevel:

Een gezin uit Emmen dat dreigt uitgezet te worden naar Oezbekistan, heeft onderdak gekregen bij een kerk in Kampen. De Protestantse Wijkgemeente Open Hof heeft het gezin zogenoemd kerkasiel aangeboden. Dat is een mogelijkheid van de kerk om vluchtelingen op te vangen.

Het gezin uit Emmen vluchtte tien jaar geleden van Oezbekistan naar Nederland, omdat ze zich in het land niet meer veilig voelden. Ze kwamen terecht in het asielzoekerscentrum in Emmen, waar ze de afgelopen acht jaar verbleven. Het gezin probeerde een verblijfsstatus te krijgen, maar tevergeefs: de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) bepaalde dat ze worden uitgezet omdat Oezbekistan volgens het kabinet veilig genoeg is.

De daadwerkelijke uitzetting werd eerst nog uitgesteld. De advocaat van het gezin had bezwaar gemaakt en een nieuwe asielaanvraag ingediend. De IND wees de aanvraag af, maar de rechter bepaalde dat de familie tijdens de bezwaarprocedure in Nederland mocht blijven.

Ook deze procedure werd op 25 oktober afgewezen door de rechtbank. Daarna diende de advocaat opnieuw een asielaanvraag in. Een beslissing op die aanvraag kan plots komen, waardoor het gezin nog elk moment uitgezet kan worden.

Kritisch op procedure

Onder meer kinderrechtenorganisatie Defence for Children is kritisch op de procedure van de IND, omdat er te weinig naar het belang van de vier kinderen (2, 10, 13 en 20 jaar oud) zou zijn gekeken. Zij zijn hier opgegroeid en hebben geen binding met Oezbekistan.

"Het geeft je stress, je weet niet wat er gaat gebeuren. Straks hebben we negen jaar gewacht voor niks", zei Ariana, een van de kinderen van het gezin vorig jaar tegen het Jeugdjournaal over het uitblijven van een beslissing of ze in Nederland mochten blijven.

Omdat ze alsnog dreigen uitgezet te worden, heeft het gezin nu aangeklopt bij de kerk in Kampen. "Wij zijn allemaal geschapen naar Gods beeld. Dat geldt ook voor de vreemdeling en de vluchteling", zegt Bert Endedijk, voorzitter van de kerkenraad. "Toen dit gezin op onze deur klopte, hebben wij daarom als kerkenraad unaniem besloten kerkasiel te verlenen."

'Gezin bemoedigen'

Kerkasiel geeft een kerk het recht om vluchtelingen op te vangen tijdens een lopende dienst. Omdat door een wet de overheid geen kerkdienst in een kerkgebouw mag onderbreken, wordt het asiel gebruikt om een uitzetting te voorkomen.

"Wij doen wat wij altijd doen: een kerkdienst, maar dan doorlopend zoals ook de behoefte om gedragen te worden doorlopend is. Wij willen het gezin bemoedigen, laten merken dat we er zijn als kerk, dat er een God is die geen mens laat vallen", zegt Kasper Jager van Open Hof.

De kerk hoopt dat er snel een gesprek komt met de overheid over de situatie waar het gezin nu in verkeert. Ze willen een pardonregeling voor de familie en ook voor gezinnen die met hetzelfde probleem te maken hebben.

"Als kerk willen wij niet gesteld worden voor het dilemma om te kiezen tussen het beschermen van het recht van kinderen en respect voor de overheid. Wij hopen dan ook op een spoedige dialoog met de verantwoordelijke politici."

Bij een demonstratie tegen de defensiebeurs in Rotterdam zijn dertien mensen aangehouden, meldt de politie.

Bij de jaarlijkse NEDS-defensiebeurs in Ahoy waren vandaag ruim honderd bedrijven uit de defensie- en wapenindustrie en internationale delegaties aanwezig, waaronder Israëlische wapenleveranciers.

Bij het evenementencomplex werd de hele dag gedemonstreerd tegen de beurs. Diverse organisaties, waaronder protestgroep Extinction Rebellion en pro-Palestijnse demonstranten, hadden aangekondigd te protesteren. Volgens een verslaggever van Rijnmond waren er zeker honderd betogers.

Demonstraties en bekladdingen

Gedurende de dag waren er opstootjes tussen demonstranten en de politie. Ook hadden betogers het gebouw van Ahoy beklad met rode verf en blokkeerden actievoerders enkele wegen rondom Ahoy.

Zeven demonstranten zijn aangehouden voor vernieling, vijf mensen zijn aangehouden omdat ze niet op de aangewezen plek demonstreerden. Ook is er iemand opgepakt voor het beledigen van een agent.

Rond 17.00 uur liep de beurs ten einde. Naar bezoekers die het complex verlieten werden door demonstranten kreten als "moordenaars" en "bloed aan je handen" geroepen. Inmiddels zijn ook alle demonstranten vertrokken.

Bekijk hier beelden van de demonstratie:

De Israëlische premier Netanyahu komt met het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC) in hetzelfde rijtje te staan als de Russische president Poetin en de Sudanese oud-president Bashir. Het is voor het eerst dat het Strafhof een democratisch gekozen leider vervolgt voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

Hoewel de kans klein is dat Netanyahu berecht zal worden voor zijn rol in de Gaza-oorlog, heeft de premier nu veel minder bewegingsvrijheid. Door het bevel zijn landen die het statuut van Rome hebben ondertekend, de basis van het ICC, verplicht om de premier te arresteren als hij op hun grondgebied zou komen. Het gaat om 124 landen, waaronder alle landen van de Europese Unie.

Met het bevel loopt Israël internationaal aanzienlijke reputatieschade op, zegt Erwin van Veen, conflictonderzoeker en Midden-Oostendeskundige aan Instituut Clingendael. "Israël laat zich erop voorstaan bij de westerse wereld te horen, die in grote mate het ICC erkent, dus dit zal hard binnenkomen." In Israël worden de bevelen afgedaan als "absurde en valse beschuldigingen".

Blokkeren van hulp

Het arrestatiebevel komt niet onverwacht. In mei diende hoofdaanklager Karim Khan een verzoek in om arrestatiebevelen uit te geven voor Netanyahu, Gallant en drie leiders van Hamas. In de tussentijd diende Israël een bezwaar in om een bevel van tafel te krijgen, maar zonder resultaat. Na maanden van onderzoek kwam het hof tot dit besluit.

Het tegenhouden van humanitaire hulp staat centraal, blijkt uit het bevel. Het hof ziet genoeg reden om Netanyahu en Gallant, die tot voor kort minister van Defensie was, daarvoor te vervolgen. De leiders zouden Palestijnse burgers bewust essentiële levensbehoeftes hebben onthouden. Het gebrek aan water, voedsel en medicijnen heeft geleid tot "de dood van burgers, onder wie kinderen, door ondervoeding en uitdroging".

Door de grote voedseltekorten staan Palestijnen in Gaza uren in de rij voor een maaltijd:

Al meer dan een jaar is de Gazastrook belegerd, de elektriciteit is afgesloten en er komt maar weinig brandstof binnen, wat "ernstige impact" heeft gehad op medische hulp in ziekenhuizen. Het hof denkt dat daar geen militaire rechtvaardiging voor is. Door hulporganisaties en de VN werd Israël eerder al beschuldigd van het inzetten van honger als oorlogswapen. Israël heeft dit altijd ontkend.

Met het bevel stapelen de beschuldigingen zich steeds verder op, ziet Van Veen. Volgens hem is het evident dat Israël het internationaal recht schendt. "Dat is goed gedocumenteerd in Gaza, maar het is een grote stap van het ICC om daadwerkelijk een bevel uit te vaardigen". De onderzoeker noemt onder meer disproportioneel geweld, verwoesting van infrastructuur en grootschalige zuivering in het noorden.

De vele bombardementen op Gaza worden niet genoemd door het hof. "Een aanzienlijk deel van de bombardementen zullen oorlogsmisdaden zijn, maar Israël kan zich nog verschuilen achter een militair doel", zegt Göran Sluiter, hoogleraar internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. "Dat kan niet bij het onthouden van hulp aan de burgerbevolking, daar is geen excuus voor."

Zeker tientallen kinderen zijn omgekomen door ondervoeding, zoals in het Kamal Adwan-ziekenhuis:

Naast Netanyahu moeten volgens het hof ook oud-defensieminister Gallant en Hamas-leider al-Masri, die bekendstaat als Deif, vervolgd worden. Hamas-leiders Haniyeh en Sinwar zijn inmiddels door Israël gedood. Deif zou ook gedood zijn, maar het hof kan dit niet zelf bevestigen. Hij wordt verantwoordelijk gehouden voor onder meer moord, uitroeiing en verkrachting door Hamas op 7 oktober vorig jaar.

Westerse steun

Met de arrestatiebevelen kan Israël internationaal verder geïsoleerd komen te staan, maar het is de vraag of westerse bondgenoten in hun beleid een koerswijziging zullen inzetten. De Verenigde Staten, die het ICC niet erkennen, keurt de bevelen tegen Netanyahu en Gallant af. Tijdens de eerste termijn van Trump werden sancties ingesteld tegen het hof, er is kans dat dat nu opnieuw gebeurt.

Buitenlandminister Veldkamp zegt het besluit van het ICC "in principe" uit te voeren als Netanyahu naar Nederland zou reizen. Maar het brengt Nederland wel in een lastige situatie als gastland van het Strafhof, zegt Sluiter. "Nederland zal Israël waarschijnlijk willen blijven steunen, ook al zijn er steeds meer bewijzen en oordelen die de misdaden van Israël aantonen."

Genocidezaak

De arrestatiebevelen staan los van de aanklacht van Zuid-Afrika dat Israël genocide pleegt in Gaza. Die rechtszaak loopt bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag, dat zich buigt over geschillen tussen staten. In een tussenvonnis oordeelde dat hof dat Israël er alles aan moet doen om genocide te voorkomen, een definitieve uitspraak zal nog jaren op zich laten wachten.

Staatssecretaris Ingrid Coenradie heeft in de Tweede Kamer op een zeer persoonlijke manier aandacht gevraagd voor het leed van vrouwen die aangerand zijn. Ze heeft verteld over haar twee aanrandingen, als 13-jarige meisje en later op haar 18de door twee mannen. De traumatische gebeurtenissen hebben de staatssecretaris gevormd en waren voor haar een reden om de politiek in te gaan.

Als jong meisje schaamde Coenradie zich en durfde geen aangifte te doen, uit angst en schaamte. De tweede keer heeft ze wel aangifte gedaan, maar tot een veroordeling kwam het niet. Het bewijs was lastig en geen van de omstanders wilde getuigen. "Het was gebeurd en de wereld draaide door", vertelde de PVV-politica aan de Kamerleden voor ze begon aan de begroting van Justitie en Veiligheid.

Verhalen

Coenradie heeft eerder in de media verteld over de aanrandingen, toen ze in 2023 fractievoorzitter werd voor Leefbaar Rotterdam. Ze heeft getwijfeld om in de plenaire zaal van de Tweede Kamer haar ervaringen te delen. Maar ze vindt dat de Tweede Kamer "de plek" is. Het is een plek waar het vaak gaat over abstracte onderwerpen, waar "de straat en het persoonlijke ver weg is. "Ik vertel dit toch omdat er duizenden verhalen zoals de mijne zijn. En die verhalen moeten verteld worden, ook hier."

Kijk hier hoe Coenradie haar persoonlijk verhaal vertelt:

Kamerleden prezen de dapperheid van de staatssecretaris. Coenradie zei ook dat ze zich extra hard wil inzetten om de situatie te verbeteren voor "miljoenen vrouwen die zich onveilig voelen op straat, thuis of op het werk". Ze vindt dat de overheid en andere instanties "als een blok" achter slachtoffers moeten staan.

Finland is als eerste land begonnen met het onteigenen van vastgoed dat toebehoort aan de Russische staat. Volgens internationaal recht mag Russisch vastgoed in beslag genomen worden, waarbij de opbrengst ten goede kan komen aan Oekraïne. De snelheid waarmee de Finnen te werk gaan, tekent de rap verslechterde relatie tussen de buurlanden.

Overal in Finland worden eigendommen van de Russische staat op de onteigeningslijst gezet, waaronder een Russisch Centrum voor Wetenschap en Cultuur, een appartement van een vertrokken Russische consul en een voormalig Russisch pension.

In de West-Finse plaats Turku laat de gemeentewoordvoerder Internationale Zaken, Mika Akkanen, het Jugendstil-gebouw in het centrum zien waar de voormalig Russische consul woonde. Het appartement is nog steeds van de consul, maar staat op de Finse onteigeningslijst. "We weten dat de consul nog wel vaste lasten betaalt", zegt Akkanen. "Maar je kunt je afvragen hoelang hij daar nog mee doorgaat."

Kinderdagverblijf op plek consulaat

Akkanen is resoluut: "Rusland moet betalen voor de schade die het aanricht". De volgende stop van zijn rondleiding is een groot bruin flatgebouw in Sovjet-stijl dat voorheen in z'n geheel door het Russische consulaat werd gebruikt.

In de jaren 60 gaf Finland het gebouw in bruikleen aan Rusland, maar het bleef Fins. Maar nadat Finse consulaten in Rusland werden gesloten, reageerde Finland met het sluiten van het consulaat in Turku. Nu wordt het gebouw nog gebruikt door hulporganisaties. Maar het plan is om het met de grond gelijk te maken en er een modern kinderdagverblijf te plaatsen. "De plek is ideaal voor kinderen", zegt Akkanen enthousiast, terwijl hij rondleidt door de grote tuin met tal van klimbomen.

Akkanen kent het gebouw van het Russische consulaat als geen ander. Twintig jaar lang was hij in Turku verantwoordelijk voor relaties met de Russische diplomaten in de stad. Mensen die hij vaak goed leerde kennen. Maar alles veranderde in de vroege ochtend van 24 februari 2022, de ochtend dat Rusland Oekraïne binnenviel.

Ten westen van Turku , in de Oostzee tussen Finland en Zweden, ligt de Finse eilanden-archipel Åland. Daar merken ze de groeiende aandacht voor het eiland als gevolg van de spanningen met Rusland. Ook op Åland is het onteigeningsproces in volle gang.

Even buiten de hoofdstad Mariehamn ligt het voormalig pension Solkulla, ofwel "Zonneschijn". De 86-jarige Ulf Güssner woonde er tot zijn vijfde jaar. Zijn moeder kocht het landgoed om er een pension te openen. Maar na de Tweede Wereldoorlog werd het gezin, moeder en vier kleine kinderen, uit het huis gezet en namen de Russen het pension over. Güssners vader was namelijk Duits en hij werd als krijgsgevangene naar een Siberisch strafkamp gedeporteerd.

Belangrijk moment

Voor Güssner is de inbeslagname een belangrijk moment: "Het is nu bijna echt zover". Güssner laat het vervallen pand voor het eerst aan een buitenstaander zien. "Let wel", zegt-ie, met pretoogjes, "het is nog niet van de Finse staat. Dus we betreden nu Russisch eigendom." Güssner hoort bij de harde kern van een groepje eilandbewoners dat al sinds het allereerste begin van de Russische invasie dagelijks voor het consulaat in Mariehamn demonstreert.

"Toen Rusland Oekraïne binnenviel, wisten we meteen dat het menens was", zegt Nina Viktorsson, die met haar 10-jarige dochter naar de demonstratie is gekomen. "We beseften meteen dat het belangrijk was om ons zo snel mogelijk bij de NAVO aan te sluiten."

"Het was het moment van de waarheid", zegt Jussi Lassila van het Finse Instituut van Internationale Zaken. Decennialang was neutraliteit een een groot goed in Finland. Maar met de Russische invasie stond die neutraliteit in één keer op losse schroeven. De Finse regering wil nog een stap verder en werkt aan een wet waarbij Russen geen vastgoed in Finland meer kunnen kopen.

Voor Lassila is het de vraag of dat verstandig is. De grens tussen Finland en Rusland is al een jaar gesloten en in de praktijk kan Rusland weinig aankopen in Finland doen. Maar de tienduizenden Russen in Finland, die vaak een dubbele nationaliteit hebben en anti-Poetin zijn, voelen zich opgejaagd. Akkala: "Zelfs als ze zouden willen, kunnen ze hun Russische nationaliteit niet kwijt."

De Britse Labour-regering heeft sancties opgelegd aan drie buitenlandse miljardairs die miljoenen van hun thuisland zouden hebben weggesluisd naar het Verenigd Koninkrijk. Volgens de regering past de maatregel bij de verkiezingsbelofte om corruptie en "dirty money" aan te pakken.

Het gesanctioneerde trio uit Angola, Oekraïne en Letland kan voorlopig het land niet in. Het deel van hun geld en vermogen dat in de VK ligt is bevroren.

Wie zijn deze drie?

Miljardair Isabel Dos Santos, de dochter van de voormalige president van Angola en de eerste vrouwelijke Afrikaanse miljardair, is een van hen. Zij zou ruim 300 miljoen pond hebben witgewassen. Dos Santos verkreeg het geld door misbruik te maken van haar invloedrijke positie bij Angolese staatsbedrijven, zegt de Britse regering.

Dos Santos heeft vaker met corruptiezaken te maken. In 2022 kondigde Interpol een opsporingsbevel tegen haar aan. Ze ontkent alles en zegt slachtoffer te zijn van een "politieke vendetta".

De Britten hebben ook de Oekraïnse zakenman Dmytro Firtash op de korrel. Hij zou honderden miljoenen ponden uit de Oekraïnse gasindustrie in eigen zak hebben gestoken. Volgens persbureau Reuters werd hij daarvoor al gezocht door Oekraïnse en Amerikaanse autoriteiten. Later verdiende hij zwart geld op de Britse vastgoedmarkt.

Ook Aivars Lembergs heeft sancties opgelegd gekregen. Hij is een van de rijkste mensen uit Letland en zou zich als politicus schuldig hebben gemaakt aan fraude en omkoping in dat land. De opbrengsten daarvan zou hij verbergen bij Britse bedrijven. Lembergs was decennialang burgemeester van de Letse stad Ventspils.

'Gestolen geld'

"Het tij keert. De gouden eeuw van het witwassen is voorbij", zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken David Lammy. Hij maakte eerder duidelijk hard op te willen treden tegen buitenlandse miljardairs en oligarchen die geld verduisteren in het VK. Lammy zegt nu de eerste stap daarvoor te hebben gezet.

Luxe huizen en grote panden in de Britse hoofdstad zijn bij buitenlandse oligarchen een populair middel om geld uit hun thuisland wit te wassen. Door de leegstaande huizen stijgen de huizenprijzen in de stad fors. Volgens Lammy worden op die manier medeburgers "op een egoïstische manier van broodnodig geld voor onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur beroofd."

In een bericht over de sancties op X wijst minister Lammy naar het Londense Brompton Station. Dat is een pand van de Oekraïnse oligarch Firtash dat inmiddels leegstaat.

Ook vrienden, familie en andere betrokkenen bij de corruptie van het nu gesanctioneerde drietal hebben met straffen te maken. Dat zijn in totaal vijf anderen.

In Londen wordt er een tour langs de luxueuze villa's van rijke Russen georganiseerd. Daarover maakte NOS eerder deze video:

Rotterdam gaat werk maken van de bestrijding van zorgfraude, heeft de gemeente aangekondigd. Volgens wethouder zorg, ouderen en jeugdzorg Ronald Buijt misbruiken fraudeurs zorgbudgetten voor eigen gewin en zijn mensen die echt zorg nodig hebben daarvan de dupe.

Buijt heeft een actieplan laten ontwikkelen met daarin verschillende maatregelen die zorgfraude onder de WMO en de Jeugdwet moet tegengaan. "Het gaat om een brede aanpak", zegt hij. "Ik wil gewoon niet accepteren dat Rotterdammers misbruikt worden die kwetsbaar zijn of zorg nodig hebben die ze op dit moment niet krijgen."

De gemeente wil ook inwoners en zorgmedewerkers beter informeren over fraude. Verder moeten er volgens het plan meer steekproeven komen en krijgen medewerkers van het meldpunt voor zorgfraude BOA meer bevoegdheden. "Hierdoor kan er grondiger onderzoek gedaan worden en kan dit ook door het OM worden gebruikt."

Gemeentes zijn in Nederland zelf verantwoordelijk voor de toezicht op zorg die valt onder de WMO en Jeugdwet. Als zorgfraude vervolgens wordt opgespoord, is het terugvorderen van geld niet makkelijk. "Het is een lang en ingewikkeld proces", zegt de wethouder. "Vaak trekt een partij gedurende het proces de stekker eruit en zijn ze met de noorderzon verdwenen. Daarom willen we vooral ook aan de voorkant beter controleren."

Zwarte lijst

Een openbare 'zwarte lijst' moet straks inwoners en andere gemeentes waarschuwen voor fraudeurs. "Dat doen we natuurlijk niet lichtzinnig die lijst, het gaat wel binnen de kaders van de wet", vertelt Buijt. "Want we weten dat fraudeurs vaak in een andere wijk of gemeente gewoon verder gaan."

Vanuit de zorg is er al langere tijd een wens om de administratieve lasten te verminderen, zo maakte minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Fleur Agema het haar missie om die last te verlagen. Volgens Buijt zullen de strengere controles in het plan niet resulteren in meer administratief werk. "Als een bedrijf herhaaldelijk opvalt bij een steekproef, dan pas gaan we documenten opvragen."

"Met deze brede aanpak proberen we alles te doen wat binnen de huidige wet mogelijk is", vertelt de wethouder. Toch valt er in het plan te lezen dat de gemeente wel meer druk op het rijk wil uitoefenen. "We zouden landelijk gezien graag meer gegevens kunnen inzien en uit kunnen wisselen met instanties om fraude tegen te gaan, maar daar zit AVG-wetgeving nu nog in de weg."

Het plan van aanpak wordt eerst nog door de gemeenteraad behandeld.

"Het is een dramaserie, maar reken er maar op dat de ouders alles wat er in de serie gebeurt echt hebben meegemaakt", vertelt gedupeerde Roger Derikx over De Toeslagenaffaire. Vanavond is het eerste deel van de dramaserie van BNNVARA op tv. In drie afleveringen komen de perspectieven van belastingambtenaren, klokkenluiders, onderzoeksjournalisten, maar vooral van de gedupeerden van de toeslagenaffaire voorbij.

De serie beslaat een periode van zeven jaar. In de intro zijn fragmenten uit de Tweede Kamer te zien, waarin politici over elkaar heen buitelen om in de scherpste bewoordingen duidelijk te maken hoe hard de zogenoemde 'Bulgarenfraude' moet worden aangepakt.

Het leidde tot de oprichting van het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) binnen de Belastingdienst, in de serie 'de cowboys' genoemd. Zij kregen de opdracht om miljoenen terug te halen bij de fraudeurs.

Binnen het onderbemande team is weinig ruimte voor de menselijke maat. Meerdere medewerkers uiten hun zorgen, maar daar wordt niets mee gedaan. De gevolgen zijn bekend: duizenden ouders werden onterecht als fraudeurs bestempeld, moesten soms torenhoge boetes betalen en kwamen daardoor diep in de schulden terecht, zo is te zien in de serie.

In werkelijkheid is de toeslagenaffaire ontzettend complex en zijn de stofwolken nog lang niet opgetrokken. In de serie wordt één gezin opgevoerd. Ze krijgen een brief in de bus waarin staat dat ze tienduizenden euro's moeten terugbetalen aan de Belastingdienst. Een ambtenaar - een van die cowboys - komt net bij het gezin in de straat wonen.

Acteurs om tafel met gedupeerden

Om de beleving van de slachtoffers invoelbaar te maken, maakte regisseur Joram Lürsen gebruik van wat hij verhaaltrucjes noemt. "We weten niet of er echt ambtenaren bij gedupeerden in de straat woonden. Om zo'n groot verhaal klein te maken moet je de karakters met elkaar in contact brengen", vertelt Lürsen.

Tijdens het maakproces werd uitvoerig met gedupeerden gesproken, om dicht bij de realiteit te blijven. Ook de acteurs namen deel aan die gesprekken. "Dat was heel indrukwekkend", vindt Lürsen. "Mensen vertelden verhalen over hun kinderen die uit huis waren geplaatst. Er was iemand die heel ziek was geworden van de stress." In de serie gaat het gedupeerde gezin langzaamaan kapot aan de gevolgen.

'Mijn leven is naar de klote'

Dat heeft het gewenste effect, vindt Roger Derikx, die eind 2019 in het nieuws kwam toen hij zich in de Tweede Kamer uitsprak over het onrecht dat hem was aangedaan. "Mijn leven is naar de klote", riep hij vanaf de publieke tribune.

Hij was destijds al veertien jaar lang verwikkeld in een strijd met de Belastingdienst, die 75.000 euro van hem vorderde. Het leidde tot zijn scheiding, hij raakte zijn werk kwijt en zijn auto werd meermaals in beslag genomen.

Na het debat in de Tweede Kamer deed Derikx zijn verhaal:

Derikx schoof zelf niet aan bij die gesprekken met de makers van de serie, maar zijn zaak werd wel gebruikt als bron. In een extra serie die BNNVARA na iedere uitzending op YouTube plaatst, reageert hij - samen met andere gedupeerden - op fragmenten uit de serie.

Wat Derikx aan fragmenten te zien kreeg, omschrijft hij als "heftig". "In de serie krijgt het gezin een brief in de bus waarin staat dat zij tienduizenden euro's moeten terugbetalen. In mijn geval stond er ineens een belastingdeurwaarder voor de deur, die 33.000 euro kwam ophalen. Dan stort je hele wereld in. Die emoties zijn heel goed in beeld gebracht."

Derikx hoopt dan ook vooral dat de serie zal leiden tot begrip voor de gedupeerden. "Veel mensen onderschatten wat de toeslagenaffaire heeft aangericht. Ik hoop dat de serie laat zien dat het ook hun buurman, collega, broer of zus had kunnen zijn."

'Herstelschandaal'

De serie eindigt met beelden van de parlementaire enquête. "Zowel kabinet als het parlement heeft gefaald, uitvoerende diensten hebben onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak is tekortgeschoten", klonk het harde oordeel van de enquêtecommissie Fraudebeleid destijds.

In werkelijkheid eindigde het verhaal van de betrokken ouders daar niet. De hersteloperatie sleept nog altijd voort en veel gedupeerden gaan gebukt onder de gevolgen - zo ook Derikx. Sommige slachtoffers spreken inmiddels van een "herstelschandaal".

Naast begrip hoopt Derikx ook op hernieuwde aandacht voor de hersteloperatie. "Als ik mensen vertel hoe het ervoor staat, zeggen ze: 'Goh, ik dacht dat het allemaal al was opgelost'. Dat terwijl wij er nog middenin zitten. Het is belangrijk dat dit continu in het nieuws blijft."

Hoge pieken, diepe dalen en aardig wat controverse. De geschiedenis van de digitale munt bitcoin is op z'n zachtst gezegd woelig.

Zo waarschuwde de Autoriteit Financiële Markten vorige week nog voor de gevaren van speculatie en witwassen met betrekking tot crypto. Anderen zien in bitcoin een energieslurper met weinig toegevoegde waarde, óf juist een nieuwe hoeksteen van het financiële stelsel.

Maar de negatieve kwalificaties hebben duidelijk geen effect op de koers van 's werelds bekendste cryptomunt. Van nog geen dubbeltje toen er in 2010 voor het eerst in gehandeld werd, steeg de koers naar zo'n 20.000 dollar in 2017. Na een heel diepe terugval in de jaren daarna, is de laatste tijd de weg omhoog ingezet. Vandaag flirt bitcoin met de grens van 100.000 dollar, oftewel 95.000 euro.

'Crypto capital'

Dat de munt de afgelopen weken in waarde stijgt, komt door de verkiezingen in de Verenigde Staten. Aanstaand president Trump was in het verleden kritisch op de bitcoin, maar heeft de cryptomunt de afgelopen maanden omarmd.

Tijdens zijn campagne, op een bitcoincongres, zei Trump dat Amerika "crypto-hoofdstad van de planeet" moest worden. Daarom wil hij regels rond het investeren in crypto versoepelen.

De aankondiging is opvallend. In 2021 noemde Trump in een interview bitcoin nog "oplichterij" en een bedreiging voor de dollar. Nu wil hij het ontslag van Gary Gensler, de baas van de Amerikaanse financiële waakhond, die zeer kritisch is op bitcoin.

Bitcoinreserve

Ook wil Trump dat de overheid een bitcoinreserve gaat aanleggen, vergelijkbaar met een goudreserve. Bij de geboorte van bitcoin is vastgelegd dat er nooit meer dan 21 miljoen bitcoin zullen zijn. Daarvan heeft de Amerikaanse staat nu zo'n 1 procent in handen.

Tot nu toe gaat het alleen nog om bitcoins die in beslag zijn genomen van criminelen, maar er klinken steeds meer geluiden in de Amerikaanse politiek om die voorraad aan te houden en zelfs uit te breiden.

De stijging van de koers was trouwens al eerder dit jaar ingezet. Begin dit jaar keurde Amerika de handel in bitcoin via zogeheten ETF's goed. Dit geeft de mogelijkheid om via gerenommeerde, meer traditionele vermogensbeheerders te investeren in bitcoin.

De Braziliaanse oud-president Bolsonaro was "volledig op de hoogte" van een plan om zijn politieke rivaal Lula da Silva te vermoorden. Dat meldt de Braziliaanse politie in een onderzoeksrapport dat vandaag gepresenteerd is.

De politie zou bij een onderminister uit Bolsonaro's voormalige regering documenten over een moordplan hebben gevonden, uitgeprint in het presidentieel paleis. Bolsonaro zou in het presidentieel paleis zijn geweest toen de documenten werden geprint. Ook uit gesprekken tussen vertrouwelingen van de voormalig president zou blijken dat hij op de hoogte was van het plan om de toen net verkozen president Lula te doden.

President Lula zei vandaag in een reactie dat hij het geluk heeft nog in leven te zijn. "De poging om mij en Alckmin te vergiftigen is mislukt, dus we zijn er nog." CNN Brasilia schrijft dat het de bedoeling zou zijn geweest om naast Lula ook vicepresident Geraldo Alckmin en opperrechter Alexandre de Moraes te doden.

Bestorming

De politie deed uitgebreid onderzoek naar een complot van de oud-president en zijn vertrouwelingen om een staatsgreep te plegen, nadat hij in oktober 2022 de verkiezingen had verloren.

Bolsonaro vocht de uitslag van de verkiezingen aan en zaaide onrust in het land. In januari 2023 ontaardde dat in rellen in de hoofdstad Brasilia en de bestorming van onder meer het parlementsgebouw door aanhangers van de rechts-conservatieve politicus.

Een week eerder was Lula als president beëdigd. Volgens CNN Brasilia staat in het onderzoeksrapport dat het plan was om Lula kort voor zijn officiële aantreden te vermoorden.

'Politieke vervolging'

De hoogste aanklager van het land moet op basis van het onderzoek bepalen of Bolsonaro en andere betrokkenen vervolgd worden, of dat er niet voldoende bewijs is om te vervolgen. De oud-president spreekt tegen dat er een samenzwering was en noemt het onderzoek een politieke vervolging.

Ook de minister van Defensie en de nationaal veiligheidsadviseur onder Bolsonaro, respectievelijk generaal Braga Netto en generaal Augusto Heleno, ontkennen iets fout te hebben gedaan. In totaal verdenkt de politie 37 mensen van betrokkenheid bij de samenzwering en de mogelijke coup.

Afgelopen dinsdag arresteerde de Braziliaanse politie al vijf mensen, onder wie een ander voormalig lid van Bolsonaro's kabinet.

De in opspraak geraakte Matt Gaetz trekt zich terug als ministerskandidaat. Aankomend president Trump wilde hem aanstellen als minister van Justitie, maar er was, ook binnen de Republikeinse partij, weerstand tegen dat voornemen.

Op X zegt Gaetz dat de ophef over zijn nominatie "een afleiding is geworden" voor de overgang naar de nieuwe regering van Trump.

Gaetz is omstreden omdat het OM onderzoek naar hem deed rond beschuldigingen van vrouwenhandel, drugsgebruik en seks met een minderjarige. Dat onderzoek kwam er nadat een vriend van Gaetz in 2021 had toegegeven dat hij vrouwen had betaald voor seks, onder wie een minderjarige. Hij kreeg 11 jaar cel, maar justitie zag geen aanleiding om Gaetz zelf te vervolgen.

Het Huis van Afgevaardigden startte daarna ook een onderzoek naar Gaetz, die Congreslid was voor de staat Florida. De integriteitscommissie wilde de resultaten van dat onderzoek publiceren net toen Trump bekendmaakte Gaetz voor te dragen als minister van Justitie. Gaetz stapte daardoor direct uit het Congres, waarmee formeel een einde kwam aan het onderzoek.

Seks met 17-jarige op feestje

De vraag of de resultaten van het rapport alsnog openbaar gemaakt moesten worden bleef daarna onbeantwoord. De commissie kon het daar tot nu toe niet over eens worden. Ondertussen lekten er al getuigenissen uit. Een advocaat van twee vrouwen zei bijvoorbeeld dat zijn cliënten de onderzoekers hadden verteld dat Gaetz hen vanaf 2017 meerdere keren had betaald voor seks.

Een van hen zei dat ze Gaetz ook seks zag hebben met een 17-jarige op een feestje. Ze dacht daarbij dat Gaetz niet wist dat het meisje minderjarig was, en hun relatie stopte toen hij erachter kwam dat ze 17 was. Toen ze een jaar ouder was werd de relatie weer hervat.

Gaetz heeft de beschuldigingen altijd tegengesproken en beticht zijn politieke tegenstanders van een heksenjacht.

Aankomend president Trump zegt in een reactie op sociale media dat hij de inspanningen van Gaetz om minister te worden zeer waardeert. "Hij deed het erg goed, maar wilde tegelijkertijd geen afleiding zijn voor de nieuwe regering, waarvoor hij veel respect heeft. Matt gaat een prachtige toekomst tegemoet en ik kijk ernaar uit om te zien wat voor geweldige dingen hij allemaal gaat doen!"

Er zijn internationaal twijfels over de bewering van Oekraïne dat Rusland vandaag een intercontinentale raket heeft gebruikt bij een aanval op de stad Dnipro. Onder meer bronnen in de Amerikaanse regering en experts betwisten of het bericht klopt en vermoeden dat de raket een minder groot bereik had.

Vanochtend klonken in de centraal gelegen Oekraïense stad Dnipro meerdere explosies, in een tijdsbestek van enkele uren. Onder meer een machinebouwinstallatie en een revalidatiecentrum voor mensen met een beperking werden geraakt. Volgens de lokale overheid raakten twee mensen gewond.

Oekraïne zei dat Rusland bij de aanval een intercontinentale raket (ICBM) had ingezet. De luchtmacht gaf daar geen concreet bewijs voor, maar president Zelensky zei dat de gebruikte raket "met de snelheid en hoogte" van een ICBM door het luchtruim ging.

"Wat we tot nu toe weten is dat de vluchtkenmerken overeenkomen met die van een ICBM, maar we wachten ook op conclusies van deskundigen om op basis van specifieke feiten te kunnen zeggen wat voor type raket het was", zegt een woordvoerder van het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken.

Geen aanwijzingen

Rusland claimt dat het om een nieuw soort middellangeafstandsraket gaat. President Poetin noemde het nieuwe systeem Oreshnik, dat volgens hem met hypersonische snelheid door het luchtruim beweegt.

Hij noemt de Russische raket het antwoord op de toestemming van westerse bondgenoten aan Oekraïne om hun wapens met een groter bereik in te zetten. "We geloven dat we het recht hebben om onze wapens te gebruiken tegen militaire objecten in landen die toestaan dat hun wapens worden gebruikt tegen onze militaire objecten."

Bronnen binnen regeringen van westerse landen zeggen tegen persbureau Reuters dat ze uit een eerste analyse geen aanwijzingen hebben dat Rusland een intercontinentale raket heeft gebruikt bij de aanval op Dnipro.

Zo zegt een bron binnen de Amerikaanse regering dat de raket die werd afgevuurd wel een ballistische raket was, maar niet intercontinentaal. Het verschil zit in de afstand die de raket kan afleggen: een intercontinentale ballistische raket kan tot meer dan 5500 kilometer ver reiken, bij een ballistische raket is die afstand minder groot. De uit het Grieks afkomstige term ballistisch verwijst naar de baan van de raket.

Ook een expert van het Center for Strategic and International Studies betwijfelt of het een intercontinentale raket was. Mocht het om zo'n raket gaan, zou de VS de lancering hebben gedetecteerd, zegt Mark Cancian tegen de BBC. "Als er een zou worden gelanceerd, zouden de Verenigde Staten in staat van paraatheid zijn gebracht vanwege de angst dat het dan mogelijk een nucleaire aanval kan zijn."

Sinds de Koude Oorlog informeren Rusland en de VS elkaar van tevoren ook over de lancering van een intercontinentale raket, om te voorkomen dat de andere partij zo'n lancering zou kunnen opvatten als een nucleaire aanval.

Het Verenigd Koninkrijk kon ook niet direct bevestigen om wat voor soort raket het ging bij de aanval op Dnipro. Premier Starmer noemde de aanval via zijn woordvoerder "zeer verontrustend", maar voegde daar wel aan toe dat de inlichtingendiensten de aanval nog onderzoeken. "Als het waar is dat er een intercontinentale raket is afgevuurd, is dit duidelijk weer een voorbeeld van ernstig, roekeloos en escalerend gedrag van Rusland en versterkt het alleen maar onze vastberadenheid", zei hij.

Toestemming

De spanningen rond de oorlog in Oekraïne zijn de afgelopen dagen verder opgelopen. Westerse landen hebben Oekraïne toestemming gegeven om wapens in te zetten met een groter bereik, die doelen verder in Rusland kunnen raken. Daarmee nam Oekraïne dinsdag een Russisch munitiedepot onder vuur. Gisteren kwam ook het bericht dat Oekraïne Britse zogenoemde Storm Shadow-raketten heeft ingezet.

De Russische president Poetin noemt de toestemming voor het gebruik van de wapens een escalatie. Westerse landen wijzen echter op de Russische inzet van Noord-Koreaanse militairen in Oekraïne, een stap die zij als escalatie beschouwen.

In het noorden van het land heeft de sneeuw vanavond tot veel problemen in het verkeer geleid. Zo stonden er in en om de stad Groningen flinke files en waren verschillende weggebruikers gestrand.

Op de onlangs geopende zuidelijke ringweg rond de stad Groningen waren verschillende vrachtwagens in het ondergrondse gedeelte gestrand. Volgens Rijkswaterstaat konden ze vanwege gladheid niet meer tegen de helling van het verdiepte gedeelte komen, wat leidde tot lange files.

"De politie is aanwezig op de zuidelijke ringweg om de boel in goede banen te leiden", zei een woordvoerder van Rijkswaterstaat eerder tegen RTV Noord. "Zeker als de vrachtwagens zwaar beladen zijn hebben ze er moeite mee."

Na 21.00 uur liet Rijkswaterstaat weten dat de problemen rondom Groningen "langzamerhand" oplossen. Inmiddels zijn er op de wegen rondom de stad geen files meer.

Rijkswaterstaat: kom niet via de snelweg naar Groningen

Ook op andere wegen leidde de sneeuw tot overlast. Zo kon op veel provinciale wegen en delen van de A7 alleen stapvoets worden gereden, zei de ANWB. Vanwege de gladheid waren meerdere voertuigen van de weg geraakt, zoals een vrachtwagen bij Garsthuizen.

Vanwege drukte werd mensen eerder vandaag geadviseerd om de A28 en A7 richting Groningen voorlopig te mijden.

Ook elders in het land leidde de sneeuw tot problemen in het verkeer. Zo gleed op de A28 in Drenthe een vrachtwagen van de weg. De avondspits volgt op een heel drukke ochtendspits, met vanochtend op het hoogtepunt meer dan 1000 kilometer file.

De sneeuw leidde op verschillende plekken tot files en ongelukken:

In Groningen is er plaatselijk is al een centimeter of 10 gevallen. In verband daarmee had het KNMI voor de provincie code oranje afgekondigd. In eerste instantie gold die tot 23.00 uur vanavond, maar de code blijft nu tot morgenochtend 08.00 uur van kracht omdat er nog altijd veel sneeuw valt en de impact groot is.

"Door de sneeuwbuien is het in de provincie Groningen nog verraderlijk glad. Naar verwachting zal de situatie pas in de ochtend verbeteren", meldt het KNMI. In veel andere provincies geldt tot morgenochtend code geel. Alleen op de Waddeneilanden is geen waarschuwing van kracht.

De sneeuw levert ook mooie plaatjes op in de provincie Groningen:

Vanavond daalt de temperatuur in het binnenland tot iets onder nul en kan het glad worden. In de loop van de nacht kan het opnieuw gaan sneeuwen.

Winterse buien verdwijnen

Morgen is er in het hele land kans op winterse buien. Dat is wel de laatste dag dat we met winterweer te maken hebben. Zaterdag is een overgangsdag en zondag kan het 15 of 16 graden worden.

Met tienduizenden mensen, vaak per vliegtuig, massaal naar een uithoek van de wereld trekken om daar te praten over internationaal klimaatbeleid. Dat het klimaatafspraken en -beleid oplevert, blijkt keer op keer, maar moet het zo massaal? De roep om de almaar uitgedijde klimaattop flink af te slanken klinkt steeds luider. Toch blijven bezoekers ook de waarde benadrukken, zeker als je niet uit een westers land komt.

Ruim 66.000 mensen uit bijna 200 landen registreerden zich voor de klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe. Hierbij gaat het niet alleen om officiële afvaardigingen van landen, maar ook om bijvoorbeeld journalisten, activisten en vertegenwoordigers van belangenorganisaties.

Zo groot als het nu is, is het niet altijd geweest. Op de eerste klimaattop, in 1995 in Berlijn, liepen maar een paar duizend man rond. Pas vanaf de toppen in Kopenhagen (2009) en Parijs (2015) werden dat er tienduizenden, met als absoluut hoogtepunt de top van vorig jaar in Dubai, toen 80.000 mensen bijeenkwamen.

Broedplaats

Nog altijd zijn de onderhandelingen het hart van de top, en die worden steeds ingewikkelder, waardoor landen grotere delegaties sturen. Maar ook om die onderhandelingen heen gebeurt van alles. Dagelijks zijn er tientallen bijeenkomsten en vele demonstraties. Er is ook een hal met paviljoenen waar landen en organisaties zich presenteren en ook weer bijeenkomsten organiseren. Nederland neemt in Benelux-verband deel aan een (sober) paviljoen.

"Het begon met een soort side events en dat heeft zich van lieverlee uitgebreid", vertelt klimaatexpert en voormalig onderhandelaar Leo Meyer, die in 1998 voor het eerst aanwezig was bij een - veel rustigere - klimaattop. "Het heeft als een magneet gewerkt. Het werd steeds meer een ontmoetingsplaats. Een heel goede manier om afspraken te maken en samenwerkingen op te zetten; een broedplaats."

Juist het samenzijn, soms ver van je eigen land, maakt het mogelijk om afspraken te maken. Meyer: "Wat mij is opgevallen is dat er allerlei formele grenzen verdwijnen als je met velen samen bent op een vreemde plek op de aardbol. Je zoekt elkaar op, gaat met elkaar uit eten, krijgt ontzettend veel prikkels binnen. Dan vallen er toch veel taboes weg. Met elkaar in den vreemde, dat werkt gewoon beter dan via Zoom en Teams."

Waar gaan de onderhandelingen bij de klimaattop dit jaar in Azerbeidzjan over?

Toch is de internationale drukte, met al het vliegverkeer - zoals geregeld ook privéjets - van dien, een beetje een gek gezicht. Want hoewel de wereldwijde CO2-uitstoot niet drastisch omhoog zal gaan van al het klimaattopverkeer, ziet het er ongelukkig uit als mensen die professioneel stilstaan bij CO2-uitstoot en de gevolgen daarvan massaal het vliegtuig pakken.

Ook (ervarings)deskundigen hebben er hun bedenkingen bij. Op deze manier werkt de klimaattop niet meer, schreef een groot aantal prominenten uit de klimaatdiplomatie, onder wie oud-VN-secretaris-generaal Ban-ki Moon vorige week in een open brief. Zij pleiten voor kleinere toppen die veel slagvaardiger zijn.

Buitenkans voor arme landen

Peer de Rijk van Milieudefensie snapt de kritiek, maar benadrukt ook de voordelen van een grote top als deze. "Het heeft wel een functie. Het is ook nodig en nuttig om in de kring om de onderhandelingen heen met elkaar te zijn, plannen te maken en druk te zetten op de fossiele lobbyisten die hier rondlopen." Wat volgens hem wel minder kan, is het "circus" eromheen: de bedrijvenpaviljoens en presentaties van technische ontwikkelingen.

Bovendien zijn dit soort toppen voor arme landen een buitenkans, benadrukt De Rijk. "Het is wel een van de weinige VN-processen waartoe ook het mondiale zuiden relatief goed toegang heeft."

Kortom: waar je de rest van het jaar als rijk land vrij gemakkelijk om arme landen in bijvoorbeeld Afrika of Azië heen kan, is dat op de top geen optie. "Voor hen is het wel heel belangrijk om in voldoende mate te kunnen aanhaken en meedoen."

Bij apothekers, artsen, patiënten en het ministerie van Volksgezondheid is grote bezorgdheid ontstaan over medicijntekorten. Want een uitspraak die de Raad van State gisteren deed, zal het veel moeilijker maken om bij medicijntekorten vervangende geneesmiddelen te importeren. De verwachting is dat tienduizenden patiënten binnen enkele weken zonder essentiële medicijnen komen te zitten, zoals salbutamol tegen astma.

Het probleem is volgens de hoogste bestuursrechter een ministeriële uitzondering op de Geneesmiddelenwet die de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) de mogelijkheid gaf om een zogenoemd tekortenbesluit te nemen. Dan mogen apothekers middelen die wel in andere landen voorradig zijn, kopen en importeren.

Tot gisteren nam de IGJ dergelijke tekortenbesluiten zelfstandig, om snel te kunnen anticiperen op verwachte medicijntekorten. Maar dat mag niet volgens de wet, zo oordeelt de rechter. Onder elk tekortenbesluit moet een aanvraag liggen van een arts die daarin beargumenteert dat er voor zijn patiënt geen medicijnen meer voorradig zijn in Nederland.

Het gevolg is dat artsen en apothekers sinds vandaag per patiënt een aanvraag bij de inspectie moeten indienen. Het gaat hierbij om honderdduizenden patiënten.

"Dit wordt een bureaucratische rompslomp waar gewoon geen tijd en capaciteit voor is", zegt een woordvoerder van de Patiëntenfederatie. "Patiënten worden hiermee weer de dupe van een probleem in het systeem dat tot schrijnende situaties kan leiden. Dat vinden wij onbestaanbaar."

Levensbedreigend

Zowel de patiënten als apothekers stellen dat door het wegvallen van deze regeling veel mensen in gezondheidsproblemen zullen komen of zelfs in een levensbedreigende situatie kunnen terechtkomen.

Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker op de intensive care van het Erasmus MC, geeft het voorbeeld van de bloeddrukverlager Nifedipine. Dat is een middel dat al heel oud is, maar door tekorten alleen nog dankzij een tekortenbesluit in Nederland voorhanden is. Het middel kan bijvoorbeeld cruciaal zijn voor patiënten na een hersenoperatie als de bloeddruk heel gecontroleerd moet blijven.

"Dat is altijd spoed", weet Hunfeld. "En als het nu zo is dat we via een artsenverklaring eerst de toestemming moeten hebben van de inspectie, dan is dat in de praktijk niet werkbaar omdat we die tijd gewoon niet hebben. Het kan dagen duren en de patiënt gaat dan gevaar lopen."

Bij de apothekersbrancheorganisatie KNMP is de uitspraak van de Raad van State als een bom ingeslagen. Zeker omdat het medicijnentekort elk jaar sterk toeneemt. "En juist het dit jaar toegenomen aantal besluiten van de IGJ om bij tekorten te mogen importeren was een steun in de rug voor iedereen die kampt met een tekort aan een geneesmiddel", aldus voorzitter Aris Prins. Hij spreekt van "een enorme tegenvaller voor de maatschappij."

De IGJ schrijft in een verklaring dat er niets anders op zit dan de wet te respecteren. En tot die veranderd is, worden geen grootschalige tekortenbesluiten meer gegeven. Volgens een woordvoerder wil de inspectie voorkomen dat patiënten de dupe worden, maar wordt niet concreet welke mogelijkheden de inspectie nog heeft om dat te voorkomen.

De Patiëntenfederatie stelt dat het kabinet en de Tweede Kamer nu aan zet zijn om zo snel mogelijk met een regeling te komen voor het importeren van medicijnen die wel juridisch stand houdt. Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt dat het vinden van een oplossing op dit moment "topprioriteit" heeft.

Onduidelijk is nog hoe snel zo'n oplossing kan worden gevonden. Waarschijnlijk is een wetswijziging nodig, en wetswijzigingen kosten doorgaans tijd. Een oplossing voor het einde van het jaar is daardoor onzeker.