Netanyahu nomineert Trump voor Nobelprijs, maar wie bepaalt wie hem krijgt?
De Israëlische premier Netanyahu heeft president Trump voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. De prijs, in 1895 ingesteld door de Zweed Alfred Nobel, wordt ieder jaar toegekend aan mensen of instellingen die zich op bijzondere wijze hebben onderscheiden met hun inzet voor vrede.
Ook Pakistan vindt dat Trump de vredesprijs verdient, vanwege zijn recente "snelle diplomatieke ingrijpen" om een ernstig gewapend conflict met India te voorkomen.
Netanyahu, die in Washington op bezoek is, verraste Trump met de nominatie.
Of Trump ooit de prijs krijgt, wordt niet bepaald door Netanyahu of Pakistan, maar door het Noorse Nobelcomité voor de Vrede. Dat bestaat uit vijf mensen die door het Noorse parlement worden benoemd. De leden zijn vaak gepensioneerde politici.
Voordat zij ieder jaar begin oktober de winnaar bekendmaken, is daar een heel proces aan voorafgegaan. Bij het Nobelcomité kunnen namen worden ingediend, maar niet iedereen kan iemand voordragen.
Onder de duizenden mensen die namen kunnen inzenden zijn bijvoorbeeld staatshoofden, parlementsleden, ministers, leden van internationale gerechtshoven, hoogleraren, eerdere winnaars en de huidige en voormalige leden van het Noorse Nobelcomité.
Postuum nomineren mag nietJezelf nomineren mag niet. Dat leidt automatisch tot diskwalificatie. Verder moet de genomineerde nog in leven zijn. Maar als een genomineerde overlijdt voor de prijsuitreiking, kan de prijs wel postuum worden uitgereikt.
Dat laatste gebeurde bijvoorbeeld bij de Zweedse VN-chef Dag Hammarskjöld. Hij kreeg de prijs in 1961 uitgereikt nadat hij was omgekomen bij een vliegtuigongeluk tijdens een vredesmissie in Congo.
Paar honderd namenDe nominaties moeten uiterlijk op 31 januari in het jaar van uitreiking binnen zijn in Oslo. Dat betekent dat Netanyahu's voordracht van Trump te laat is voor de toekenning van dit jaar, tenzij de Israëlische premier de brief al meer dan een half jaar geleden heeft ingediend. De leden van het comité zelf kunnen nog tot hun eerste bijeenkomst in februari namen aan de lijst toevoegen.
Op die eerste bijeenkomst wordt de lijst met nominaties doorgenomen. Daar staan vaak wel een paar honderd namen op. Zo zijn er voor de komende Nobelprijs voor de Vrede 338 genomineerden: 244 individuen en 94 organisaties.
Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van vorig jaar, toen er 286 genomineerden waren. Het hoogste aantal genomineerden ooit was in 2016 met 376 kandidaten.
50 jaar in de kluisWie genomineerd zijn, wordt niet bekendgemaakt. Ook de genomineerden zelf weten dat meestal niet. De lijst wordt in een kluis bewaard en pas na vijftig jaar vrijgegeven.
Zo is op de nominatielijst uit 1973 te zien dat de winnaars, Henry Kissinger en Le Duc Tho voor hun inspanningen om de Vietnamoorlog te beëindigen, maar twee keer zijn genomineerd, terwijl de Haagsche Academie voor Internationaal Recht dat jaar ruim dertig keer werd genomineerd.
Voorzitter Jørgen Watne Frydnes van het Nobelcomité over het keuzeproces.
Tijdens de eerste bijeenkomst van het Nobelcomité wordt een shortlist opgesteld met de volgens het comité meest interessante kandidaten. Daar staan dan meestal nog maar zo'n twintig tot dertig namen op.
Die worden in de daaropvolgende maanden beoordeeld en onderzocht door een groep vaste adviseurs en andere (soms ook buitenlandse) experts.
Soms kritiek op keuze comitéHet Nobelcomité komt gemiddeld een keer per maand bijeen om de nominaties te bespreken. De groep kandidaten slinkt steeds verder tot er een kleine groep overblijft. Daaruit wordt de winnaar meestal pas tijdens de laatste bijeenkomst, begin oktober, gekozen.
Die keuze is bij voorkeur unaniem, maar soms lukt dat niet. Dan wordt de beslissing genomen bij meerderheid van stemmen.
Soms leidt de keuze van het comité tot kritiek. Zo was in 1973 winnaar Henry Kissinger ook een belangrijk voorstander van bombardementen op Cambodja. Daarbij kwamen honderdduizenden burgers om. Mede-winnaar Le Duc Tho weigerde de prijs omdat hij vond dat de oorlog in zijn land nog niet voorbij was.
Als het Nobelcomité eruit is, kan de naam van de laureaat (of laureaten) worden bekendgemaakt. Zo'n twintig minuten voor de bekendmaking wordt de winnaar gebeld. Die hoort dan ook vaak pas voor het eerst dat hij of zij genomineerd was.
Trump eerder genomineerdVoor Trump is Netanyahu's voordracht niet zijn eerste nominatie. Zo werd hij in 2018 genomineerd door zowel Amerikaanse als Noorse politici vanwege het aanhalen van de betrekkingen met Noord-Korea.
De late nominatie door de Israëlische premier mag dan pas worden behandeld in 2026, Trump mag voor de komende editie nog altijd hopen dat andere partijen hem hebben genomineerd. In de eerste week van oktober wordt de winnaar bekendgemaakt. De uitreiking is op 10 december in het stadhuis van Oslo.