NOS Nieuws - Algemeen

Bij de politie zijn het afgelopen jaar meldingen binnengekomen van zowel de verdachte als de gisteren om het leven gebrachte man en vrouw in Weiteveen. Het ging om meldingen van overlastgevend of strafbaar gedrag, zegt de politie. Verdere details erover zijn niet bekendgemaakt.

Gisteren was door de burgemeester al gemeld dat de 50-jarige man die is aangehouden in het Drentse dorp al langer een conflict had met de om het leven gebrachte man (38) en vrouw (44). Dat heeft de politie vandaag ook bevestigd.

Op sociale media circuleren niet-geverifieerde beelden waarop de vermoedelijke verdachte te zien is. Ze zouden kort na het incident zijn gemaakt. De politie zegt de beelden te kennen en ze te gebruiken in het onderzoek naar het geweldsincident.

Het incident ging vermoedelijk over het huis van de omgebrachte man en vrouw. Het zou gaan om het ouderlijk huis van de verdachte. Na de aankoop ontstond er een slepend conflict tussen de verdachte, de 50-jarige Richard K., en het stel, mogelijk over de staat van de woning.

Vrijdag wordt K. voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Wat begon met een enigszins vage melding van een 'geweldsincident', eindigde met twee doden, een aangrijpende livestream van de vermoedelijke dader en vooral veel vragen. Het drama gisteren in het Drentse Weiteveen trok als een schokgolf door het land. Een dag later was het in het dorp zelf vooral tijd voor troost en verwerking.

Wie het dorpje van krap 1700 inwoners binnenrijdt, krijgt geen moment een idee van datgene wat zich er gisteren heeft afgespeeld. De uitgestrekte weilanden rond de plaats nabij Emmen zijn bedekt met een dun laagje sneeuw, wat een vredig uitzicht biedt. Zo af en toe wordt de rust verstoord door trekkers; er worden op dit moment volop bieten gerooid in het gebied.

Pas op zo'n 50 meter van het vrijstaande huis waar het gedode stel werd aangetroffen, herinneren weggewaaide politielinten aan het drama. De doodlopende weg naar het huis zelf is woensdag nog wel afgezet. Soms passeren er toch auto's, mogelijk van rechercheurs die nog volop onderzoek doen in en rond het pand.

Het huis is hoogstwaarschijnlijk de spil in wat uiteindelijk leidde tot de dood van de 38-jarige Poolse man en zijn 44-jarige Nederlandse vrouw, die net een jaar in Weiteveen woonden. Na de aankoop ontstond er een slepend conflict tussen de verdachte - de 50 jarige Richard K., een bekend gezicht in het dorp - en het stel, mogelijk over de staat van het huis.

Verder is er vooral nog veel onduidelijk over wat er dinsdagochtend tussen 08.00 uur en 09.00 uur is gebeurd, of wat precies tot het drama heeft geleid. De politie liet vandaag enkel weten dat er door beide kanten meldingen zijn gedaan van "overlastgevend of strafbaar gedrag". Vrijdag wordt K. voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Ondanks al die openstaande vragen is woensdag kraakhelder dat het incident een enorme impact heeft op het dorp. De pastoor van de katholieke kerk in het dorp, Bernard Buit, had dat dinsdag al direct door. Hij was toevallig op huisbezoek in Weiteveen toen hij hoorde van het voorval. "Toen ben ik meteen maar gaan rondlopen en heb ik mensen bezocht en gesproken. Dit is een hechte gemeenschap. Iedereen kent elkaar, dus het raakt ook iedereen", zegt hij.

Zo ontstond bij hem spontaan het idee om op woensdag vijf uur lang - tussen 11.00 en 16.00 uur - de kerkdeuren te openen voor iedereen die daar behoefte aan had. Buit: "Al is het maar om even een kaarsje aan te steken, mensen te ontmoeten of om erover te kunnen praten."

Het initiatief bleek precies datgene te zijn waar de inwoners van Weiteveen behoefte aan hadden. In de eerste uren na het openen van de deuren is de kerk bijna geen moment leeg.

Voortdurend lopen er mensen in en uit, van jong tot oud. Sommigen vertrekken direct na het aansteken van een kaarsje. Anderen praten nog een tijdje met elkaar of de pastoor, en schrijven een boodschap in het zogenoemde intentieboek om daarin hun gevoelens en gedachten te delen.

Hoewel er volop met elkaar wordt gepraat, zijn de kerkbezoekers huiveriger om met de pers te praten. Zo laat de Vereniging Dorpsbelangen Weiteveen na lang wikken en wegen weten geen reactie te willen geven op het drama.

Eerder had voorzitter Henry Schepers tegenover RTV Drenthe wel gezegd dat "de aard van de zaak" het complex maakte om iets te organiseren. "Binnen het dorp bestaat er veel steun en sympathie voor de verdachte. Aan de andere kant is er sprake van twee doden en kinderen die hun ouders kwijt zijn. Het is heel dubbel", aldus Schepers.

'Verschrikkelijk, voor alle kanten'

Een dorpsbewoonster die net uit de kerk komt wil wel haar verhaal delen, maar ze wil niet met naam worden genoemd. Ze had gisteren "vrij vlot" door dat het mis was toen de ambulances langs haar huis raceten en het berichten regende in meerdere appgroepen.

Ze is naar de kerk gekomen om een kaarsje te branden voor de vier kinderen die slachtoffer zijn geworden van het drama; de twee kinderen van het gedode stel, die nu wees zijn, en de kinderen van de verdachte.

"Het is echt verschrikkelijk, voor alle kanten. En wij kennen het verhaal nog niet goed genoeg om hier een oordeel over te hebben", zegt ze. Ze had dan ook "moeite" met de steunbetuigingen voor de verdachte kort na het incident, die voornamelijk op sociale media werden gedeeld.

De vrouw zegt dat het in de appgroepen vandaag ook vooral gaat over wat er gisteren is gebeurd. Dat zal ook nog wel een tijd zo blijven, vermoedt pastoor Buit.

"Maar dit kan een onderdeel zijn van het verwerkingsproces", zegt hij over het openstellen van zijn kerk. "Wat je kunt bieden aan mensen, moet je aanbieden. Het is belangrijk dat we er als kerk op dit soort momenten voor mensen zijn, zodat we samen dingen kunnen delen."

De discussie over de nieuwe pensioenwet, de Wet toekomst pensioenen, laait opnieuw op in de Tweede Kamer. NSC, BBB en PVV hebben grote kritiek en stellen voor de wet op belangrijke onderdelen te wijzigen, zo bleek tijdens een Kamerdebat.

"Door de Wet toekomst pensioenen sta ik hier", zegt Kamerlid Agnes Joseph van NSC. Zij neemt voor haar partij na Pieter Omtzigt het pensioendossier over. Als actuaris werkte zij jarenlang in de pensioensector. "Maar daar werk ik helaas niet meer, want ik kan er niet meer achter staan."

Joseph waarschuwt dat de nieuwe pensioenwet de oude pensioenrechten in gevaar brengt, dat pensioendeelnemers te weinig inspraak hebben, dat de oude IT-systemen van de pensioenfondsen de wijziging niet aankunnen en dat Nederland er niet klaar voor is dat drie miljoen mensen een variabel pensioeninkomen gaan krijgen.

Ook BBB heeft grote bezwaren en wil dat mensen kunnen bepalen of ze wel of niet naar het nieuwe pensioenstelsel over gaan. De PVV wil het liefst het oude pensioenstelsel behouden met een gunstiger rente, zodat de uitkeringen kunnen meegroeien met de inflatie.

Aanpassingen pensioenwet

NSC, BBB, PVV en de VVD zitten op dit moment aan de onderhandelingstafel voor de vorming van een kabinet en een regeerakkoord. In die gesprekken zouden zij het over aanpassingen van de pensioenwet eens kunnen worden.

Dus willen andere partijen, zoals tegenstander SP en voorstander D66 van het nieuwe pensioenstelsel, weten wat dit betekent, zeker voor de pensioenfondsen die al aan de slag zijn.

"De wet is aangenomen en dat accepteren wij ook", zegt BBB-Kamerlid Henk Vermeer. "Maar dat betekent niet dat we in de onderhandelingen niet zullen inbrengen dat hij teruggedraaid moet worden."

Ook NSC zegt dat de wet er nu eenmaal is, maar dat er wel aanpassingen nodig zijn. Bijvoorbeeld dat de opgebouwde rechten in het oude pensioensysteem blijven bestaan, terwijl er een nieuw pensioensysteem naast wordt gebouwd.

Ook wil de partij dat pensioenfondsen referenda organiseren onder hun deelnemers. De meerderheid bepaalt dan de toekomst van het pensioenfonds: wel of niet meteen over naar de nieuwe systematiek.

Beperkt enthousiasme

De VVD blijft voorstander van de wet. "Het wordt aan de formatietafel besproken en er is niet op voorhand te zeggen wat daar uitkomt", zegt Kamerlid Thierry Aartsen. "Maar er is bij ons een beperkt enthousiasme voor de plannen die we vandaag voorbij zagen komen."

Waar de voorstellen van NSC, BBB en PVV op uit zullen draaien is dus nog niet te zeggen.

Demissionair minister Schouten, zelf jaren bezig geweest om de nieuwe pensioenwet door de Tweede en Eerste Kamer te loodsen, waarschuwt voor de onzekerheid die de Kamerleden veroorzaken bij pensioenfondsen. "De impact van de woorden die u hier gebruikt moet u niet onderschatten", zegt zij. "Er is ook nog zoiets als betrouwbaarheid van bestuur."

Ook het grootste pensioenfonds van Nederland, het ABP, waarschuwt voor vertraging en hogere kosten als de invoering wordt uitgesteld of ingrijpend wordt aangepast.

De Britse koning Charles moet volgende week naar het ziekenhuis voor een operatie aan zijn prostaat. De 75-jarige koning kampt met een vergrote prostaat, meldt Buckingham Palace.

"Net als duizenden mannen per jaar heeft de koning een behandeling aangevraagd voor een vergrote prostaat", laat het Britse hof weten. De agenda van Charles wordt voorlopig leeggehaald.

Hoelang hij niet in het openbaar zal verschijnen is niet bekend.

Ook Catherine onder het mes

Het Britse hof maakte ook bekend dat prinses Kate gezondheidsproblemen heeft. Catherine Middleton is gisteren opgenomen in een kliniek in Londen voor een buikoperatie. Over de operatie zijn verder geen details bekendgemaakt.

Het enige wat bekend werd gemaakt is dat het om een geplande operatie ging en dat deze goed is verlopen. Volgens de BBC moet de prinses (42) zeker twee weken in het ziekenhuis blijven. Het koningshuis meldt dat de vrouw van prins William vanwege het herstel pas na Pasen weer in het openbaar verschijnt.

Middleton is moeder van drie kinderen. Ze zegt voor hen te hopen dat het leven zo snel mogelijk weer normaal verder kan gaan en dat ze snel weer aan het werk kan. Ook meldt Kensington Palace in het statement dat de prinses hoopt dat haar medische gegevens privé zullen blijven.

Ook prins William verschijnt de komende tijd wat minder in het openbaar, nu zijn vrouw is opgenomen in het ziekenhuis. Dat melden verschillende Britse media, waaronder de BBC. De prins van Wales vervult in ieder geval in de periode dat Catherine in het ziekenhuis ligt geen officiële taken. Hij verplaatst daarom een aantal verplichtingen.

Bij een explosie in een vuurwerkfabriek in Thailand zijn zeker twintig doden gevallen. De explosie was in de provincie Suphanburi op ongeveer honderd kilometer van hoofdstad Bangkok.

Van de fabriek is vrijwel niets meer over. Het is nog onduidelijk waardoor de explosie, die rond 15.30 uur (lokale tijd) plaatsvond, is ontstaan. Volgens de Bangkok Post vlogen onderdelen ruim 100 meter in het rond. Omdat niet duidelijk is wie er die dag aan het werk waren, kan het dodental nog oplopen. Onder de doden zijn onder meer de vrouw van de eigenaar en hun zoon.

Eerder ook al explosie

Thaise krant Daily News meldt dat er eind 2022 ook al een explosie was in de fabriek. Toen kwam er volgens de krant één persoon om het leven en raakten drie werknemers gewond. De provincie Suphanburi huist vele rijstvelden. Ook de fabriek lag in de buurt van rijstvelden.

Op X condoleert premier Thavisin de familie van de slachtoffers. In een video is te zien hoe hij telefonisch het nieuws te horen krijgt. Hij woont op dit moment het World Economic Forum in Davos bij.

Er vinden vaker explosies plaats in vuurwerkfabrieken en -opslagplaatsen in Thailand. Zo was er vorig jaar juli een grote explosie in een opslagplaats in het zuiden van het land. Daarbij kwamen zeker tien mensen om het leven en raakten honderd mensen gewond.

De schippers van Watertaxi Rotterdam overtreden dagelijks hun interne veiligheidsinstructies door langs de verkeerde kant van de oever te varen. Dat blijkt uit vaargegevens van watertaxi's, die de NOS en Rijnmond hebben geanalyseerd. Daaruit wordt duidelijk dat de boten dagelijks meermaals aan de verkeerde kant van de waterweg varen en dus 'tegen het verkeer in' gaan.

Ook bij de bijna-fatale aanvaring met een rondvaartboot in juli 2022 legde de watertaxi niet de voorgeschreven route af, maakt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) vandaag bekend. Door het niet volgen van deze route had de schipper van de watertaxi onvoldoende zicht op andere vaartuigen.

Bij het ongeval in 2022 kwamen de schipper en vijf passagiers vast te zitten in de omgeslagen boot. Dankzij een luchtbel konden ze ademhalen tot negen minuten later redding kwam:

De NOS en Rijnmond onderzochten 218 vaartochten van watertaxi's tussen de halte Willemskade en de Leuvehaven. In de periode van 20 december tot 15 januari volgde ruim een derde van de schippers niet de door Watertaxi Rotterdam voorgeschreven route. Waar ze volgens de eigen nautische instructie (.pdf) eerst de Nieuwe Maas moeten oversteken, nemen ze de kortste route naar hun bestemming en varen daarmee via de binnenbocht.

Watertaxi Rotterdam herkent zich niet in de conclusies uit het onderzoek van de NOS en Rijnmond. Volgens de organisatie levert hun eigen monitoring andere gegevens op. Ook wijzen ze op de volgens hen onbetrouwbare GPS-gegevens die de watertaxi's doorgeven. Daarbij, zegt Watertaxi Rotterdam, dat een schipper "te allen tijde het recht heeft om van de instructies af te wijken als hij daar een goede reden voor heeft".

Wel onderschrijven ze de conclusies en aanbevelingen van de OVV. "Concreet betekent dit dat we er nóg nauwer op zullen toezien dat de vaarregels en veiligheidsvoorschriften voor de scheepvaart op de Nieuwe Maas ook door onze eigen schippers strikt worden nageleefd", zegt het bedrijf.

In het rapport van de OVV zeggen schippers op deze manier te varen omdat het sneller is en omdat het naar hun idee ook veiliger is. Een woordvoerder van Watertaxi Rotterdam geeft aan dat het overtreden van de voorschriften in het laatste kwartaal 37 keer tot een berisping en 2 keer tot een schorsing heeft geleid.

"Voor dit specifieke stuk haven zou je denken dat men zich iets beter aan de interne regels houdt", zegt Maurits van der Linde, veiligheidsexpert bij Koninklijke Binnenvaart Nederland. "Alleen je hebt te maken met menselijk gedrag en dat heeft wat langer nodig voordat dat zich goed gezet heeft."

Volgens Van der Linde zijn binnenvaartschippers door al het kruisende verkeer en het ander type vaargebruikers op de Nieuwe Maas extra alert. "Men maakt zich daar wel eens zorgen over omdat ze door hun gewicht weinig mogelijkheid hebben om bij te sturen."

De Divisie Havenmeester van het Havenbedrijf Rotterdam, verantwoordelijk voor de veiligheid op het water, kijkt naar oplossingen om die veiligheid te verbeteren. Zij denkt daarbij aan virtuele verkeerspaden om snel en langzaam vaarverkeer te scheiden en het invoeren van een maximumsnelheid.

Tweederde van de miljonairs uit de rijkste landen ter wereld zegt dat ze bereid zijn meer belasting te betalen. Dat meldt een club voor rijke Amerikanen, de Patriotic Millionaires, die ruim 2300 miljonairs uit de 20 meest welvarende landen ter wereld heeft ondervraagd.

Van de ondervraagde rijken blijkt dat 75 procent het idee toejuicht om het vermogen van de miljardairs extra te belasten. Maar ook miljonairs mogen belast worden als het aan de rijken ligt. Een vermogensbelasting voor miljonairs wordt gesteund door tweederde van de ondervraagde rijken.

Naast de enquête hebben 271 rijken der aarde hun handtekening gezet onder een oproep hun vermogen te laten belasten. Dit moet de aandacht trekken van wereldleiders en zakenmensen, die nu bij elkaar zijn in het Zwitserse Davos voor het World Economic Forum.

Rutger Bregman

Eén van de vijf Nederlandse ondertekenaars van deze oproep is historicus/schrijver Rutger Bregman, inmiddels zelf miljonair door het succes van zijn boeken. "Ik heb het gelukkig niet geërfd of bij elkaar gerentenierd, dus ik mocht er nog wel belasting over betalen."

In 2019 was Bregman zelf degene die in Davos stof deed opwaaien door de aanwezige superrijken te confronteren met het thema belastingontwijking.

Ook nu hij miljonair is, vindt Bregman dat het belastingsysteem oneerlijk is: "De vermogensongelijkheid is gewoon te groot. Extreem vermogende mensen doen maar weinig voor hun centen, en betalen ook nauwelijks belasting."

De succesvolle auteur denkt dat 2 procent vermogensbelasting voor miljonairs nog lang niet voldoende is. "We moeten al het inkomen waar mensen niet voor werken steviger belasten, terwijl de belasting op de arbeid van de middenklasse juist flink omlaag moet."

"Voor de gewone Nederlander loont meer werken vaak niet. Ondertussen betaalt een rijkeluiskind dat nooit heeft gewerkt, en een heel bedrijf erft van papa of mama, maar 3 procent belasting. Dit is onhoudbaar."

De schrijver is bezig met het oprichten van een stichting en geeft aan te doneren aan goede doelen. Het feit dat hij nu miljonair is, heeft zijn leven niet wezenlijk veranderd, denkt Bregman. "Ik beken dat ik iets vaker dan vroeger de taxi pak."

Het aantal brieven dat door PostNL op tijd bezorgd wordt, is de afgelopen maanden flink gedaald. Gemiddeld bezorgt PostNL 7 miljoen brieven per dag. In de laatste maanden van 2023 kwam 82 procent daarvan op tijd aan. Over heel 2023 komt PostNL daarmee uit op 88 procent, ruim onder het wettelijk verplichte percentage van 95 procent. 'Op tijd' bezorgen is in het geval van post de volgende bezorgdag.

"We hebben er dit jaar al een aantal keer voor gewaarschuwd", zegt Sipke Spoelstra, directeur bij PostNL. "De hoofdoorzaak is personeelsgebrek bij de bezorging. Dat speelt niet overal in het land, maar op bepaalde plekken hebben we veel te weinig bezorgers."

Het gaat volgens Spoelstra met name om het zuiden van het land en enkele grote steden. "Als we daar een bepaalde wijk niet bezet krijgen, dan gaat die hele wijk naar de volgende dag. Dan komt alles dus een dag later."

De personeelstekorten leiden volgens CNV-bestuurder Daniëlle Woestenberg tot hoge werkdruk. "Mensen doen echt hun stinkende best en dan nog deze cijfers. Onbevredigend."

Wettelijke plicht

95 procent is geen vrijblijvende doelstelling. Het in 2019 missen van dat percentage leidde uiteindelijk tot een boete van 2 miljoen euro. Destijds kwam PostNL uit op 94 procent. Toezichthouder Autoriteit Consument en Markt (ACM) laat desgevraagd weten dat het de percentages in de gaten houdt. Of er nieuwe boetes komen is nog niet duidelijk.

Afgelopen zomer zei PostNL topvrouw Herna Verhagen met een nieuw kabinet over aanpassingen van de Postwet te willen praten. Een versoepeling dus van de eisen waaraan PostNL moet voldoen. Maar minder kwaliteit is volgens Woestenberg geen goede insteek. "Post is een belangrijke voorziening in een vergrijzende samenleving. Kijk beter of je het efficiënter kan organiseren, zonder te snijden in het aantal afleverpunten."

De te late bezorging is ook te zien bij zakelijke post. Dat is met alles wat bedrijven sturen het grootste deel van de postmarkt. In het laatste kwartaal kwam 85 procent op tijd aan, waarmee het jaargemiddelde op 91 procent uitkomt. Doelstelling bij zakelijke post is 97,5 procent.

Problemen met de bezorging leiden tot ergernis én extra kosten voor bedrijven. Uitgever Bindinc, verantwoordelijk voor 6 gidsen waaronder het KRO-magazine, heeft al sinds vorig voorjaar problemen met de bezorging. Die komt te laat of soms zelfs helemaal niet. "Je moet dan gratis nog een keer een gids printen en opsturen", zegt Maartje van Huis van Bindinc. Ze krijgen regelmatig klachten van ontevreden klanten.

Om de problemen te verhelpen is afgesproken dat de gidsen voortaan verspreid door de week geleverd worden. Maar daarover is Bindinc enigszins sceptisch. "In het geval van een rtv-gids wil je dat die echt uiterlijk vrijdag in huis is, want zaterdag is de eerste dag in de gids. De consument moet beter worden geïnformeerd, want nu denken ze dat het onze schuld is. We kunnen geen kant op."

De branchevereniging van magazine uitgevers (MMA) herkent de problemen. "Het is voor ons heel belangrijk dat de abonnementen op tijd komen", zegt directeur Harriët Schrier. "Vooral weekbladen zijn belangrijk, omdat ze tijd gerelateerd zijn, maar dat geldt ook voor opiniebladen. Daar zit ook veel binding met onze klanten."

Rouwpost

Ook rouwpost komt op sommige plekken vaker te laat, blijkt uit een belronde van de NOS langs uitvaartondernemers, al ziet de meerderheid van de gebelde ondernemers dit probleem niet. Rouwpost krijgt via een aparte route binnen PostNL prioriteit boven andere post.

"Wij houden inmiddels rekening met twee dagen", zegt Stefani de Bie van Hommage Uitvaarten, dat actief is in de regio Eindhoven. "Het betekent dat we de ceremonie minimaal één dag later plannen dan dat we een paar jaar geleden zouden hebben gedaan. Voor de zekerheid."

Ook Ellen Gijsbers van Intens Uitvaarten uit Hoogeloon ervaart problemen. "We vragen nu aan mensen of ze de belangrijkste mensen zelf benaderen of mailen." Maar een pdf per mail of whatsapp rondsturen voelt volgens Gijsbers toch anders. "Een kaart is persoonlijker. Het is een herinnering. Niet alleen een foto op de cloud."

"In het ene dorp gaat het helemaal oké en in het andere helemaal niet", zegt een uitvaartondernemer uit het Gooi die anoniem wil blijven. "We plannen een uitvaart daarom niet binnen vier dagen van het versturen van de rouwkaarten."

Grote landelijk actieve uitvaartorganisaties zeggen te late rouwpost niet of "in enkele gevallen" te herkennen. Volgens PostNL is de rouwpost afgelopen jaar wél in 95 procent van de gevallen op tijd bezorgd.

"We hebben een probleem, daar gaan we nu over praten." Met die woorden zette PVV-leider Wilders vanochtend de toon voor aanvang van de formatiegesprekken. Dat probleem is de spreidingswet die er toch komt. Gisteravond bleek dat er voldoende steun is voor die wet in de Eerste Kamer, omdat de VVD-fractie tegen de verwachting in voor stemt.

Tot boosheid van Wilders, die zich altijd heeft verzet tegen de wet die het makkelijk moet maken om asielzoekers eerlijker over het land te verdelen. Maar na een dag praten onder leiding van informateur Plasterk is het probleem nog niet opgelost.

"Ik hoop dat we er met elkaar uitkomen", zei Wilders na afloop van de middagsessie. De andere deelnemers aan de gesprekken deden er het zwijgen toe. Morgen staan er wel weer gewoon twee praatsessies gepland bij Plasterk.

VVD-leider Yesilgöz zei eerder vandaag: "Elk probleem kan worden opgelost, zo sta ik in het leven". En ze herhaalde het mantra van de afgelopen weken: "Het zijn gewoon goede gesprekken." Dat Wilders een paar uur eerder nadrukkelijk sprak van een probleem noemde Yesilgöz "misschien een kwestie van stijl".

Serieus probleem

Maar het is de vraag of het slechts een stijldingetje is. Bij aanvang van de middagsessie sprak Wilders van een "groot probleem". De PVV "en een groot deel van Nederland" zijn niet gediend van de spreidingswet, benadrukte hij. De PVV-leider zei "van harte" te hopen dat de formerende partijen er de komende dagen uitkomen. "Het moet wel worden opgelost, want het is een serieus probleem voor mijn partij."

PVV-leider Wilders sprak vanochtend van een probleem:

Yesilgöz stelde dat het het "goed recht" is van haar partijgenoten in de Eerste Kamer om met de wet in te stemmen. Volgens de VVD-leider werkt het binnen haar partij niet zo dat de partijleider Eerste Kamerleden gaat bellen om ze overtuigen. Vlak voor kerst kwam ze wel met een oproep aan de Eerste Kamer om de behandeling van de wet uit te stellen.

Maar van problematiseren wilde ze niets weten. Volgens Yesilgöz moet het aannemen van de omstreden spreidingswet gezien worden als een van de vele dingen die een rol spelen in de formatie. "Er zal buiten die zaal wel meer gebeuren wat ook aan die tafel een plek krijgt. Dat is logisch."

Topprioriteit

De steun van de gehele senaatsfractie van de VVD was gisteren evenwel verrassend, mede doordat de liberalen in de Tweede Kamer tegen de wet hadden gestemd. Vlak nadat de steun bekend was geworden, liet Wilders zijn verbazing al blijken op X. "MIJN HEMEL", schreef hij daar.

De PVV vindt migratie een topprioriteit in de formatiegesprekken. De partij noemt de spreidingswet steevast "dwangwet" omdat gemeenten onder druk gezet kunnen worden om asielzoekers op te vangen.

BBB-leider Van der Plas en NSC-leider Omtzigt deden er vandaag het zwijgen toe voor de verzamelde media. Ook gisteren gingen de twee niet in op vragen over de betekenis van de komst van de spreidingswet voor het vervolg van de onderhandelingen.

Op een rotonde bij Zelhem in de Achterhoek is vanochtend een baby geboren.

"In het bijzijn van de aanwezige politieagenten werd het jongetje genaamd Ties in de auto geboren", laat de politie weten aan Omroep Gelderland. "Hij verkeert in goede gezondheid."

De vrouw was net na middernacht samen met haar man en moeder in de auto onderweg naar het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem. Maar op 7 kilometer afstand van het ziekenhuis bleek dat de baby niet op zich liet wachten. De auto werd stilgezet bij een rotonde en de vrouw beviel daar zonder problemen.

De moeder van de vrouw is verloskundige en kon ondersteuning bieden. Politie en ambulancemedewerkers meldden zich ook ter plaatse.

Defensie moet aantonen dat het niet kon weten dat bij het bombardement van Nederlandse F-16's op de Iraakse plaats Hawija burgers om zouden komen. Dat oordeelt de rechtbank Den Haag in een tussenvonnis. Pas als dat bewijs is aangeleverd, wil de rechtbank uitspraak doen over een mogelijke schadevergoeding.

Elf Irakezen hadden de Nederlandse staat voor de rechter gedaagd. Zij verloren als gevolg van de aanval op een bommenfabriek van de terreurgroep IS elf familieleden, onder wie negen kinderen. Ze eisen een schadevergoeding, omdat ze vinden dat Nederlandse piloten de aanval niet hadden mogen uitvoeren.

De zaak draait om de procedure die is gevolgd voorafgaand aan het bombardement. Omdat Nederland alleen luchtaanvallen wilde uitvoeren waarbij geen burgerdoden werden verwacht, werd vooraf door een Amerikaans team heel precies uitgerekend wat de impact zou zijn van de aanval. De conclusie: als de aanval 's nachts wordt uitgevoerd, vallen er zeer waarschijnlijk geen burgerdoden. En dus ging de Nederlandse red card holder - de militair die groen licht moet geven voor elke aanval - akkoord.

Wat er zou gebeuren als de explosieven in de fabriek zelf zouden ontploffen, werd niet berekend. En daar ging het mis. Er lag een enorme hoeveelheid munitie in de fabriek die ontplofte. De explosie die volgde was tot op 60 kilometer te horen, beschadigde zo'n 400 gebouwen en kostte zeker zeventig burgers in de wijde omgeving het leven.

Geen bewijs

De landsadvocaat beweerde bij een eerdere zitting dat er tientallen voorbeelden waren van aanvallen op andere bommenfabrieken, die geen van alle hadden geleid tot grote explosies. Ook beweerde de landsadvocaat dat er geen burgers verbleven in de directe omgeving van de fabriek. Defensie kon voor beide stellingen geen bewijs leveren.

De rechter neemt daar geen genoegen mee. Defensie moet informatie aanleveren van alle eerdere aanvallen op bommenfabrieken en laten zien hoelang het de bommenfabriek heeft geobserveerd voordat hij werd aangevallen. Ook wil de rechtbank het volledige dossier hebben waar de red card holder zijn oordeel op baseerde.

Op de zitting liet de landsadvocaat al weten niet alle informatie te kunnen aanleveren, omdat die geheim zou zijn. Een andere rechter moet daarom nu beoordelen of Defensie daarin gelijk heeft.

Eind februari krijgt de landsadvocaat de kans te reageren op de eisen van de rechtbank.

Deze nabestaanden deden in oktober hun verhaal bij de rechtbank:

Volgens Liesbeth Zegveld, de advocaat van de nabestaanden, is het een baanbrekende uitspraak. "Dit is heel belangrijk voor de toekomst van de oorlogsvoering. De rechter zegt: je moet je verantwoorden. Onze oorlogsinzet moet getoetst kunnen worden. Nederland kan zich niet verschuilen achter de internationale coalitie waar het aan deelnam."

Ook voor de Irakezen is dit volgens haar een doorbraak. "Voor de nabestaanden is deze uitspraak belangrijker dan dat de rechter ze nu al in het gelijk had gesteld. Ze willen antwoorden en begrijpen wat er is gebeurd."

Het ministerie van Defensie zegt de uitspraak te gaan bestuderen.

Bij VDL Nedcar in Born was het vandaag bijltjesdag. Alle ruim 2400 medewerkers kregen vandaag te horen of ze na 1 maart mochten blijven of niet. Ruim 1900 van hen komen op straat te staan.

Dat de autofabriek in Zuid-Limburg bijna 2000 medewerkers zou ontslaan was al langer bekend. Dit werd aangekondigd na een eerste ontslagronde in november. Toen kregen 1500 mensen te horen dat er voor hen geen werk meer was.

Voor de ontslagronde van vandaag werd alle productie bij de fabriek stilgelegd. "Wij verwachten dat iedereen op deze dag bij VDL Nedcar aanwezig is", schreef directeur John van Soerland gisteren aan het personeel. "Alleen medewerkers met een gegronde reden zijn uitgesloten van deze aanwezigheidsverplichting. Verlof, roostervrije dag en thuiswerken zijn geen gegronde redenen."

Het nieuws kwam niet als een verrassing voor de medewerkers, meldt 1Limburg:

De ontslagen volgen op het besluit van het Duitse merk BMW om na 1 maart 2024 geen auto's meer in Born te produceren. Hoewel eigenaar VDL goede hoop had dat andere (elektrische) autobouwers hun productie naar Born zouden overhevelen, gebeurde dat niet.

Batterijsystemen

Uiteindelijk blijven er volgens de directie na 1 maart nog 474 arbeidsplaatsen behouden. Het overgebleven personeel kan werken aan een reeks kleine opdrachten, zoals het assembleren (samenvoegen) van batterijsystemen voor BMW. VDL Nedcar zegt ervan uit te gaan dat die tak komende jaren zelfs kan doorgroeien, omdat elektrische auto's standaard gaan worden. Mogelijk gaan zich in de toekomst meer klanten melden, die (delen van) auto's in Zuid-Limburg willen produceren, aldus de directie.

Het personeel en de vakbonden hebben meermaals actie gevoerd voor een goed sociaal plan voor het personeel dat nu weg moet. Dat heeft er onder andere toe geleid dat de ontslagen Nedcar-medewerkers een vergoeding meekrijgen die is gekoppeld aan het aantal jaren dat ze in de fabriek hebben gewerkt.

Op de speciale website Arbeidsmarktplaats.eu staan bovendien zo'n 600 vacatures, waar de mensen van Nedcar op kunnen solliciteren. "Onze inschatting is dat meer dan de helft van de medewerkers die in november hun baan verloren, weer aan het werk is," zegt Huub Narinx van de Limburgse Werkgevers Vereniging. De LWV is een partner in een groot project om Nedcar-medewerkers bij andere werkgevers te plaatsen.

Vakmensen

Mogelijk kunnen nog veel meer mensen elders terecht. Volgens verschillende deskundigen bestaat juist in Limburg grote behoefte aan vakmensen, ook in de sector metaal.

Op een braakliggend terrein in Amstelveen kunnen nu toch studentenwoningen worden gebouwd. Jarenlang was dat onmogelijk vanwege de geluids- en veiligheidsregels rond Schiphol. Die regels worden nu aangepast.

Het gaat in eerste instantie om ruim 400 nieuwe woningen, meldt AT5. "Hoewel er nog een lange weg te gaan is, kunnen we in ieder geval 438 studenten betaalbare woonruimte bieden", reageert wethouder Floor Gordon van Amstelveen. "Dat is ontzettend belangrijk gezien het grote tekort aan studentenhuisvesting."

Het braakliggende terrein in Amstelveen ligt pal naast Uilenstede, een reeks flats die met 3500 studentenkamers de grootse campus van Nederland vormt. Meer dan twee jaar geleden al besloot de gemeente om daar nog eens 4000 woningen bij te bouwen, waarvan 2500 studentenwoningen.

Maar het rijk zette daar een streep door. De woningen zouden onder de aanvliegroute van de Buitenveldertbaan komen, waar vliegtuigen op zo'n 200 meter hoogte overkomen. "Het besluit is er om inwoners rondom de luchthaven te beschermen qua gezondheid en tegen geluid. Dit is geen gezonde plek om te wonen", aldus het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in mei 2022.

Feestjes lawaaiiger dan vliegtuigen

Het ministerie bleef zich tegen de woningbouw verzetten, ondanks felle protesten van gemeente en studenten. De gemeente Amstelveen wees vooral op de woningnood. Op een demonstratie in de stromende regen betoogden studenten dat hun feestjes meer lawaai maken dan laag overkomende vliegtuigen.

De protesten vonden geen weerklank bij het ministerie maar wel in de Tweede Kamer. Een meerderheid van Kamerleden droeg de (inmiddels demissionaire) ministers Hugo de Jonge en Mark Harbers op om met een "concreet voorstel te komen voor ontwikkeling van de locatie Kronenburg".

De ministers schrijven nu aan de Kamer dat er een plan wordt opgesteld voor de ontwikkeling van circa 438 woningen als eerste fase van ontwikkeling van dit gebied. Ze sluiten dus niet uit dat het er meer kunnen worden. Hoe dat te rijmen is met de eerdere bezwaren, is onduidelijk. Het plan moet nog worden uitgewerkt.

Anders aanvliegen

Duidelijk is al wel dat het zogenoemde Luchthavenindelingsbesluit Schiphol wordt gewijzigd. In dat besluit staat dat er maximaal 25 woningen per (klein) bouwplan mogen worden ontwikkeld in het gebied in Amstelveen. Maar nu staan de ministers dus toe dat een reeks van die kleine bouwplannen worden samengevoegd, zodat er 438 woningen kunnen komen.

Wat de gemeente Amstelveen betreft blijft het daar niet bij. "Als die woningen er zijn, gaan we de effecten van de geluidshinder onderzoeken", aldus een woordvoerster. "En dan zouden we wellicht de rest van de woningen uit het oorspronkelijke plan óók kunnen bouwen."

Maar zo ver is het nog niet. Allereerst moet het Luchthavenindelingsbesluit worden aangepast. Bovendien moet in de loop van het jaar duidelijk worden of de eigenaren van de grond - een aantal projectontwikkelaars - nog steeds willen bouwen. Hun oorspronkelijke plannen voor 4000 woningen zijn immers in de prullenbak beland. "We moeten nu in overleg met eigenaren bekijken wat er mogelijk en haalbaar is en waar we kunnen starten met studentenwoningen", aldus de wethouder. "Tegelijkertijd willen we het enthousiasme en de betrokkenheid van alle eigenaren behouden."

De twee proeven met flitspalen bij spoorwegovergangen zijn zo succesvol verlopen dat ProRail de apparaten nu bij veertig overgangen in Nederland wil gaan plaatsen. De geavanceerde flitspalen gaan rechtstreeks beelden doorsturen van mensen die een overgang bij rood licht oversteken.

De twee proeven met de flitspalen werden al in 2017 aangekondigd. "Als de rode lichten gaan knipperen en de slagbomen omlaag gaan, dan moet je gewoon stoppen", zei een woordvoerder van ProRail toen. "Mensen vergeten dat treinen met 140 kilometer per uur langs razen."

De eerste proef werd gehouden bij de overgang Hilversum Sportpark, pal naast een school. Op die plek renden veel leerlingen nog even het spoor over, vlak voordat de trein kwam. De tweede proef was bij de spoorwegovergang op de Achterdijk in Bunnik, ook een plek waar het in verleden vaak misging volgens ProRail.

De resultaten zijn volgens de spoorbeheerder positief. "We weten dat ze werken", zegt Haro Homan van ProRail nu bij RTV Utrecht. "Bij de eerdere proef met een tijdelijke camera in Hilversum is na een half jaar het aantal overtredingen met 50 procent afgenomen. Daar doen we het voor."

Keurig wachten

Over de situatie in Bunnik heeft hij nog geen cijfers, maar ook daar lijkt het erop dat steeds meer mensen bij rood licht wachten. Dus is de tijdelijke flitspaal die daar staat omgebouwd tot een permanente. Bovendien worden foto's van overtreders vanaf vandaag opgestuurd naar het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB).

"Dit systeem analyseert de beelden en slaat ze bij een mogelijke overtreding op", aldus Homan. "De camerabeelden worden vervolgens bekeken door onze buitengewoon opsporingsambtenaren. Als een kenteken in beeld komt bij een overtreding, krijgt de bestuurder een bekeuring thuisgestuurd via het CJIB."

Homan wijst erop dat al eerder boetes zijn uitgedeeld, maar toen moesten de boa's eerst de beelden bekijken en daarna de overtreder opsporen. Vanaf vandaag wordt dat proces dus grotendeels overgenomen door de computer. Voor automobilisten, motorrijders en vrachtwagenchauffeurs is de boete maximaal 280 euro. Brom- en snorfietsen kunnen bij overtreding rekenen op een boete van 190 euro.

Unieke aanpak

Na het succes van de twee proeven gaat ProRail ook in gesprek met andere gemeentes over de plaatsing van een soortgelijke flitspaal. Het gaat om ongeveer veertig overwegen. "Iedere overweg en verkeerssituatie is anders. Daarom wordt er per gemeente en per overweg een unieke aanpak opgesteld", aldus Homan.

De meest recente cijfers over 'late overstekers' zijn uit 2022. Toen registreerde ProRail 60 bijna-ongelukken met wegverkeer op overwegen. Het jaar ervoor waren het er 76 en in 2020 ging het in elk geval 83 keer maar net goed. Een dalende trend waar ProRail een logische verklaring voor ziet: er zijn steeds minder overwegen.

Ook het aantal dodelijke slachtoffers neemt daardoor af. Tussen 2000 en 2010 overleden jaarlijks gemiddeld ruim 25 mensen door ongelukken op spoorovergangen. In 2022 waren het er twee. Het gemiddelde over de afgelopen vijf jaar is daarmee gedaald tot iets onder de vijf dodelijke slachtoffers per jaar.

Toch is Homan nog niet tevreden. "Onze ambitie is nog minder overwegen en zo nog meer veiligheid."

Makers van apps voor iOS mogen voortaan in de Amerikaanse App Store linken naar betaalopties buiten de downloadwinkel om. Na een lange juridische strijd tussen Apple en Epic, de maker van het spel Fortnite, heeft Apple de regels op dit vlak moeten veranderen.

Het gevolg is een ogenschijnlijk simpele verandering. Vanaf nu krijgen ontwikkelaars de optie om náást de kassa van Apple iemand ook te wijzen op een link waarmee je buiten de App Store om ook een transactie kunt doen. In plaats van de eerder genoemde 30 procent, wil Apple hier alsnog 27 procent van krijgen. Voor Epic zal dit het verschil niet maken, de afdracht naar Apple verandert hiermee nauwelijks.

Tot nu toe was het zo dat als een ontwikkelaar een digitaal product aanbood, iets wat je eenmalig koopt of een abonnement, het afrekenen altijd verliep via de kassa van de App Store zelf. 30 of 15 procent van dat bedrag ging vervolgens naar Apple.

Apple kopieert hiermee de strategie die het voert in een Nederlandse zaak met de ACM, die nog altijd loopt.

Hooggerechtshof

Er lag een verzoek bij het Hooggerechtshof om de zaak te behandelen, maar die wijst dit af, waardoor een uitspraak van een lagere rechter blijft staan. Die verwierp de claim van Epic dat Apple met zijn beleid concurrentieregels overtreedt, maar eiste wel een aanpassing van Apple. Op iOS, het besturingssysteem van iPhones en iPads, is de App Store op dit moment de enige manier om apps te downloaden en transacties te doen.

De CEO van Epic, Tim Sweeney, heeft op X kritisch gereageerd op de nieuwe regels van Apple. Hij vindt de 27 procent afdracht te veel, aangezien ontwikkelaars daarbovenop drie tot zes procent van de omzet moeten betalen aan een betalingsverwerker. Ook vindt hij dat Apple ontwikkelaars wil benadelen met een groot waarschuwingsscherm waarin het bedrijf zegt "niet verantwoordelijk te zijn voor de privacy of veiligheid van betalingen die gedaan worden op het web".

Daarmee lijkt deze zaak voor Apple dus het beste uit te pakken. Het moet weliswaar een aanpassing doen, maar het is zeer de vraag hoeveel dit ontwikkelaars in de praktijk oplevert. Het zal voor app-bouwers moeilijk worden om het voor klanten aantrekkelijk te maken buiten de 'normale' kassa om af te rekenen. Goedkoper kunnen ze het niet maken, dan moeten ze al snel interen op hun eigen inkomsten en het betekent meer stappen.

Spotify-zaak EU

Voor een groep ontwikkelaars is dit een hele principiële strijd. Niet alleen Epic is hier al jaren mee bezig, in de EU diende Spotify er een aantal jaar geleden een klacht over in. In een nieuwe Europese wet, De Digitale Marktenwet, wordt Apple verplicht om niet alleen transacties buiten de App Store om toe te staan, maar ook om apps buiten de App Store te laten downloaden. De deadline om dit door te voeren ligt begin maart.

Epic is ook in een rechtszaak verwikkeld met Google. De jury in die zaak oordeelde in december dat Google wél concurrentieregels heeft overtreden. De vraag is nu welke aanpassingen Google van de rechter in die zaak moet doen en of dit ook Apple kan raken.

Rijkswaterstaat roept op om de snelwegen in Limburg te mijden vanwege sneeuwval. De files maken het lastig om de gladheid te bestrijden, meldt de wegbeheerder. Er staan met name op de A2 in Zuid-Limburg lange files.

"De situatie verslechtert ieder kwartier, met name onder knooppunt Kerensheide", zegt de woordvoerder. Daar is een rijstrook afgesloten en kan verkeer maximaal 50 kilometer per uur rijden.

Dat komt vanwege flinke sneeuwval en vrachtwagens en andere voertuigen die wegglijden en niet meer verder kunnen, zegt zij. "Ander verkeer moet daar dan langzaam langsgeleid worden en de gestrande voertuigen moeten worden weggehaald. Dat kost tijd."

En het materieel van Rijkswaterstaat kan de sneeuwval nauwelijks aan:

De waarschuwing om de snelwegen te mijden in het gebied geldt voor de gehele avond. Het winterweer leidt ook tot problemen met het vlieg- en treinverkeer.

Het KNMI had voor het hele land behalve de Waddeneilanden code geel vanwege gladheid afgegeven inmiddels geldt die waarschuwing alleen nog voor Noord-Brabant en Limburg.

Problemen op wegen

In Zuid-Limburg rijden tot zeker 21.00 uur geen bussen meer, meldt vervoerder Arriva. Alleen de stadsbussen in Maastricht blijven rijden.

De NS laat uit voorzorg al de hele dag twee in plaats van vier Intercity's per uur rijden tussen Utrecht en Sittard. Op de stations zijn extra medewerkers ingezet.

Het sneeuwgebied boven Limburg en het zuidoosten van Noord-Brabant beweegt nauwelijks verder naar het noorden, ziet weervrouw Roosmarijn Knol. "Het blijft daar lang hangen, dus er kan vooral in het heuvellandschap van Zuid-Limburg een dik pak sneeuw vallen van 5 tot 15 centimeter. In het noorden van Limburg en het zuidoosten van Noord-Brabant valt minder dan 5 centimeter sneeuw."

Delen van Zuid-Limburg zijn helemaal wit:

Pas in de loop van de nacht trekt de sneeuw richting Duitsland weg. In de rest van het land kan het ook sneeuwen door buien die vanaf de Noordzee over het land trekken, maar dat levert lang niet zo veel sneeuw op als in Limburg.

Verschillende scholen in het zuiden van Limburg hebben hun leerlingen eerder naar huis gestuurd vanwege de sneeuwval. Ook morgen houden meerdere onderwijsinstellingen in Zuid-Limburg hun deuren gesloten. Onder meer het Vista College biedt dan uitsluitend online lessen aan, meldt 1Limburg.

Duitsland

De sneeuwval leidt ook in het buitenland tot overlast. In Duitsland zijn honderden vluchten geannuleerd, waaronder de helft van de retourvluchten van KLM. In Frankfurt gaat het om meer dan 500 en in München om meer dan 250 vluchten van verschillende luchtvaartmaatschappijen, schrijft persbureau AP.

IJzel leverde onder meer in München gevaarlijke situaties op:

En in de Duitse deelstaat Saarland, die aan Luxemburg grenst, werd vanochtend een snelweg afgesloten nadat er meerdere ongevallen waren geweest door gladheid. Volgens Tageschau, het journaal van de Duitse publieke omroep ARD, waren er in totaal meer dan 25 ongevallen in de deelstaat. Daarbij raakten twee personen lichtgewond.

Los van de hinder levert de eerste sneeuw ook mooie plaatjes op:

Volgens treinuitbater Deutsche Bahn zijn treinen uitgevallen en wordt de snelheid van de treinen van de ICE International beperkt tot 200 kilometer per uur.

Het treinverkeer tussen Nederland en Duitsland rijdt voorlopig volgens planning, laat een woordvoerder van NS aan persbureau ANP weten. "Maar we houden de situatie goed in de gaten."

Sneeuw in België

Ook België heeft te maken met winterweer. De meeste sneeuw valt in het zuiden, in deelstaat Wallonië. Verschillende scholen zijn al overgegaan op online lessen, schrijven Belgische media.

Maar ook in de Belgische provincie Limburg is er overlast. Daar rijden de bussen vanwege te gladde wegen niet. In Luxemburg is het hoogste weeralarm afgegeven voor de sneeuw. De scholen blijven dicht en mensen wordt geadviseerd om zoveel mogelijk binnen te blijven. Op luchthaven Brussels Airport zijn vertragingen ontstaan vanwege de zware sneeuwval. Onder meer vluchten naar Geneve, München en Oslo werden vroeg in de avond geannuleerd.

In het Zweedse Gotenburg is een vliegtuig van KLM onderweg naar Amsterdam van de baan geraakt tijdens het taxiën naar de startbaan. Er was sprake van winterweer met sneeuw en harde wind, maar de luchtvaartmaatschappij moet de oorzaak van het incident nog onderzoeken. Alle inzittenden zijn ongedeerd.

Ook op Ameland is sneeuw gevallen:

Een KLM-toestel is in het Zweedse Gothenburg tijdens het taxiën van de baan geraakt. De 124 passagiers en 6 bemanningsleden zijn ongedeerd gebleven en hebben het toestel via een trap verlaten.

Het toestel zou als vlucht KL1152 naar Amsterdam vliegen. Tijdens het taxiën naar de startbaan raakte het neuswiel, aan de voorkant van het vliegtuig, van de baan. Dat kwam daardoor in het gras terecht.

Volgens een woordvoerder van KLM was er sprake van winterse omstandigheden, maar is het nog onduidelijk of dat ook de oorzaak is geweest. Dat wordt nu onderzocht. Het toestel is inmiddels weggesleept.

Er is een ander vliegtuig onderweg naar Gothenburg om de passagiers alsnog naar Amsterdam te brengen.

De tijdelijke bescherming van derdelanders eindigt op 4 maart dit jaar. Dat heeft de Raad van State bepaald in een zaak die was aangespannen tegen de Staat. Na deze datum hebben derdelanders geen recht meer op verblijf in Nederland op grond van de Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming. Ook oordeelde de Raad dat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid de tijdelijke bescherming te vroeg heeft stopgezet.

Derdelanders zijn mensen die in Oekraïne een tijdelijke verblijfsvergunning hadden en naar Nederland zijn gevlucht voor de oorlog. Ze werkten of studeerden in Oekraïne. In Nederland zijn ongeveer 2750 derdelanders.

Richtlijn tijdelijke bescherming

De Richtlijn Tijdelijke Bescherming is aan het begin van de eeuw ingesteld door de Europese Unie. Doel was dat mensen die op de vlucht zijn hulp krijgen en tegelijk de asielsystemen in de lidstaten niet te veel belasten. Mensen die eronder vallen hebben recht op opvang, medische zorg, onderwijs en werk.

Het is aan de Europese Raad om te bepalen of de tijdelijke bescherming in werking treedt en voor hoe lang. In maart 2022, na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, gebeurde dat voor het eerst.

In de begindagen van de oorlog was er vanuit Europa bepaald dat die richtlijn gold voor iedereen die vanuit Oekraïne was gevlucht. Vlak daarna werd besloten dat de richtlijn alleen opgaat voor iedereen met de Oekraïense nationaliteit en mensen met een permanente Oekraïense verblijfsvergunning. De lidstaten mochten zelf beslissen of derdelanders ook onder de richtlijn vielen.

Nederland stelde zich ruimhartig op en zei destijds dat iedereen die uit Oekraïne vluchtte onder deze beschermingsrichtlijn zou vallen. Derdelanders dus ook. Hierdoor kregen zij, net als vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit, onderdak in de gemeentelijke opvang en mochten zij aan het werk.

Aanwijzingen van misbruik

Maar na aanwijzingen dat mensen misbruik maakten van de regeling besloot de overheid de rechten van niet-Oekraïners stop te zetten. De opvang zou daardoor per 4 september 2023 komen te vervallen. Daarop stapte een aantal derdelanders naar de rechter. Sommige rechters stelden hen in het gelijk, anderen oordeelden dat het kabinet het verblijfsrecht wel mocht intrekken.

Vanwege die tegengestelde uitspraken werden de zaken voorgelegd aan de hoogste bestuursrechter, de Raad van State. Die oordeelt nu dat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid het verblijfsrecht vorig jaar niet op eigen gezag kon stopzetten omdat deze groep sowieso tot maart van dit jaar onder de Europese regeling viel.

Met deze uitspraak is er nu definitief duidelijkheid over de positie van deze groep vluchtelingen. Per maart moeten zij Nederland verlaten. Vluchtelingenwerk zegt dat dit niet de uitspraak is die zij derdelanders hadden gegund. "Hun leven staat opnieuw op z'n kop."

Geen plek

De derdelanders kunnen een aanvraag indienen voor een verblijfsvergunning op grond van bijvoorbeeld asiel. Een deel van hen komt uit landen die de overheid beschouwt als veilig, wat de kans op inwilliging klein maakt.

De Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) laat weten dat Nederland geen mogelijkheid heeft om de derdelanders op te vangen als zij asiel aanvragen. "We hebben geen ruimte, dat is duidelijk. We hebben nu al capaciteitsproblemen. Het gaat om een groot aantal. Als de derdelanders morgen voor de deur staan hebben we geen plek voor ze", zegt een woordvoerder.

Deze groep vluchtelingen bevindt zich nu nog in de gemeentelijke opvang en het is niet duidelijk wat er precies gaat gebeuren na 4 maart. De betrokken instanties zoeken dat nu uit. "Totdat die duidelijkheid er is, verandert er niets aan de huidige opvang en regelingen", meldt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Er is meer regie en professionalisering nodig om de drukte op het water in het centrum van Rotterdam in goede banen te leiden. Dat stelt de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV) naar aanleiding van het onderzoek naar de botsing tussen een watertaxi en een rondvaartboot op de Nieuwe Maas bij de Erasmusbrug in de zomer van 2022.

"Zeeschepen, binnenvaartschepen, passagiersschepen, pleziervaart en watertaxi's varen kriskras door elkaar", zegt de OVV. "Veilig personenvervoer over het water kan alleen als alle schippers zich bewust zijn van hun vaargedrag, als de vaarweg duidelijker ingericht is en als iedereen zich aan de regels houdt."

De boot lag na het ongeluk ondersteboven in het water en kon met behulp van een andere watertaxi weer voor een deel worden omgekeerd. Daarna konden de zes opvarenden, onder wie een kind, uit het water worden gered.

De twee boten botsten op 21 juli 2022 op elkaar:

Procedures naleven

Zowel de gezagvoerder van de rondvaartboot als de schipper van de watertaxi zeggen dat ze elkaar niet (op tijd) hadden gezien. Daar heeft het passeren van een ander passagierschip tussen hen in mogelijk aan bijgedragen.

Ook was de informatie op de systemen aan boord die onder andere de positie en snelheid van andere schepen laten zien "niet (goed) beschikbaar" voor beide schepen. "Vastgesteld is dat AIS (Automatic Identification System) en radar in de omgeving van de Erasmusbrug enigszins vertraagd is en dat de watertaxi's lastig te zien zijn op de radar."

De OVV concludeert verder dat er verschillende procedures niet zijn nageleefd door de schippers van de watertaxi en de rondvaartboot. Zo voer de watertaxi in het midden van de vaarweg, wat niet de bedoeling was. Daarnaast blijkt dat schippers de instructies van Watertaxi Rotterdam om haaks het water over te steken regelmatig niet naleven. Dat gebeurde ook in dit geval.

Ook had de gezagvoerder van de rondvaartboot zijn vertrek vanaf de aanlegsteiger van het rondvaartbedrijf Spido, vlak bij de Erasmusbrug, moeten melden. Nu was de watertaxi daar niet van op de hoogte.

Wat de OVV verder opviel, is dat de schippers naast het varen "op cruciale momenten ook andere, mogelijk afleidende, taken uitvoeren". Voor die taken is op een watertaxi de schipper het enige bemanningslid.

"Er zijn op dit moment te weinig eisen aan kleine snelle motorboten die bedrijfsmatig passagiers vervoeren, zoals watertaxi's", concludeert de Onderzoeksraad. "Een schipper die op een snelle motorboot met 12 passagiers vaart, moet aan dezelfde regels voldoen als een schipper die alleen op een snelle motorboot vaart, ondanks de veel grotere verantwoordelijkheid."

Meer aandacht voor vaargedrag

Een van de aanbevelingen aan Watertaxi Rotterdam is dat het vaargedrag van schippers en het naleven van regels "consequent" aandacht moet krijgen, bijvoorbeeld door meer training en minder afleiding. Verder zou de Nieuwe Maas "minder complex" ingericht moeten worden.

Voor die laatste aanbeveling kijkt de OVV naar de Havenmeester Rotterdam en de gemeente Rotterdam, maar ook naar de gebruikers van water, zoals Watertaxi Rotterdam, Koninklijke Spido en Waterbus. "Ook moet er een duidelijker wettelijk kader komen om het naleven van regels te handhaven, bijvoorbeeld over wie waar en met welke snelheid mag varen."

Opleidingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) worden in Nederland steeds populairder. Dat blijkt uit een rondgang van Het Financieele Dagblad langs universiteiten en hogescholen. Ook bedrijven weten de opleidingen vaker te vinden voor praktijkopdrachten voor studenten.

De krant vroeg de onderwijsinstellingen in afgelopen week naar het aantal inschrijvingen. Het gaat om voorlopige cijfers; de deadline voor het inschrijven is in mei. Vooral de Engelstalige opleidingen zien een stijging van het aantal aanmeldingen.

Zo begon de opleiding aan de Breda University of Applied Sciences in 2021 met zestien studenten. In 2023 waren dat er 160 en het aantal vooraanmeldingen staat nu op 308.

Op de Universiteit van Amsterdam nam het aantal studenten in de bachelor AI toe van 88 in 2019 naar 131 nu. De master AI zag een stijging van 96 naar 179. De Hogeschool Rotterdam had 49 studenten in 2022 en 94 studenten vorig jaar.

De ontwikkeling van kunstmatige intelligentie is al decennia gaande. Maar recent is AI, met name door de komst van geavanceerde tekstgenerator ChatGPT, in een stroomversnelling geraakt. AI gaat een grote rol spelen op de arbeidsmarkt, verwachten experts. Een 24-jarige student in Breda zegt tegen het FD dat het "een fijn idee is om straks zekerheid te hebben op de arbeidsmarkt".

Bedrijven kloppen vaker bij de opleidingen aan met vragen, schrijft de krant. Die vertalen zich dan weer in praktijkopleidingen voor de studenten. "De een ziet volop mogelijkheden terwijl de ander wordt overvallen door deze ontwikkeling", zegt lector Pascal Wiggers van de Hogeschool van Amsterdam.

Engels gewilder

De Rijksuniversiteit Groningen ziet alleen een stijging in de Engelstalige opleiding AI; de Nederlandstalige variant heeft vooralsnog geen extra aanmeldingen. De Hogeschool van Amsterdam ziet een kleine stijging in de Nederlandstalige master. Afgelopen week stond de teller er op 26 aanmeldingen, vorig jaar rond deze tijd waren dat er 12.

De keuze voor het Nederlands is een bewuste keuze, zegt Wiggers tegen de krant. "We leren studenten om AI-toepassingen voor het Nederlands te ontwikkelen. Hier opereren vraagt ook kennis van de juridische, ethische en maatschappelijke context."