NOS Nieuws - Algemeen

Radiomaker Jan van Veen is op 79-jarige leeftijd overleden, melden zijn familieleden aan onder meer Spreekbuis.nl en het ANP.

Van Veen was vooral bekend doordat hij, met de trage vioolmuziek van Mantovani's Greensleeves op de achtergrond, op gedragen toon romantische gedichten van luisteraars voordroeg in zijn radioprogramma Candlelight. Hij begon daarmee in 1967 bij Radio Veronica en deed het later ook voor de AVRO en tot 2003 voor Sky Radio.

Het programma begon al die jaren met het mierzoete nummer Can I get there by Candlelight van David McWilliams.

Dit was Van Veen's laatste bijdrage op Sky Radio:

Over zijn kenmerkende zware stem zei hij in 2018 in de Volkskrant: "Die stem heb ik van nature, maar hij is wel zwaarder geworden in de loop der jaren. Roken zal daar best een bijdrage aan hebben geleverd. Ik rookte die rare Caballero's alsof het lolly's waren."

Van Veen begon in 1964 zijn carrière bij het zendschip Radio Veronica. Hij presenteerde er samen met onder anderen Willem van Kooten meerdere programma's. Volgens zijn eigen website las Van Veen daar als grap ooit een liefdesgedicht van een lezer voor, waarna ook anderen brieven en gedichten begonnen in te sturen.

In 1970 vertrok hij bij Radio Veronica om betrokken te raken bij de oprichting van het concurrerende Radio Noordzee.

AVRO

In 1971 stapte hij over naar AVRO. Behalve dat hij er Candlelight presenteerde, was hij er onder meer hoofd televisieamusement. In 1991 ging hij naar Sky Radio en Candlelight verhuisde mee, Het was op de nieuwsbulletins na het enige programma met presentator bij het radiostation. In 2003 stopte het programma.

Van Veen begon twee jaar later het internetradiostation Candlelight Radio. In 2008 keerde het programma terug op de radio bij 100% NL, waar het tien jaar lang te horen was.

In 2009 ontving hij een koninklijke onderscheiding en in 2014 ontving hij de Radio Oeuvre Award van de zender.

In 2019 was Van Veen te gast bij het televisieprogramma De Wereld Draait Door ter gelegenheid van 100 jaar radio:

Sinds 2020 was Candlelight weer te horen op de radio. Dit keer op de lokale radiozender Easy FM. Het programma was er iedere zondagavond van 22.00 uur tot middernacht te horen.

Naast zijn werk als radio-dj was was hij onder meer artiestenmanager en baas van een kroeg, de Candlelight Bar in Hilversum, waar hij op last van zijn toenmalige werkgever AVRO mee moest stoppen. Ook had hij een textielhandel die onder meer Candlelight-panty's uitbracht en sprak hij reclames in.

Hij toonde zich in 2018 in het Volkskrant-interview tevreden met wat hij met het programma had neergezet. "Nog steeds komen er wildvreemde mensen naar me toe om te vertellen dat ze zoveel avonden van het programma hebben genoten. Voor die mensen heb ik het al die jaren gedaan."

"Een onverantwoorde en onnodige gok met de vliegveiligheid". Zo noemen de Nederlandse piloten de wens van sommige vliegtuigbouwers en luchtvaartmaatschappijen om in de toekomst te vliegen met één piloot in de cockpit. Onder het motto Veilige Vlucht? Twee piloten in de lucht! gaat de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) actie voeren tegen een in hun ogen gevaarlijke ontwikkeling.

Sinds mensenheugenis worden commerciële passagiersvliegtuigen gevlogen met minstens twee piloten in de cockpit. Voor een veilige uitvoering van een vlucht zijn twee uitgeruste en goed getrainde piloten nodig die in goede samenwerking continu situaties beoordelen, informatie uitwisselen, elkaar controleren en ingrijpen bij noodsituaties.

Verschillende vliegtuigbouwers en vliegmaatschappijen, zoals Airbus en Dassault in Frankrijk en Cathay Pacific uit Hong Kong, ontwikkelen sinds enige tijd nieuwe cockpitconcepten die uitgaan van slechts één piloot in de cockpit in plaats van twee.

Twee manieren

Vliegen met één piloot kan op twee manieren. Bij de eerste variant doen de piloten de start en landing nog samen, maar tijdens de cruisefase van de vlucht is maar één piloot in de cockpit aanwezig. De ander kan dan rusten, zo is de gedachte. Bij langeafstandsvluchten zou zich dat vertalen in twee piloten in plaats van vier. Naar verluidt zou Cathay Pacific het willen toepassen in een Airbus A350, een toestel waar meer dan 400 passagiers in kunnen.

Het tweede concept gaat nog een stap verder: de hele vlucht wordt dan uitgevoerd door een enkele piloot met hulp van meer technologie of iemand die vanaf de grond steun geeft, een zogenoemd 'remote crewmember'.

De gedachte is dat invoering van de eerste variant binnen drie jaar zou kunnen beginnen en die van de tweede variant in de jaren daarna.

Het Europees Agentschap voor veiligheid in de luchtvaart heeft 930.000 euro uitgetrokken voor onderzoek naar de haalbaarheid van één-piloots-concepten. Dat onderzoek wordt gedaan door het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum en moet deze zomer klaar zijn. Daarbij wordt gekeken naar aspecten als werklast, vermoeidheid, mogelijke menselijke fouten en uitval van piloten.

Vliegen is teamwork

Piloten verzetten zich fel tegen deze ontwikkeling. De VNV noemt het weghalen van een piloot uit de cockpit onverantwoord: het besturen van een groot vliegtuig is vooral teamwork.

Omdat slechts tien procent van de vluchten volgens het originele plan verloopt, is de mens essentieel: "Juist bij incidenten of voorvallen maakt de human factor het verschil. De mens bezit unieke eigenschappen, die systemen niet kunnen vervangen. Een systeem ontbreekt het bijvoorbeeld aan creativiteit, leiderschap, teamwerk en overlevingsinstinct."

Piloot onwel

Een ander argument is dat als een piloot onwel wordt, er nu nog altijd een tweede piloot is die het toestel kan besturen. Daarnaast wordt een vliegtuig met minder piloten kwetsbaarder voor dreiging van binnenuit, zoals een kaping. De vliegers zijn ook bang dat een piloot die wakker wordt gemaakt vanwege een noodsituatie, niet adequaat kan handelen. Want inzetbaarheid van een op afstand of in diepe slaap verkerende piloot kan te laat komen.

VNV-voorzitter Camiel Verhagen: "Stel je voor dat een collega zich plots niet goed voelt, dan ben je toch blij dat er twee piloten voorin zitten. Of stel je voor dat er een incident plaatsvindt. Dan moet je niet eerst nog je collega moeten roepen. Of stel je voor dat de piloot naar het toilet moet, moet je dan met je broek aan de enkels het vliegtuig in de gaten houden of zit er dan niemand aan de controls? Het weghalen van een piloot uit de cockpit verhelpt geen veiligheidsprobleem, maar creëert er juist één".

Nieuwe technologie

De vliegtuigfabrikanten denken dat nieuwe technologie het weghalen van een piloot uit de cockpit compenseert. De vliegers betwijfelen dat. Een piloot vervangen door onbewezen techniek gaat veel te ver, vinden ze.

De VNV start maandag een campagne om het publiek bewust te maken van de dreigende ontwikkeling naar één piloot. De strekking is dat de reiziger niet alleen moet weten waar de nooduitgangen en zwemvesten zijn, maar dat hij ook twee piloten in de cockpit moet hebben. Op de site ikwilveiligvliegen.nl kan vanaf maandag een petitie met die strekking worden getekend.

KLM laat desgevraagd weten dat er op dit moment geen initiatieven zijn op het gebied van single pilot operations. "Veiligheid staat bij ons altijd voorop. Daarom volgt KLM de onderzoeken met belangstelling en wachten wij de resultaten af."

Omwonenden van de flat in Rotterdam die maandag door een grote explosie in brand vloog en werd ontwricht, kijken er niet raar van op dat een drugslab mogelijk de oorzaak van de ravage is. Dat zeggen zes omwonenden tegen de NOS. "Het was geen zuivere koffie, dat wist iedereen", zegt een vrouw die in de buurt woont. "De Maserati's en Ferrari's reden af en aan."

De politie zei gisteravond dat er verschillende attributen zijn gevonden die gebruikt kunnen worden bij de productie van drugs. Bij de brand vielen drie doden en tientallen woningen raakten beschadigd.

In de garagebox waar de explosie ontstond, sliepen 's nachts mensen, zegt de buurtbewoner. "Er liep gespuis rond, 24 uur per dag." De vrouw wil net als de meeste andere buurtbewoners anoniem blijven.

Een andere buurtbewoner vertelt dat hij al een vermoeden had over de oorzaak van de explosie:

Buurtbewoners hebben meldingen gedaan bij de gemeente, de politie en de woningbouwvereniging, zeggen zes van hen tegen de NOS. Een week voor de explosie werd nog een melding gedaan over een acetonlucht. De brandweer heeft toen metingen verricht, maar niets aangetroffen. Volgens de politie is dat de enige melding die bij hen bekend is.

De woningcorporatie, die woningen tegenover de garage bezit, zegt dat ze geen meldingen heeft binnengekregen. De NOS heeft nog geen reactie van de gemeente.

Rotterdammer aangehouden

Een 34-jarige Rotterdammer is aangehouden. Hij wordt verdacht van het maken van drugs, maakte de politie gisteren bekend. Bronnen melden dat hij de huurder van het pand is. Hij was ook de oom van een van de drie mensen die omkwamen.

De verdachte was ook een van de mensen die twee dagen na de ramp door de afzetting braken, meldt Rijnmond. Hij haalde het stoffelijk overschot van een van de slachtoffers onder het puin vandaan.

Jerrycans met aceton

Journalisten zagen eerder deze week dat er jerrycans met aceton en zoutzuur onder het puin vandaan werden gehaald. Die stoffen kunnen worden gebruikt bij de productie van drugs.

De politie zag vorig jaar een forse stijging van het aantal opgerolde drugslabs. Er werden ruim 120 productieplaatsen voor synthetische drugs gevonden, een derde meer dan vorig jaar. Vooral het aantal crystal meth-labs viel op.

De eerste ging failliet en de tweede staat op de waakvlam. Na de aluminium van fabrikant Aldel uit Delfzijl is nu ook de productie van zink bij Nyrstar in het Noord-Brabantse Budel voorlopig gestopt.

Ook andere energie-intensieve bedrijven hebben moeite om te concurreren met het buitenland. Ze klagen dat - ondanks Europese toestemming - Nederland een compensatie voor de energiekosten heeft afgeschaft. Anderen geven die compensatie nog wel.

Zink wordt onder meer gebruikt voor de bescherming van staal in auto's, bruggen en windmolens. De vestiging van Nyrstar gebruikt in vol bedrijf net zoveel stroom als de stad Eindhoven. Dat is gelijk aan één procent van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland.

De prijs van elektriciteit is de afgelopen jaren gestegen. Door het wegvallen van de zogenoemde indirecte kostencompensatie, betaalt de fabriek van Nyrstar in Budel bijvoorbeeld 40 miljoen euro meer aan energiekosten dan de vestiging van Nyrstar in België, dertig kilometer verderop. Ook in Duitsland en Frankrijk liggen de kosten lager vanwege de kostencompensatie voor energie.

Ook de eigen aansluiting op het hoogspanningsnet is fors duurder geworden. Daarvoor betaalt het bedrijf transportkosten aan landelijk netbeheerder Tennet. De kosten hiervoor zijn dit jaar gestegen van 400.000 euro naar 25 miljoen euro.

Daarbovenop is de prijs van zink op de wereldmarkt gedaald. Voorlopig wordt er daarom geen zink meer geproduceerd en staat de fabriek op de waakvlam. De bijna 500 werknemers worden doorbetaald en zoveel mogelijk op onderhoudswerkzaamheden gezet.

Directeur Henk Leendertse van de zinkfabriek noemt de sluiting triest:

Minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat geeft toe dat de bezuinigingsmaatregel van het kabinet de concurrentiepositie van Nyrstar heeft aangetast. Zij pleit er bij de Europese Unie voor om overal de kostencompensatie in te trekken. Ondertussen loopt Nederland voorop in de afschaffing van de steunmaatregel.

De concurrentiepositie van de energie intensieve industrie in Nederland staat onder druk, zo staat in de jaarlijkse speelveldmonitor die in opdracht van het ministerie wordt opgesteld door PwC. "We moeten echt opletten", waarschuwt samensteller Gülbahar Tezel, hoogleraar economie aan de Tilburg University. "Op basis van ons onderzoek schatten we in dat een behoorlijk deel van de industrie, de productie kan verschuiven naar andere landen in en buiten Europa."

Ook voor kunstmestfabriek van Yara in het Zeeuwse Sluiskil, de grootste in Europa, wordt het moeilijker om te concurreren. Net als voor chemiebedrijf Dow Chemical in Terneuzen, ziet Tezel. In alle gevallen gaat het om Nederlandse vestigingen van grote multinationals met een hoofdkantoor in het buitenland.

"Ze maken soms dagelijks beslissingen over waar het het goedkoopste is om te produceren. Dus als we in Nederland de kosten structureel hoger maken dan in concurrerende landen dan verwacht ik niet dat deze bedrijven in Nederland blijven produceren en investeren", vertelt Tezel.

Omgevallen aluminiumproducent

Omdat het om multinationals gaat vallen de bedrijven niet onmiddellijk om. Dat was anders met de aluminiumproducent Aldel in Delfzijl. Die fabriek ging in 2022 al failliet en had te maken met vergelijkbare problemen als Nyrstar nu. De zinkfabriek in Budel is eigendom van Trafigura dat kapitaalkrachtig genoeg is om de vestiging ondanks verliezen, een tijdje stationair te laten draaien.

Gülbahar Tezel verwacht moeilijke jaren voor de energie-intensieve industrie in Nederland. "Wij zien eigenlijk overal een significante verlaging van de toekomstige winsten van de energie-intensieve industrie."

Net als Aldel draait Nyrstar volledig op elektriciteit, in het geval van de zinkfabriek ook nog eens volledig duurzaam, vertelt algemeen directeur Henk Leendertse. Het bedrijf wil de fabriek aanpassen zodat het beter mee kan bewegen met de uurprijs van elektriciteit en tegelijkertijd de jaarlijkse zinkproductie gelijk kan houden.

Tegenwoordig is de elektriciteitsprijs laag of zelfs negatief bij veel aanbod van zon en wind. Op andere momenten van de dag ligt de elektriciteitsprijs juist erg hoog. Door de productie mee te laten bewegen met de elektriciteitsprijs kan de fabriek goedkoper produceren. Op die manier functioneert de zinkfabriek ook als een soort batterij voor het hoogspanningsnet en kan het helpen om netcongestie te verminderen.

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans heeft op een ledenbijeenkomst van GroenLinks en PvdA in Eindhoven hard uitgehaald naar de PVV. Hij zei dat de PVV "niet de weg is voor dit land" en noemde het een hoofdzaak dat in Nederland iedereen gelijke rechten en plichten heeft.

Hij ging onder meer in op Wilders' uitspraak dat de Nederlander op 1 moet worden gezet. Volgens de GroenLinks-PvdA-leider is de impliciete boodschap daarvan dat er onderscheid wordt gemaakt.

Timmermans voegde eraan toe "dat een partij die zich Partij voor de Vrijheid noemt, maar 1 miljoen Nederlanders op de tweede plaats wil zetten, geen hoeder van de vrijheid kan zijn in dit land."

Hij deed een oproep om op te staan tegen mensen "die ook maar één vinger uitsteken naar de vrijheden van anderen". De GroenLinks-PvdA-voorman wees ook op demonstraties in Duitsland tegen de rechts-radicale AfD.

'Onderhandelende partijen niet gericht op consensus'

Timmermans zei in Eindhoven ook dat de manier waarop de onderhandelende partijen in de formatie met elkaar omgaan niet gericht is op het vinden van consensus, maar op het markeren van de verschillen.

Hij benadrukte dat Nederland "altijd op de een of andere manier vanuit consensus en het midden is bestuurd". Timmermans vroeg zich af hoe het aan de formatietafel werkt als politici zich via X uiten en dan later tegen elkaar zeggen: "Ach, het was maar een tweet."

Onophoudelijke bombardementen, de dagelijkse zoektocht naar eten en drinkwater, kou, overvolle vluchtelingenkampen en het voortdurend verlies van geliefden. Voor alle inwoners van Gaza is het leven op dit moment een ontbering, en dat geldt zeker voor zwangere en net bevallen vrouwen. Sinds 7 oktober zijn er in Gaza 20.000 baby's geboren "in een hel op aarde", zoals de VN het verwoordt. Iedere dag komen daar 180 baby's bij.

"Er was alleen plek voor noodgevallen, vrouwen met beginnende weeën werden weggestuurd", vertelt Rita Costa, een Portugese verloskundige van Artsen zonder Grenzen aan de NOS. Ze is net terug uit Zuid-Gaza, waar ze een maand in een kraamkliniek in Rafah heeft gewerkt.

De moeilijkheden beginnen al ver voordat de bevalling begint, want zwangere vrouwen in Gaza kunnen nu nauwelijks terecht voor reguliere controles. Dat betekent geen bloedonderzoek, geen voedingsadvies en geen echo's. "Door het ontbreken van deze prenatale zorg krijgen vrouwen niet de hulp die ze nodig hebben", zegt Costa. Het is dus niet duidelijk of een vrouw bijvoorbeeld een hoge bloeddruk heeft, ondervoed is, een meerling draagt of een keizersnede nodig heeft. "Ook kan niet vastgesteld worden of de baby wel leeft. Een zwangerschap is hierdoor veel risicovoller."

Volgens Nour Beydoun van hulporganisatie CARE is de afwezigheid van zorg tijdens de zwangerschap maar één 'laag' van de stress die zwangere vrouwen ervaren. Ze maken zich zorgen of ze wel genoeg eten binnenkrijgen: "Gezonde voeding is nodig voor de ontwikkeling en groei van de ongeboren baby. Tekorten van bepaalde voedingsstoffen kunnen leiden tot ontwikkelingsstoornissen later in het leven."

Daarbij spoken gedachtes over de aankomende bevalling door de hoofden van vrouwen. Want hoe komen ze in een ziekenhuis? En is er wel een dokter beschikbaar? Door stress is het aantal miskramen sinds 7 oktober volgens Beydoun fors gestegen. Ook worden meer baby's te vroeg, of dood geboren.

Frustratie

Vóór 7 oktober bevielen nagenoeg alle vrouwen in Gaza in het ziekenhuis, maar nu is dat geen optie meer. Ambulances rijden niet, hun telefoon heeft geen bereik, rondom het ziekenhuis wordt geschoten of er is geen bed beschikbaar. "Noodgedwongen bevallen ze dan thuis, in het vluchtelingenkamp of zelfs op straat. Zonder medische ondersteuning en zonder pijnstilling", zegt Beydoun.

Maar ook als een vrouw het ziekenhuis wél bereikt, zijn de zorgen niet voorbij. Costa vertelt over een vrouw die terug moest komen als de weeën heviger werden. Ze ging terug naar haar tent, de nacht viel, ze durfde de straat niet meer op en beviel van haar baby op de wc, alleen. De volgende ochtend kwam ze terug. "Haar leven konden we redden, maar haar baby was al overleden. En dat terwijl ze ook al veel andere familieleden had verloren."

Keizersneden worden uitgevoerd zonder verdoving. "Het is ontzettend frustrerend om niet de juiste hulp te kunnen bieden. We klampen ons vast aan de levens die we wél kunnen redden", zegt Costa.

Sabrine heeft geluk en kan, bij uitzondering, terecht bij een gynaecoloog in één van de vluchtelingenkampen in de zuidelijke stad Rafah:

Al een paar uur na de bevalling moeten moeders het ziekenhuis verlaten om plaats te maken voor nieuwe patiënten. "Bij gebrek aan een huis, gaan ze terug naar hun tent", zegt Costa. In die kampementen moeten honderden mensen één wc delen en douches zijn er vaak niet. Door slechte hygiëne liggen infectieziektes op de loer. Daarnaast is er te weinig eten, terwijl dat van essentieel belang is voor het geven van borstvoeding. "We doen ons best om moeders en baby's wat langer in de gaten te houden, maar doordat het er zoveel zijn, is dit heel moeilijk."

"De hele periode, van zwangerschap tot kraamtijd, is één grote mengelmoes van constante stress en angst", zegt Beydoun. "En vrouwen voelen zich ontzettend schuldig. Ze willen goed voor hun baby zorgen en hun veiligheid bieden, maar dat kan niet."

Costa is onder de indruk van haar Palestijnse collega's, die doen wat ze kunnen om zoveel mogelijk mensen te redden. Vaak zijn ze zelf ook gevlucht, hebben ze dierbaren verloren en zoeken ze in de uren tussen hun diensten naar eten voor hun eigen gezinnen. Hoe zwaar de dagen ook zijn, samen zijn ze getuige van sprankjes hoop en blijdschap: "Als een baby gezond ter wereld komt, dan verschijnt er een lach en zien we wat ontspanning. Heel even is het dan zoals het zou moeten zijn, ook al is het van korte duur."

De Russische ruimtevaarder Oleg Kononenko heeft het record gebroken voor (opgeteld) de langste tijd in de ruimte. Dat record stond op 878 dagen, 11 uur, 29 minuten en 48 seconden. Vanochtend ging hij daar overheen, tijdens zijn vijfde ruimtemissie.

De 59-jarige kosmonaut is in het International Space Station (ISS), waar hij afgelopen september naartoe reisde voor een missie van een jaar. Als hij die missie afmaakt, heeft hij de magische grens van 1000 dagen in de ruimte doorbroken.

Hij reisde al vier keer eerder naar het ISS: in 2008, 2011, 2015 en 2019. Met zijn tijd in de ruimte brak hij het record dat de Rus Gennadi Padalka in 2015 op zijn naam schreef.

Trots

In een interview met het Russische staatspersbureau TASS zegt Kononenko dat hij ruimtevaarder is "om te doen waar ik van hou, niet om records te vestigen". Toch zegt hij trots te zijn op zijn prestaties. "Maar ik ben nog trotser dat het record voor de totale duur van iemands verblijf in de ruimte nog steeds in handen is van een Russische kosmonaut".

Of hij nog een zesde keer de ruimte in gaat, zegt de Rus nog niet te weten. "Ik hou er niet van om te raden. Ik praat liever over de resultaten die er nu zijn."

In vijfhonderd tuinen in Vroomshoop (Overijssel) is asbest terechtgekomen door een grote brand afgelopen nacht. Het verwijderen van alle asbest gaat nog weken duren, schrijft RTV Oost. "Er is een behoorlijke hoeveelheid asbest vrijgekomen", zegt burgemeester Hans Broekhuizen van de gemeente Twenterand tegen de omroep.

Het vrijgekomen asbest heeft veel gevolgen voor inwoners van het dorp. Tot zeker vrijdag rijden er geen treinen tussen Almelo en Vroomshoop, meldt ProRail. Het asbest is over een lengte van zeker 240 meter op het spoor terechtgekomen, dat eerst moet worden schoongemaakt door specialisten. Daarnaast is het station van Vroomshoop onbereikbaar.

De basisschool in het dorp blijft in ieder geval morgen dicht. "Misschien nog langer, maar dat zijn we nog aan het overleggen met de school", zegt Broekhuizen. Ook speeltuinen worden afgesloten. Omwonenden wordt verzocht voorlopig niets uit hun moestuin te eten.

Auto wassen

Een gespecialiseerd bedrijf gaat vanaf vandaag alle huizen langs om het asbest te verwijderen. "Van dakgoot tot tuin en de daken", zegt de burgemeester. Hij roept inwoners op om het asbest vooral niet zelf op te ruimen.

Omwonenden kunnen hun auto's wassen in speciaal daarvoor ingerichte plekken:

De brand brak rond 04.00 uur 's nachts uit bij een opslagplek voor tuinmeubels. Volgens de brandweer stond het pand binnen enkele minuten in lichterlaaie. Kort daarna stortte het volledig in.

Bij de brand kwam veel rook vrij die over de naastgelegen woonwijk trok. Al snel werd asbest gevonden. Buurtbewoners moesten ramen en deuren dichthouden. Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend.

De Britse politie looft een beloning uit voor de gouden tip die leidt tot de arrestatie van de man die in Londen een zuuraanval pleegde op een vrouw.

Bij die aanval raakten woensdagavond acht mensen gewond. De aanval was gericht op de 31-jarige vrouw, maar ook haar twee kinderen van 3 en 8 jaar raakten gewond, net als twee omstanders en drie politieagenten die haar te hulp schoten. Ze kwamen allemaal in aanraking met de bijtende stof.

De verdachte is een 35 jarige man die in 2018 werd veroordeeld voor een zedendelict. De politie heeft een deel van zijn handel en wandel via beelden van beveiligingscamera's gereconstrueerd. Op die beelden is te zien hoe hij in een supermarkt een fles drinken koopt en dat hij zelf ook gewond is in zijn gezicht.

De politie gaat ervan uit dat er mensen zijn die weten waar hij is en hoopt ze met de beloning van ruim 23.000 euro over te halen de politie te informeren. Ook waarschuwt de Londense politie dat het strafbaar is om de verdachte te helpen.

De vrouw ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis. Haar toestand is wel stabiel. Volgens de politie kennen het slachtoffer en de verdachte elkaar. Over het motief van de aanval is nog niets bekend.

In Den Bosch wordt de komende tijd geen afval opgehaald vanwege problemen bij de overslaghal ten noorden van de stad. De Arbeidsinspectie heeft de locatie gesloten omdat die onveilig zou zijn voor het personeel. Den Bosch verwacht dat er twee weken lang geen afval opgehaald kan worden.

Afval dat bij bewoners en bedrijven in de Brabantse hoofdstad wordt ingezameld, komt bij overslaghal Treurenburg terecht. Vanuit daar wordt het vervoerd naar verschillende afvalverwerkers.

De afgelopen jaren waren er meerdere incidenten bij het vuilophalen in Den Bosch, schrijft Omroep Brabant. In juni 2020 vond er een bedrijfsongeval plaats waarbij een vuilnisman ernstig en blijvend gewond raakte. In 2021 raakten 35 mensen gewond bij incidenten bij de afvalstoffendienst, zo bleek uit een WOO-verzoek van het Brabants Dagblad. De gemeente kreeg eerder al twee boetes van 16.200 euro opgelegd vanwege de ongevallen. In december 2022 werd de afvalstoffendienst ruim een maand lang gedeeltelijk stilgelegd.

Het is te druk rond de overslaghal waardoor de kans op ernstige ongevallen groot is, vindt de Arbeidsinspectie. In een poging om de veiligheid binnen de locatie Treurenburg te vergroten, werd het bedrijfsmilieustation nog geen twee weken geleden gesloten. Doel was om de drukte op de locatie te verminderen. Dat bleek volgens de Arbeidsinspectie niet voldoende en daarom is afgelopen vrijdag alsnog de gehele overslaghal gesloten.

Restafval in gft-bak

In de hele stad wordt vanaf morgen geen restaval, gft, papier en plastic opgehaald. Ook in de gemeentes Heusden, Oisterwijk en Vught wordt geen huishoudelijk afval opgehaald. Mensen met een volle container mogen één keer restafval in de groene gft-container stoppen. Ondergrondse en bovengrondse verzamelcontainers worden wel zoveel mogelijk geleegd door een externe partij.

"We proberen de reguliere inzameling zo snel mogelijk weer op te starten. Helaas is het niet mogelijk om de niet gereden routes in te halen. We hebben daar niet het personeel en materieel voor", aldus de gemeente in een verklaring. Wethouder Ralph Geers noemt de maatregel "zeer vervelend voor inwoners en bedrijven maar ook voor onze medewerkers".

Er wordt gewerkt aan een plan van aanpak dat moet worden goedgekeurd door de Arbeidsinspectie. Daarna kan de hal weer in gebruik worden genomen.

Carnaval

Volgend weekend barst het feestgedruis rond carnaval los in Den Bosch. Het afval dat hierbij wordt achtergelaten, wordt wel opgeruimd en gaat niet naar Treurenburg, aldus de afvalstoffendienst op de website.

Opnieuw voerden de Verenigde Staten afgelopen nacht samen met het Verenigd Koninkrijk aanvallen uit op Houthi's in Jemen. Ook dit keer gebeurde dat met steun van onder meer Nederland. Een dag eerder voerde de VS vergeldingsacties uit in Syrië en Irak. Een directe link tussen de aanvallen is er niet, al waren ze allemaal gericht tegen door Iran gesteunde strijdgroepen.

De aanvallen van afgelopen nacht zijn volgens de VS een reactie op de aanvallen die de Houthi's uitvoeren op schepen in de Rode Zee. "De VS heeft gewaarschuwd en probeert nu een vuist te maken", zegt Paul Aarts, voormalig docent internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam en Midden-Oostendeskundige. "De Amerikanen kunnen de aanvallen van de Houthi's op de scheepvaart niet onbeantwoord laten."

Wapens uit handen slaan

Peter Wijninga, defensiespecialist bij het Haags Centrum Strategische Studies, noemt het een flink pakket aan doelen dat gisteren en vannacht bestookt is: "Het waren aanvallen op raketlanceerinstallaties, opslagplaatsen, commandocentra, radarinstallaties. En het doel ervan is om de Houthi's letterlijk de wapens uit de handen te slaan."

Toch zullen de Houthi's zich niet snel uit het veld laten slaan door deze aanvallen, verwacht Aarts. "De Houthi's zijn door eerdere oorlogen gehard en ze zijn vastberaden. Daarnaast lukt het de coalitie nooit om al het materieel van de Houthi's uit te schakelen. Ze hebben hun raketinstallaties goed verstopt in bergachtig gebied."

De aanvallen van Houthi's op schepen die langs Jemen varen beïnvloeden de internationale scheepvaart:

In de nacht van vrijdag op zaterdag kwamen de Amerikanen ook al in actie met een grote vergeldingsactie. Toen ging het om doelen in Irak en Syrië die aan Iran gelinkt zijn. Volgens Syrische en Iraakse autoriteiten zijn er burgers en militairen gedood. Die aanvallen waren een reactie op de dood van drie Amerikaanse militairen op een kleine basis in Jordanië, vlak bij de grens met Syrië. Die aanval, met een drone, was uitgevoerd door een militie die door Iran gesteund wordt.

Iran is link tussen Amerikaanse aanvallen

Die twee aanvallen staan los van elkaar, en toch weer niet, zegt Wijninga. "Het staat los van elkaar, omdat de aanleiding voor de vergeldingsacties verschillend is. De aanleiding voor de aanvallen op sjiitische milities in Syrië en Irak is dat die de afgelopen tijd al 160 aanvallen hebben uitgevoerd op Amerikaanse troepen die daar zitten. De aanvallen op de Houthi's hebben een economische aanleiding, omdat ze de scheepvaart in de Rode Zee beschieten. Aan de andere kant heeft het wel met elkaar te maken. Al die milities en de Houthi's worden gesteund door Iran. Dus dat is een verbindende factor."

En daarin schuilt een risico, zegt zowel Aarts als Wijninga. Aarts: "Iran is moeilijk in te schatten. Toch is de reactie op dit soort acties steeds ongeveer hetzelfde. De regering in Iran zegt dat ze uiterst bezorgd is over de aanvallen, omdat het zou kunnen leiden tot een verdere escalatie."

De eerste reactie vanuit Iran, gisteren, is in lijn daarmee. "Niemand zit te wachten op een grote oorlog, de VS niet en Iran niet", zegt Aarts. "De rode lijn voor Iran is een aanval op Iraans grondgebied. Als dat gebeurt, ook al is het door een vergissing, dan heb je de poppen aan het dansen."

Ook vanochtend waarschuwde Iran voor escalatie. Een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat verdere aanvallen op de Houthi's "een bedreiging vormen voor de internationale vrede en veiligheid".

Nederlandse belangen

De aanvallen van de VS en Groot-Brittannië werden net als de vorige keer gesteund door Nederland. Demissionair minister Van Leeuwen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zei in WNL op Zondag dat er ook Nederlandse belangen op het spel staan: "Die Houthi's bedreigen onze zeevaart. We zijn de zesde maritieme natie ter wereld en een groot deel van de wereldhandel gaat door de Rode Zee."

Wijninga vindt het logisch en verstandig dat Nederland meedoet: "Vijftig procent van het containervervoer dat de Rotterdamse haven binnenkomt, vaart door dat gebied. Als dat om Afrika moet varen, kost dat heel veel geld."

En daar komt ook China om de hoek kijken, zegt Wijninga. Want dat land is voor de economie ook voor een groot deel afhankelijk van de handelsroute door de Rode Zee en het Suezkanaal. De route is ook voor China belangrijk voor de export van spullen naar Europa.

Daarnaast is China gebaat bij rust in het Midden-Oosten, vanwege de olie die het daar vandaan haalt. "China leunt diplomatiek zwaar op Iran om te proberen die Houthi's wat meer in bedwang te houden."

Rusland beticht Oekraïne van een aanval op Lysytsjansk, een stad in een deel van Oekraïne dat wordt bezet door de Russen. Het ministerie van Noodsituaties van Rusland meldt dat er minstens 28 mensen zijn gedood, onder wie burgers. Een gebouw waar een bakkerij in zit zou zijn getroffen. Oekraïne heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging.

Eerder meldden verschillende pro-Oekraïense blogaccounts dat bij de aanval meer dan twintig Russische militairen zijn gedood.

De zelfverklaarde Volksrepubliek Loehansk, waar Lysytsjansk in ligt, staat onder controle van Rusland. Door Rusland gesteunde functionarissen zeiden dat Oekraïne gisteren omstreeks 13.30 uur Nederlandse tijd de bakkerij in de stad Lysytsjansk heeft aangevallen met het door de VS geleverde HIMARS-raketsysteem. Bewijs daarvoor werd niet geleverd.

Wijzen naar het Westen

Gisteren deelde het Russische ministerie van Noodsituaties een video waarin hulpverleners twee bebloede mensen op brancards tilden en uit de ruïnes van een gebouw droegen. Het ministerie zei eerder dat er tien mensen van onder het puin vandaan waren gehaald.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft de aanval aangegrepen om het Westen te veroordelen voor zijn steun aan Kyiv. "Volgens voorlopige gegevens werd de aanval uitgevoerd met westerse wapens", zei ministerie- woordvoerster Maria Zakharova. Ook zij leverde daarvoor geen bewijs.

Bezette regio's

Op de foto's van het verwoeste gebouw is een groot bord te zien met de tekst 'Restaurant Adriatic'. Op basis van het uiterlijk en de kleur van het verwoeste gebouw en letters op het gebouw, kan met behulp van Google Maps worden bevestigd dat het om het Adriatic-restaurant in de Moskovska-straat in Lysytsjansk gaat. De datum van beelden van het Russische ministerie kan niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Loehansk is een van de vier gedeeltelijk bezette regio's die in september 2022 na schijnreferenda door Rusland illegaal zijn geannexeerd.

Een Nederlandse man is om het leven gekomen door een ongeval in het Oostenrijkse skigebied Saalbach-Hinterglemm. Dat meldt de Oostenrijkse politie. De 63-jarige Nederlander botste gistermiddag tijdens het skiën tegen een van de palen waar de kabels van de skilift aan hangen.

Het ongeluk gebeurde op de Zwölferkogel. De Nederlander raakte de paal aan de rand van de piste. Ondanks reanimatiepogingen bezweek de man ter plaatse aan zijn verwondingen.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt de dood van de man. Het staat de familie bij via de ambassade.

Nooit meer files: dat was het idee in de coronaperiode. Toch stonden er nog nooit zoveel files als nu. Wat kan ertegen worden gedaan?

Vooraf: dit artikel gaat over maatregelen die ertoe kunnen leiden dat er minder auto's (tegelijk) de weg opgaan, niet over de gevolgen ervan voor mens en milieu. Volgens deskundigen kunnen extra wegen een aanzuigende werking hebben en tot extra files leiden. Die optie is daarom niet meegenomen.

1. Fiscale duwtjes

Van de bijna 90 miljard kilometer die in 2022 is afgelegd, was 32 procent woon-werkverkeer en 9 procent zakelijk bezoek. Waarom zorgen we ervoor dat op de drukste filedagen dinsdag en donderdag niet meer mensen thuisblijven, dacht strateeg van de Vervoerregio Nico van Paridon. Hij werkt aan een plan om de thuiswerkvergoeding op dinsdag en donderdag aanzienlijk te verhogen, zodat dan minder mensen de weg op te gaan.

Van Paridon denkt dat dit makkelijk te regelen is. "Werkgevers mogen nu 2,35 euro per dag belastingvrij aan hun werknemer geven. Het gaat dus niet om een ingewikkelde aanpassing van de wet, maar van het bedrag. Het kan budgetneutraal, als bijvoorbeeld de vergoeding op andere dagen lager wordt en in schoolvakanties op 0 gaat."

Er zijn meer fiscale duwtjes mogelijk. Zo geven sommige werkgevers een hogere reiskostenvergoeding als je met de fiets in plaats van de auto komt. Ook is het voor werkgevers sinds 1 januari makkelijker om ov-abonnementen aan te bieden aan werknemers.

2. Rekeningrijden voor iedereen of alleen zakelijk rijders?

Nog een fiscaal duwtje: rekeningrijden. Belangrijke mobiliteitspartijen vinden inmiddels dat dat er moet komen, maar voor politieke partijen staat dat sinds de verkiezingen weer ter discussie. Partijen die voor zijn, pleiten in grote lijnen voor betalen naar gebruik afhankelijk van tijd, plaats en milieukenmerken van de auto. Veel partijen zijn inmiddels weer tegen. Spitsheffing, in de trein gebruikelijk, is voor veel partijen onbespreekbaar.

De Vereniging Zakelijk Rijders (VZR) pleit voor 'variabilisering van de bijtelling', oftewel rekeningrijden voor zakelijk rijders. Bijtelling is een fiscale regeling voor mensen met een auto van de zaak die privé meer dan 500 kilometer per jaar rijden. Over die privékilometers betaal je belasting, omdat het als een vorm van inkomen wordt gezien. De VZR wil in plaats van bijtelling een prijs per kilometer. "Dit idee is simpel en zorgt ervoor dat de veelgebruiker betaalt", zegt VZR-voorzitter Jan van Delft. "Onze leden vinden dit een eerlijk systeem."

De huidige bijtellingsregeling is volgens fiscalist Marjon van Ginhoven van Fiscaliade praktisch, maar onrechtvaardig: "Het maakt niet uit of je 501 of 10.000 kilometer privé rijdt, je betaalt evenveel. Elke kilometer extra dan 500 is dus 'gratis' en dat leidt ertoe dat leaserijders geen prikkel hebben om privé de auto te laten staan." Het VZR-voorstel zou wat dat betreft dus eerlijker zijn. En minder rijden wordt voordeliger.

Het brengt volgens Van Ginhoven wel een enorme stijging van administratieve lasten mee. Leaserijders moeten een volledige kilometeradministratie bijhouden. Op basis daarvan zal elke maand een berekening van het aantal privé- en zakelijke kilometers moeten worden gemaakt. "De vraag is dus ook wie dit allemaal gaat controleren."

3. Meer motoren en (elektrische) fietsen

Voor mensen die niet kunnen thuiswerken, zouden motoren, scooters en elektrische fietsen een oplossing kunnen zijn. En dat gebeurt ook. De motorfietsenbranche beleefde met een verkoopstijging van 13 procent een "topjaar", volgens de RAI Vereniging. Het aantal nieuw verkochte elektrische fietsen haalt al een tijdje het aantal nieuw verkochte auto's in.

Toch gaat het meestal om een voertuig erbij en te weinig in plaats van. Volgens onderzoek van Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) zeggen ondervraagde e-bike-bezitters dat ze minder vaak de auto gebruiken sinds hun aanschaf. "Maar onderzoeken we de mobiliteit van mensen vóór en na de aanschaf van een e-fiets, dan blijkt dat autogebruik niet significant is gedaald." Een elektrische fiets blijkt meer een vervanger van de gewone fiets, mensen fietsen overigens wel vaker en verder met een e-bike.

4. Deelauto's en auto's delen

Er zijn platforms waar je via een app een auto of scooter kan huren en platforms waar je je eigen voertuig kan aanbieden aan anderen. "Bedoeld om een goed alternatief te bieden voor onnodig autobezit", zegt Dani Sprecher van de Coalitie van Deelauto-aanbieders.

Het effect van deelmobiliteit is heel verschillend, blijkt uit KiM-onderzoek. Een deel van de gebruikers van deelauto's maakt weleens ritten die ze voorheen met ov, fiets of te voet maakten. Soms vervangt het ook ritten met privéauto's. Tegelijkertijd stappen mensen die auto's delen minder vaak in de auto dan voorheen; in dat geval helpt het tegen files.

5. Twee is beter dan één

Met elke auto die carpoolt, de deelmobiliteit van de vorige eeuw, haal je een auto van de weg. In de jaren 90 was dat ook waar de Nederlandse overheid op inzette, in 1993 werd op de A1 zelfs de eerste carpoolstrook van Europa geopend. Maar inmiddels lijkt het fenomeen afgezien van ietwat verlaten carpoolplekken uit ons geheugen te zijn verdwenen.

Een oproep van de overheid uit 1993 om te gaan carpoolen:

Frankrijk is carpoolen nu juist aan het stimuleren. Op een aantal snelwegen zijn in 2020 speciale rijstroken ingevoerd waar alleen carpoolers mogen rijden. Flitssystemen controleren of er meer dan een persoon in de auto zit.

In Nederland blijft het stil. Zowel het KiM als het CBS doet er geen onderzoek (meer) naar, omdat "het geen onderdeel meer is van de informatiebehoefte". Volgens mobiliteitsdeskundige Henk Meurs is carpoolen hier niet echt van de grond gekomen, omdat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen. "Het leidt tot extra reistijd waar mensen geen zin in hebben. Ook financieel is het niet heel erg voordelig, omdat reiskosten vaak door de werkgever vergoed worden. En we hebben een goed ov- en fietsnetwerk."

6. (Werk)tijden beter spreiden

Begrijpelijk en onbegrijpelijk tegelijk: we zitten allemaal rond dezelfde tijd in de auto. Volgens mobiliteitsdeskundige Nienke Onnen van Natuur & Milieu zouden werkgevers meer kunnen nadenken over het flexibiliseren van werktijden. Dat zou wel om een flexibilisering van de maatschappij als geheel vragen, niet alleen van werkgevers. Scholen, sporten, economische bedrijvigheid: veel is rondom die tijden gebouwd.

Maar er is nog ruimte. Zoals mobiliteitsexpert Geert Kloppenburg al eerder tegen de NOS zei: "Waarom moeten alle auto's precies om 08.00 uur tegelijk de stad in? We zouden meer kunnen spreiden met bestelbusjes en vrachtwagens." En een tip van het Nationaal Dataportaal Wegverkeer na een spitsanalyse: "Spreek om kwart vóór of kwart óver af, want op de hele uren is er het minste verkeer op de weg."

Afgelopen week werd een motie aangenomen om met werkgevers, werknemers en onderwijsinstellingen tot een landelijke aanpak te komen het woon-werkverkeer beter te spreiden over de week.

7. Zigzagbewegingen met de auto én de trein?

Het jaarverslag van de NS over 2022 nuanceert het beeld van een land van vertraagde en overvolle treinen: bijna 92 procent van de reizigers komt op tijd aan. Het percentage met een zitplaats in de spits was bijna 97 procent. Dit gaat wel om gemiddeldes: er blijven drukke trajecten. Aangekondigde prijsstijgingen van treinkaartjes zijn uitgebleven en er is weer een aantal bus- en treinverbindingen bij gekomen. Kortom, het ov is zo gek nog niet.

Maar het ov is niet in elke provincie even goed vertegenwoordigd. In Drenthe en Groningen werkt men daarom aan een hub-systeem: plekken waar verschillende mobiliteiten samenkomen zodat je makkelijk kunt overstappen van de auto en (deel)fiets op openbaar vervoer en andersom. Het liefst zijn ze dicht bij instanties als scholen, bibliotheken en gemeentehuizen, of kiezen die instanties er juist voor om vlak bij een hub te gaan zitten.

En nu...

Er zijn dus manieren om iets aan de fileproblematiek te doen - maar het is de vraag welk probleem we oplossen met het oplossen van files. De zogenoemde Brever-wet (Behoud van REistijd en VERplaatsingen), een verkeerskundig principe dat werd ontwikkeld in de jaren 70, houdt in dat we eigenlijk altijd evenveel tijd aan verplaatsingen blijven besteden.

Bij de ontwikkeling van snellere voertuigen gaan we op grotere afstand wonen, met een even lange reistijd dus. Het oplossen van files zou er volgens dit principe toe leiden dat we de bespaarde tijd tenietdoen door verder van het werk te gaan wonen.

"Corona heeft ons geleerd hoe belangrijk verplaatsingen zijn", zegt Zeger Schavemaker, future mobility designer van de gemeente Amsterdam. "Tegelijk kunnen we ons afvragen vanuit welke behoefte we ons verplaatsen en welke mobiliteit een basisrecht is." Dat zijn vragen waar beleidsmakers zich over moeten gaan buigen.

Bij een ongeluk in Epe (Gelderland) is gisteravond een 14-jarig meisje om het leven gekomen. De tiener zat op de fiets en werd aangereden door een auto. De bestuurder van die auto ging ervandoor, zegt de politie tegen Omroep Gelderland.

De politie is op zoek naar de bestuurder van een lichtkleurige Volkswagen Polo uit het bouwjaar 1995 tot 2005 vanwege mogelijke betrokkenheid. Een signalement van de bestuurder is niet bekend.

Het ongeval gebeurde volgens de omroep vlak voor middernacht bij een oversteekplek in het centrum. Op de weg geldt een maximumsnelheid van 50 kilometer per uur. Het slachtoffer overleed ter plekke.

Meerdere omwonenden zeggen tegen de regionale omroep dat ze al langer overlast hebben van verkeer dat hard en asociaal over de weg rijdt. Een bewoner stapte recent naar de politie. "We wandelen hier 's avonds vaak en we denken dan wel eens: die rijden 80 of 100 kilometer per uur. We zijn erg op onze hoede", aldus de betreffende omwonende.

Of de bestuurder in dit geval ook te hard reed, is niet duidelijk. Buurtbewoners zeggen dat er vaak gevaarlijk hard wordt gereden in het dorp.

De politie is op zoek naar de doorrijder. De auto zou flinke schade moeten hebben, aldus de politie. Er is nog geen signalement van het voertuig bekend.

Reactie burgemeester

"Dit gaat als een schokgolf door het dorp", zegt burgemeester Tom Horn tegen de omroep. Hij spreekt van een verschrikkelijk en dramatisch ongeluk. "Mijn gedachten zijn bij familie, vrienden en klasgenoten. Dit heeft veel impact in Epe, een dorp waar veel mensen elkaar kennen."

De synagoge van Middelburg is gisteravond beklad met hakenkruizen. Op de gevel en de deur van het gebouw aan de Herenstraat zijn twee swastika's gespoten.

De melding van de bekladdingen werd rond 21.40 gedaan, meldt de politie. Agenten hebben ter plekke onderzoek gedaan en gezocht naar camerabeelden. Vandaag gaat het onderzoek verder en doet de synagoge aangifte. De politie is nog op zoek naar getuigen.

"In principe is het een vernieling, maar wel een met een naar tintje", laat een politiewoordvoerder aan Omroep Zeeland weten. Het is nog onduidelijk wie er achter de bekladding zit. "Het kunnen jongetjes zijn die een beetje dom gedrag vertonen, maar er kan ook veel meer achter zitten", aldus de woordvoerder.

'Onthutst'

De Joodse gemeenschap in Zeeland en Stichting Synagoge Zeeland laten aan de regionale omroep weten "onthutst te zijn over deze daad van antisemitisme. Het roept bij velen weer gevoelens van onveiligheid en angst op."

Het Centraal Joods Overleg laat weten "met afschuw" kennis te hebben genomen van de bekladdingen. "Hoe ontstellend dat een weerloos oud Joods gebouw mikpunt wordt van een antisemitische bekladding", zegt CJO-voorzitter Chanan Hertzberger.

"De Joodse gemeenschap is al meer dan vierhonderd jaar een integraal onderdeel van de Middelburgse samenleving. Deze op twee na oudste sjoel van Nederland is daar het tastbare bewijs van. Ik ben er dan ook van overtuigd dat een hakenkruis op de sjoel de Middelburgse samenleving niet onberoerd laat", aldus Hertzberger.

Het dodental als gevolg van de bosbranden in Chili is flink opgelopen. Volgens de autoriteiten zijn er zeker 46 mensen om het leven gekomen. President Gabriel Boric verwacht dat het dodental nog verder zal oplopen. Meer dan duizend huizen zijn al verwoest.

Het leger is ingezet om de hulpdiensten te ondersteunen en te helpen met de evacuatie van inwoners van de kustregio's, waar de branden al verschillende woonwijken in de as hebben gelegd. Boric heeft in een televisietoespraak inwoners opgeroepen te luisteren naar de hulpdiensten en niet te aarzelen met evacueren.

De branden woeden onder meer in de centrale kustregio's Valparaíso en Viña del Mar. Over de branden bij Viña del Mar, een populaire stad onder toeristen, bestaan er vermoedens dat ze zijn aangestoken.

Hoewel er zicht is op betere weersomstandigheden, geeft dat volgens onderminister van Binnenlandse Zaken Manuel Monsalve geen garantie voor het beheersen van de brand. Hoge temperaturen, harde wind en aanhoudende droogte maken het de hulpdiensten lastig de branden te controleren. Ook bemoeilijkt het de evacuaties in de getroffen gebieden.

Sinds vrijdag geldt de noodtoestand in verschillende delen van het land. In vier gemeenten gold de afgelopen dagen ook een avondklok, maar die maatregel is weer ingetrokken. President Boric is afgereisd naar het gebied Valparaíso. De Chileense rampenbestrijdingsdienst voorspelt beter weer voor de komende tijd en stelt dat daarmee de intensiteit van de branden af zal nemen.

Veel mensen hebben hun huis verloren door de branden:

Zuid-Amerika heeft te maken met uitzonderlijke hittegolven. In het zuiden van Chili en Argentinië, in de regio Patagonië, steeg het kwik eind januari naar meer dan 40 graden Celsius.

De hoge temperaturen hebben zich vervolgens ook naar noordelijker regio's verspreid, ook Colombia heeft te maken met hogere temperaturen dan gemiddeld. Verwacht wordt dat de komende dagen ook Paraguay en Brazilië te maken krijgen met de hitte.

Het moet raar lopen als Nayib Bukele vandaag niet wordt herkozen als de president van El Salvador. Hoewel in de grondwet in maar liefst zes artikelen staat dat een president niet voor een opeenvolgende termijn mag gaan, gaan die regels niet op voor de jonge president. Want Bukele is door God gezonden, zo zegt hij zelf.

Wie door een westerse bril naar de president van El Salvador kijkt, ziet een millennial-versie van de traditionele Latijns-Amerikaanse 'sterke man': een leider die het niet altijd nauw neemt met wetten, die met harde hand regeert en er populistische trekjes op nahoudt. Gesterkt door een gelikte propagandamachine (Bukele heeft meer volgers op TikTok dan het inwoneraantal van El Salvador) heeft de 42-jarige president een imago gecreëerd van een leider zonder wie El Salvador verloren is. Veel inwoners van het land zien dat ook zo.

Moordcijfer gedaald

In 2018, een jaar voordat Bukele werd gekozen als president, had El Salvador een van de hoogste moordcijfers ter wereld: 52 per 100.000 mensen. Vijf jaar later ligt dat op 2,4 per 100,000 een van de laagste cijfers in de regio. Het geheim van Bukele? Een nietsontziende arrestatiegolf, waarbij iedereen die werd verdacht van lidmaatschap van een bende werd opgepakt. Aangezien leden van de twee grootste bendes in het land MS13 en Barrio 18 zich onderscheidden met tatoeages, werd ineens iedereen met een tatoeage verdacht.

De meedogenloze aanpak van Bukele mag dan het leven van de gemiddelde El Salvadoriaan hebben verbeterd, de cijfers liegen er niet om: inmiddels zit ruim een op de 45 volwassenen in El Salvador achter tralies, onder meer in de grootste gevangenis ter wereld, waar ruimte is voor 40,000 gevangenen. Als vee op elkaar gestapeld, met amper toegang tot voedsel en hygiënische voorzieningen, vaak zonder toegang tot een advocaat of een proces.

Geen mensenrechten in gevangenis

Mensenrechtenorganisaties schrijven over schrijnende omstandigheden in de megagevangenissen van El Salvador. Er zou sprake zijn van martelingen, er zouden honderden doden zijn gevallen, en honderden minderjarigen zouden worden opgesloten tussen geharde bendeleden. De mensenrechtensituatie in het gevangeniswezen van El Salvador lijkt weinig invloed te hebben op de populariteit van Bukele. Inwoners van het land zijn blij dat na jaren van geweld het eindelijk relatief rustig is op straat. Dat de democratie in het Midden-Amerikaanse land wankelt, lijkt ook weinigen te raken.

NOS op 3 legt in deze video uit hoe het bendegeweld in El Salvador werd teruggedrongen:

Om herkozen te kunnen worden, liet Nuevas Ideas (Nieuwe Ideeën), de partij opgericht door Bukele, de rechters van het Hooggerechtshof in 2021 vervangen. Dankzij hun absolute meerderheid in het Congres kon de partij zelf nieuwe, loyale rechters installeren die besloten dat Bukele voor een tweede termijn kon gaan. In een interview met The New York Times wond vicepresident Félix Ulloa er geen doekjes om. "Tegen de mensen die zeggen dat de democratie wordt ontmanteld, is mijn antwoord ja - we ontmantelen haar niet, we schaffen haar af, we vervangen haar door iets nieuws."

Ieder kritisch geluid aangepakt

Bukele kan voorlopig doen wat hij wil: naar verwachting krijgt hij ruim 80 procent van de stemmen. Zijn partij zal mogelijk alle zetels in het Congres veroveren. Vorig jaar had de president het aantal zetels in het Congres al teruggeschroefd, van 84 naar 60. Van andere presidentskandidaten hoeft hij ook weinig te vrezen: zij spelen een marginale rol.

Kritische pers, ngo's en activistische groeperingen zijn tijdens zijn termijn al aangepakt. Dat het financieel niet goed gaat met het land, met een lage economische groei, amper buitenlandse investeringen en veel werkloosheid, lijkt iets voor de lange termijn.

De successen van Bukele stralen af op andere landen in de regio, die al jarenlang kampen met drugsgeweld. Tijdens de presidentsverkiezingen in Guatemala vorig jaar beloofden meerdere kandidaten het model van Bukele te kopiëren. Daniel Noboa, de president van Ecuador, vergeleek zich publiekelijk met Bukele, nadat zijn land vorige maand werd opgeschrikt door een ongekende golf van geweld. En ook in Chili, Colombia en Honduras hebben met name politici op rechts het graag over Bukele, als voorbeeld over hoe ze misdaad in hun land zouden aanpakken.

Mensenrechten ten spijt, in een regio waar drugsgeweld een van de grootste dagelijkse problemen is, slaat de harde hand van de president van El Salvador steeds meer aan.

Kun je je nog een leven voorstellen zonder Facebook, Instagram of WhatsApp? Wat ooit begon als een digitaal smoelenboek voor studenten op Harvard, is uitgegroeid tot een mondiaal bedrijf met enorm veel macht. Vandaag bestaat het bedrijf 20 jaar. Oprichter Mark Zuckerberg zit nog altijd zeer stevig in het zadel, ondanks de kritiek door de jaren heen.

Berucht is het verhaal dat voorafging aan de oprichting. In 2003 bedacht Zuckerberg in een aangeschoten bui 'FaceMash', een site waar studenten konden aangeven wat de knapste vrouwen waren op de campus. Daarvoor maakte hij zonder toestemming gebruik van persoonlijke informatie. De site werd vrijwel gelijk op zwart gezet en hij werd beschuldigd van privacyschendingen. Hij kwam ervan af met een waarschuwing.

Jaren later omschreef hij de site als een "grap". De ophef en kritiek waar hij toen al mee te maken kreeg, zouden hem in de jaren erna veel vaker achtervolgen. Zuckerberg leidt inmiddels een imperium onder de merknaam Meta, waaronder naast Facebook ook het aangekochte Instagram en WhatsApp vallen.

Een geschiedenis van crises

Van desinformatie rond verkiezingen, filterbubbels, grote en kleinere privacyschandalen, tot kritiek op de aanpak van haatzaaien. Deze week nog moest Zuckerberg zich samen met andere tech-CEO's verantwoorden tegenover Amerikaanse politici over hoe het bedrijf in hun ogen tekortschiet in beschermen van kinderen online.

Onder druk van een senator ging hij zelfs staan om sorry te zeggen tegen families van slachtoffers van online kindermisbruik.

Geen van de grote schandalen heeft geleid tot het einde van Facebook of een van de andere platforms. Nog altijd loggen wereldwijd dagelijks meer dan drie miljard mensen in op een van de apps van het bedrijf, en maakt het miljarden euro's winst.

Het laat zien dat Meta sterk verweven is met onze maatschappij en dat het niet zomaar mogelijk is voor andere apps om die rol over te nemen. Zo sterk zelfs dat de Amerikaanse toezichthouder FTC het bedrijf al jaren op de korrel heeft. Sinds eind 2020 loopt er een zaak om het bedrijf op te knippen. Tot nu toe met weinig succes. In de EU hebben ze een andere aanpak: nieuwe regels die de macht van Meta (en andere techgiganten) moet inperken.

Dat ziet Meta als een dreiging, de vraag is of het ook de grootste dreiging is. Die komt mogelijk eerder van een concurrent: TikTok, de app met een verslavend algoritme dat je continu nieuwe ultrakorte video's voorschotelt. Alles om ervoor te zorgen dat je maar blijft kijken. Dat is nadelig voor Zuckerberg, want als je op TikTok kijkt zit je op datzelfde moment niet op Instagram of Facebook.

TikTok kwam onder de figuurlijke kopieermachine terecht. Instagram kreeg 'Reels', waarmee Zuckerberg hoopte de groei van zijn concurrent af te vangen. Waar dat eerder lukte met concurrent Snapchat, gaat dat bij TikTok minder goed. De app van Chinese makelij heeft inmiddels meer dan een 1 miljard gebruikers wereldwijd.

De macht van Zuckerberg

Wie Facebook zegt, zegt eigenlijk automatisch Mark Zuckerberg. Waar veel oprichters de touwtjes volledig of grotendeels uit handen geven, is Zuckerberg nog altijd oppermachtig. Hij is niet alleen de dagelijks bestuurder, maar ook voorzitter van de raad van commissarissen en heeft dusdanig veel macht dat hij alleen zichzelf kan wegsturen.

Zuckerberg maakt nog geen enkele aanstalten om dat te doen. Twee jaar geleden zette hij een grote koerswijziging in werking: Facebook werd Meta. Het bedrijf ging zich richten op het ontwikkelen van de metaverse - een digitale wereld die je bezoekt met een VR-headset.

Het kostte de techgigant al tientallen miljarden dollars aan investeringen, maar groot succes blijft tot nu toe uit. Inmiddels gooit hij het alweer over een andere boeg: alle ballen zijn nu gericht op een 'super AI'. Het laat zien dat de druk op techbedrijven om te innoveren heel groot blijft. En dat ook Meta daarin mee wil blijven doen.

Voorlopig is het vooral groot, ook in Nederland, dankzij apps die al jaren bestaan. Recent onderzoek van Newcom laat zien dat meer dan 13 miljoen mensen WhatsApp gebruiken, Facebook op 10 miljoen zit en Instagram 8 miljoen. Dat heeft niks te maken met de metaverse of nieuwe AI-ontwikkelingen, maar vooral dat overstappen naar iets anders lastig is.

Goedemorgen! Wielrenner Mathieu van der Poel probeert zijn WK-titel veldrijden te prolongeren. En in Los Angeles worden de Grammy Awards uitgereikt.

Eerst het weer: Vandaag is het grotendeels bewolkt en valt van tijd tot tijd regen. De westen- tot zuidwestenwind is matig tot hard aan zee en het wordt 9 tot 11 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar aan het spoor wordt gewerkt.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben opnieuw doelen in Jemen aangevallen. Er is nog niks bekend over schade of slachtoffers. De aanvallen zijn volgens Amerika een reactie op de aanvallen die Jemenitische Houthi's uitvoeren op schepen in de Rode Zee.

Washington en Londen noemen de aanvallen "proportioneel en noodzakelijk". Ze waren gericht op ondergrondse wapenopslagplaatsen, raketsystemen, lanceerinstellingen, radarinstallaties en de luchtverdediging van de Houthi's, zegt de Amerikaanse minister van Defensie Austin.

Volgens de Amerikanen zijn op dertien locaties in totaal 36 doelen aangevallen door onder meer Amerikaanse F/A-18 vliegtuigen vanaf een vliegdekschip en Britse Typhoons vanuit een basis in Cyprus. Ook zijn er kruisraketten afgevuurd vanaf marineschepen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het was pas haar eerste wedstrijd van 2024, maar atlete Femke Bol liet zien nu al enorm in vorm te zijn. Bij de 400 meter op een indoorbaan in Metz bleef ze slechts 0,43 boven haar eigen wereldrecord indoor dat ze vorig jaar liep. Ze legde de 400 meter af in een toptijd van 49,69.

Bekijk haar race hier:

Fijne zondag!