NOS Nieuws - Algemeen

De herdenkingen van het einde van de Tweede Wereldoorlog worden in Berlijn overschaduwd door de ongewenste aanwezigheid van diplomaten uit Rusland. De Russische ambassadeur wil tijdens de herdenkingsweek, die morgen 80 jaar na dato begint, talloze ceremonies bijwonen. Zonder uitnodiging, want de Duitse regering roept organisatoren op Rusland uit te sluiten van herdenkingen.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwt dat Rusland de herdenkingen wil 'instrumentaliseren'. De Russen zouden de herdenkingen willen misbruiken om de aanvalsoorlog tegen Oekraïne te rechtvaardigen. De waarschuwing geldt ook voor vertegenwoordigers van Belarus, de vazalstaat van Rusland.

De Russische ambassadeur in Duitsland, Sergej Netsjajev, laat desgevraagd weten dat hij ook zonder uitnodiging ceremonies en kransleggingen zal bezoeken. "Als iemand de heldhaftige prestaties en offers van het Sovjetvolk wil onderdrukken of herschrijven, dan zal dat op zijn geweten blijven", reageert hij stekelig.

Slag om Berlijn

Het verslaan van Nazi-Duitsland was een gezamenlijke inspanning van de geallieerde landen. Terwijl vooral de Britten en Amerikanen de bombardementen op Berlijn uitvoerden, waren het de Sovjettroepen die de Slag om Berlijn op de grond uitvoerden. Behalve de Russen deden daar alle Sovjetvolkeren aan mee, van Oekraïners tot Oezbeken en ook Poolse troepen.

De slag kostte tienduizenden militairen en burgers het leven. Grote delen van Berlijn werden verwoest, de bevolking werd uitgehongerd en als vergelding voor de oorlog met (seksueel) geweld geconfronteerd. Tussen de uitgebrande ruïnes vochten de Sovjets om iedere straathoek, tegen een hoge tol. Daarom beschouwt Rusland zich als dé bevrijder van Europa en overwinnaar op het nazisme.

Ambassadeur Netsjajev zegt dat "het huidige politieke klimaat" de dankbaarheid van de Duitsers voor de bevrijding door de Sovjets niet mag beïnvloeden. Over de oorzaak van dat verslechterde politieke klimaat, Ruslands oorlog tegen Oekraïne, zwijgt de ambassadeur.

De belangrijkste herdenking in Berlijn is op 8 mei, de dag waarop Nazi-Duitsland in 1945 capituleerde. De meeste organisatoren van herdenkingen hebben gehoor gegeven aan de oproep om geen Russische vertegenwoordigers uit te nodigen.

Dat geldt ook voor het Oost-Berlijnse Museum Karlshorst, waar het einde van de oorlog en de strijd tegen de Sovjet-Unie centraal staat. Maar Russen en Belarussen zullen niet geweigerd worden als zij op 8 mei toch naar het museum komen. "Op voorwaarde dat hun gedrag past bij een herdenking", zegt een woordvoerder. Dus: geen politieke statements.

Het museum benadrukt dat de herdenking van militairen van toen centraal staat. "De Sovjetstaat van destijds is niet hetzelfde als het huidige Rusland. Het was een multi-etnische staat."

Als ster onthaald

De Russische ambassadeur bezocht de afgelopen weken al de herdenking op de Seelower Höhen, de grootste veldslag op Duitse bodem, en bij Torgau, waar Amerikaanse militairen en Sovjettroepen in 1945 elkaar voor het eerst troffen. Dat leidde tot scherpe kritiek van de Oekraïense ambassadeur.

Met name op de Seelower Höhen gebeurde precies waarvoor werd gevreesd. Netsjajev werd als een ster onthaald door pro-Russische groepen. Hij deelde volgens omroep RBB handtekeningen uit en schudde handen van aanwezigen die Russische symbolen droegen. Het toonde dat "het Duitse volk verzoening met Rusland wil", aldus Netsjajev.

De ambassadeur droeg onder meer een Sint-Jorislint, dat aan de Tweede Wereldoorlog herinnert, maar nu vooral als symbool in de oorlog tegen Oekraïne wordt gebruikt.

De verantwoordelijk bestuurder vond het uitsluiten van Russische en Belarussische vertegenwoordigers "quatsch", onzinnig. Volgens hem kan een ambassadeur niet worden verboden zijn eigen landgenoten te herdenken. Ook zou wat hem betreft het herdenken van de oorlogsslachtoffers los moeten staan van het huidige Rusland.

Dat wijst de Oekraïense ambassadeur in Duitsland, Oleksi Makejev in Duitsland af. Deelname van Rusland aan de herdenking van een oorlog relativeert de huidige oorlogsmisdaden die Rusland begaat, aldus Makejev. Hij wijst erop dat de nieuwe Duitse bondskanselier Merz onlangs nog een nazi werd genoemd door het Kremlin. "Wie de Russische ambassadeur dan laat deelnemen aan een herdenking, laat zich misbruiken."

Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert organisatoren van herdenkingen "de huisregels toe te passen" zodra Russische of Belarussische vertegenwoordigers toch verschijnen. Tot nu toe zijn de diplomaten nergens daadwerkelijk verwijderd van een herdenkingsplaats.

De Amerikaanse Nationaal Veiligheidsadviseur Mike Waltz moet vertrekken. Dat heeft president Trump in een bericht op zijn platform Truth Social bevestigd, door aan te kondigen dat hij Waltz genomineerd heeft om de Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties te worden.

Ook de plaatsvervanger van Waltz, Alex Wong, stapt noodgedwongen op. Minister van Buitenlandse Zaken Rubio zal de functie van Nationaal Veiligheidsadviseur voorlopig waarnemen, schrijft Trump.

Signal-lek

In maart had Waltz een chatgroep op Signal aangemaakt waaraan hij onbedoeld de hoofdredacteur van het tijdschrift The Atlantic toevoegde. In die chatgroep werden door minister Hegseth van Defensie vervolgens plannen gedeeld voor een Amerikaanse militaire aanval op Houthi-rebellen in Jemen.

Waltz zei na het voorval "de volle verantwoordelijkheid" te nemen voor het lek in de groepschat.

Korte tijd later kondigde het Pentagon een intern onderzoek aan naar het handelen van minister Hegseth. De toezichthouder van het ministerie van Defensie moet achterhalen of er met de communicatie in de chatgroep veiligheidsvoorschriften zijn overschreden.

'Reorganisatie'

De Amerikaanse nieuwszender CBS meldt op basis van een bron bij de Nationale Veiligheidsraad dat er volgens president Trump genoeg tijd verstreken is sinds het Signal-debacle om het vertrek van Waltz en zijn plaatsvervanger neer te zetten als een reorganisatie van de regering. Het is de eerste keer sinds het aantreden van Trumps regering in januari dat er wisselingen zijn.

Het is nog niet duidelijk wie Waltz permanent gaat opvolgen als Nationaal Veiligheidsadviseur. Wel wordt de naam van gezant Steve Witkoff genoemd.

Witkoff is door Trump aangesteld om als Amerikaanse topdiplomaat te onderhandelen over een einde aan de oorlog in Oekraïne en in Gaza. Hij heeft geen politieke of diplomatieke ervaring; net als Trump werd hij rijk als projectontwikkelaar.

Acht miljoen Nederlanders moeten een salarisverhoging krijgen en een akkoord tussen de volgende regering, vakbonden en werkgevers moet daarvoor zorgen. Daarvoor pleit GroenLinks/PvdA-leider Frans Timmermans in een lezing vanavond, op de Dag van de Arbeid.

"Om iedereen een fatsoenlijk bestaan te garanderen, moet er de komende jaren gebouwd worden aan een nieuwe verzorgingsstaat", aldus Timmermans. "Een onderdeel daarvan zijn hogere salarissen. Want steeds meer mensen kunnen van hun loon niet rondkomen, laat staan een fatsoenlijk bestaan opbouwen."

Hoeveel de lonen zouden moeten stijgen, wordt niet gespecificeerd; in zijn lezing houdt Timmermans het op "stevig omhoog" en dat "wie werkt weer fatsoenlijk rond kan komen". De acht miljoen Nederlanders over wie Timmermans het heeft, zijn alle werknemers van Nederland.

25 miljard voor economie

In ruil voor de loonsverhoging moet de overheid meer investeren in de Nederlandse economie, bijvoorbeeld in infrastructuur, het elektriciteitsnet en onderzoek. "Want bedrijven mogen wat terugverwachten voor hun bijdrage aan het algemeen belang", zegt Timmermans.

De partijleider pleitte vorige maand al voor een miljardenfonds om de economie te versterken. Hij zei toen 25 miljard euro te willen uittrekken voor investeringen in "moderne spoorwegen, snelle treinen, wetenschappelijk onderzoek en innovatie, de verduurzaming van onze industrie en de ontwikkeling van nieuwe hoogwaardige bedrijvigheid".

Dit fonds moet volgens GroenLinks/PvdA betaald worden door meevallers op de begroting niet langer te gebruiken om de staatsschuld af te lossen. Dat geld zou volgens Timmermans gebruikt moeten worden "voor investeringen die de productiviteit van de Nederlandse economie verhogen".

Nieuwe linkse, groene partij

Voorwaarde voor het "groot loonakkoord", zoals Timmermans het noemt, is wel dat zijn partij leiding geeft aan de volgende regering. "Van dit kabinet, dat niet alleen stuurloos is, maar ook in alles een anti-werknemerskabinet, hoeven we niets te verwachten."

Begin april presenteerde GroenLinks/PvdA een visiestuk waarin Timmermans uiteenzette dat hij een beweging van en voor de middenklasse wil. Naast het miljardenfonds bepleitte hij toen een "nieuwe verzorgingsstaat", met betaalbare en geïsoleerde woningen, een lagere zorgpremie, goede kinderopvang en modern openbaar vervoer.

Het was een aanzet voor gesprekken binnen de PvdA en GroenLinks, in aanloop naar juni. Dan nemen de leden van beide partijen een principebesluit over de oprichting van een nieuwe linkse, groene partij.

Voor de derde opeenvolgende dag gaan de gevechten door tussen Syrische pro-regeringsstrijders en Druzen bij de hoofdstad Damascus. Het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten, dat in Londen is gevestigd, spreekt van 56 doden tot nu toe.

Gisteren escaleerde de situatie in Syrië, toen Israël een luchtaanval op de Syrische pro-regeringstrijders uitvoerde. Daarbij viel een dode.

Israël bemoeide zich naar eigen zeggen met het conflict om de Druzen, een religieuze minderheid, te beschermen. Daarna uitte de Turkse regering scherpe kritiek op Israël, dat in de ogen van Turkije uit is op het zaaien van verdeeldheid in Syrië.

Drie vragen over een complexe strijd.

Hoe zijn de Druzen middelpunt geworden van het geweld?

Doelwit van de pro-regeringsstrijders zijn opstandelingen binnen de Druzengemeenschap in Syrië. Er zijn ongeveer een miljoen Druzen, die een afsplitsing van de sjiitische islam aanhangen. Zij leven verspreid over Syrië, Libanon en Israël.

De verhoudingen tussen de Druzen en de Syrische regering zijn al langer gespannen en die spanningen lopen de laatste tijd flink op. Een openlijke strijd brak maandagavond uit toen gewapende mannen loyaal aan de regering naar de voorstad Jaramana van Damascus gingen, waar overwegend Druzen wonen. Ze wilden verhaal halen voor een post op sociale media waarop een Druzische geestelijke te horen zou zijn die de profeet Mohammed beledigt.

Maar daar klopt niets van, zegt de geestelijke zelf. "Ik ontken categorisch dat dit mijn stem was", zegt hij in een video. Het Syrische ministerie van Binnenlandse Zaken concludeerde na een eerste onderzoek ook dat de geestelijke onschuldig was en riep iedereen op zich aan de wet te houden. Desondanks kwamen de gewapende mannen naar Jaramana voor een demonstratie. Druzen zouden daarop het vuur hebben geopend.

Op woensdag bereikten de gevechten Sahnaya, een plaats ten zuiden van Damascus, waar ook veel Druzen wonen. En ook in Sweida, het 'hartland' van de Syrische Druzen in het zuiden is het sindsdien onrustig.

Bronnen uit Jaramana melden vandaag dat mensen in "een rivier van auto's" de plaats ontvluchten, uit angst voor meer geweld.

Waarom mengt Israël zich in het conflict?

Na de aanval verklaarden premier Netanyahu en zijn buitenlandminister Katz dat die was bedoeld als waarschuwing aan de machthebbers in Syrië. "Israël verwacht van de Syrische regering dat het aanvallen op de Druzen voorkomt," zeiden de Israëlische leiders.

De Israëlische interventie lijkt verband te houden met druk vanuit de Druzengemeenschap in Israël zelf. In het noorden van Israël blokkeerden Druzen een snelweg om van de regering te eisen dat die geloofsgenoten in Syrië beschermt. Ook op de Golanhoogten waren demonstraties.

Maar de Druzen in de regio zijn niet eensgezind over de betrokkenheid van Israël in Syrië. Walid Jumblatt, leider van de Druzen in het naburige Libanon, riep de Druzen in Syrië op om de acties van Israël te verwerpen. Hij vindt dat Israël de Druzen in een "eindeloze oorlog tegen moslims stort" en beschuldigt de Israëlische Druzenleiders van samenwerking met het Israëlische leger.

Eerder dit jaar gingen Druzen in Syrië zelf de straat op om te demonstreren tegen Israëls bezetting van delen van het land. Na de val van dictator Assad in december vorig jaar nam Israël strategische posities in het zuiden van Syrië in en voerde het honderden luchtaanvallen uit op militaire bases en wapenarsenalen.

Desondanks zien heel wat Druzen Israël als potentiele beschermer, mocht de interne situatie in Syrië verder uit de hand lopen.

Hoe wordt er gereageerd op het oplaaiende conflict?

President Erdogan zegt dat de Israëlische aanval een "onacceptabele provocatie" is, die bedoeld is om de "positieve sfeer na het vertrek van Assad uit Syrië te verpesten".

De Verenigde Naties waarschuwen dat de situatie in Syrië zeer fragiel is en zijn bezorgd over de aantallen slachtoffers onder burgers en ordetroepen. Ook Frankrijk heeft zijn bezorgdheid geuit.

Minderheden als christenen, Jezidi's en alawieten maken zich ook zorgen. Toen de Syrische interimpresident Ahmed al-Sharaa eind vorig jaar aan de macht kwam, beloofde hij herhaaldelijk om Syrië op een inclusieve manier te regeren. Maar in maart dit jaar werden honderden alawieten gedood tijdens aanslagen door pro-regeringsmilitanten. Dat geweld gaat op kleinere schaal nog altijd door. Het vertrouwen in het nieuwe regime loopt daardoor een flinke deuk op.

Het Openbaar Ministerie eist een voorwaardelijke straf tegen oud-minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot. De 87-jarige veroorzaakte in 2022 een verkeersongeluk in Den Haag toen hij over de stoep reed en een 14-jarig meisje raakte. Ze brak haar neus en been.

Het OM eist een voorwaardelijke taakstraf van 120 uur en een voorwaardelijke rijontzegging van zes maanden. Daarnaast wil het OM dat Bot 3000 euro overmaakt aan Slachtofferhulp.

De oud-minister zegt dat hij schrok van een andere auto waardoor hij de stoep op reed. Zijn voet zou hebben vastgezeten achter het gaspedaal waardoor hij niet op tijd kon remmen. Volgens de officier van justitie is het niet bewezen dat er een andere auto langsreed waarvan hij zou zijn geschrokken. Er zou op beelden te zien zijn dat er veel tijd zat tussen het langsrijden van andere auto's en Bot die de stoep op reed.

Niet aanwezig

De oud-minister was vandaag niet aanwezig bij de zitting in de rechtbank, omdat de zaak vorige week aandacht kreeg in verschillende media. Volgens zijn advocaat wil Bot zijn leven in rust leiden en dat zou met alle media-aandacht niet mogelijk zijn.

De rechter zegt daar niets van te begrijpen. Hij en de officier van justitie hadden Bot graag een aantal vragen gesteld, maar dat kon nu niet.

Over de stoep

In de rechtszaal werden camerabeelden getoond van het ongeval. Volgens het AD is daarop te zien hoe Bot maar liefst 135 meter over de stoep rijdt. Hij ramt daarbij geparkeerde fietsen, een lantaarnpaal en uiteindelijk het meisje dat daar loopt met haar moeder.

Het slachtoffer had op het moment van het ongeval een oorontsteking. Die sloeg door naar haar hersenen, en dat was toe te rekenen aan het ongeval, zei de officier van justitie. Het meisje moest worden opgenomen op de intensive care.

Zijn advocaat zei in de rechtszaal dat Bot het ongeluk "zeer betreurt". Bot is langsgegaan bij het slachtoffer en stuurde haar bloemen.

Bekend diplomaat

De oud-politicus was onder meer topambtenaar op het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandse ambassadeur in Turkije. Ook was hij tien jaar lang de Nederlandse ambassadeur bij de Europese Unie.

In 2003 keerde Bot terug naar Den Haag, waar hij Jaap de Hoop Scheffer opvolgde als minister van Buitenlandse Zaken. Na de val van kabinet-Balkenende II (2003-2006) trad Bot toe tot het overgangskabinet en bleef tot 2007 minister van Buitenlandse Zaken.

Op 15 mei doet de rechter uitspraak in de zaak over het verkeersongeluk.

De gemiddelde dekkingsgraad van Nederlandse pensioenfondsen is in april gedaald met 4 procentpunt naar 116 procent. Dat blijkt uit de pensioenthermometer van Aon. De daling wordt veroorzaakt door de onrust op de financiële markten als gevolg van handelsoorlog die president Trump is begonnen.

De daling van de dekkingsgraad wordt veroorzaakt door twee zaken. Allereerst daalde de rente die aan de basis staat van wat fondsen in de toekomst moeten betalen. Door die dalende rente stegen de kosten met 3,7 procent. Daarnaast daalde het vermogen van de fondsen met 0,4 procent. Alles bij elkaar betekent het dat de gemiddelde dekkingsgraad met 4 procentpunt daalt.

De verlaging komt op een gevoelig moment voor de fondsen. Ze zijn druk bezig met het overstappen naar het nieuwe pensioenstelstel. Aon zegt weliswaar dat met de huidige dekkingsgraad van 116 procent er nog "steeds wat vet op de botten" zit, maar er zijn ook fondsen die er minder goed voorstaan.

Voor hen wordt de transitie opeens een veel grotere uitdaging. Hoe hoger de dekkingsgraad, hoe gunstiger overstappen is, omdat er dan voldoende ruimte is om deelnemers waar nodig te compenseren.

Normaal gesproken zijn pensioenfondsen niet bezig met dit soort maandkoersen, ze kijken vooral naar de lange termijn. "De vreemde situatie doet zich nu voor dat juist door de transitie pensioenfondsen ineens heel korte termijn beleggers worden", schrijft Aon.

Voor fondsen die een overstap voor 1 januari 2026 op de agenda hebben staan, betekent het dat zij nog acht maanden de tijd hebben en dat ze er eigenlijk geen nieuwe klappen bij kunnen hebben.

Rust bewaren

Aon-directeur Frank Driessen benadrukt dat het zaak is om de rust te bewaren. Herstel kan nog wel degelijk plaatsvinden, maar hij adviseert de fondsen om een plan te maken wat ze gaan doen als de dekkingsgraad minder hoog uitvalt.

De Pensioenfederatie laat weten dat pensioenfondsen die binnenkort overstappen naar het nieuwe stelsel er goed voor staan en maatregelen hebben genomen om hun dekkingsgraad te beschermen.

Aon ziet overigens ook dat een aantal fondsen dat per 1 januari komend jaar wilde gaan 'invaren' in het nieuwe pensioenstelsel dat uitstellen. De grote piek wordt nu een jaar later verwacht.

In haar eerste grote toespraak sinds haar vertrek als vicepresident en de nederlaag als Democratische presidentskandidaat heeft Kamala Harris zich scherp uitgelaten over Donald Trump. Ze riep de Amerikanen op om gezamenlijk op te staan tegen de Republikeinse president en tegen wat zij noemt "de ernstigste door de mens veroorzaakte economische crisis in de moderne presidentiële geschiedenis".

Wereldwijd leidden de ingevoerde importheffingen van Trump tot onrust en beurzen die rood kleurden. "Het lokt duidelijk een recessie uit", zei Harris, die de importheffingen "roekeloos" noemde.

Harris sprak een kwartier lang op een gala in San Francisco. Ze prees de moed van de Amerikanen die zich uitspreken "en zeggen dat het niet oké is om gerechtelijke bevelen te overtreden en om Amerikaanse burgers of wie dan ook zonder eerlijk proces vast te houden en te laten verdwijnen." Ze doelde op de uitzetting van honderden Venezolanen vorige maand, ondanks een gerechtelijk verbod, naar een beruchte megagevangenis in El Salvador.

Conservatieve plannen

De Democrate waarschuwde ook dat de ogenschijnlijke "chaos" van Trumps eerste honderd dagen het resultaat is van lang gekoesterde plannen van conservatieven achter Trump. Zij zouden de president gebruiken om hun eigen belangen te behartigen.

"Het is een agenda om te snijden in het openbaar onderwijs, de overheid te laten krimpen en de diensten te privatiseren", zei Harris. "En dat alles terwijl de rijksten belastingverlaging krijgen."

Toekomst Harris ongewis

Hoe de politieke carrière van Harris zich verder zal ontwikkelen, is onbekend. In haar speech gaf ze daar geen duidelijkheid over. Er wordt gespeculeerd dat ze een gooi gaat doen naar het gouverneurschap in haar thuisstaat Californië. De tweede termijn van Democraat Gavin Newsom daar loopt volgend jaar af.

Het is ook niet uitgesloten dat Harris zich wederom kandidaat stelt voor de presidentsverkiezingen. De eerstvolgende verkiezingen zijn in 2028.

Peter Gillis kan zijn vakantieparken toch voor 185 miljoen euro verkopen aan de koper die zich eerder terugtrok. Dat heeft de rechter vandaag bepaald in een kort geding.

Dit jaar werd bekend dat tien vakantieparken waren verkocht, maar de drie financiers die zouden meedoen, lieten kort daarna weten dat ze ervan afzagen, omdat de Belastingdienst beslag had gelegd op de parken.

Daarop spanden vastgoedondernemer en realityster Gillis en zijn familie een kort geding aan. Daarin eisten zij dat de verkoopovereenkomst zou worden nageleefd en de rechter geeft hen nu gelijk.

De koper zal geen last hebben van de beslagen, oordeelt de rechter. Met de opbrengst van de verkoop van de parken kan Gillis de Belastingdienst betalen en dan worden de beslagen opgeheven. Zowel de koper als de financiers zullen er geen last van hebben en daarom moet de koop doorgaan.

Binnen drie dagen

Het bedrag van 185 miljoen euro moet binnen drie dagen worden overgemaakt naar de notaris, valt te lezen in het vonnis.

Wie de drie financiers zijn, is nog steeds onduidelijk. De koper moet dat ook binnen drie dagen bekendmaken. Doet hij dat niet, dan moet hij een hoge dwangsom betalen, iedere dag dat hij daar niet aan voldoet. Dat bedrag loopt na tien dagen op tot 500.000 euro per dag.

Grootschalige belastingfraude

Gillis raakte met zijn onderneming verschillende keren in opspraak, schrijft Omroep Brabant. De parken werden illegaal bewoond en onlangs werd hij veroordeeld tot zes maanden cel voor grootschalige belastingfraude. Die zaak loop nog, want Gillis is in hoger beroep gegaan.

De parken moesten al eerder sluiten en de familie had geen zicht op heropening. Daarom zocht Gillis een koper.

Precies dertig jaar geleden, op 1 mei 1995, begon de eerste Nederlandse muziekzender op tv. TMF (The Music Factory) bestaat inmiddels al veertien jaar niet meer, maar heeft een blijvende indruk achtergelaten op de Nederlandse muziek. "TMF was de shit vroeger".

De eerste videoclip die werd uitgezonden was Too Much Love Will Kill You van Brian May. Het was het begin van een doorbraak in de Nederlandse muziekindustrie.

Vj's als Bridget Maasland, Sylvana Simons, Ruud de Wild, Sascha Visser, Tooske Ragas en Daphne Bunskoek werden er bekend. Miljoenen Nederlanders groeiden op met de Hitzone-cd's van TMF en de TMF Awards.

Zangeres Sita won meerdere TMF Awards en kijkt daar met plezier op terug:

Véras Fawaz (31) is regisseur van videoclips van artiesten als Joost Klein, Goldband en Bizzey. "Ik ben opgegroeid in Stadskanaal, in het noorden. TMF was de plek waar we konden dromen van de wereld."

TMF was in Nederland lang populairder dan andere muziekzenders als MTV en The Box. Het leidde ertoe dat er ook in België, het Verenigd Koninkrijk en Australië een TMF-zender werd gestart. De zender breidde ook uit met programma's over games en speelde in op de opkomst van de mobiele telefoon met sms-spelletjes tijdens videoclips.

Volgens Fawaz had TMF in die tijd veel invloed op de muziekwereld. "Het was bijna een kweekvijver. TMF was lekker Nederlands, met Nederlandse figuren en de TMF Awards. TMF was de shit vroeger."

In de loop van de jaren traden traden artiesten uit binnen- en buitenland op bij de TMF Awards:

Vandaag verschijnt op Videoland een documentaire over TMF. Daarin komt ook de schaduwkant van het succes naar voren. Verschillende vj's van toen zeggen dat ze een burn-out kregen van de lange werkweken die ze moesten maken.

Jeroen Post zegt dat hij "over het randje is gegaan": "Ik werd wakker met hartkloppingen. Ik ben er anderhalf jaar goed ziek van geweest", zegt hij in de documentaire. Ook Miljuschka Witzenhausen zegt dat ze "vaak letterlijk is omgevallen".

Ook is er kritiek op een van de oprichters van de zender, Lex Harding. Hij zegt in de documentaire dat hij zocht naar "lekkere wijven, mooie meiden om op televisie te presenteren". Hij erkent dat het er vroeger anders aan toe ging dan nu. "Waren opmerkingen overschrijdend naar de maatstaven die nu worden gehanteerd? Zeer zeker. Er werd gevloekt, gescholden en mensen werden uitgelachen."

Volgens De Telegraaf heeft Harding bezwaar gemaakt bij de makers van de documentaire vanwege het beeld dat van hem wordt geschetst, maar heeft dat tot niks geleid.

Renate Gerschtanowitz (toen nog Verbaan) schrijft op Instagram dat ze met een "warm gevoel" terugkijkt op haar tijd bij TMF. "Het is nooit meer zo leuk geweest als in die tijd!" De verhalen over wantoestanden herkent ze niet, zegt ze: "De meeste kunstjes qua contracten, werkdruk en seksisme zijn me geflikt na die tijd."

Zo snel als TMF opkwam, zo snel verdween de zender ook weer van het toneel. Een hoop vj's vertrokken naar concurrenten. Na 2008 begon de populariteit snel af te nemen en in de eerste maanden van 2011 was de zender alleen nog van 06.00 uur tot 15.00 uur op tv.

Vanaf april dat jaar verdween TMF helemaal van tv, en ging het over naar online. Op 1 september 2011 werd TMF definitief opgeheven. Het betekende ook het einde van de TMF Awards; de laatsten werden in 2011 gewonnen door broers Ben en Dean Saunders en Caro Emerald.

Met het verdwijnen van TMF is volgens regisseur Fawaz het tijdperk van de videoclip niet voorbij. "Voor alle artiesten is een clip nog steeds een van de belangrijkste punten. In een clip kan je wegdromen." Volgens Fawaz wordt er nu wel nagedacht over de potentie van een clip voor social media: "Er worden bijvoorbeeld ook tiktoks van gemaakt".

Fawaz denkt met weemoed terug aan de zender. "Vroeger zat ik hele dagen voor de tv naar TMF te kijken om dezelfde clip nog een keer te zien. Maar het principe dat er bij een liedje een clip hoort, dat blijft."

De spanning stijgt rond Taiwan, dus gaat Japan in de diplomatieke aanval. Premier Shigeru Ishiba bezocht deze week achtereenvolgens Vietnam en de Filippijnen, waar hij defensieafspraken maakte om de weerbaarheid van beide landen te versterken.

Het bezoek komt kort na de rondreis van de Chinese president Xi Jinping. Geen toeval, door strategische partnerschappen in Zuidoost-Azië uit te bouwen wil Tokio een regionale verdedigingsgordel creëren tegen de groeiende druk van China.

"Japan en de Filippijnen zijn inmiddels partners", verklaarde Ishiba in Manilla. In Vietnam deelde hij dezelfde boodschap: "Onze samenwerking draagt bij aan regionale stabiliteit en welvaart", aldus de premier in Hanoi. President Ferdinand Marcos Jr. noemde de samenwerking een "gouden tijdperk" en prees Japan voor zijn "krachtige en oprechte steun" aan de Filipijnse veiligheidsambities.

Kustwacht

De twee landen hebben afgesproken te praten over een inlichtingenverdrag en een logistieke defensieovereenkomst voor gezamenlijke militaire operaties. Daarbij bevestigden de twee leiders dat de militaire samenwerking wordt uitgebreid, met nadruk op gezamenlijke oefeningen van de kustwacht.

Ondanks de nauwe banden met China stemde ook de Vietnamese premier Pham Minh Chinh in om een nieuwe "vice-ministeriële dialoog" op te zetten tussen de Japanse en Vietnamese ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken, waarvan de eerste bijeenkomst nog dit jaar zal plaatsvinden.

"De situatie rond Taiwan is ernstig", vertelt Hidetoshi Uchihara. "Een conflict kan niet uitgesloten worden, ook al wil niemand oorlog." Hij is gemeenteraadslid van het eiland Ishigaki, onderdeel van de zuidelijke Nansei-eilandenreeks dat grenst aan de Zuid-Chinese Zee en aan de noordwestelijke rand van de Filipijnse Zee.

De locatie van de eilanden maakt ze een brandpunt in de groeiende spanningen in Oost-Azië. Ishigaki ligt slechts 250 kilometer van Taiwan, het eiland Yonaguni zelfs op minder dan 110 kilometer. Het is een korte vaart naar de Taiwanstraat, een van de drukste en belangrijkste zeeroutes ter wereld.

Diezelfde route opent de toegang tot de Zuid-Chinese Zee, waar Japan niet alleen economisch afhankelijk van is (een groot deel van zijn handel gaat er doorheen) maar waar ook China zijn maritieme invloed stelselmatig uitbreidt. De Filipijnen en Vietnam worden er al regelmatig geconfronteerd met Chinese schepen.

Dagelijkse realiteit

Voor Uchihara is een mogelijke oorlog geen abstract risico, maar een dagelijkse realiteit: "We bevinden ons op een kruispunt van geopolitiek en geografie." In 2024 voerden Chinese marineschepen al zo'n tachtig keer nabij de eilanden, een verdriedubbeling van het jaar daarvoor. "Als er iets gebeurt rond Taiwan staan wij in de vuurlinie."

Correspondent Mustafa Marghadi ging vorig jaar mee op een schip met Filipijnse burgers die protesteren tegen de Chinese claim op visgronden:

Om het moeilijker te maken voor China om een potentieel conflict snel te winnen, en daarmee een afschrikeffect op te bouwen, levert Japan specialisten en uitrusting aan partnerlanden.

Zo stuurt het regelmatig mobiele eenheden van zijn eigen kustwacht om trainingen te verzorgen, heeft Vietnam inmiddels patrouille- en reddingsboten ontvangen, en hebben ook de Filippijnen een Japans radarsysteem gekregen en vijf kustwachtschepen afgenomen.

Noodscenario's

Ook op eigen bodem bereidt Japan zich voor. Op de Nansei-eilanden zijn de afgelopen jaren radarposten, luchtafweerinstallaties en marinebases gebouwd. Of Japan betrokken raakt in een conflict over Taiwan heeft Uchihara dus geen twijfels. "Met zo'n 50.000 Amerikaanse troepen en allemaal nieuwe legerbases hier is er geen ontkomen aan", vertelt hij.

"Daarom zijn er noodscenario's opgezet." In maart presenteerde Japan een evacuatieplan voor de 120.000 inwoners van deze eilanden.

Toch is het niet voldoende, vindt Uchihara. "Het is gewoonweg onmogelijk om de inwoners te beschermen in geval van oorlog. Dat kan ik met zekerheid zeggen." Terwijl de landelijke beleidsmakers in Tokio grootse plannen smeden om de eigen defensie op te bouwen en partnerlanden weerbaarder te maken, zitten de eilandbewoners te wachten op uitleg.

"Mensen vragen mij waar ze heen moeten als het zo ver is," vertelt Uchihara gefrustreerd. "En ik heb daar geen goed antwoord op."

Voorafgaand aan de brand waarbij gisteravond in een appartement in Raamsdonksveer iemand om het leven kwam, was er een explosie. Dat is te zien in een video.

Op de beelden is een grote vuurbal te zien in het appartement aan de Sint Theresiastraat, waarna brand uitbreekt. De identiteit van het slachtoffer is nog onbekend, laat een politiewoordvoerder weten.

Overbuurvrouw Hannie hoorde gisteravond een harde knal, vertelt ze aan Omroep Brabant: "En toen zag ik een heel grote vlam. Ik zag zelfs een gordijn naar buiten vliegen. Daarna volgde de ene na de ander knal."

De hele buurt is geschrokken, zegt ze. "Niemand weet wat er gebeurd is. Het is verschrikkelijk natuurlijk."

Gloednieuw

De appartementen werden enkele weken geleden opgeleverd en zijn dus gloednieuw. Het complex is volgens bewoners niet aangesloten op het gasnetwerk.

Bij de brand kwam gisteravond veel rook vrij. Omwonenden werd geadviseerd de ramen en deuren te sluiten en mechanische ventilatie uit te zetten. Naastgelegen woningen werden ontruimd.

Inmiddels is het onderzoek naar de toedracht van de brand volop gaande, zegt de politie. Die wil daarover nu nog niets zeggen.

De Britse autoriteiten doen onderzoek naar mogelijke omkoping rond de bouw van een Microsoft-datacenter in het Noord-Hollandse Middenmeer. In het onderzoek zijn in het Verenigd Koninkrijk vijf panden doorzocht en drie arrestaties verricht.

De Britse overheidsinstantie voor grootschalige fraude, Serious Fraud Office (SFO), onderzoekt de relatie tussen het Britse bouw- en wegenbouwbedrijf Blu-3 en voormalige medewerkers van het wereldwijde bouwbedrijf Mace Group rond de bouw van het Microsoft-datacenter in de gemeente Hollands-Kroon.

Werknemers van Blu-3 worden ervan verdacht meer dan 3 miljoen pond (omgerekend 3,6 miljoen euro) aan steekpenningen te hebben betaald aan voormalige medewerkers van Mace Group. Het Amerikaanse techbedrijf Microsoft maakt geen deel uit van het onderzoek.

Meer dan zeventig SFO-rechercheurs doorzochten gisteren vier woningen en een bedrijfspand in onder meer Londen en Kent. Ook in Monaco vond een huiszoeking plaats.

Reactie

Blu-3 en Microsoft hebben nog niet op het bericht gereageerd. Bouwbedrijf Mace zegt de beschuldigingen uiterst serieus te nemen. "We zijn vastbesloten om het Serious Fraud Office volledig te ondersteunen bij het onderzoeken van beschuldigingen tegen voormalige medewerkers van de groep."

Microsoft kondigde in 2013 zijn eerste datacenter in het Noord-Hollandse Middenmeer aan. Op een bedrijventerrein langs de A7 zijn inmiddels twee grote datacenters gevestigd, een van Microsoft en een van Google.

De komst van de centra ging niet zonder slag of stoot. De afgelopen jaren was onder bewoners veel verzet tegen de komst van de datacentra. Een onderzoeksbureau concludeerde in maart dat de gemeente Hollands Kroon is tekortgeschoten in het informeren van inwoners.

Apple heeft in de Verenigde Staten een bevel van de rechtbank genegeerd en krijgt er daarvoor flink van langs van de rechter. Die eist dat Apple zich onmiddellijk aan de uitspraak houdt. De zaak is zelfs doorgestuurd naar justitie voor de mogelijke criminele vervolging van een manager van het bedrijf. Hij zou in de rechtbank hebben gelogen.

Het gaat om een uitspraak van de rechter uit 2021 in een zaak die Epic Games tegen het bedrijf had aangespannen. Die maker van het populaire schietspel Fortnite stapte naar de rechter omdat het bij elke aankoop via de App Store 30 procent moest afstaan aan Apple.

Na een jarenlange juridische strijd oordeelde rechter dat Apple de concurrentie in de weg heeft gestaan door die commissie te vragen op App Store-aankopen. De rechter oordeelde dat Apple appmakers moest toestaan om hun klanten erop te wijzen dat zij ook buiten de App Store aankopen konden doen.

27 procent commissie

Maar de manier waarop Apple dat deed, kan volgens de rechter niet door de beugel. Zo kregen Amerikanen die op een link klikten om buiten de App Store iets te kopen, grote waarschuwingen te zien dat zij de appwinkel zouden verlaten. Het doel was om ze bang te maken, waardoor zij de aankopen alsnog via de App Store zouden doen.

Bovendien moesten appmakers alsnog 27 procent commissie betalen over aankopen van digitale producten, zoals games, die buiten de App Store om werden gekocht. Dat is minder dan de 30 procent voor aankopen in de App Store, maar de kosten die ontwikkelaars moesten maken, maakten het verschil van 3 procentpunt niet goed.

Hoewel 27 procent minder is dan 30 procent, wist Apple dat deze optie voor ontwikkelaars niet rendabel was, schrijft de rechter. Bovendien rekende Apple daarvoor geen commissie voor aankopen buiten de App Store.

Apple moet per direct aan de slag

Met deze maatregelen heeft Apple "willens en wetens een gerechtelijk bevel van deze rechtbank geschonden", schrijft de rechter. "De rechtbank verbiedt het Apple om nieuwe concurrentieverstorende maatregelen te implementeren om het gerechtelijk bevel te negeren."

De rechter laat merken niet blij te zijn met Apples gedrag. "Dit is een bevel, geen onderhandeling. Er zijn geen tweede kansen als een partij opzettelijk een gerechtelijk bevel negeert."

Apple moet van de rechter per direct stoppen met de 27 procent commissie van aankopen buiten de App Store. Ook mag het bedrijf appmakers niet tegenhouden om gebruikers naar plekken buiten de App Store te wijzen.

Mogelijk strafbaar feit

De rechter laat ook beoordelen of een Apple-manager van de financiële afdeling onder ede heeft gelogen, een strafbaar feit. Roman zei in de rechtszaak dat Apple pas in 2024 besloot om een nieuwe commissie van 27 procent te vragen voor aankopen buiten de App Store. In werkelijkheid had het bedrijf dat al de zomer van 2023 besloten.

"De getuigenis van meneer Roman zat vol misleiding en regelrechte leugens", oordeelt de rechter. Het is aan justitie om te beoordelen of de Apple-manager daarvoor strafrechtelijk vervolgd wordt.

Ook in Europa aangepakt

De zaak gaat om Apples praktijken in de VS, maar ook in Europa wordt het bedrijf aangepakt. De Europese Commissie heeft Apple vorige week nog een boete van 500 miljoen euro opgelegd, omdat het er - net als in de VS - op aanstuurde dat aankopen via de App Store verliepen, waarmee het een commissie van 17 procent opstrijkt.

Apple heeft zestig dagen de tijd gekregen om appmakers meer ruimte te geven om tegen hun klanten te zeggen dat zij buiten de App Store goedkoper uit kunnen zijn. Het bedrijf is in beroep gegaan tegen de boete.

Vandaag is het zwemseizoen in open water begonnen. Vanaf 1 mei tot 1 oktober controleren waterbeheerders op die plekken regelmatig de waterkwaliteit en veiligheid. Dit jaar is er een opvallende plek om te zwemmen bij gekomen: de binnenhaven van het Marineterrein in Amsterdam.

Volgens het Nederlands Instituut Veiligheid Zwemlocaties (NIVZ) hebben steeds meer mensen de wens om in open water te zwemmen. In de stad gebeurt het nu vooral op 'wildzwemplekken'. Gemeenten hebben liever dat die plekken officiële zwemlocaties worden, waar wordt gecontroleerd, maar vanwege strenge regelgeving is dat niet zo makkelijk.

De beheerder van het Marineterrein Amsterdam is het gelukt om het voor elkaar te krijgen. Mensen zwommen al jaren bij de binnenhaven en nu is het een officiële zwemplek. "Er verandert niet zoveel, behalve dat mensen zeker weten dat de waterkwaliteit goed is en het veilig genoeg is om te zwemmen", zegt woordvoerder Rosa Peper. "We hebben het ook gedaan omdat we een testgebied zijn voor de leefbaarheid van een stad. Zwemmen in een stad is een goede indicatie van een gezond ecosysteem en gezonde mensen."

'Extreem gevoel van vrijheid'

Waarschijnlijk zullen een hoop mensen vandaag het water opzoeken. De temperaturen in Nederland nemen zomerse waarden aan van tussen de 24 en 29 graden.

Vanochtend dook Jim Jansen, wetenschapsjournalist en fanatiek buitenzwemmer, het water van de binnenhaven in. "Het geeft echt een extreem gevoel van vrijheid. Het zwembad beperkt, na 25 à 30 meter moet je je weer omdraaien. Hier ben je de regisseur van je eigen film. Je bepaalt waar je jouw camera op richt: is het de boot of de prachtige architectuur?"

Veilig om in te zwemmen

Nederland telt ruim 700 zwemlocaties. Op een speciale website kunnen mensen zien waar het veilig is om te zwemmen. Rijkswaterstaat geeft daarnaast tips voor het zwemmen in open water. Zo adviseert de organisatie om ter plekke te kijken naar de kleur en geur van het water. Als water een groenblauwe kleur heeft en stinkt, zit er mogelijk blauwalg in.

Verder moeten zwemmers altijd kijken of er geen waarschuwingen hangen op de informatieborden bij de zwemplekken, en na het zwemmen in open water altijd douchen.

In Amsterdam wordt volgens de gemeente de waterkwaliteit van het zwemwater de afgelopen jaren al regelmatig gecontroleerd. Er mag nu het hele jaar door gezwommen worden in de binnenhaven, er komt echter geen toezicht. "Dus wel op eigen risico", aldus Peper.

De eigenaren van een slijterij in Groningen zijn klaar met winkeldieven die jaarlijks duizenden euro's aan schade veroorzaken. Daarom hebben ze op de ruiten en achter de kassa foto's van winkeldieven opgehangen, opgenomen met de beveiligingscamera's.

Eigenaar Bas Bergman vertelt RTV Noord meermaals aangifte te hebben gedaan. "Maar vrijwel allemaal zijn ze geseponeerd. Te weinig tijd, mankracht en bewijsmateriaal, zeggen ze."

Dat laatste is vooral frustrerend, vindt de Groninger, want hij zegt beelden te hebben aangeleverd van de bewakingscamera's. "Daarop is te zien dat er gestolen wordt."

'Inbreuk op privacy'

Nu moeten screenshots op een 'Wall of Shame' dieven afschrikken. Dat is in strijd met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), zegt hoogleraar datadelen en communicatierecht Aline Klingenberg. Een "flinke inbreuk" op de privacy noemt ze het naming and shaming.

De slijterij is toch niet van plan de foto's weg te halen, hoewel de eigenaren weten dat het strafbaar is. "Van de privacywet mag het niet, maar volgens de wet mag je ook niet stelen", redeneert medewerker Petra Dijkema.

"We worden totaal niet ondersteund door de politie en daarom pakken we het nu zo aan."

Volgens de eigenaar ziet de politie haar 'wall of shame' door de vingers:

De slijterij heeft nog meer maatregelen genomen tegen diefstal. Zo hangt er op de ruit een briefje dat klanten verbiedt om met helm of pet binnen te komen. "We willen te allen tijde het gezicht herkenbaar hebben van de klant die bij ons in de winkel is", legt Dijkema uit.

Ook staat voor sommige flessen in het schap nu een kartonnen doos met een plaatje van de fles. "Zo is de fles minder makkelijk mee te nemen."

Collectief winkelverbod

Winkeldieven krijgen steeds vaker een collectief verbod voor winkelgebieden. Daarbij slaan winkeliers de handen ineen tegen personen die vaker de fout in gaan. Tientallen gebieden door heel Nederland maken er al gebruik van.

De redenering erachter is dat een verbod per winkel niet werkte, dan ging de dief gewoon naar de buurman. Met het collectieve winkelverbod zijn personen die herhaaldelijk overlast veroorzaken of een strafbaar feit plegen in het hele gebied niet meer welkom.

Als een winkelier iemand betrapt, kan de ondernemer behalve een individueel winkelverbod ook een collectieve waarschuwing voor 1 jaar geven. De dief is dan nog welkom in andere winkels, maar bij een nieuwe overtreding in een deelnemende winkel, krijgt deze persoon een collectief winkelverbod.

Ook Drenthe op de lijst

In Groningen geldt zo'n collectief winkelverbod nog niet. In Noord-Nederland is dat wel al in Leeuwarden, Sneek, Harlingen en Sellingen het geval.

Ook Emmen is dicht bij een collectief verbod, schrijft RTV Drenthe. "Veel winkeliers ervaren overlast", zegt supermarktmanager Rob Michielsen. Hij verwacht dat over een paar maanden met tientallen ondernemers zal worden gestart.

Zowel vanuit de Verenigde Staten als Oekraïne is positief gereageerd op de mineralendeal die beide landen hebben ondertekend. Afgelopen nacht sloten beide landen na maanden onderhandelen een overeenkomst. De deal geeft de Verenigde Staten toegang tot mineralen, olie, gas en andere natuurlijke hulpbronnen in Oekraïne.

Hoewel de volledige overeenkomst nog niet gepubliceerd is, is wel duidelijk dat de VS en Oekraïne een investeringsfonds oprichten waarbij beide partijen evenveel rechten hebben. De winst van het fonds wordt uitsluitend in Oekraïne geïnvesteerd en het land hoeft ook geen schuld terug te betalen aan de VS.

Geld terug

Met de overeenkomst kan president Trump aan het Amerikaanse volk laten zien dat zij iets terugkrijgen van al het geld wat de Amerikanen de afgelopen jaren aan Oekraïne hebben geschonken.

"Biden heeft ze 350 miljard dollar gegeven. We hebben een deal gesloten waarbij we in theorie veel meer krijgen dan die 350 miljard dollar", zei Trump in een interview met de Amerikaanse zender NewsNation. Verschillende internationale onderzoeken tonen overigens aan dat de VS zo'n 120 miljard dollar aan Oekraïne hebben geschonken.

Trump zei in Vaticaanstad met de Oekraïense president Zelensky de deal te hebben besproken, tijdens de uitvaart van paus Franciscus. Hij zegt dat de overeenkomst "een heel goede zaak" is voor Oekraïne, omdat "Rusland in deze oorlog veel groter en veel sterker is".

Minister van Financiën Bessent denkt dat Trump met de deal sterker staat in de onderhandelingen met Rusland. "Het toont Rusland dat de VS en Oekraïne op één lijn zitten."

Wederopbouw

Ook in Oekraïne wordt positief gereageerd op de deal. Buitenlandminister Sybiha noemt het "een belangrijke mijlpaal in het strategische partnerschap" tussen Oekraïne en de VS. Ook zegt hij dat de overeenkomst bedoeld is ter "versterking van de Oekraïense veiligheid en economie".

De Oekraïense premier Shmyhal zegt dat er geld vrijkomt voor de wederopbouw van zijn land en dat de economie ermee zal groeien.

Daarnaast behoudt Oekraïne de controle over de eigen grondstoffen en de infrastructuur en blijft ook de energiesector in Oekraïense handen. In eerdere voorstellen wilden de Amerikanen de kerncentrale bij Zaporizja in beheer nemen, in samenspraak met Rusland. Het Russische leger nam de kerncentrale kort na de invasie in 2022 in.

Signaal naar Rusland

De overeenkomst staat formeel los van de onderhandelingen over een staakt-het-vuren tussen Oekraïne en Rusland. Toch wil de regering-Trump een duidelijk signaal afgeven aan Rusland. In een verklaring zeggen de Verenigde Staten dat ze "zich inzetten voor vrede in een vrij, soeverein en welvarend Oekraïne". Ook waarschuwen ze dat "niemand die de Russische oorlogsmachine heeft gefinancierd zal profiteren van de overeenkomst".

Voor Oekraïne zal het tekenen van de overeenkomst voelen als extra steun in de oorlog tegen Rusland. De VS heeft nu namelijk een belang bij Oekraïens succes.

Vanuit het Kremlin is nog niet gereageerd op de deal. Wel zegt Dmitri Medvedev van de Russische Veiligheidsraad dat president Trump Kyiv eindelijk gedwongen heeft te betalen voor de Amerikaanse hulp. "Nu zullen ze militaire goederen moeten betalen met de nationale rijkdom van een land dat gaat verdwijnen."

Geen veiligheidsgaranties

In de overeenkomst zijn geen veiligheidsgaranties opgenomen, al was dat aanvankelijk wel een van de grote wensen van Oekraïne. Volgens de Amerikanen zal de aanwezigheid op Oekraïens grondgebied betekenen dat Rusland meer terughoudend zal zijn.

Het zal nog jaren duren voordat er daadwerkelijk grondstoffen worden gewonnen in Oekraïne. Daarvoor moeten onder meer flinke investeringen worden gedaan. Daarnaast bevinden zich een aantal locaties in een gebied dat nu onder controle staat van het Russische leger.

Negen op de tien Nederlanders staan komende zondag 4 mei op de een of andere manier stil bij Dodenherdenking. Verreweg de meesten van hen (85 procent) doen mee aan de twee minuten stilte om 20.00 uur, blijkt uit het jaarlijkse Vrijheidsonderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei.

De beweegredenen van de 10 procent die de Nationale Herdenking langs zich heen laat gaan zijn divers. Dit jaar is voor het eerst in het onderzoek ook de stelling opgenomen dat "herdenken betekenisloos is als vandaag de dag nog steeds oorlogen plaatsvinden". Ruim de helft (54 procent) van de 'niet-herdenkers' blijkt het daarmee eens.

De stelling is onder andere actueel omdat er zondag in Den Haag een alternatieve herdenking wordt gehouden, waarin behalve aan de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust ook aandacht wordt besteed aan de Palestijnse slachtoffers in Gaza. De organisatoren verwachten daar zo'n 500 deelnemers.

De huidige herdenking op de Dam "schuurt", vindt Tessa Terpstra, een van de organisatoren. "Voor ons is herdenken lessen trekken uit het verleden en stilstaan bij het huidige leed. Daar is te weinig ruimte voor op de Dam. De vertegenwoordigers daar zeggen 'nooit meer', maar negeren daarbij dat er al anderhalf jaar een genocide is in Gaza."

Het Nationaal Comité 4 en 5 Mei, organisator van de dodenherdenking op de Dam en de viering van Bevrijdingsdag, zegt in het algemeen "de roep om aandacht voor slachtoffers van conflicten wereldwijd" te begrijpen. "Wij vinden het belangrijk om aandacht te hebben voor oorlog en (on)vrijheid vandaag de dag", laat een woordvoerder weten.

Maar, voegt zij er aan toe, de Nationale Herdenking op 4 mei is niet het moment om hierbij stil te staan. "Het is een Nationale Herdenking, waarin Nederlandse slachtoffers van oorlogsgeweld en onderdrukking centraal staan."

"Dan herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Europa en in Zuidoost-Azië. Sinds 1961 doen we dat ook met de slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog. "

Uit het onderzoek van het Nationaal Comité onder 1200 Nederlanders blijkt echter dat de meeste herdenkers het breed zien. Op de vraag "Wie herdenkt u op 4 mei?" vormen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog het meest gegeven antwoord. Maar 56 procent noemt ook "alle slachtoffers uit de hele wereld van alle oorlogen".

Overwegingen die te maken hebben met de actuele angst voor oorlog zijn bij het herdenken steeds belangrijker geworden, valt het comité op. Acht op de tien herdenken onder meer om uit te dragen dat men nooit meer oorlog wil, 64 procent doet dit (ook) uit angst dat zoiets weer kan gebeuren, 56 procent vindt het belangrijk vanwege de Oekraïne-oorlog en 48 procent noemt de oorlog in het Midden-Oosten.

Zelf vervolgd

Nieuw dit jaar in het Vrijheidsonderzoek is dat er extra vragen zijn voorgelegd aan zo'n 150 mensen die zelf te maken hebben gehad met vervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog of die familieleden hebben bij wie dat het geval was.

Zij mochten onder meer laten weten of zij het een goede zaak zouden vinden als op 4 mei ook de slachtoffers van huidige oorlogen en geweld wereldwijd zouden worden herdacht. Wat blijkt: 52 procent van deze specifieke groep is het daarmee eens, 18 procent niet, 30 procent is neutraal.

De oudste persoon ter wereld, de Braziliaanse non Inah Canabarro Lucas, is gisteren overleden. Ze was sinds eind vorig jaar volgens Guinness World Records de oudste persoon ter wereld.

Canabarro nam het stokje over van Tomiko Itooka, de Japanse vrouw die in december overleed op 116-jarige leeftijd.

Dat Canabarro het op 116-jarige leeftijd zou schoppen tot oudste mens ter wereld, kwam voor velen als een verrassing. In haar kinderjaren was ze volgens haar neef zo mager dat veel mensen dachten dat ze niet oud zou worden.

Het katholieke geloof speelde de belangrijkste rol in haar leven. Ze groeide op in een groot gezin en koos voor een leven als non. Een andere zuster sprak vol lof over haar. Ze noemde Canabarro "een veerkrachtig persoon" die "altijd gericht is op anderen en niet op zichzelf".

Liefde voor voetbal

Op 110-jarige leeftijd kreeg Canabarro de apostolische zegen van de onlangs overleden paus Franciscus. Net als Franciscus had Canabarro een voorliefde voor voetbal. Ze was fan van de Braziliaanse voetbalclub Internacional uit haar woonplaats Porto Alegre, die een jaar na haar geboorte werd opgericht.

"Wit of zwart, rijk of arm, wie je ook bent, Inter is het team van het volk", zei Canabarro vorig jaar in een video ter gelegenheid van haar verjaardag. De club staat op Instagram stil bij haar overlijden en schrijft dat Canabarro haar leven wijdde aan "vriendelijkheid, geloof en liefde voor de club".

Met het overlijden van Canabarro is Ethel Caterham nu de oudste persoon ter wereld. De Britse 115-jarige vrouw woont in de buurt van Londen.

De 17-jarige Hugo zag zijn kans schoon toen de Julianabrug bij de Zaanse Schans de afgelopen dagen kapot was. Door het defect konden honderden toeristen niet bij het station komen en Hugo besloot hen met zijn boot te hulp te schieten.

Toen Hugo zag dat de brug kapot was, belde hij meteen al zijn vrienden. Samen met zes van hen zette hij een veerdienst op. Vijf euro per overvaart vroegen ze. En zo verdiende Hugo in drie dagen tijd honderden euro's.

"Mensen moesten hun trein of vlucht halen", vertelt hij vanaf het water tegen regionale omroep NH. "Dan zou ik ook liever vijf euro uitgeven aan een bootje dan aan een nieuw vliegticket."

NH voer een stukje mee met Hugo:

"Ik heb heel veel toeristen overgevaren", zegt hij trots. "Ik denk wel 350 mensen." Hij vindt het fijn dat hij mensen heeft kunnen helpen. "Je helpt ze toch nog aan een leuke vakantie, want zoiets als een kapotte brug kan echt wel een beetje de sfeer verpesten."

Kapotte sensor

De Julianabrug is de meest directe verbinding tussen de Zaanse Schans en het spoor en wordt door veel toeristen gebruikt. De brug was defect door een verkeerd afgestelde sensor, laat een woordvoerder van de provincie weten.

Opvallend is dat de brug het elke dag tussen 14.00 uur en 15.00 uur begaf. Mogelijk kwam het door de hitte. Dat wordt nog onderzocht.

Volgens de woordvoerder zou het probleem nu opgelost moeten zijn en kunnen de hordes toeristen vandaag gewoon de hele dag gebruik maken van de Julianabrug.

Jammer voor Hugo, die een mooi vakantiebijbaantje had gevonden. "Van mij mag de brug vandaag weer stuk gaan."

Een effectieve maatregel om de jeugd te beschermen of regelrechte censuur om critici een toontje lager te laten zingen? Met verkiezingen in aantocht vragen de Albanezen zich af wat de werkelijke reden is achter het verbod op TikTok.

Het is nu zes weken geleden dat de populaire filmpjes-app op zwart ging. Albanië nam deze vergaande stap als eerste land in Europa. India, Nepal en Iran deden de van oorsprong Chinese app al eerder in de ban.

Aanleiding voor het Albanese verbod was de dood van een 14-jarige jongen in hoofdstad Tirana, afgelopen november. Een medeleerling had hem op school neergestoken met een mes, na een ruzie. Die zou zich voorafgaand aan het geweld deels hebben afgespeeld op TikTok, iets wat de ouders van het slachtoffer met klem ontkennen. Hun zoon zou de app niet eens op zijn telefoon hebben gehad. De dader zou zijn daad vervolgens verheerlijkt hebben op de app.

Voor premier Edi Rama reden genoeg om de app te verbieden, in eerste instantie voor een jaar. "TikTok laat alleen uitschot en schurken zien", zei hij in december. "We gaan deze schurk een jaar lang uit onze buurt verjagen."

Afleidingsmanoeuvre

Het verbod is een hard gelag voor de ruim 1,5 miljoen gebruikers in het land, met minder dan 2,5 miljoen inwoners. Het is noodzakelijk om kinderen te beschermen, volgens Rama. De regering zegt dat tijdens 1300 bijeenkomsten 65.000 ouders en docenten zijn geraadpleegd. Negen op de tien van hen zou voor ingrijpen zijn.

Wie deze mensen zijn en waar en wanneer die ontmoetingen plaatsvonden, is niet duidelijk. Een verzoek van de NOS om toelichting op de maatregel door de regering, blijft onbeantwoord.

Critici spreken van een afleidingsmanoeuvre: geweld en pestgedrag pak je volgens hen niet aan door apps te verbieden. Bovendien is er meer dan alleen TikTok. "Als je TikTok afsluit, hebben we Instagram nog. En als je dat blokkeert, hebben we Snapchat", zegt Adela Pinjolli (20).

Pinjolli zit met haar zus Ida (29) op een terras in de hoofdstad Tirana, telefoon in de hand. Zelf deelt de student op TikTok foto's van producten in de supermarkt met haar ruim duizend volgers, om te laten zien hoe snel alles duurder wordt en hoe moeilijk het is om rond te komen.

Ze gebruikt een VPN-verbinding om het verbod te ontduiken. De blokkade is sowieso vooralsnog verre van waterdicht. Via wifi is TikTok vaak gewoon toegankelijk. Via mobiele data meestal niet, zeggen gebruikers op straat, maar voor houders van buitenlandse simkaarten dan vaak weer wel.

Het is ook niet zo makkelijk om een app te blokkeren, zeggen technische experts. "Het lukt onze regering niet om de wet te handhaven om zo geweld te voorkomen. Dus proberen ze het maar door TikTok te verbieden", zegt Ida Pinjolli. "En dan werkt de blokkade niet eens helemaal. Het is grote onzin."

Censuur vanwege verkiezingen

Anderen spreken van regelrechte censuur. Ze wijzen op het moment dat de blokkade inging. Op 11 mei zijn er parlementsverkiezingen in Albanië en een deel van de oppositie zegt voor de campagne afhankelijk te zijn van TikTok.

Zo'n oppositiepoliticus is Arlind Qori, lijsttrekker van de linkse partij Beweging Samen. "Wij maken als nieuwe partij veel gebruik van sociale media en dan vooral van TikTok. Dat heeft een veel democratischer algoritme en is goedkoper dan andere platforms", zegt hij.

Qori heeft 51.000 volgers en meer dan een miljoen likes in de app en is daarmee naar eigen zeggen de op een na populairste politicus op TikTok. "Via TikTok hebben we op een goedkope manier 500.000 kiezers bereikt. Geld voor tv hebben we niet. Bovendien zijn de grote tv-stations in handen van oligarchen en die negeren ons, want ons politieke programma is juist gericht tegen hen."

Zijn partij gebruikt TikTok nog wel, maar voelt zich gemankeerd. "Vooral voor oudere kiezers, en anderen die niet technisch onderlegd zijn, is het niet zo eenvoudig om een VPN-verbinding op te zetten."

Qori is niet de enige die vraagtekens zet bij de werkelijke intentie en het effect van het TikTok-verbod. Organisaties van journalisten en voorvechters van digitale rechten zijn naar het Consitutioneel Hof gestapt, omdat ze vinden dat het verbod in strijd is met de vrijheid van meningsuiting en dus de grondwet. Maar de kans op een uitspraak nog voor de verkiezingen is klein.