NOS Nieuws - Algemeen

Bij de pro-Palestina-demonstraties op de Universiteit van Amsterdam dit voorjaar is voor ruim 4 miljoen euro aan schade veroorzaakt. In mei en juni bezetten demonstranten verschillende locaties van de UvA. Dat liep uit op vernielingen en bekladdingen. De universiteit wil de schade verhalen op de daders.

Er waren bezettingen op de Roeterseilandcampus, bij de Oudemanhuispoort en het Binnengasthuisterrein. Demonstranten eisten dat de universiteit de banden met Israël verbrak. Het protest begon buiten met een tentenkamp, maar later bezetten zij de gebouwen en wierpen barricades op.

Toen de politie en ME een einde wilde maken aan een protest op de Roeterseilandcampus werd een shovel ingezet. De demonstranten bekogelden de politie en spoten brandblussers leeg. Die nacht werden 140 mensen opgepakt. Een week later ging het opnieuw mis. Hierbij werd veel schade aangericht.

Vertraging aan bouw bibliotheek

De UvA heeft op zijn website uitgelegd hoe het miljoenenbedrag is berekend. De grootste kostenpost is de vertraging die de bouw van de universiteitsbibliotheek opliep. Het gaat in totaal om 2,8 miljoen euro.

Door de demonstraties in mei gingen geplande graafwerkzaamheden voor de aanleg van elektriciteit niet door. Daardoor liepen de overige werkzaamheden drie maanden vertraging op. De UvA hoopt de nieuwe universiteitsbibliotheek in september volgend jaar te openen.

Schade verhalen op daders

De gebouwen hadden voor 6 ton schade aan de buitenkant en 3 ton aan de binnenkant. Onder die bedragen vallen ook het schoonmaken van de panden en het het vervangen van koffieautomaten, beeldschermen, meubilair en beveiligingscamera's. De extra beveiliging die de universiteit moest inzetten, kostte 140.000 euro.

De UvA wil de schade verhalen op de daders "als dat juridisch mogelijk is". De universiteit weet dat dat lastig wordt, omdat vaak niet duidelijk is wie de schade heeft veroorzaakt.

In mei werd de schade geschat op 1,5 miljoen euro. Dat was een voorlopig bedrag waarin de schade aan eigendommen van gemeente, bedrijven en particulieren nog niet was meegenomen.

Het betreden van een voetbalveld door supporters moet apart strafbaar worden gesteld. Deze en andere maatregelen stelt regeringspartij VVD voor in een initiatiefnota om ongeregeldheden in stadions aan te pakken.

VVD-Kamerlid Michon zegt dat "het feest voetbal steeds vaker verpest wordt door een klein aantal ellendelingen". Volgens de VVD veroordelen de clubs en de KNVB het gedrag van relschoppers wel steeds, maar doen ze er te weinig tegen.

Michon wil dat clubs er meer werk van maken om stadionverboden te handhaven en dat ze investeren in technologie om betere toegangscontroles uit te voeren, via gezichtsherkenning of door het checken van identiteitsbewijzen. De KNVB zou dat moeten coördineren en ondersteunen, zowel financieel als logistiek.

Playbacken van spreekkoren strafbaar

De VVD pleit verder onder meer voor het apart strafbaar stellen van 'playbacken' bij discriminerende of beledigende spreekkoren. Dat zou optreden tegen zulke spreekkoren makkelijker moeten maken.

De partij wil ook in bepaalde gevallen de kosten van de inzet van politie doorberekenen aan de clubs. Dat zou bijvoorbeeld moeten als er meer politie nodig blijkt te zijn dan vooraf in de vierhoek is afgesproken. De vierhoek is het overlegorgaan tussen gemeente, politie, clubs en Openbaar Ministerie. Tegen het afsteken van illegaal vuurwerk in een stadion zou een dubbele straf moeten worden geëist.

De KNVB zegt in een reactie dat bijna alle voorstellen van de VVD al onderdeel zijn van de aanpak "Gastvrij en Veilig Voetbal" van de voetbalbond en anderen: "We zijn dus op de goede weg." De KNVB voegt eraan toe dat het aantal incidenten in het betaald voetbal terugloopt en dat ook de politie-inzet afneemt.

Er komen extra metingen naar de aanwezigheid van giftige metalen in Sluiskil en omgeving. Provincie, rijk en gemeente hebben daartoe besloten nadat dit jaar voorjaar was gebleken dat een afvalverbrandingsbedrijf in het Zeeuws Vlaamse dorp zich niet aan de regels houdt. Dat leidt tot onrust bij omwonenden.

"We meten straks de hoeveelheid, maar ook de herkomst van de schadelijke stoffen", zegt gedeputeerde Dick van der Velde bij Omroep Zeeland.

In april van dit jaar bleek uit onderzoek van het radioprogramma Argos dat afvalverwerker Heros in Sluiskil zich niet aan de regels van de nieuwe Omgevingswet houdt. In die wet staat dat bodemas - dat is de as die overblijft na de verbranding van afval - overdekt moet worden opgeslagen, bijvoorbeeld in een hal.

Maar op het terrein van Heros is dat niet het geval. Het stof waait regelmatig over de omgeving, concludeerde programmamaakster Nikki van der Westen van Argos toen: "Bewoners hebben veel last van dat stof. Het slaat op de longen en de keel." Bij de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) van de provincie werd veel geklaagd over de luchtkwaliteit.

Heros zelf liet in het radioprogramma weten niet op de hoogte te zijn van de regels. De branchevereniging van afvalbedrijven kondigde overleg aan met de minister over wat er nu moet gebeuren.

Grootste kunstmestfabriek

Provincie, Rijk en gemeente lijken daar niet op te willen wachten en breiden het aantal luchtmetingen nu uit. Ook al omdat er naast Heros nog een aantal grote, industriële bedrijven zitten in Sluiskil die mogelijk vervuiling veroorzaken. Nog geen twee kilometer verderop zit Yara, de grootste kunstmestfabriek in Europa.

In de omgeving van Sluiskil worden al langer metingen gedaan, naar onder meer fijnstof en stikstofdioxide. Uit die metingen bleek vorig jaar dat de gehaltes fijnstof en stikstofdioxide onder de normen blijven die door de Wereldgezondheidsorganisatie zijn vastgesteld. Wel hebben mensen in Sluiskil, Sas van Gent en Westdorpe veel meer last van stank dan mensen in de rest van Zeeland. Ook maken zij zich meer zorgen over hun gezondheid vanwege de industrie in de omgeving.

Mensen uit de lage inkomensgroep in Nederland hebben minder kans om kanker te overleven dan mensen met een hoger inkomen. Dat blijkt uit het laatste deel van een reeks onderzoeken naar sociale-economische verschillen en kanker door het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).

Dit kennisinstituut registreert, analyseert en duidt al tientallen jaren alle data rond kanker in Nederland. De onderzoekers zien dat kankerpatiënten uit de lagere inkomensgroep gemiddeld 10 procent minder kans hebben om vijf jaar na hun diagnose nog te leven. Bij mannen is het verschil 12 procent, bij vrouwen 7 procent.

Ook hebben leden van deze groep het fysiek en emotioneel zwaarder tijdens en na de behandeling dan mensen uit hogere inkomensgroepen. Verder ervaart van de armere mensen met kanker 22 procent door de ziekte financiële problemen, tegenover 12 procent van mensen met een hoger inkomen.

De verschillen in overleving en kwaliteit van leven bij kanker kunnen deels worden verklaard door fysieke factoren, zoals leeftijd en andere gezondheidsproblemen. Die komen sowieso meer voor bij mensen met een laag inkomen, maar die verklaren niet alles.

Ook leef- en arbeidsomstandigheden, zoals het type werk, de woonomgeving en financiële situatie, zijn belangrijk. Mensen met een lager inkomen hebben doorgaans meer problemen om het hoofd boven water te houden tijdens en na de behandeling.

"Hoogopgeleiden hebben bijvoorbeeld vaker een kantoorbaan. Het is dan makkelijker om thuis of op aangepaste tijden te werken dan wanneer je in een fabriek in ploegendiensten werkt", zegt Mieke Aarts, epidemioloog en hoofdonderzoeker bij IKNL. "En doorgaans verrichten mensen met een lager inkomen fysiek zwaarder werk en is doorwerken moeilijker. Of ben je na een behandeling zo verzwakt dat je die oude baan niet meer kunt oppakken terwijl je minder alternatieven hebt qua baan."

Stress

Volgens Aarts legt ook dit onderzoek de gevolgen van gezondheidsverschillen tussen de sociaaleconomische groepen bloot. Het zou volgens haar de urgentie voor zowel artsen als de overheid en de maatschappij groot moeten maken om maatregelen te nemen.

"Dat 10 procent van de mensen minder lang leeft bij kanker en een slechtere kwaliteit van leven heeft, moeten we niet accepteren", zegt Aarts.

Het wegnemen van stress zou voor zorgverleners prioriteit moeten hebben omdat het in veel doorwerkt. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat mensen met een lager inkomen meer stress ervaren. Een belangrijke factor is dat zij in het algemeen minder goed hun weg kunnen vinden in het zorgsysteem. Ook begrijpen ze het gesproken en geschreven vakjargon van artsen vaak niet.

Aarts: "Het is logisch dat er paniek kan ontstaan als je niet weet wat artsen bedoelen terwijl je doodziek bent. Onder zulke omstandigheden wordt het erg lastig om afgewogen beslissingen over jouw leven te nemen." Dit besef is er volgens het IKNL nog te weinig bij artsen. Een verbeterde training in de opleiding voor het voeren van gesprekken met patiënten uit alle lagen van de samenleving is volgens Aarts cruciaal.

Bezuinigingen kabinet

Ook preventiebeleid van de overheid is onmisbaar. Roken onder jongeren is de laatste jaren weer toegenomen terwijl dat de belangrijkste oorzaak van longkanker is. De overheid zou volgens Aarts moeten inzetten op hogere accijnzen of een stapsgewijs in te voeren totaalverbod op tabak.

Ook bedrijven en de maatschappij zijn volgens Aarts aan zet. Denk aan supermarkten die hun assortiment aanpassen zodat niet meer het merendeel van het aanbod ongezond is. De overheid zou moeten denken aan afschaffing van de btw op gezonde voeding. "Gezonde keuzes zouden niet duurder moeten zijn dan ongezonde", aldus Aarts.

Artsen- en patiëntenorganisaties pleitten al eerder voor een onderwijsprogramma zodat alle kinderen al jong leren wat een gezonde maaltijd ia.

Dergelijke aanbevelingen staan volgens Aarts in schril contrast met de aangekondigde bezuinigingen op preventie van het nieuwe kabinet. Zo gaat het mes in organisaties als het Voedingscentrum, het Trimbosinstituut (verslavingen) en Partnerschap Overgewicht Nederland.

De bekendste cryptomunt, Bitcoin, heeft een nieuw record van ruim 75.000 dollar bereikt. De afgelopen weken, in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen, ging de koers al omhoog.

De voorsprong van Donald Trump in de race om het presidentschap stuwt de Bitcoin nu verder op. In de campagne beloofde Trump dat de Bitcoin ruim baan zou krijgen als hij gekozen zou worden.

Daarnaast introduceerde Trump zijn eigen cryptoproject waarbij geïnvesteerd geld uitgeleend zou kunnen worden zonder dat de bank daar aan te pas zou komen. Tot nu toe heeft het weinig succes.

Ook Kamala Harris uitte zich iets positiever over de cryptomunt dan de huidige president Joe Biden. Wel pleit zij voor regulering en bescherming van Amerikanen die crypto bezitten of dit overwegen.

ETF's

Het oude record dateert van maart dit jaar, niet lang nadat de Amerikaanse financiële waakhond zogeheten ETF's goedkeurde. Grote Amerikaanse vermogensbeheerders mochten vanaf dan moment Bitcoin aanschaffen en bewaren voor hun klanten. Daarmee stroomde veel geld van meer traditionele beleggers naar Bitcoin via grote Amerikaanse vermogensbeheerders.

Ook het halveren van de beloning voor bitcoin-miners in april 2024 zorgde voor meer vraag naar de cryptomunt. Na deze vierjaarlijkse 'halving' bleef een verdere stijging van de waarde uit.

Goedemorgen! In de Verenigde Staten is men nog altijd druk bezig met het tellen van de stemmen na de verkiezingsdag van gisteren. En Feyenoord speelt vanavond in de Champions League tegen RB Salzburg.

Eerst het weer: De dag begint op veel plaatsen grijs door de aanwezigheid van laaghangende bewolking of wat mist. Vanmiddag blijft het overal bewolkt en daarbij wordt het 9 tot 13 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Zowel Trump als Harris heeft nog niet de vereiste 270 kiesmannen binnengehaald. Een van de zeven swing states, North Carolina, is toegewezen aan Trump. Ook in de andere swing states staat de Republikein er goed voor, maar de Democraten zien nog een kans op de overwinning. Gedurende de nacht zag The New York Times een steeds duidelijker pad naar de overwinning voor Trump. Rond 06.30 uur gaf de krant de Republikein 90 procent kans om te winnen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Heb je vannacht ook gekeken naar (een deel van) onze verkiezingsuitzending? In deze video zie je hoe onze collega's in Washington zich hebben voorbereid op de marathonuitzending. Een kijkje achter de schermen bij Bureau Washington van de NOS:

Fijne dag!

Kinderen ervaren te weinig inspraak bij de jeugdzorg die ze krijgen. Voor de ouders van de kinderen geldt hetzelfde. Een belangrijke verbetering die de decentralisatie van de jeugdzorg moest brengen, blijft daarmee uit.

Die conclusie trekken de Kinderombudsvrouw en de Ombudsman na gesprekken met kinderen, ouders en andere betrokken personen. In 2015 werden gemeenten verantwoordelijk voor de jeugdzorg, in plaats van het Rijk. Een belangrijke reden was om niet over, maar met jeugdigen en ouders te praten.

"Maar we hebben heel weinig geleerd", zegt Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer. "Kinderen erkennen dat ze hulp nodig hebben, maar willen daar wel over meepraten. Dat gebeurt vaak niet. Ze worden over het hoofd gezien, waardoor de hulp niet passend is."

"Ook met ouders wordt er te weinig gepraat", vervolgt Kalverboer. "Ze merken dat hun kind andere hulp krijgt dan nodig is. De ouders worden een bepaalde richting in geduwd en kunnen uiteindelijk niet meer terug."

Problemen in de sector

Rapport na rapport komt naar buiten over de problemen in de jeugdzorg. Een maand geleden concludeerde de toezichthouder de Jeugdautoriteit dat de zorg minder toegankelijk is voor jongeren. Lange wachtlijsten spelen een grote rol. Drie maanden geleden bleek dat aanbieders van jeugdzorg niet of nauwelijks meer financieel rondkomen.

"We maken er met z'n allen een chaos van", concludeert Kinderombudsvrouw Kalverboer. "De oorzaak ligt aan het begin van het proces. Gekeken wordt welke hulp beschikbaar is. Daar kan een kind dan gebruik van maken. Kinderen zien soms zo vijf hulpverleners."

"Maar het kan veel efficiënter, door te kijken welke hulp een kind echt nodig heeft. Door in gesprek te gaan met kinderen en ouders kan dan een keuze gemaakt worden. Dat kan om professionele zorg gaan, maar ook om hulp binnen familie of vrienden."

De branchevereniging Jeugdzorg Nederland ziet het rapport als een signaal dat er werk aan de winkel is. "Maar er zijn de afgelopen jaren al wel verschillende verbeteringen doorgevoerd. Zo is de invloed van jeugdigen en ouders aangepakt. Ook is de informatie die jeugdigen en ouders krijgen tijdens een traject van jeugdhulp verbeterd."

Anderhalf jaar geleden maakten we deze explainer over de problemen in de jeugdzorg:

Het lijkt een kwestie van tijd voordat Donald Trump kan worden uitgeroepen tot de nieuwe president van de Verenigde staten. De voorsprong die hij nam in de eerste swing states heeft hij inmiddels verder uitgebreid.

Bekijk de speech van Trump en zijn running mate J.D. Vance:

Dit houdt de Democraten bezig

Bekijk hier onze interactieve verkiezingskaart:

Prominenten feliciteren Trump: In welke staten is nog geen winnaar aangewezen? Dit is er nog meer gebeurd rond de verkiezingen

De rechts-extremistische politicus Rasmus Paludan is gisteren in Zweden tot vier maanden cel veroordeeld voor protesten waarbij hij korans verbrandde. De rechter veroordeelde hem voor het aanzetten tot haat tijdens bijeenkomsten in 2022. Hij stak daarbij de korans in brand en beledigde moslims.

Volgens de rechter is het toegestaan om in het openbaar kritiek te hebben op moslims en de Koran. Maar in dit geval waren de uitspraken "uitsluitend bedoeld om moslims te beledigen en te kwetsen".

De Zweeds-Deense Paludan is de oprichter en leider van de Deense nationalistische anti-immigratiepartij Sram Kurs. Hij werd in Denemarken eerder veroordeeld voor een soortgelijke aanklacht.

Paludan heeft aangegeven in beroep te gaan tegen de uitspraak van de Zweedse rechtbank.

De Spaanse regio Valencia zegt dat er nog zeker 89 mensen worden vermist na de overstromingen van vorige week. Het is voor het eerst dat de Spaanse autoriteiten zich uitspreken over het aantal vermisten. Tot nu toe werd alleen het dodental bekendgemaakt.

Het aantal vermisten is bekendgemaakt door justitie in Valencia. Het gaat alleen om mensen die in Valencia als vermist zijn opgegeven en van wie familieleden gegevens hebben verstrekt die helpen bij de identificatie, zoals DNA-monsters, foto's en persoonskenmerken zoals tatoeages.

Vingerafdrukken

Justitie wijst erop dat het aantal vermisten uiteindelijk hoger zal worden, omdat er mogelijk nog vermissingen zijn die niet bij de autoriteiten zijn gemeld.

Volgens justitie in Valencia zijn er nu 133 doden geïdentificeerd. In de meeste gevallen werd hun identiteit vastgesteld op basis van vingerafdrukken. Het dodental door de overstromingen is opgelopen naar 218. Verreweg de meeste slachtoffers vielen in de regio Valencia.

In het rampgebied wordt nog gezocht naar slachtoffers:

Eerder vandaag werd bekend dat de Spaanse regering komt met een hulppakket van 10,6 miljard euro voor de regio's die zijn getroffen door de overstromingen. Op een persconferentie noemde premier Sánchez het miljardenhulppakket een goede eerste stap. "We blijven onze bevolking zo lang als nodig is met alle middelen helpen", voegde hij eraan toe.

Premier Netanyahu van Israël heeft minister Gallant van Defensie ontslagen. Volgens hem zijn er te veel verschillen van inzicht tussen hen beiden over de strategie in de militaire conflicten waarin Israël is verwikkeld. Netanyahu zegt dat hij het vertrouwen in de strategieën van zijn minister is kwijtgeraakt.

Minister Israël Katz van Buitenlandse Zaken is tot de nieuwe minister van Defensie benoemd. Gideon Saar wordt zijn opvolger op Buitenlandse Zaken. Katz is lid van de Likudpartij van Netanyahu, Saar was dat ook, maar heeft inmiddels een eigen partij opgericht.

Katz heeft laten weten dat het terughalen van de gijzelaars zijn belangrijkste missie wordt.

Het bericht van het ontslag van Gallant leidde onmiddellijk tot demonstraties in het hele land.

Sinds het begin van de oorlog in Gaza lagen Netanyahu en Gallant geregeld met elkaar overhoop over de te volgen strategie voor het vergelden van de aanval van Hamas. Volgens Netanyahu was er ook een vertrouwensbreuk ontstaan en is een crisis niet bevorderlijk voor de voortgang van de operaties.

Verwijdering

Netanyahu zegt dat hij nog heeft geprobeerd de meningsverschillen te overbruggen, maar ze werden steeds groter en kwamen ook in de openbaarheid. "Erger nog, ook de vijand kwam het te weten en onze vijanden genoten ervan en deden er hun voordeel mee", aldus de premier.

Gallant heeft volgens hem ook verklaringen uitgegeven en acties ondernomen die tegen de beslissingen van het kabinet ingingen. In een reactie daarop zei Gallant dat de veiligheid van Israël voor eens en altijd zijn missie is.

De aanhoudende openlijke meningsverschillen weerspiegelen een verdere verwijdering tussen de rechtse coalitie en het leger. Het leger was lange tijd voor een deal die een eind zou maken aan de gevechten, waardoor de gijzelaars die Hamas vasthoudt zouden kunnen vrijkomen.

Precair moment

Het besluit van Netanyahu komt op het moment dat Israël niet alleen verwikkeld is in de strijd met Hamas, maar ook met terreurbeweging Hezbollah in Libanon en een escalatie met Iran dreigt. Dat land kan elk moment een vergeldingsaanval uitvoeren voor de aanvallen van Israël op delen van de hoofdstad Teheran.

Al voor de Gaza-oorlog, in maart vorig jaar, ontsloeg Netanyahu Gallant een keer, toen die zich in een toespraak kritisch had uitgelaten over voorgestelde hervormingen van de rechtspraak. Dat leidde tot grote protesten, waarna president Herzog de regering opriep de wetsvoorstellen in te trekken. Netanyahu trok daarop het ontslag van Gallant in.

Oppositiegroeperingen riepen ook vanavond meteen op tot massaal protest en een algemene staking. Volgens vertegenwoordigers van de familie van de gijzelaars is het ontslag van Gallant een "voortzetting van de pogingen om een deal over de gijzelaars te torpederen". Ze roepen de nieuwe defensieminister Katz op om te beloven dat hij er alles aan zal doen om een einde te maken aan de oorlog en de gijzelaars terug te halen.

Oppositieleider Lapid zegt in een reactie dat Israël is aangeland bij "de krankzinnigste gebeurtenis in de geschiedenis van het land". Hij vraagt zich af wat de familie van de gijzelaars wel niet moet denken. "Dat dit het is? Dat hun geliefden voor dood worden achtergelaten, omdat hun premier alleen maar met politiek overleven bezig is?"

In het hele land wordt inmiddels gedemonstreerd tegen het ontslag van Gallant. Zo is in Tel Aviv een belangrijke verkeersader door de stad geblokkeerd. Bij het werkverblijf van Netanyahu in Jeruzalem staan zo'n duizend demonstranten.

De moordenaar van Marianne Vaatstra komt binnenkort voorwaardelijk vrij na twaalf jaar in de gevangenis te hebben gezeten. Dat bevestigt de organisatie Namens de Familie aan persbureau ANP na berichtgeving van De Telegraaf.

Volgens de krant wordt Jasper S. op 16 november vrijgelaten. Hij krijgt wel een gebiedsverbod voor Noord-Nederland. De Telegraaf schrijft dat hij vermoedelijk zes jaar lang niet in Friesland, Groningen en Drenthe mag komen. De familie van Vaatstra en de burgemeesters van de gemeenten waar zij en S. woonden, zouden in de zomer op de hoogte zijn gesteld.

"Wij zullen als familie nooit vrij zijn van ons verlies. Daarom voelt het als veel te snel en oneerlijk. Door zijn daad zijn wij Marianne voor altijd kwijt. In al die jaren wordt het gemis niet minder, wij missen haar nog iedere dag", reageert de familie van Vaatstra op de aanstaande vrijlating.

Grootschalig DNA-onderzoek

De 16-jarige Marianne Vaatstra werd in 1999 verkracht en vermoord in het Friese Veenklooster. Jarenlang was onduidelijk wie de dader was. Pas jaren later, in 2012, werd hij na een groot DNA-onderzoek opgepakt.

Bij dat grootschalige DNA-verwantschapsonderzoek vroegen politie en justitie om hulp van de bevolking. Door een grote groep mensen te vragen om DNA hoopte justitie dat er een familielid van de vermoedelijke dader bij zou zitten.

In deze zaak was er een volledige DNA-match, omdat Jasper S. zelf ook vrijwillig erfelijk materiaal afgaf. Hij wist dat familieleden dat ook zouden doen. S. werd in november 2012 opgepakt. Hij bekende de moord en werd in 2013 veroordeeld tot achttien jaar gevangenisstraf.

Verzamelaars van Douwe Egberts-punten zitten in onzekerheid nu de spaarpunten vanwege financiële problemen bij Blokker niet meer ingeleverd kunnen worden. "Ik heb vannacht een paar uur wakker gelegen, ik weet het gewoon even niet", zegt fanatieke spaarder Adrie Steenbergen (75) uit Montfoort tegen RTV Utrecht.

Steenbergen verzamelde al meer dan vijf miljoen punten via de koffiezegels, goed voor 25.000 euro aan producten als waterkokers en koffiezetapparaten. De spullen werden gedoneerd aan stichtingen, buurtverenigingen en hospices.

Steenbergen en haar man krijgen de punten veelal van anderen. Dagelijks zijn ze bezig met het knippen, tellen en bundelen van alle punten. Soms uren per dag. "Dit is voor mij zo'n mooi tijdverdrijf", zegt de vrouw.

De winkelketen Blokker is al jarenlang het enige inleverpunt voor deze spaarpunten. Gisteren maakte Blokker bekend dat het bedrijf uitstel van betaling heeft afgevraagd vanwege "acute geldnood".

Douwe Egberts laat weten dat de waardepunten hun geldigheid behouden maar dat er nu nog niets duidelijk is over hoe het verder moet met het verzilveren van de punten. "Zodra hier meer duidelijkheid over is zullen wij dat hier melden", schrijft het koffiemerk in een verklaring.

Het spaarprogramma bestaat dit jaar 100 jaar. Volgens Douwe Egberts spaart ruim veertig procent van de Nederlandse huishoudens de punten van de koffie- en theeverpakkingen. Mensen die hun punten hadden gedigitaliseerd via de website van Blokker, kunnen de punten nog wel doneren aan een goed doel.

"Het is heel vervelend dat je je punten niet kwijt kan en je spullen niet kan halen", zegt Steenbergen geëmotioneerd. "Voor mijn part kan ik het bij de Gamma inleveren of bij de Action. Dat moet toch kunnen voor zo'n bedrijf."

Het echtpaar heeft nog voor 550 euro aan punten thuis liggen. Steenbergen hoopt dat er snel uitsluitsel komt. "Het is allemaal maar zo klein, hè. Maar aan de andere kant is het wel zo dat mijn gedrevenheid om een ander blij te maken hieruit bestaat."

Een Franse rechtbank heeft in een grote mensenhandelzaak achttien leden van een smokkelaarsbende veroordeeld. De leider kreeg vijftien jaar cel en kreeg een boete van 200.000 euro. De bende smokkelde migranten over zee van Frankrijk naar Groot-Brittannië.

De overige straffen variëren tussen de twee en tien jaar gevangenisstraf. Veertien veroordeelden komen uit Irak, de overige vier uit Iran, Polen, Frankrijk en Nederland. Dat meldt persbureau AP.

Ze werden in 2022 gearresteerd tijdens een grootschalige Europese politieactie. Daarbij werden tientallen boten, reddingsvesten, buitenboordmotoren, peddels en contant geld in beslag genomen.

De meeste verdachten waren niet aanwezig in de rechtbank in Lille voor de uitspraak. "Dit zijn erg hoge straffen", zegt Kamel Abbas, advocaat van een van de verdachten. "Dat bewijst hoe groot de zaak is en benadrukt de wil om de smokkelaars te straffen."

Dodelijkste jaar

De zaak valt in het jaar waarin de meeste slachtoffers zijn gevallen bij pogingen van migranten om Het Kanaal over te steken. Tot nu toe hebben meer dan 31.000 migranten de oversteek gemaakt. Dat zijn er meer dan in heel 2023, maar minder dan het jaar daarvoor. Volgens de Franse autoriteiten zijn minstens 56 mensen omgekomen bij de oversteek, wat 2024 het dodelijkste jaar maakt sinds 2018, toen het aantal migranten dat naar het Verenigd Koninkrijk wilde oversteken begon toe te nemen.

Migranten hebben een voorkeur voor het Verenigd Koninkrijk vanwege de taal, familiebanden of de aanname dat ze makkelijker asiel krijgen en er kunnen werken. Ondanks de pogingen van zowel de Britse als Franse autoriteiten om dat tegen te gaan blijft de oversteek een belangrijke route voor migranten die vluchten voor armoede en oorlog.

Het Openbaar Ministerie eist dat de hoofdverdachte in de afpersingszaak rond een fruithandel in Hedel 26,5 jaar de cel ingaat. Ali G. werd in 2022 veroordeeld tot een celstraf van 19 jaar en 10 maanden, maar zowel G. als het OM ging in hoger beroep.

De zaak draait om bijna twintig gewelddadige incidenten rond fruitimporteur De Groot. Bij dat bedrijf werd in 2019 400 kilo cocaïne gevonden tussen de bananen.

Het bedrijf meldde dat bij de politie en bleek niets te maken te hebben met de handel in cocaïne. Vanaf dat moment probeerde iemand het bedrijf af te persen door middel van dreigende sms'jes.

Door een fout van het OM kreeg verdachte Ali G., terwijl hij in de cel zat, eind 2019 een lijst met 300 namen en adressen van werknemers van De Groot in handen. Hij zou vervolgens mensen buiten de gevangenis opdracht hebben gegeven om aanslagen te plegen. Werknemers van De Groot kregen te maken met een reeks gewelddadigheden, zoals beschietingen en vuurwerkbommen.

G. zou meerdere mannen hebben aangezet tot die acties. "Steeds weer vond hij jongens die bereid waren aanslagen te plegen", aldus het OM. "Het is beangstigend hoever de criminele tentakels van verdachte reiken. Het strafblad van verdachte geeft geen plek voor mildheid", citeert Omroep Gelderland de advocaat-generaal.

Meerdere weken

Het hoger beroep in de afpersingszaak ging gisteren van start. Er zijn meerdere weken voor uitgetrokken. Ali G. bekent betrokkenheid bij twee aanslagen maar zegt dat hij niet de opdrachtgever was van de andere aanslagen. "Ook als je aannames opstapelt, blijven het aannames", zegt hij over de aantijgingen van het OM.

De zaak tegen de drie andere verdachten volgt de komende weken.

Nog nooit zag de VS een verkiezingscampagne als het afgelopen jaar. Eén kandidaat werd halverwege de race door zijn eigen partij ingewisseld, de andere was tot twee keer doelwit van een aanslag. En al die tijd bleven de peilingen ongemeen spannend.

Vanaf middernacht lopen de uitslagen binnen, maar of we ook echt binnen enkele uren al de definitieve uitslag zullen kennen is een groot vraagteken. Een overzicht van wat je kunt verwachten.

Het Amerikaanse kiessysteem is voor buitenstaanders iedere vier jaar weer even wennen. In de belangrijkste democratie ter wereld bepaalt niet de meerderheid van de kiezers wie er wint, maar een ingewikkeld kiescollege.

Daarin zijn burgers vertegenwoordigd op basis van de bevolkingsaantallen per staat: grote staten als Californië en Texas hebben respectievelijk 54 en 40 kiesmannen, kleinere als Alaska of Delaware maar drie. In totaal zijn er 538 kiesmannen (een kiesman kan natuurlijk ook een vrouw zijn). Een meerderheid van de helft plus één is voldoende voor de overwinning: 270.

Doordat alle kiesmannen van een staat bijna altijd worden toegekend aan de kandidaat die daar de meeste stemmen haalt (Nebraska en Maine zijn de uitzondering), valt van tevoren al grotendeels te voorspellen welke staten naar welke kandidaat gaan: een Republikein zal bijvoorbeeld weinig kans hebben in Oregon, en van Wyoming heeft een Democraat niets te verwachten. Dit zijn de zogenoemde safe states. Feitelijk bepalen daardoor de staten waar de uitkomst nog niet vaststaat de winnaar, de swing states.

Correspondent Marieke de Vries legt het systeem uit:

Welke staten precies een swing state zijn verschilt per verkiezing, bijvoorbeeld door veranderingen in de samenstelling van de bevolking. Dit keer geldt de kwalificatie voor zeven staten: Wisconsin, Michigan, Pennsylvania, Georgia, North Carolina, Nevada en Arizona.

Blue wall en Sun belt

De eerste drie worden samen wel de Blue wall genoemd, de verdedigingslinie die een Democraat moet opwerpen tegen een Republikeinse overwinning. De industriële staten golden lang als een zekere buit voor de Democraten omdat die partij hier onder de industriearbeiders altijd populair was. In 2016 wist Trump ze echter af te snoepen van Clinton met beloftes meer te doen voor de binnenlandse werkgelegenheid.

Biden herwon de staten in 2020, maar de marges waren zo klein dat algemeen wordt aangenomen dat Trump hier nog altijd een kans maakt. Slaagt Harris erin Bidens resultaat te herhalen, dan heeft ze het minimale aantal kiesmannen binnen om te winnen. Wint Trump ze alle drie dan zou dat nog niet perse voldoende zijn om de 270 te halen.

Trump lijkt er in de Sun Belt net iets beter voor te staan, de warmere zuidelijke staten waar Republikeinen het traditioneel beter doen. Toch zal hij zelfs als hij de vier Swing States hier allemaal binnenhaalt nog een van de Blue wall-staten moeten zien te pakken. Met alleen winst in Georgia, North Carolina, Nevada en Arizona verliest hij met de kleinst mogelijke marge van 268 kiesmannen.

Doordat de VS zo'n groot land is en verschillende staten allerlei eigen kieswetten volgen, sluiten de stembureaus op een dozijn verschillende tijdstippen. Wanneer de uitslagen binnendruppelen is daarnaast ook nog afhankelijk van een hoop plaatselijke factoren.

In Indiana en Kentucky gaan de eerste stemlokalen dicht om middernacht Nederlandse tijd. Een uur later komt daar Georgia als eerste swing state bij, samen met South Carolina, Vermont, Virginia en een groot deel van Trumps eigen Florida. Omdat die staat verdeeld is over twee tijdzones volgt de rest pas een uur later. In de tussentijd komt om 01.30 uur nog swing state North Carolina voorbij, samen met West Virginia en Ohio, thuisstaat van Trumps running mate J.D. Vance.

Om 02.00 uur volgt de grootste golf aan staten, met sluitingen in (delen van) 22 staten, inclusief de swing states Pennsylvania en Michigan. Rond 06.00 uur zijn bijna alle staten klaar, al is er in Alaska één piepklein eilandje in de Beringzee hekkensluiter om 07.00 uur.

Uitslagen

Hoe snel dit zich allemaal zal vertalen in prognoses en uitslagen is afwachten. Er is geen centraal kiescomité dat uitslagen bekendmaakt, Amerikaanse media zullen op basis van eigen exit polls en gedeeltelijke resultaten zelf analyseren of ze een call willen geven voor een staat of besluiten dat die toch nog too close to call blijft. Bij safe states zal dat besluit sneller vallen dan bij de swing states.

Het is daarbij belangrijk niet te snel conclusies te trekken op basis van vroege resultaten. Het meer Democratische oosten van Florida sluit bijvoorbeeld een uur voor het Republikeinse westen, met als gevolg dat een aanvankelijke voorsprong van Democraten snel kan verdampen. Dat fenomeen staat bekend als een Blue mirage, een Democratische luchtspiegeling, omdat de realiteit anders lijkt dan de uitslag feitelijk is.

Het Republikeinse evenbeeld daarvan is de Red mirage, waarbij een ogenschijnlijk voordeel voor die partij uiteindelijk in rook opgaat. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren in staten als Pennsylvania, Georgia en Michigan, waar poststemmen als laatste worden geteld. Omdat Democraten meer gebruikmaken van die mogelijkheid, hoeft een goed begin voor de Republikeinen hier nog geen overwinning te voorspellen.

Twijfel zaaien

Deze dynamiek van het tellen kan van groot belang zijn vannacht, omdat Trump het in 2020 gebruikte om de einduitslag in twijfel te trekken. "Dit is beschamend voor dit land", zei hij toen hij 'ineens' een achterstand opliep in Pennsylvania en Michigan. "We stonden op het punt deze verkiezing te winnen. Eerlijk gezegd hebben we deze verkiezing gewoon gewonnen", was toen zijn reactie en nog altijd weigert hij ronduit zijn verlies te erkennen.

Vier jaar geleden, toen de pandemie het stemmen en tellen bemoeilijkte, durfden media pas op de zaterdag na de verkiezingen Joe Biden tot winnaar uit te roepen. Toen werd duidelijk dat die in Pennsylvania niet meer in te halen viel.

Weken wachten?

Hoelang dit keer de uitslag op zich zal laten wachten hangt van veel factoren af. Zo hebben tientallen miljoenen Amerikanen al per post gestemd maar worden die in bijvoorbeeld Pennsylvania pas geteld als de stemlokalen dicht zijn. Doordat de marges in peilingen zo klein lijken, kan dat trage proces het vaststellen van een einduitslag vertragen.

Hertellingen kunnen bovendien die vertraging in sommige staten doen oplopen naar weken. Als juist die staat nodig is om tot 270 te komen, zal het geduld nog lang op de proef worden gesteld.

De Wereldgezondheidsorganisatie zegt morgen ruim honderd Palestijnse patiënten uit Gaza te evacueren. Onder hen zijn kinderen met verwondingen door bombardementen en met chronische ziekten.

De patiënten zullen in een konvooi naar Kerem Shalom worden gebracht, een grensovergang tussen Gaza en Israël in het uiterste zuiden van Gaza. Een dergelijke evacuatie van zieken en gewonden uit Gaza komt niet vaak voor.

"Dit zijn ad hoc maatregelen. We hebben al heel vaak gevraagd om permanente medische evacuaties uit Gaza", zegt Rik Peeperkorn van de WHO.

De meeste patiënten die morgen weg kunnen uit Gaza worden naar de Verenigde Arabische Emiraten gevlogen. Ongeveer dertig mensen zouden naar Roemenië worden gebracht.

Weinig evacuaties

Volgens de WHO zouden tussen de 12.000 en 14.000 Gazanen dringend medische zorg in het buitenland nodig hebben. Onder hen zijn patiënten die lijden aan brandwonden, rugletsel, amputaties of kanker.

Sinds de grensovergang in Rafah tussen de Gazastrook en Egypte begin mei werd gesloten, zijn slechts 282 patiënten uit de Gazastrook geëvacueerd, meldt de organisatie.

Eind vorig jaar ging correspondent Daisy Mohr mee met een evacuatievlucht vanuit het grensgebied bij Gaza naar Abu Dhabi:

Voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen gaat volgende week niet naar de VN-klimmaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe. Dat meldt persbureau Reuters.

Von der Leyen zegt de zogeheten COP29 over te slaan vanwege politieke ontwikkelingen in Brussel. Daar toetsen Europese wetgevers de beoogde nieuwe leden van de Europese Commissie, die de komende vijf jaar het EU-beleid zullen bepalen.

Volgers van de klimaatbijeenkomst kijken met interesse welke wereldleiders er wel en niet naar de top gaan. Landen geven met hun vertegenwoordiging een belangrijk signaal af. Aan het begin van de klimaattop gebruiken wereldleiders hun toespraken vaak om nieuw klimaatbeleid aan te kondigen op een wereldpodium.

Schoof gaat wel

Von der Leyen is niet de enige afwezige. De Franse president Macron en de Russische president Poetin zullen er ook niet bij zijn, meldt Euronews. Persbureau Reuters schrijft dat de Amerikaanse president Biden ook niet komt. De top begint net een paar dagen na de Amerikaanse verkiezingen.

Vanuit Nederland gaat premier Schoof wel naar Bakoe. Ook regeringsleiders uit Duitsland, Spanje, Italië, Hongarije, Griekenland, Tsjechië en Polen zijn erbij. In totaal hebben meer dan 100 staatshoofden en regeringsleiders hun komst bevestigd.

Hoewel Von der Leyen niet gaat, zijn er wel andere vooraanstaande EU-vertegenwoordigers. Zo is Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad wel aanwezig, net als de Nederlandse Eurocommissaris Hoekstra, die verantwoordelijk is voor het dossier Klimaat en Schone Groei.

Financiële top

De klimaattop gaat over de klimaatdoelstellingen die negen jaar geleden in Parijs zijn vastgelegd. Toen zijn bijna 200 landen overeengekomen dat de aarde niet verder moet opwarmen dan 1,5 graad.

De COP29 in Azerbeidzjan wordt ook wel de financiële top genoemd. Discussiepunt is wie het geld gaat betalen dat ontwikkelingslanden nodig hebben om de strijd aan te gaan met steeds extremere weersomstandigheden. Ook moet er geld komen om landen te helpen met de transitie naar zogeheten klimaatneutraliteit.

De Europese Unie heeft vandaag bekendgemaakt dat ze vorig jaar in totaal 28,6 miljard euro heeft bijgedragen aan klimaatfinanciering. Bijna 50 procent van die investeringen van de EU en zijn lidstaten bestaat uit subsidies.

Het Britse oliebedrijf BP wil in Nederland alle tankstations en laadhubs voor elektrische auto's verkopen. Het gaat in totaal om 335 stations.

Nederland is een te kleine markt met weinig groeimogelijkheden voor het Britse bedrijf, bevestigt BP na berichtgeving van het AD.

Het is de bedoeling dat een koper ook alle werknemers overneemt. Het gaat om 920 werknemers op de stations en 100 medewerkers op kantoor en in de buitendienst.

Geen opsplitsing

Het bedrijf hoopt eind volgend jaar alle locaties van de hand te hebben gedaan. Ze worden gezamenlijk verkocht. Tegen de krant zegt een woordvoerder van BP dat opsplitsen niet aan de orde is.

De verkoop betekent niet per se dat BP als merk uit het straatbeeld verdwijnt. Het is mogelijk dat de nieuwe eigenaar BP als merknaam mag blijven gebruiken, mits daar overeenstemming over wordt bereikt.

In 1971 opende BP zijn eerste tankstation in Nederland. De multinational trekt zich niet helemaal terug uit Nederland. De raffinaderij in Rotterdam, dochteronderneming Castrol en de divisie die luchtvaartbrandstof produceert worden niet verkocht.

De komende anderhalf jaar krijgen delen van Gelderland en Noord-Brabant meer last van goederenvervoer. Dat komt doordat goederenvervoer over de Betuweroute tussen de Rotterdamse haven en Duitsland wordt omgeleid naar andere sporen.

De reden daarvoor zijn werkzaamheden in Duitsland, waar 70 kilometer aan nieuw spoor wordt aangelegd voor een betere aansluiting van de Betuweroute op het Duitse spoornet. Het is de bedoeling dat daarna meer goedertreinen gebruik maken van de Betuweroute.

Door de werkzaamheden in Duitsland rijden er vaker treinen op drie omleidingsroutes: de Bentheimroute, de Brabantroute en de IJssellijn. Het werk in Duitsland gaat 80 weken duren, waarvan de Betuwelijn 20 weken lang volledig dicht zal zijn.

Afname goederenvervoer over spoor in 2023

Volgens het CBS werd er vorig jaar 11,5 procent minder gewicht aan goederen vervoerd over het spoor dan in het topjaar 2022. Er werden vooral minder kolen en goederen in containers vervoerd. Maar op langere termijn neemt het spoorgoederenvervoer naar verwachting flink toe.

Volgens een prognose van het Rijk kan in 2050 het spoorgoederenvervoer bijna verdubbeld zijn ten opzichte van 2023.

"Het spoorgoederenvervoer veroorzaakt de meeste hinder voor bewoners. Zowel het geluid als de trillingen zijn veel zwaarder dan bij reizigersvervoer," zegt Leendert Stutvoet voorzitter van regionaal overleg noordelijke aftakking. Hij zet zich in voor de belangen van bewoners langs de Bentheimroute.

Minder Hinder pakket

Via een subsidieregeling kwam de overheid met het 'Minder Hinder pakket' om de overlast van omgeleide goederentreinen te beperken.

Er komen STRAIL-overwegen, met rubberen wegplaten tussen de sporen die trillingen verminderen. Ook worden rubberen matten onder de dwarsliggers gemonteerd.

In Wierden, op de Bentheimroute in Overijssel, is bijvoorbeeld een STRAIL-overweg gemaakt om de overlast voor omwonenden te beperken. Gedurende 20 weken rijden hier twee keer zoveel goederentreinen. Sommige bewoners merken nog weinig verbetering door de STRAIL-overweg.

"Ik kan nog niet hardop zeggen dat er een dusdanig verschil in trillingen is," zegt Michelle Rouwenhorst. Ze woont sinds haar vijfde in een familiewoning in Wierden. 32 jaar later zegt ze dat er te weinig aandacht is voor de bestaande woningbouw langs het spoor.

"Wij zien niets anders dan overlast. We zijn met verschillende bewoners al lang bezig om geluidsschermen te krijgen, maar die krijgen we niet. Alles wordt door ProRail gegooid op de richtlijnen van de overheid, waar nu aan wordt voldaan."

Volgens Rouwenhorst is het goederenspoorverkeer de oorzaak van scheuren in haar woning. "Het huis staat er al 80 jaar en we zien een toename in het aantal scheuren de laatste jaren. Het is 'David tegen Goliath' om te bewijzen dat de scheuren specifiek door het treinverkeer komen."

De achtertuin van Henriette van Buuren in Wierden ligt op 20 meter van het spoor. Ze ziet met huivering de komende 80 weken tegemoet. "Ondanks de STRAIL-overweg voel ik de trillingen nog steeds. "Ik word er geregeld wakker van, dat is de tendens hier in de buurt."

"Het is belangrijk dat er goederenvervoerder is," reageert de woordvoerder van ProRail. "We hebben allemaal spullen nodig. Een goederentrein haalt ongeveer 55 vrachtwagens van de weg."

Het Duitse bedrijf DB InfraGo vroeg om de Betuweroute 80 weken lang volledig dicht te houden. "Dat vonden we wel erg pittig voor de goederenvervoerders en mensen die langs het spoor wonen. Uiteindelijk zijn we nu tot deze constructie gekomen."

"Via het ministerie zijn we met het pakket aan maatregelen gekomen. Deze maatregelen zijn vooral op de Brabantroute getroffen", zegt de woordvoerder.

"Er is meer dan alleen Wierden, het zwaartepunt in overlast ligt op de Brabantroute. We willen natuurlijk graag hinder voorkomen. Met het huidige goederenvervoer en wat gaat komen, heeft de Brabantroute voorrang gekregen om de maatregelen daar goed te implementeren."

Volgens Prorail heeft een onafhankelijk bureau bepaald dat de trillingen in Wierden niet zo ernstig zijn dat ze scheuren in de woningen kunnen veroorzaken.