"Ik maak mijn excuses voor het leed dat we hebben aangericht." Met die woorden aan de nabestaanden van slachtoffers van dodelijke ongelukken met Boeings is topman Calhoun van de vliegtuigbouwer door het stof gegaan. Hij deed dat aan het begin van een hoorzitting in de Amerikaanse Senaat.
Hij moet zich daar verantwoorden voor de vele mankementen aan de 737 Max en de incidenten die daar het gevolg van waren. De 737 Max is een van de meest verkochte toestellen van de vliegtuigbouwer.
Eerder vandaag kwam via een klokkenluider binnen het bedrijf naar buiten dat Boeing honderden defecte vliegtuigonderdelen is kwijtgeraakt in de afgelopen jaren, en dat die mogelijk in toestellen terecht zijn gekomen. Bovendien heeft het bedrijf volgens die klokkenluider onderdelen in de buitenlucht opgeslagen, tegen de regels in, en die bewust buiten het zicht gebracht van veiligheidsinspecteurs die langskwamen voor controle.
Lakse houdingDe beschuldigingen volgen op de verklaringen van eerdere klokkenluiders, zowel binnen als buiten het bedrijf, die aan de bel trokken over de lakse houding tegenover veiligheidsmaatregelen bij het onderhoud en de productie van de 737 Max. Een van hen pleegde later zelfmoord.
Eerder dit jaar viel er een paneel uit zo'n toestel boven de Verenigde Staten, waardoor het vliegtuig snel moest landen. In 2018 en 2019 verongelukten twee 737 Max-toestellen in Indonesië en Ethiopië, waarbij 346 passagiers omkwamen.
'Denk aan volgende generatie'Calhoun zei tegenover de kritische Senatoren dat hij nog niet direct met klokkenluiders in contact is getreden, maar noemde dat een goed idee. "Ik stel mezelf elke dag de vraag: hebben we wel genoeg gedaan?", aldus Calhoun. "Er is al veel gezegd over de cultuur bij Boeing. We hebben die zorgen luid en duidelijk gehoord. Onze cultuur is verre van perfect, maar we komen in actie en boeken vooruitgang."
Het hoofd van de onderzoekscommissie die de cultuur bij Boeing nu onder de loep neemt, de Democratische senator Richard Blumenthal, zei dat het bedrijf "nog altijd winst als het belangrijkste ziet, en daardoor de grenzen opzoekt en zijn werknemers als onbelangrijk beschouwt". Volgens hem "moet het bedrijf niet meer denken aan de volgende kwartaalcijfers, maar aan de volgende generatie".
Een rood-wit feest is uitgebroken in de Berlijnse wijk Kreuzberg. Na de 3-1 overwinning van Turkije op Georgië in het eerste EK-duel begon het luide toeteren. Turkse vlaggen worden uit het raam gehangen en families trekken feestend door de wijk, waar van oudsher een grote Turkse gemeenschap woont.
Hoewel Turkije naast de organisatie van dit EK greep, voelt het toernooi in Duitsland voor vele Turkse spelers toch als een thuiswedstrijd. Onder meer Salih Özcan, middenvelder voor Borussia Dortmund, sprak van een Heimspiel. Niet alleen omdat de wedstrijd in Dortmund werd gespeeld, maar omdat hij is geboren en getogen in Duitsland.
Qua aantallen supporters voelde het ook als een thuiswedstrijd. In Duitsland wonen bijna drie miljoen mensen met een Turkse migratieachtergrond. Bij de wedstrijd in Dortmund zijn naar schatting 80.000 supporters aanwezig. En ook hier in Berlijn, de 'grootste Turkse stad buiten Turkije', is de feestvreugde groot.
In de wijken Kreuzberg en Neukölln, waar veel Turkse Duitsers wonen, is de wedstrijd gevolgd vanuit restaurants, bakkers en späti's (avondwinkels). In een Turks theehuis aan de Kottbusser Damm zat het afgeladen vol met Duits-Turkse mannen, die vooraf vol goede moed waren. "Deze pot moet sowieso lukken", zegt Ahmet, die erop wijst dat de Turkse 'maansterren' afgelopen najaar Duitsland in eigen huis wist te verslaan. Hij voorspelde vooraf 3-1, en kreeg gelijk.
Het duurde even voordat de feestvreugde kon beginnen. Naarmate de eerste goal langer op zich liet wachten, werd het vertrouwen ingewisseld voor terughoudendheid. In het broeierige theehuis nam de temperatuur toe. Meer en meer sigaretjes werden opgestoken. Wie niet rookt, beet op z'n nagels. "De druk is misschien te hoog, omdat er zoveel Turkse supporters zijn", praatte Ahmet het tegenvallende spel goed.
Toch kwam daar de 1-0, met niet lang daarna de gelijkmaker door Georgië. Barvrouw Maria balde haar vuist, maar hardop juichen doet ze niet. Ze blijkt een Georgische, de enige in de ruimte. "Maar iedereen is heel aardig voor mij hoor", stelde ze gerust. "Ik help een avond mee in de bediening, omdat het Turkse personeel de wedstrijd wil zien."
Geboren in DuitslandHet meest trots zijn de bezoekers van het theehuis op de Duits-Turkse spelers. Zoals aanvoerder Hakan Çalhanoglu, die is geboren in Mannheim, en verdediger Kenan Yildiz, afkomstig uit Regensburg. En in de selectie zitten nog vier spelers die zijn geboren in Duitsland.
Voor sommige spelers is het een dilemma geweest voor welk land ze uitkomen. "Na intensieve gesprekken met mijn familie heb ik uit overtuiging besloten voor Turkije te spelen" kondigde bijvoorbeeld Özcan in 2022 aan. Duits-Turkse spelers als Deniz Undav en Ilkay Gündogan kozen juist voor het Duitse Mannschaft. "Turkije is mijn plan B", zei Undav daarover.
"Ze hebben allemaal goede opleidingen gehad bij Duitse clubs. Zonder dat hadden ze het niet gered", zegt Ahmet. Zijn collega wijst naar de speler Ferdi Kadioglu, die geboren is in Arnhem en eerder jeugdinterlands voor Oranje speelde. "Dat wordt een heel grote, zeker na dit toernooi!"
Het geduld van de toeschouwers wordt toch nog beloond met een ruime winst: 3-1. Het theehuis loopt meteen leeg, de voetbalfans vieren uitgelaten de overwinning op straat. Alsof het zo moest zijn, is het plots opgehouden met regenen. Auto's met Turkse vlaggen, en soms broederlijk naast een Duitse, trekken toeterend door de wijk.
Bij de volgende groepswedstrijden treft het Turkse elftal aanzienlijk sterkere tegenstanders: Portugal en Tsjechië. Of Turkije dan kans maakt op nog een winst? "Ik denk het niet", zegt Ahmet gelaten. Nog een reden om juist nu feest te vieren.
De politie heeft de afgelopen week elf mensen aangehouden voor betrokkenheid bij de rellen na de play-offwedstrijd van FC Utrecht tegen Go Ahead Eagles. Na die wedstrijd eind mei liep het in en buiten Stadion Galgenwaard uit de hand.
Supporters van FC Utrecht en Go Ahead bestookten elkaar tijdens het duel met vuurwerk. Meteen na de 2-1 nederlaag, waardoor de club uit de Domstad het Europees voetbal misliep, betraden Utrecht-fans het veld om bij het uitvak te komen.
Vervolgens zocht een aantal hooligans buiten het Utrechtse stadion de confrontatie met de ME, waarbij twee agenten gewond raakten en twee supporters werden aangehouden.
Vorige week dinsdag deelde de politie al beelden van zeven verdachten bij Opsporing Verzocht. Drie van hen meldden zich daarna zelf bij de politie. Gisteren en vandaag werden nog eens acht mensen aangehouden, schrijft RTV Utrecht.
Het gaat om mannen uit Utrecht, Maarssen, Vleuten en Houten. Vanavond worden in Opsporing Verzocht opnieuw beelden van relschoppers gedeeld.
Gemeente en club niet blijVoor de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma waren de rellen reden om bij de eerste thuiswedstrijd in het nieuwe seizoen geen fans in de Galgenwaard toe te laten. Zij sprak van "excessief, agressief geweld tegen de politie".
Het is een unicum dat een gemeente een dergelijke straf aan een club oplegt. "Maar gezien de situatie van afgelopen zondag is dit een passende maatregel. Ik zal ook niet schromen om ook bij andere wedstrijden geen publiek toe te staan, als deze situatie zich herhaalt", zei Dijksma toen.
FC Utrecht deelde naar aanleiding van de rellen tientallen stadionverboden uit.
Zo ging het er tijdens de wedstrijd van FC Utrecht tegen Go Ahead Eagles aan toe:
Voor de kust van Zandvoort is gisteren een bultrug gezien. Volgens opvangorganisatie SOS Dolfijn zwom de walvis langere tijd zo'n 500 meter tot anderhalve kilometer uit de kust.
De bultrug werd afgelopen zondag voor het eerst gespot. Toen kwamen bij de stichting ook de eerste meldingen binnen. Een woordvoerder van SOS Dolfijn vertelt aan de regionale omroep NH dat ze het dier gisteravond ook zelf heeft gezien.
Ze was toen toevallig in Zandvoort om een training te geven. "Het was meteen duidelijk dat het om een grote walvis ging en het bleek dus ook echt een bultrug te zijn."
'Gedrag lijkt oké'Volwassen bultruggen kunnen zo'n zestien meter lang worden en zo'n 30.000 kilo wegen. Volgens SOS Dolfijn kunnen ze zich over het algemeen goed redden in ondiepe gebieden zoals de Noordzee.
Als er genoeg voedsel is, blijven ze vaak ook langer in hetzelfde gebied. Grote zorgen om deze bultrug zijn er daarom niet. "Het gedrag van het dier lijkt oké", zegt de woordvoerder.
Op sociale media maken sommige mensen zich wel zorgen, schrijft NH. Ze zijn bang dat de walvis door de windmolenparken op zee de weg is kwijtgeraakt. Die zorgen deelt de opvangorganisatie niet.
"We weten nog niet heel veel over de invloed van windmolenparken op deze dieren, maar sinds begin deze eeuw wordt eigenlijk jaarlijks wel een bultrug gezien voor onze kust", zegt de woordvoerder. "Het is dus niet heel opmerkelijk, maar wel ontzettend gaaf."
Demissionair premier Mark Rutte wordt secretaris-generaal van de NAVO. Maar wat is dat voor organisatie en wat gaat Rutte daar doen? En waarom zijn de meningen over de NAVO zo verdeeld?
Allereerst: wat doet de NAVO eigenlijk?De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie is een militair bondgenootschap tussen 30 Europese landen, de Verenigde Staten en Canada. Sinds de oprichting in 1949 speelt de NAVO een sleutelrol in de politieke en militaire verhoudingen in Europa.
Vanuit het hoofdkwartier in Brussel organiseren de lidstaten hun collectieve verdediging. Belangrijkste verantwoordelijkheid van de alliantie is het beschermen van het territorium en de bevolking van de lidstaten tegen aanvallen.
Dat wordt uitgedrukt in de bekendste passage uit de NAVO-statuten, Artikel 5: Een aanval op één van de lidstaten, is een aanval op allen. Mocht een lidstaat worden aangevallen, dan kan de NAVO een beroep doen op Artikel 5 en zijn alle lidstaten verplicht om bij te springen in de verdediging van het aangevallen land.
Dat laatste is overigens maar één keer gebeurd, toen Washington de alliantie om steun vroeg na de terroristische aanslagen in de VS van 11 september 2001.
Rutte wordt secretaris-generaal, wat houdt dat in?Met zijn benoeming wordt Mark Rutte de hoogste politieke leider van het bondgenootschap. Hij wordt de veertiende secretaris-generaal in de geschiedenis, en de vierde Nederlander in die functie.
Zijn rol heeft twee kanten. Allereerst moet de secretaris-generaal voortdurend bemiddelen tussen de lidstaten over veiligheidskwesties. Achter de schermen moet Rutte dus alle neuzen dezelfde kant op krijgen - en houden - wat geen makkelijke taak is, gezien de uiteenlopende belangen van de lidstaten.
Als er overeenstemming is bereikt komt de tweede verantwoordelijkheid van de secretaris-generaal, namelijk die van vertegenwoordiger naar buiten toe. Rutte moet dus de standpunten en plannen van de NAVO bekendmaken, net zoals zijn voorganger Jens Stoltenberg dat jarenlang heeft gedaan.
Voormalig NAVO-chef Jaap de Hoop Scheffer legt in Nieuwsuur uit met wat voor uitdagingen de NAVO te maken krijgt:
Rutte krijgt het trouwens niet voor het zeggen over militaire operaties, want die vallen onder de opperbevelhebber, de Supreme Allied Commander Europe. Sinds de oprichting van de NAVO is de opperbevelhebber altijd een Amerikaan, en komt de secretaris-generaal uit Europa. Maar voor elke militaire operatie van de NAVO is politieke goedkeuring nodig, en dat moet Rutte voor elkaar krijgen.
Waarom is er zoveel kritiek op de NAVO?Afkeuring van de NAVO is er al sinds de alliantie bestaat. In de Koude Oorlog was de NAVO mikpunt van kritiek door communisten uit de Oostbloklanden en pacifisten in het westen. Dat had te maken met de kernwapenwedloop en de tegenstellingen tussen de grootmachten VS en de Sovjet-Unie.
De kritiek werd concreter toen de NAVO zijn mandaat uitbreidde en militaire operaties buiten het eigen grondgebied ging uitvoeren. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991 besloten de lidstaten dat hun troepen konden worden ingezet voor vredesmissies overal ter wereld.
Tussen 1993 en 1995 vlogen NAVO-toestellen missies om de no-fly zone boven Bosnië te handhaven. Ze bombardeerden Bosnisch-Servische doelen, met onder andere zo'n 500 burgerdoden als gevolg.
Volgens de NAVO was de operatie gerechtvaardigd door VN-resoluties, gericht op het beschermen van burgers, maar veel Serviërs vinden dat de alliantie ver buiten zijn boekje ging. Niettemin voerde de NAVO in 1999 opnieuw luchtaanvallen uit, dit keer op Servische doelen, ter vergelding van het Servische optreden in Kosovo.
Sindsdien is er in meer of mindere mate kritiek op verschillende NAVO-interventies buiten het eigen gebied, onder meer in Afghanistan, Irak en Libië.
Maar het heetste hangijzer is de oostelijke uitbreiding van de NAVO in Europa na de Koude Oorlog. Rusland beweert dat de Amerikanen en Duitsers begin jaren 90 aan het toenmalige Sovjet-leiderschap hadden beloofd om de alliantie niet uit te breiden met landen als Polen, Hongarije, Roemenië en de Baltische staten.
Dat die landen later toch het NAVO-lidmaatschap kregen wordt vaak door het Kremlin, zijn bondgenoten en critici in het Westen gebruikt om de Russische invasie in Oekraïne goed te praten.
Rusland zou met die inval hebben willen voorkomen dat een agressieve NAVO zich nog verder uitbreidt, dit keer met Oekraïne. In die lezing is niet Moskou, maar het Westerse bondgenootschap verantwoordelijk voor de oorlog in Oekraïne.
"De NAVO is niet op zoek gegaan naar nieuwe lidstaten," zo reageert de alliantie op zijn website op de beschuldiging. "De NAVO respecteert het recht van elk land om zijn eigen weg te kiezen. NAVO-lidmaatschap is een beslissing die genomen wordt door niemand anders dan de geallieerden en de landen die zich graag willen aansluiten."
Waarom gaat het rondom de NAVO zo vaak over geld?Het lijkt alsof er voortdurend ruzie is in Brussel rond de defensiebudgetten van de NAVO-landen. De onenigheid gaat meestal over de zogenoemde 2-procentnorm, het percentage van het bruto binnenlands product dat lidstaten minimaal zouden moeten besteden aan defensie.
Die norm bestaat op papier al een halve eeuw, maar is pas sinds de aanslagen van 11 september een heikel punt geworden. Toen begon president George W. Bush erover dat de norm een verplichting moest worden.
Dat mislukte, want de rest van de NAVO was het er niet mee eens. Maar na de Russische annexatie van de Krim gingen de lidstaten ermee akkoord om binnen tien jaar - dus uiterlijk in 2024 - naar de 2-procentnorm "toe te werken."
Zulke vage bewoordingen zijn verleden tijd na herhaalde dreigementen van oud-president Trump om lidstaten die de norm niet halen niet meer te zullen bijstaan als ze worden aangevallen.
Tegenwoordig wordt de 2-procentnorm gezien als een must, maar nog niet alle NAVO-landen voldoen eraan. Nederland lukt het dit jaar waarschijnlijk pas voor het eerst; tien NAVO-landen blijven naar verwachting ook dit jaar achter.
Aan de andere kant zijn er ook landen die ruim boven de 2-procentnorm zitten. Dat zijn vooral Oost-Europese landen als Polen (bijna 4 procent van het bbp), kersvers NAVO-lid Finland en de Baltische Staten (allemaal ruim boven de 2 procent), en de VS (3,5 procent).
Nvidia, een Amerikaanse chipfabrikant die gespecialiseerd is in videokaarten, is voor het eerst het meest waardevolle bedrijf ter wereld op de beurs. Het bedrijf is nu omgerekend 3100 miljard euro waard en daarmee laat het grote namen zoals Apple en Microsoft achter zich. Het is de volgende mijlpaal in een stormachtige groei van het bedrijf.
De vraag naar de producten van Nvidia is al enige tijd ontzettend groot. Dat heeft alles te maken met de grote ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI). Toepassingen zoals chatbot ChatGPT maar ook beeldgenerator Midjourney vragen veel rekenkracht van computers.
Nvidia maakt zogeheten GPU's, wat staat voor graphics processing unit. Deze zijn bij uitstek geschikt voor het doen van die zware berekeningen.
27 miljard euro winstDat succes is goed terug te zien in de financiële resultaten van het bedrijf. In vijf jaar tijd is de omzet zes keer zo groot geworden: afgelopen jaar kwam die uit op 56 miljard euro. De winst was 27 miljard euro. Vorig jaar rond deze tijd kwam de beurswaarde voor het eerst boven de 1000 miljard euro uit. Dat was al een enorme mijlpaal.
Sindsdien ging het heel hard, een jaar later is de waarde boven de 3000 miljard euro uitgekomen. Er zijn maar twee andere bedrijven in de wereld die dat niveau hebben bereikt: Apple en Microsoft. Twee zeer bekende namen, al decennialang. Dat geldt voor Nvidia niet.
Het bedrijf werd in 1993 opgericht in een Amerikaanse diner, Denny's. Onder de drie oprichters was Jensen Huang, die nog altijd aan het roer van het bedrijf staat.
De beslissing van het Amerikaanse Hooggerechtshof om zogenoemde bump stocks weer toe te staan zorgt voor verontwaardiging in de Verenigde Staten. Met het hulpstuk op de kolf van een semiautomatisch geweer kun je een stuk sneller schieten.
Bij een schietpartij in Las Vegas gebruikte de schutter een bump stock. Marisa Marano overleefde de aanslag. "Deze beslissing is belachelijk", vertelt Marano aan de NOS.
Marano staat met haar zusje op 1 oktober 2017 op een festivalterrein, als ze opeens schoten hoort. "We dachten dat het vuurwerk was", zegt ze. "Totdat iemand in het publiek riep: er wordt geschoten!" Ze gooit zichzelf over haar zusje heen om haar te beschermen tegen de kogels, want "dat is wat grote zussen doen".
Wanneer het schieten even stopt, rennen de zussen zo snel als ze kunnen van het terrein af. "In de tijd dat de schutter zijn wapen herlaadde, renden wij letterlijk voor ons leven", vertelt Marano met een brok in haar keel.
Een bump stock op een semiautomatisch wapen zorgt ervoor dat je door de terugslag veel sneller kan schieten. Bij elk schot beweegt het geweer naar achteren en veert het dankzij de bump stock weer naar voren. Daardoor wordt de trekker steeds opnieuw tegen de wijsvinger van de schutter geduwd. De 64-jarige schutter in Las Vegas vuurde zo meer dan duizend kogels in elf minuten af vanuit een hotelkamer. In totaal kwamen 60 mensen om het leven en honderden bezoekers raakten gewond.
Het verbod op de hulpstukken is in 2018 onder president Trump ingevoerd. De bump stocks werden toen hetzelfde geclassificeerd als machinegeweren, die verboden zijn in de VS. De Republikeinen voelden na het bloedbad in Las Vegas en een schietpartij op een school in Florida de druk om actie te ondernemen. Een zet die Trump inmiddels onder het tapijt probeert te vegen: hij claimt dat er tijdens zijn presidentschap ondanks "grote druk" niets aan de wapenwetgeving is veranderd. De Republikeinse partij pleit er namelijk al jaren voor dat de federale overheid zich zo min mogelijk met wapenwetgeving bemoeit.
'Meer wapens betekent minder misdaden'De Texaanse wapenhandelaar Michael Cargill spande de zaak aan. "Ik heb hiervoor tot het eind gevochten. De bump stock-zaak gaat ons recht op wapens redden", vertelt Cargill enthousiast in een video op X. "Meer wapens betekent minder misdaden." Hij roept iedereen op om een wapen te kopen.
De zes conservatieve rechters van het Hooggerechtshof hebben afgelopen vrijdag de doorslag gegeven. Hun redenering is gebaseerd op een technisch detail: bij een bump stock moet je per kogel de trekker overhalen, bij een machinegeweer niet.
De drie progressieve rechters in het Hof zijn het daar niet mee eens en stemden tegen. "Deze beslissing kan dodelijke gevolgen krijgen", schrijft Sonia Sotomayor, één van de progressieve rechters.
President Biden is het duidelijk niet eens met de beslissing van het Hooggerechtshof en roept in een verklaring het Congres op om de bump stocks te verbieden. "Stuur me die wet en ik teken hem", laat hij weten. De Democraten in het Congres zijn daar een groot voorstander van, maar de Republikeinen zijn minder enthousiast. De Senaat stemt vandaag over het verbieden van de bump stocks, maar dat wordt hoogstwaarschijnlijk door de Republikeinen tegengehouden.
'Het is maar een stukje speelgoed'Volgens de Republikeinse Senator Tim Cotton schendt het verbod "bijna" het Tweede Amendement van de Amerikaanse grondwet, dat gaat over het recht om wapens te bezitten. De interpretatie van het Tweede Amendement zorgt al jarenlang voor de nodige discussies in het land. Dat wordt ook duidelijk uit ons gesprek met Steve Clark, eigenaar van een wapenwinkel. "De overheid had bump stocks überhaupt nooit mogen verbieden", vertelt de wapenhandelaar. "Het is maar een stukje speelgoed."
Marano denkt daar heel anders over. "Het is gewoon belachelijk, het is zo onnodig", zegt zij over het terugdraaien van het verbod. "Er zijn constant massale schietpartijen en als er dan eindelijk regels tegen zijn, worden ze weer teruggedraaid." Steve zegt haar te begrijpen, maar vindt dat je 'niet om het Tweede Amendement heen kan'.
In zijn wapenwinkel is het een komen en gaan van wapenliefhebbers, ook de schietbaan achter de winkel staat helemaal vol. Tussen de harde knallen door vertelt één van de medewerkers met veel passie over het wapen dat hij vasthoudt. Op zijn shirt staat de tekst 'Het Tweede Amendement mag niet worden geschonden'. De boodschap is duidelijk: van onze wapens blijf je af.
Vliegtuigfabrikant Boeing heeft honderden defecte vliegtuigonderdelen kwijtgemaakt, zegt een kwaliteitsinspecteur van het bedrijf. Mogelijk zijn die uiteindelijk in 737 Max-toestellen beland.
Boeing ligt al enige tijd onder een vergrootglas, omdat de 737 Max-toestellen problemen vertonen. Begin dit jaar verloor een toestel van Alaska Airlines een deurpaneel tijdens de vlucht, waarna de Amerikaanse luchtvaartautoriteit de controles opvoerde en klokkenluiders opriep zich te melden.
Uit systemen verwijderdVolgens de klokkenluider moeten defecte onderdelen goed geregistreerd worden om te voorkomen dat ze toch in vliegtuigen gebruikt worden. Maar hij zegt dat Boeing ze juist uit de interne systemen verwijderde, waardoor het niet meer mogelijk was om ze goed te volgen.
Ook zegt hij dat er onderdelen in de buitenlucht zijn opgeslagen, en dat is niet volgens de voorschriften. Toen inspecteurs van de luchtvaartautoriteit aankondigden het terrein te bezoeken, hebben medewerkers de onderdelen snel naar andere locaties gebracht.
HoorzittingDe klokkenluider, Boeing-inspecteur Sam Mohawk, diende de beschuldiging vorige week in bij de Amerikaanse toezichthouder voor veiligheid op de werkvloer. Zijn verklaring is nu openbaar gemaakt door een onderzoekscommissie van de Senaat, omdat die vanavond een hoorzitting heeft met de topman van Boeing, Dave Calhoun. Hij wordt aan de tand worden gevoeld over de veiligheidscultuur bij het bedrijf.
Bij die hoorzitting zullen ook andere verhalen van klokkenluiders aan bod komen. Zo meldde vorige maand een medewerker van Spirit AeroSystems zich, een bedrijf dat onder meer rompen voor Boeing produceert. Volgens hem verlieten er regelmatig vliegdelen met gebreken de fabrieken. Boeing zou daarvan op de hoogte zijn geweest.
Ook zegt hij dat personeel onder druk werd gezet om minder strenge controles uit te voeren. "Ze focusten niet op de kwaliteit van de onderdelen, maar vooral op het financiële plaatje en de cijfers", zei hij.
Kap van motor liet losBij twee dodelijke ongelukken met 737 Max-toestellen kwamen in 2018 en 2019 346 mensen om het leven. Na het incident met het toestel van Alaska Airlines begin dit jaar haalden nog meer incidenten met toestellen van Boeing de media.
Zo bleken er meer schroeven los te zitten, verloor een toestel een wiel tijdens het opstijgen en liet de kap van een motor los tijdens een vlucht.
Wereldwijd is er sprake van een explosieve toename van het aantal mensen met de ziekte van Parkinson.
Het was al bekend dat het aantal parkinsongevallen wereldwijd in 25 jaar is verdubbeld, met een verwachte verdere verdubbeling in 2040. In Nederland is het aantal patiënten in tien jaar tijd met 30 procent gestegen.
Mogelijk is er zelfs sprake van een versnelling. "De afgelopen vier jaar steeg het aantal diagnoses bij vijf met ons samenwerkende ziekenhuizen met 25 procent", zegt neuroloog Bas Bloem, van het Radboud umc.
Daar is nu een nieuwe shock study bovenop gekomen: het aantal parkinsonpatiënten is wereldwijd opgelopen naar 11,8 miljoen mensen (peiljaar 2021), waar het er vijf jaar daarvoor nog 6,2 miljoen waren. Dat melden enkele honderden onderzoekers in het gezaghebbende medische vakblad The Lancet. De onderzoekers hebben precies dezelfde meetmethode gebruikt als in 2016.
'Schrijnend'"Het is een schrijnend resultaat", zegt Bloem tegen de NOS. "Parkinson is een van de akeligste dingen die je als mens kunnen overkomen. Het verslechtert de motoriek, het denken, de seksualiteit, het plassen, het poepen en het slapen." De hersenziekte is niet dodelijk, maar wel een progressieve aandoening.
In de nieuwe studie is volgens Bloem waarschijnlijk nog sprake van een grote onderschatting, omdat er wereldwijd veel patiënten rondlopen bij wie de diagnose niet is gesteld.
Bloem vindt het extra schrijnend dat de ziekte voor een groot deel vermijdbaar is. In een andere recente studie vat Bloem, samen met een Amerikaanse collega, de verbanden tussen parkinson en milieuvervuiling samen, met name het grootschalige gebruik van verschillende vormen van landbouwgif.
In veel landen komt parkinson vaker voor in gebieden met een hoog gifgebruik, zoals de wijngebieden in Frankrijk. In Nederland bestaat de indruk dat parkinson vaker voorkomt in de bollenstreek. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan.
Verboden onkruidverdelger"Ik ben ervan overtuigd dat dit voor een groot deel een 'man-made disease' is", zegt Bloem. Parkinson werd voor het eerst beschreven in de 19e eeuw, in de toen door steenkoolgebruik sterk vervuilde stad Londen. Toch was de ziekte tot in de jaren 70 nog een tamelijke zeldzaamheid, zegt Bloem. Vermoedelijk was toen wel al de kiem gelegd voor de huidige explosie, met de introductie van zeer neurotoxische landbouwgiffen.
Een voorbeeld daarvan is de onkruidverdelger paraquat, die in de jaren 50 en 60 werd geïntroduceerd. Paraquat is in Nederland sinds 2007 verboden.
Maar het probleem met parkinson is dat het ontstaat na levenslange blootstelling. Dat proces kan tientallen jaren duren, hoewel in Nederland inmiddels ook twintigers en dertigers worden gediagnosticeerd met de ongeneeslijke hersenziekte. De toename van de ziekte wordt ook niet veroorzaakt door de vergrijzing, zegt Bloem. "We zijn niet in tien jaar tijd opeens 30 procent ouder geworden." Vergrijzing speelt wel een rol, zegt Bloem. "Je krijgt parkinson niet van oud worden, maar hoe ouder je bent, hoe langer ook je totale blootstelling aan gifstoffen."
Onder de radarBloems grote zorg zit in huidige mogelijke veroorzakers die nog onder de radar zitten. In Nederland zijn zo'n 500 vormen van landbouwgif toegestaan. Een van de belangrijkste is een opvolger van paraquat: de plantendoder glyfosaat. "Er zijn inmiddels zo'n tien studies die een verband vermoeden tussen glyfosaat en de ziekte van Parkinson, maar dat betekent nog niet dat glyfosaat met zekerheid een oorzaak is van parkinson."
"Het grootste probleem is dat we niet zeker weten of glyfosaat veilig is, omdat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid bij de toelating van glyfosaat niet op een goede manier heeft gekeken naar parkinson."
Toch lijkt het Nederlandse verbod op het oudere middel paraquat wel een stap in de goede richting. In landen waar het middel wel nog is toegestaan, zoals de VS, groeit parkinson sneller dan in Nederland.
Nieuw wetenschappelijk personeel dat op de Technische Universiteit Eindhoven aan de slag gaat is nu voor de helft vrouw en de helft man. Eerder was de verhouding nog 70 procent man en 30 procent vrouw. De universiteit heeft een evenwichtige instroom bereikt door een voorkeursbeleid voor vrouwen.
Universitair docent natuurkunde Janne-Mieke Meijer is een van de mensen die dankzij het voorkeursbeleid zijn binnengekomen. Ze is positief. "Meerdere keren is aangetoond dat vrouwen in de wetenschappelijke wereld met hetzelfde cv als minder capabel worden gezien, puur en alleen door hun geslacht."
Meijer weet dat sommige vrouwen dachten: ik wil niet alleen omdat ik vrouw ben worden aangenomen. "Maar zo werkt het niet. Er is nog steeds een zee aan goede vrouwelijke kandidaten met wie je concurreert."
Radicaal beleidVijf jaar geleden begon de TU Eindhoven met een radicaal voorrangsbeleid: alle vacatures voor wetenschappelijk personeel stonden een halfjaar lang alleen open voor vrouwen. Pas als er na dat halfjaar geen geschikte kandidaat was gevonden, mochten ook mannen solliciteren.
Het beleid deed veel stof opwaaien en bleek in strijd met de wetgeving voor gelijke behandeling, zo oordeelde het College voor de Rechten van de Mens. De universiteit paste daarop het beleid aan: de voorkeursbehandeling gold niet meer voor alle vacatures, maar voor 30 tot 50 procent van de openstaande functies.
'Het gaat te traag'Rector magnificus Silvia Lenaerts benadrukt dat het beleid goed is voor de diversiteit en belangrijk voor de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek. "Niet alleen met genoeg vrouwen, maar ook mensen met een andere achtergrond, andere opleidingen. Het geeft een completer beeld en je houdt elkaar een spiegel voor."
Lenaerts dacht vroeger dat een voorkeursbeleid voor vrouwen niet nodig was, "maar nu zie ik dat het wel zo is. Ik ben zelf al dertig jaar aan de slag, en ben overal de eerste en enige vrouw. Het gaat te traag."
Janne-Mieke Meijer, die sinds juli 2021 werkt op de Technische Universiteit ziet onder mannen geen scheve gezichten. "Zoiets heb ik nooit ervaren. Ik denk dat TU Eindhoven een dappere stap heeft gezet en er ook eerlijk over is geweest tegen mannen."
Waar zijn de vrouwen?Het voorkeursbeleid, het Irène Curie Fellowship-programma genaamd, hield ook in dat vrouwen coaching kregen en een wetenschapsbudget van een ton. Meijer: "Daardoor was het voor vrouwen uit het buitenland extra aantrekkelijk om naar Eindhoven te komen." Zelf heeft ze hiermee investering kunnen doen voor meetapparatuur, anderen gaven het uit aan bijvoorbeeld extra wetenschappelijk personeel.
Meijer zat zelf eerst in de scheikunde. "Toen ik naar natuurkunde kwam dacht ik: waar zijn alle vrouwen?" Door het Irène Curie programma hebben vrouwen ook onderling contact. "Dat is heel prettig in een vooral door mannen gedomineerd werkveld, daar put ik steun uit." Meijer, die net moeder is geworden: "Het is ook fijn om te kunnen praten over hoe je je carrière kunt combineren met kinderen."
Zieke kinderenRector magnificus Lenaerts vindt ondersteuning op dat soort vlakken belangrijk. "We moeten zorgen dat de faciliteiten er zijn. We moeten niet alleen vrouwen aantrekken, maar ook ondersteuning geven, zodat ze met een gerust hart kunnen groeien in hun werk."
Zelf komt ze uit België, waar ze hulp kreeg als haar kinderen ziek waren. "Ik heb zelf vijf kinderen, als je iedere keer dat een kind ziek is moet thuiswerken, kun je niet fatsoenlijk je werk doen."
Hoewel de instroom van vrouwen nu veel groter is aan de TU, is de totale verdeling nog steeds scheef. Ruim 70 procent is man en bijna 30 procent vrouw. Lenaerts: "We moeten kijken wat nog mogelijk is, ik zou nog ambitieuzer willen zijn."
In de lessen van Meijer ziet ze ook vooral mannen. "Dat vind ik jammer, we missen daar dan 50 procent van de samenleving. Mijn doel is ook om meer vrouwelijke studenten aan te trekken."
Het grote regengebied dat vandaag over het zuidoosten van het land trekt, zorgt voor overlast in delen van Noord-Brabant en Limburg. In onder meer Veghel en Veldhoven leidt het weer tot problemen. Ook een groot deel van België heeft te maken met wateroverlast na de hevige regenval.
In Veghel is een dak van een distributiecentrum gedeeltelijk ingestort. Er raakte niemand gewond. De brandweer zegt tegen Omroep Brabant dat er aan het dak werd gewerkt.
"Door de grote hoeveelheid water die vandaag gevallen is, is een deel van het dak ingestort", zegt een woordvoerder. "Iedereen is uit het pand en de situatie is inmiddels veilig."
In Veldhoven staan enkele straten blank en stroomt het water bij huizen naar binnen. De brandweer is bezig om het water weg te pompen. In het zuidoosten van Brabant is vandaag al 30 tot 40 mm regen gevallen. Dat is de helft van wat er normaal in de hele maand valt.
Bekijk de beelden van de wateroverlast hier:
De regen leidt ook in delen van Limburg tot overlast. Zo staan in Venray, Terblijt en Maastricht enkele straten blank. L1 Nieuws meldt dat de afrit van de A79 bij Rothem is afgesloten omdat er een flinke laag water op de weg ligt.
Ook in grote delen van België regent het langdurig en hard. Na een wolkbreuk moesten vanochtend de kleuters van een basisschool in Zottegem hun lokaal verlaten omdat het plafond het dreigde te begeven.
In tientallen Belgische plaatsen zijn straten en huizen ondergelopen. In het zuiden zijn enkele modderstromen gemeld. Bij het festival Graspop, dat komende donderdag begint, staat een groot deel van de parkeervelden onder water.
Plaatselijk veel regenDe buien trekken van Noord-Frankrijk via België richting het noordoosten van Nederland. Gedurende de avond kan veel regen vallen, plaatselijk mogelijk meer dan 50 millimeter.
Het KNMI had voor Limburg tot 20.00 uur code geel afgekondigd vanwege plaatselijke onweersbuien en waarschuwt voor wateroverlast op enkele plekken. In België geldt de hele avond code geel voor alle provincies, behalve West-Vlaanderen.
Mark Rutte wordt de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Nu ook Hongarije de kandidatuur van Rutte volledig steunt, is alleen nog het wachten op de terugtrekking van de enige tegenkandidaat, de Roemeense president Iohannis. Ingewijden bevestigen aan de NOS dat Iohannis dat op korte termijn gaat doen.
In een eerste reactie zegt de huidige secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg dat de selectie van de nieuwe topman bijna rond is en hij noemt Rutte "een sterke kandidaat".
Een formele procedure om te worden aangenomen voor de NAVO-topfunctie is er niet, maar voor de benoeming moeten wel alle 32 leden van het militair bondgenootschap akkoord gaan. Dat betekent dat een kandidaat geconfronteerd kan worden met allerlei wensenlijstjes vanuit de lidstaten in ruil voor hun steun.
Rutte wist al snel veel steun te verkrijgen en hij was vanaf het begin de favoriete kandidaat van de Verenigde Staten, de belangrijkste partner in de NAVO.
Wel lagen enkele landen dwars. Zo moest er een privébezoek van demissionair premier Rutte aan de Turkse president Erdogan aan te pas komen om een aantal zorgen bij hem weg te nemen.
Eisen van OrbánEen andere dwarsligger was Hongarije. Premier Orbán liet weten dat hij twee eisen had voordat hij zou instemmen met Ruttes kandidatuur. Allereerst wilde hij de garantie dat Hongarije Oekraïne niet hoeft bij te staan in de oorlog tegen Rusland. Die garantie gaf Stoltenberg, de huidige secretaris-generaal vorige week.
Dit is de tijdlijn richting de benoeming van Rutte:
De tweede eis was excuses van Rutte voor uitspraken die hij in 2021 deed over Hongaarse anti-lhbti-wetgeving. "Mijn doel is Hongarije op dit punt op de knieën te krijgen", zei Rutte toen. Volgens hem was er geen plek voor Hongarije in de EU als het land zo'n wet in zouden voeren. Dat viel verkeerd bij Orbán.
Gisteren voerden de twee een gesprek waarbij Rutte de bezwaren bij Orbán weg moest nemen. In het gesprek is niet om excuses gevraagd, zei Rutte na afloop.
Brief van RutteOok Orbán ging daar verder niet op in. "Waarvoor? Omdat hij geboren is?", grapte de Hongaarse premier, gevraagd werd naar excuses van Rutte. "Ik heb geen excuses nodig van mensen", vervolgde hij.
Orbán nam genoegen met de belofte van Rutte dat hij een brief zou schrijven waarin hij zegt dat hij zich realiseert dat zijn woorden "pijn hebben gedaan."
Vandaag publiceerde Orbán op X de bewuste brief van Rutte. Daarin zegt Rutte dat hij er kennis van heeft genomen dat sommige van zijn uitspraken als premier van Nederland in 2021 tot onvrede hebben geleid in Hongarije. Hij uit in de brief geen excuses, maar zegt slechts dat het zijn prioriteit zal zijn als secretaris-generaal van de NAVO om de eenheid te bewaren en alle bondgenoten met evenveel begrip en respect te behandelen.
Ook zegt hij uitkomst van de gesprekken tussen Stoltenberg en Orbán te steunen, waarin is afgesproken dat Hongarije Oekraïne niet met financiële steun of personeel hoeft bij te staan.
Dit is de brief die Orbán op zijn X-account deelt:
Nu rest dus alleen nog de tegenkandidatuur van Iohannis. Roemenië schoof enkele maanden na Ruttes aankondiging de huidige Roemeense president naar voren. Iohannis pleitte eerder al openlijk voor meer geografische diversiteit voor Europese topfuncties. Hij noemde het een fout dat er na de Europese Parlementsverkiezingen in 2019 niet of nauwelijks benoemingen gingen naar functionarissen uit Oost- en Centraal-Europa.
De kandidatuur van Iohannis werd dan ook gezien als een manier om daar aandacht voor te vragen. De NAVO heeft de afgelopen jaren veel troepen in Oost-Europa gestationeerd omdat de landen zich ook meer bedreigd voelen door de Russische agressie, zeker na de inval van Rusland in Oekraïne.
Steun SlowakijeOok de Slowaakse president, die vanochtend zijn steun voor Rutte uitsprak, liet eerder weten dat hij liever een kandidaat uit Oost- of Centraal-Europa op de post zag.
Slowakije wil in ruil voor de steun aan Rutte ook dat Rutte zich als NAVO-topman inzet voor het versterken van de Slowaakse luchtverdediging, schrijft persbureau TASR. Het land heeft nu geen enkel luchtverdedingssysteem.
Rutte wordt de vierde Nederlandse secretaris-generaal van de NAVO. Dirk Stikker, Joseph Luns en Jaap de Hoop Scheffer gingen hem voor. De Hoop Scheffer was van 2004 tot 2009 secretaris-generaal.
De termijn van een secretaris-generaal is vier jaar, waarna een herbenoeming kan volgen. De termijn van Stoltenberg werd vier keer verlengd, waardoor hij tot 1 oktober in functie zal blijven.
Vanaf dan zal Rutte het stokje overnemen. Zijn grootste uitdagingen als NAVO-chef worden de oorlog in Oekraïne, Poetins dreiging richting de NAVO, het op een lijn houden van alle 32 lidstaten en de mogelijke herverkiezing van Trump in de VS.
