Aggregator

De Nederlandse overheid erkent dat in Nederland geproduceerde straaljageronderdelen via de VS in Israël terecht kunnen komen. Het gerechtshof in Den Haag oordeelde begin dit jaar dat Nederland moet stoppen met de uitvoer of doorvoer van F-35 onderdelen naar Israël, maar volgens Nederland vallen met de VS geen afspraken te maken om te voorkomen dat de onderdelen via een omweg in Israël terechtkomen.

Dat blijkt uit nieuwe processtukken die zijn ingebracht voor een tweede kort geding dat vrijdag dient bij de rechtbank in Den Haag, mede naar aanleiding van berichtgeving door de NOS. Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum hebben de Staat aangeklaagd omdat zij vinden dat Nederland het exportverbod van F-35-onderdelen aan Israël niet naleeft. De maatschappelijke organisaties willen dat de rechter de exportvergunning voor de levering van reserve-onderdelen opnieuw aanscherpt.

In de nieuwe processtukken erkent de Staat dat de VS in Nederland geproduceerde straaljageronderdelen doorvoert naar andere landen voor een wereldwijde pool van reserveonderdelen. Ook Israël put uit die pool. De Amerikaanse Defensie weet van 99 procent van die onderdelen waar ze terechtkomen, blijkt uit stukken die de maatschappelijke organisaties voor het kort geding hebben ingebracht.

Het gaat onder andere om een Amerikaans overheidsrapport van vorig jaar waarin staat dat er een systeem is waarmee JPO, het orgaan dat het F-35 programma beheert, in de VS F-35-onderdelen traceert en via fabrikanten en onderaannemers weet waar reserveonderdelen zijn opgeslagen. De belangrijkste F-35-fabrikanten, Lockheed Martin en Pratt & Whitney, hebben daarvoor ook eigen systemen, blijkt uit de stukken.

Vijf keer meer onderdelen naar Israël

Het aantal onderdelen dat vanuit de VS naar Israël is gegaan is drastisch toegenomen sinds oktober 2023, dankzij de levering van onderdelen uit andere landen. De VS wil geen afspraken met Nederland maken over de beperking van doorvoer aan derde landen, omdat het niet mogelijk zou zijn te traceren waar die onderdelen terechtkomen, zegt de Nederlandse Staat.

Daarmee gaat de Staat volgens de maatschappelijke organisaties in tegen de geest van het eerdere vonnis over deze zaak, uit februari. Toen oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat Nederland moet stoppen met de uitvoer of doorvoer van F-35-onderdelen naar Israël, vanwege het risico op "ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht" bij de bombardementen op Gaza. Sinds 7 oktober zijn er meer dan 37.000 Palestijnen omgekomen.

De Nederlandse Staat ging in cassatie tegen de uitspraak van het hof in Den Haag, maar paste wel de exportvergunning aan. Daarin staat nu dat export verboden is "indien vaststaat dat deze eindbestemming Israël heeft". Dit houdt de mogelijkheid open dat onderdelen eerst naar de VS of andere landen worden uitgevoerd, en vervolgens naar Israël. "De staat heeft misschien de voordeur dichtgedaan", zei Rolien Sasse van Pax eerder tegen NRC, "maar de achterdeur is opengelaten".

'Niet te traceren'

Na de uitspraak van het gerechtshof is de rechtstreekse export vanuit het Europese distributiecentrum in Woensdrecht naar Israël gestopt. In Nederland geproduceerde onderdelen die via de Amerikaanse hoofdfabrikanten Lockheed Martin en Pratt & Whitney in andere depots elders in de wereld zijn opgeslagen worden echter nog wel naar Israël verscheept, zo blijkt uit de nieuwe processtukken.

Onderdelen uit Nederland voor de wereldwijde pool van reserve-onderdelen worden Amerikaans eigendom en zijn niet te traceren met een code, zegt Defensie in een deels vertrouwelijke brief die door de Staat is ingebracht.

De onderdelen uit Nederland zouden niet van onderdelen uit andere landen te onderscheiden zijn. Daarom is het onmogelijk te voorkomen dat Nederlandse onderdelen aan Israël worden geleverd, redeneert de Staat. Het stoppen van de Nederlandse leveringen aan de Amerikaanse producenten zou het hele F-35-programma stilleggen. Voor sommige onderdelen zoals het landingsgestel en de bekabeling van de F-35 is het Nederlandse GKN Fokker de enige fabrikant wereldwijd.

Geen afspraken

Het kabinet heeft geen afspraken gemaakt met de VS om te voorkomen dat onderdelen die in Nederland zijn geproduceerd, uiteindelijk in Israëlische F-35's terechtkomen. Het kabinet, zo schreef demissionair minister Schreinemacher voor Buitenlandse Handel eerder aan de Tweede Kamer, "acht dit op grond van vertrouwelijke informatie niet aannemelijk". Volgens de Staat worden er komende tijd geen nieuwe F-35's geproduceerd die voor Israël zijn bestemd.

De Staat erkent wel dat de Nederlandse onderdelen voor reparatie en onderhoud via de VS in Israël terecht kunnen komen. Het is nu aan de rechter om af te wegen of en in hoeverre Nederland garanties moet afdwingen bij de VS om dat laatste te voorkomen. Het geding dient vrijdag, de uitspraak volgt later.

In Bolivia zijn tot nu toe zeventien mensen aangehouden voor de poging tot staatsgreep gisteren. Dat zegt minister van Binnenlandse Zaken Del Castillo. Zo'n tweehonderd militairen deden een mislukte poging om de macht te grijpen in het Zuid-Amerikaanse land.

De coupplegers probeerden het regeringspaleis in La Paz te bestormen door met een aantal gepantserde voertuigen de deuren van het paleis te rammen. Tegelijkertijd verzamelden honderden aanhangers van president Arce zich op het plein bij het paleis om hun steun aan de president te betuigen. Ook vandaag gingen zij weer de straat op.

De regering van president Arce zegt dat er onder de aangehouden mensen militairen en oud-militairen zijn. Gisteren werden bij het regeringspaleis al tien coupplegers, onder wie marinecommandant Salvador, gearresteerd. Ook werd een burger aanhouden die het "brein" achter de verijdelde couppoging wordt genoemd.

Volgens Del Castillo hebben "nog veel meer mensen" aan de staatsgreep deelgenomen. Het Boliviaanse Openbaar Ministerie is inmiddels een onderzoek begonnen. De verdachten riskeren een gevangenisstraf van 15 tot 30 jaar.

'Pogingen tot destabilisatie'

Volgens Del Castillo beschikte de regering over inlichtingen die erop wezen dat er een couppoging aan zat te komen. In een interview met de Boliviaanse omroep Unitel zei de minister dat president Arce berichten had ontvangen over "pogingen tot destabilisatie".

De man achter de couppoging, generaal Zúñiga, werd een dag voor de staatsgreep ontslagen door president Arce omdat zijn gedrag "niet in overeenstemming was met de grondwet", aldus Del Castillo. Zúñiga dreigde voor zijn ontslag met geweld als oud-president Morales terugkeert in het ambt. Morales hoopt volgend jaar opnieuw een gooi te doen naar het presidentschap.

Volgens de minister reageerde de generaal kalm op het bericht van zijn ontslag. "Niemand had kunnen vermoeden dat de volgende dag een staatsgreep in ons land zou plaatsvinden."

Na het begin van de couppoging kondigde de ontslagen Zúñiga aan dat er "spoedig een nieuw kabinet en ministers zouden zijn" en dat "het land niet zo kan doorgaan". Hij zei ook dat het leger probeerde "de democratie te herstellen en onze politieke gevangenen te bevrijden".

Arce reageerde op X en zei de "irreguliere mobilisatie" van een deel van het Boliviaanse leger te veroordelen en dat het land zich zou verzetten tegen een aanval op de democratie. Korte tijd later beval hij de rebellerende militairen zich terug te trekken en liet hij weten dat hij drie nieuwe legercommandanten had benoemd. Daarop leek de couppoging bij het paleis uiteen te vallen en nam de politie de controle over.

Bolivia wordt sinds 2020 geregeerd door Arce, die aan de macht kwam na een onrustige periode. Zijn voorganger en partijgenoot Morales trad in 2019 af na beschuldigingen van verkiezingsfraude. Daarna braken felle protesten uit en vluchtte Morales naar het buitenland.

De politie mag op een lange strook voor het aanmeldcentrum in Ter Apel preventief fouilleren. Het gebied is door de gemeente Westerwold, waar Ter Apel onder valt, aangewezen als veiligheidsrisicogebied. Hierdoor heeft de politie meer bevoegdheden.

Het gaat om een stuk grond voor het terrein van het complex. Ook een deel van een voet- en fietspad richting het dorp valt onder het gebied, schrijft RTV Noord.

Reden voor de maatregel is de aanhoudend gespannen situatie in het aanmeldcentrum. Er verblijven vrijwel dagelijks meer mensen dan toegestaan, waardoor het volgens de gemeente onrustig is.

Onhoudbaar

De Inspectie Justitie en Veiligheid noemde de situatie in het centrum vorige week onhoudbaar en sloeg alarm. Asielzoekers en medewerkers lopen een "onacceptabel risico" om slachtoffer te worden van geweldsincidenten.

De afgelopen maanden waren er acht steekpartijen waarbij meerdere mensen gewond raakten. Ook zijn 160 wapens in beslag genomen en zijn gestolen spullen en drugs in het centrum gevonden.

"Door de aanwezigheid van de wapens is er ernstige vrees voor verstoring van de openbare orde binnen en buiten het opvangcentrum in Ter Apel. Geregeld vinden er incidenten plaats binnen en buiten het terrein", stelt de gemeente.

De maatregel is in samenspraak met het Openbaar Ministerie en de politie genomen en is in ieder geval tot 1 oktober van kracht.

De bemanning van het internationale ruimtestation ISS heeft in de nacht van woensdag op donderdag korte tijd moeten schuilen in de aanwezige ruimtevaartuigen vanwege puin van een Russische satelliet. Zo'n honderd brokstukken bewogen in een baan nabij het ruimtestation, meldt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

De astronauten konden na een uur hun ruimtevaartuigen weer verlaten. Het ruimtepuin vormde geen bedreiging voor andere satellieten, laat het Amerikaanse defensieonderdeel Space Command weten.

Volgens Space Command was het puin afkomstig van de RESURS-P1. Die Russische observatiesatelliet is sinds 2022 buiten werking. Het Russische ruimtevaartagentschap Roskosmos heeft nog niet bevestigd dat de brokstukken van de bewuste satelliet komen.

Wat de oorzaak is van het uiteenvallen van de observatiesatelliet is niet bekend. Er zijn geen aanwijzingen dat die kapot is geschoten. Rusland schoot in 2021 bij wijze van test wel een andere oude satelliet kapot met een zogenoemd antisatellietwapen. Dat gebeurde vanaf lanceerbasis Plesetsk, zo'n 800 kilometer ten noorden van Moskou. Duizenden brokstukken zwierven daarna in een baan rond de aarde.

Deskundigen zeggen tegen persbureau Reuters dat het uit elkaar vallen van de RESURS-P1 ook het gevolg kan zijn van technische problemen, zoals het exploderen van overgebleven brandstof.

Zorginstantie 's Heeren Loo, een landelijke organisatie voor zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, controleert alle freelance medewerkers op hun diploma's en kwalificaties. Aanleiding zijn eerdere signalen dat er veel gefraudeerd wordt met diploma's. Zo waarschuwde een groep anonieme zorgprofessionals in januari in een brandbrief voor mogelijke fraude met diploma's.

"We gaan letterlijk met elke zzp'er om de tafel zitten", vertelt regiodirecteur Bas Jansen van 's Heeren Loo. De medewerkers moeten dan ter plekke inloggen in het systeem van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), waar alle diploma's staan geregistreerd. "We nemen de kwalificaties van alle duizend externe krachten onder de loep", zegt Jansen.

Twee medewerkers wilden niet meewerken aan het onderzoek. Voor hen houdt het werk bij de zorgorganisatie op. "Er is echt een zerotolerancebeleid. Als je je niet wilt laten controleren, kunnen wij niet checken of je aan de eisen voldoet. Dat stopt onze relatie."

Eerder vandaag werd een onderzoek gepubliceerd van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Onderwijsinspectie naar misstanden bij opleidingen in de zorgsector. De inspecties noemen het zorgelijk dat de zorg ook makkelijk toegankelijk is voor "mensen met minder goede bedoelingen, waaronder criminelen".

Dubieuze bemiddelingsbureaus

Iemand met een nepdiploma komt vaak bij een zorginstelling aan de bak via een bemiddelingsbureau. 's Heeren Loo vertrouwt daarom niet meer op de screening door bemiddelingsbureaus en tussenpersonen, maar neemt het heft in eigen hand. "Met een goede tussenpersoon kan het ook misgaan", zegt Jansen. "Daarom gaan we ook die partijen allemaal controleren. Als blijkt dat een bureau niet voldoet, stoppen we daar de samenwerking ook mee."

Het is niet altijd makkelijk om per direct met externe medewerkers te stoppen, erkent Jansen. "Gekwalificeerd personeel is lastig te krijgen. Als we per direct afscheid moeten nemen van een zelfstandige en diegene is juist nodig op de groep, dan staat de kwaliteit wel onder druk. Dan moeten we ons flink inspannen om een andere medewerker te vinden."

Toch is een tekort aan mensen voor Jansen geen reden om iemand niet per direct de deur te wijzen. "Je werkt hier met kwetsbare mensen. Iemand die niet gekwalificeerd is kan meer schade aanrichten dan als we iemand niet kunnen inzetten."

Google lijkt te werken aan meerdere opties voor stemmen in de Android-versie voor AI-assistent Gemini. Nu is er maar één stem mogelijk. De stemmen heten Ruby en River, zo blijkt uit een bèta van de Google-app.

OnePlus heeft de Ace 3 Pro aangekondigd in China, zijn eerste smartphone met Glacier Battery. Die accu met een capaciteit van 6100mAh heeft een andere chemische samenstelling en moet 80 procent van zijn capaciteit na vier jaar nog steeds hebben.

Amsterdam wil het aantal cruiseschepen dat bij de passagiersterminal in het centrum van Amsterdam aanmeert gaan halveren. Dat meldt het college van burgemeester en wethouders.

Vanaf 2026 wil het stadsbestuur jaarlijks maximaal honderd schepen toestaan bij de Passenger Terminal Amsterdam (PTA), vlak bij Centraal Station. Nu zijn dat er nog 190 per jaar. Veertig cruiseschepen die dan niet meer in Amsterdam mogen aanmeren, kunnen in Rotterdam terecht.

Het college wil verder dat de cruiseterminal in 2035 uit het centrum van de stad is verdwenen. Mogelijk wordt de terminal verplaatst naar de Coenhaven in het Westelijk Havengebied. Per direct is er bij de huidige aanlegplaats nog maar één ligplaats beschikbaar. Eerder waren dat er twee.

Aangemeerde schepen moeten vanaf 2027 verplicht aansluiten op walstroom. Schepen die aan de kade liggen verbruiken nu nog veel brandstof om elektriciteit op te wekken. Dat zorgt voor geluidsoverlast en vervuiling, schrijft stadsomroep AT5.

'Vervuilende manier van toerisme'

Met de maatregelen komt het college tegemoet aan de wens van de gemeenteraad om te stoppen met de zeecruisevaart in de stad. Aanmerende cruiseschepen zijn volgens wethouder Van Buren een vervuilende manier van toerisme. Ook draagt het bij aan de drukte in de stad.

Maar als er minder cruiseschepen aanmeren, betekent dat ook minder inkomsten voor de gemeente en ondernemers, erkent de wethouder. "Vooral door minder uitgaven van toeristen in bijvoorbeeld musea, horeca, winkels en excursies, maar ook door het inslaan van minder brandstof." Ook komt er minder toeristenbelasting binnen en zal de stad als aandeelhouder van het Havenbedrijf een lagere dividenduitkering ontvangen.

De gemeente zegt in de eerstkomende Voorjaarsnota rekening te houden met de financiële consequenties van het besluit. Wat de maatregelen de stad gaan kosten, is onbekend.

Riviercruise

In april maakte Amsterdam al bekend het aantal riviercruises in de stad te zullen halveren. Vanaf 2028 mogen maximaal 1150 boten aanmeren. Alleen duurzame vaartuigen krijgen daarvoor toestemming.

De gemeente verwacht dat de stad door de maatregel 271.000 riviercruise-toeristen minder zal ontvangen. Hoeveel minder mensen vanaf een zeecruiseschip de stad in zullen gaan, is niet duidelijk.

Spotify heeft de enige persoon ontslagen die bij het bedrijf verantwoordelijk was voor het samenstellen van playlists met Belgische muziek. Het samenstellen van playlists voor de Belgische markt gebeurt nu door mensen die ook de playlists maken voor andere landen.

In het zuidwesten van Slowakije zijn zeven mensen om het leven gekomen en zeker vijf gewonden gevallen bij een botsing tussen een trein en een bus op een spoorwegovergang. De oorzaak van het ongeluk is niet bekend.

Het ongeluk gebeurde iets na 17.00 uur in de plaats Nove Zamky, zo'n 110 kilometer ten oosten van de hoofdstad Bratislava. Op beelden die op sociale media circuleren is te zien dat er brand is uitgebroken aan de voorkant van de trein. Passagiers zijn uitgestapt en lopen over het spoor, weg van de brand.

Volgens de spoorwegdienst van Slowakije is de bus zwaar beschadigd. De dodelijke slachtoffers zaten in de bus, melden lokale media. Ze zijn nog niet geïdentificeerd.

Vier gewonden zaten eveneens in de bus, onder hen ook de chauffeur. De vijfde gewonde is de machinist van de trein. Twee gewonden, onder wie de chauffeur, zouden er ernstig aan toe zijn, zij zijn met een helikopter het ziekenhuis. De overige drie gewonden zijn per ambulance naar het ziekenhuis gebracht.

De trein was onderweg van de Tsjechische hoofdstad Praag naar de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Aan boord waren zeker honderd passagiers. Zij worden per bus naar een dorp nabij de grens met Hongarije vervoerd. Er rijden voorlopig geen treinen tussen de twee hoofdsteden.

Medeleven betuigd

De Slowaakse minister Estok van Binnenlandse Zaken is onderweg naar de plek van het ongeluk, meldt de politie.

President Pellegrini heeft zijn medeleven betuigd aan de nabestaanden van de overledenen. Dat deed hij vanuit Brussel waar hij een top van Europese leiders bijwoont. "Ik wens de gewonden een spoedig herstel en bedank de artsen en reddingsteams voor hun werk", zei Pellegrini. "Ik zou willen dat dergelijke catastrofes Slowakije in de toekomst bespaard blijven."

Ontwikkelaars hebben toegang weten te krijgen tot de API-keys en volledige database van antwoorden van Rabbit R1-apparaten. Daardoor konden zij alle antwoorden inzien en veranderen, de back-end laten crashen en stemmen wijzigen.

Niet eerder zagen we ze in zoveel detail: 500 miljoen jaar oude dieren, gevangen in vulkanische aardlagen. De prehistorische dieren zijn zo goed behouden dat zelfs de weke delen nog zichtbaar zijn, waaronder een spleetvormige mond en tot dusver onbekende uitsteeksels rond die mond. Een internationaal team van wetenschappers ontdekte ze in Marokko.

De dieren zijn zo goed geconserveerd omdat ze destijds plotseling werden overvallen door een vulkanische asregen, net zoals in 79 na Christus in Pompeï gebeurde. Daardoor is niet alleen het uitwendig skelet van de dieren behouden gebleven, bekend van talloze fossielen, maar ook weke delen als de mond en het spijsverteringssysteem. De onderzoekers hebben hun vondst beschreven in het wetenschappelijke blad Science.

Het gaat om fossielen van zogenaamde trilobieten, een klasse dieren die tijdens het cambrium in talloze varianten de wereldzeeën domineerde. Ze zijn bijna net zo iconisch voor het cambrium als de dinosaurussen voor de krijttijd zijn. Er bestonden 22.000 soorten van, onder meer herkenbaar aan hun uitwendige skelet. Fossielen zijn er genoeg van, maar die geven in de regel alleen de uitwendige kenmerken prijs.

Troebele wolk

Dankzij de prehistorische vulkaanuitbarsting hebben Marokkaanse, Franse en Australische wetenschappers nu de zeer gedetailleerde exemplaren kunnen vinden. De as van die uitbarsting moet in de ondiepe zee zijn neergeslagen als een troebele wolk, waardoor ademhaling, beweging en spijsvertering onmogelijk werd voor alles wat daar leefde.

Die omstandigheden moeten niet alleen voor een vreselijke dood hebben gezorgd, maar ook voor een uitzonderlijk goed behoud van de dieren. Tijdens de ontbinding van de glasachtige as ontstonden namelijk al snel kristalachtige structuren die de weke delen van de dieren in stand hielden - tot op de dag van vandaag.

De onderzoekers gebruikten een speciale scanner om in de fossielen te kunnen kijken. Met behulp van röntgenstraling werden de fossielen in heel veel dunne plakjes in beeld gebracht. Van die plakjes werden vervolgens haarscherpe 3D-reconstructies gemaakt, zoals je hier kunt zien:

"Dit is een pareltje", zegt Lars van den Hoek Ostende, paleontoloog bij Naturalis en niet betrokken bij de studie. "Softbody preservation (het behoud van weke delen, red.) is sowieso iets waar paleontologen hun vingers bij aflikken. Dat is maar op heel weinig plaatsen terug te vinden. We kijken al zo lang naar trilobieten, heel bijzonder dat er nu toch nog iets nieuws wordt ontdekt."

De vondst was dan ook deels een gelukje: de onderzoekers werden op de vindplek gewezen door niet-specialisten die er werkzaam waren. Vulkanische lagen zijn ook geen logische plek om te zoeken naar fossielen. "Meestal gaat vulkanisme gepaard met lava, die alle sporen van leven vernietigt", zegt Abderrazak El Albani, een van de onderzoekers. "Alleen in een asregen kunnen overblijfselen heel soms behouden blijven."

Kijken met andere bril

Of er in de toekomst meer van dit soort vondsten gaan volgen is moeilijk te zeggen. "Het is een beetje als zoeken naar een speld in een hooiberg", zegt mede-onderzoeker John Paterson. Maar hij denkt dat het kan helpen als onderzoekers met een andere bril naar de vulkanische lagen gaan kijken. "Er zijn wereldwijd veel plekken die vergelijkbaar zijn met deze. Dus het is ook gewoon een kwestie van zoeken, in plaats van aan te nemen dat er geen fossielen in deze lagen zullen zitten."

Aan zijn collega El Albani zal het niet liggen. "Ik werk in Zuid-Australië veel aan lagen uit het cambrium, dus ik houd mijn ogen goed open", vertelt hij. "Misschien gaan we nog andere trilobieten vinden, of zelfs andere zeedieren die ook heel goed bewaard zijn gebleven. Dat zou ons meer kunnen vertellen over de anatomie en evolutie van organismes en leven op aarde."

Ook Van den Hoek Ostende hoopt dat er in de toekomst meer van dit soort vondsten zullen volgen. "Dan zou dit zelfs een stukje pionierswerk kunnen zijn. Maar vooralsnog kijken we naar een unicum."

Google wil een licentiedeal sluiten met bekende platenmaatschappijen om muziek van bekende artiesten te gebruiken als trainingsdata voor een nog niet uitgebrachte AI-tool. Die tool moet later dit jaar uitkomen en wordt mogelijk onderdeel van YouTube Shorts.

Een militaire oefening in Zeerijp heeft enkele bewoners van het Groningse dorp de stuipen op het lijf gejaagd. Militairen reden tijdens de oefening de oprit van de nietsvermoedende Tamara Ottens op en losten schoten.

De Groningse was op dat moment met twee van haar kinderen in de tuin. "Toen hoorde ik allerlei commando's: 'Kijk daar, target. Op één meter van die rode muur van de boerderij'. Ik dacht: daar zit ik! Vervolgens kwam er een vuursalvo", zegt Ottens tegen RTV Noord.

De vrouw pakte haar telefoon en rende weg: "Ik kon maar één ding bedenken en dat was dat we zo snel mogelijk weg moesten. We waren echt heel bang."

Loeiende sirenes

Vervolgens belde Ottens de politie, maar die was volgens de Groningse niet op de hoogte van de oefening. Politiewagens kwamen met loeiende sirenes op de melding af, zegt de regionale omroep.

Een dorpsgenoot wist de geschrokken vrouw uiteindelijk te vertellen dat het om een oefening ging. "Hij had 's morgens al wagens van Defensie zien rijden en had wel vaker militaire oefeningen meegemaakt. Maar goed, wij wisten van niks".

Ottens dacht dat ze werd beschoten en stond doodsangsten uit:

Na het incident zocht Ottens contact met Defensie. "Ik begrijp dat er geoefend moet worden, maar dit kan echt niet. Ik heb eerst de politie gebeld en die gaven mij een algemeen nummer van de overheid en van de gemeente Eemsdelta. De gemeente zei dat ik bij de provincie moest zijn. Toen dacht ik: laat maar."

Inmiddels is Ottens van de schrik bekomen. Ook met haar kinderen gaat het weer goed. "Maar mijn zoon van 13 zei gisteravond wel: ik dacht echt dat ik eraan zou gaan. Ik ben blij dat mijn jongste van 6 niet thuis was, want dit doet wel even wat met je."

Losse flodders

Defensie laat in een reactie aan RTV Noord weten de oefening in het dorp te hebben aangekondigd. Zo was de gemeente op de hoogte en is er geflyerd, zegt majoor Maarten Grendel tegen de regionale omroep.

Toch begrijpt de majoor dat Ottens is geschrokken. "Er zijn jeeps bij betrokken waar meerdere militairen in passen en die voorzien zijn van zware mitrailleurs. We oefenen met losse flodders, maar die knallen ook", aldus Grendel.

Bovendien is het niet de bedoeling dat privéterrein wordt betreden, erkent de majoor. "Waarom dat hier wel is gebeurd, gaan we achterhalen. Maar ik begrijp dat er inmiddels contact is geweest met de geschrokken mevrouw en dat de hulzen op haar oprit worden opgeruimd."

Hulzen kunnen volgens de majoor ook ingeleverd worden als oudijzer. "Dat schijnt nog aardig wat op te leveren."

Vertrekkend premier Rutte beoordeelt zichzelf met een krappe voldoende. "Een 6, misschien een 6,5", zegt hij in een afscheidsinterview met het NOS Jeugdjournaal. Daarbij mocht een aantal kinderen vragen stellen aan de premier.

"Er zijn veel dingen gelukt", aldus de premier in het gesprek in het Torentje. "Maar dat doe je met z'n allen. We hebben er met bijna 18 miljoen mensen de schouders onder gezet."

Hij erkent ook dat er zaken niet goed zijn gegaan en noemt de toeslagenaffaire, de gaswinning in Groningen en de woningmarkt als voorbeelden. "Dus wel een voldoende, maar niet een hele ruime."

Een gedeelte van het interview:

In de uitzending van het NOS Jeugdjournaal noemt Rutte de schoolsluiting gedurende de coronapandemie een van de moeilijkste besluiten. "Ik denk dat het onvermijdelijk was", zegt de premier daarover. "Soms moet je in de politiek kiezen uit alleen maar ellendige opties. De ene optie was minder doen, maar dan waren er misschien wel veel meer mensen overleden. Om dat te voorkomen moesten we een ander moeilijk besluit nemen, namelijk de contacten beperken."

Dat druiste ook in tegen de liberaal in hem. "De overheid moet zich niet met ons leven bemoeien. Die moet zorgen dat de scholen draaien en dat er goede ziekenhuizen zijn, maar die moet niet vertellen waar we wel en niet naartoe mogen. Hier moesten we ons wel met het leven van mensen bemoeien. Dit was zo anti alles waar we voor staan."

Rutte leidde vier kabinetten in veertien jaar en maakt komende week plaats voor Dick Schoof. De VVD'er verruilt het Torentje voor het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Vanaf 1 oktober is hij de chef van de militaire alliantie, een baan waarvoor hij is gevraagd door de Amerikaanse president Biden.

Bellen met Biden

"Ik was begin vorig jaar bij hem op bezoek in het Witte Huis", zegt Rutte daarover. "Een paar dagen later belde hij en zei: huidig NAVO-topman Jens Stoltenberg gaat weg, we denken dat jij het moet gaan doen. Toen moest ik 'nee' zeggen omdat ik net een nieuw kabinet had." Rutte vreesde dat er nieuwe verkiezingen zouden komen als hij voortijdig zou vertrekken.

Bij de val van het kabinet, vorig jaar zomer, ging de premier naar eigen zeggen "opnieuw nadenken". Dat resulteerde erin dat de lobby bij de andere lidstaten toch nog kon beginnen, die deze week uitmondde in de benoeming als NAVO-topman.

Mensen bij elkaar brengen

Twee eigenschappen maken Rutte geschikt voor de NAVO-klus, vindt hij zelf. "Ik heb laten zien dat ik in staat ben om mensen bij elkaar te brengen en ervoor te zorgen dat ze niet de hele dag ruzie hebben. En voor zo'n baan moet je ook een niet te groot ego hebben."

Terugkijkend is de vertrekkend premier vooral dankbaar. "Dat mensen elke keer bij de verkiezingen dachten: oké, het moet nog maar een keer met hem." En wat hij bij de NAVO wil bereiken? "Dat het gevoel van onveiligheid stopt, het gevoel dat de oorlog terug is. En dat we genoeg geld blijven uitgeven aan defensie."

Scholen kunnen Google Chrome, ChromeOS en Chromebooks veilig gebruiken, maar moeten dan wel een aantal opties zelf uitzetten. Dat zegt de Nederlandse minister Mariëlle Paul na onderzoek van SURF en SIVON.

Disney zou overwegen om door gebruikers gemaakte video’s te gaan hosten op zijn eigen streamingdienst Disney+. Daarmee wil de dienst de concurrentie met de videosite van Google meer aangaan.

Wie recent een nieuwe auto heeft gekocht, is het wellicht al opgevallen: piepjes die afgaan wanneer de toegestane snelheid wordt overschreden. Het heet Intelligent Speed Assistance (ISA) en is een Europese verplichting.

Dit zit nu al in modellen die na 2022 op de markt zijn gekomen. Vanaf volgende zondag, 7 juli, geldt het voor alle nieuw verkochte auto's.

Bestuurders worden gewaarschuwd dat ze te hard rijden, dit moet de verkeersveiligheid verbeteren. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zegt dat 30 procent van de dodelijke ongevallen komt door te hard rijden. Daarnaast wordt ook de Event Data Recorder (EDR) verplicht. Dit is een zwarte doos voor auto's die gegevens opslaat om de oorzaak van een ongeluk vast te stellen.

Verschillende smaken

Volgens Europese regels kunnen autofabrikanten kiezen uit verschillende methoden. Naast piepjes zijn ook trillingen in het stuur, weerstand op het gaspedaal, of automatische snelheidsbegrenzing toegestaan.

De auto wordt niet volledig overgenomen: de weerstand op het gaspedaal of snelheidsbegrenzer kunnen worden overschreven, bijvoorbeeld tijdens een gevaarlijke verkeerssituatie. Automobilisten kunnen ISA uitschakelen, maar dit moet elke rit opnieuw gebeuren.

Roy Kleijwegt, journalist bij Autoweek, heeft al in tientallen auto's gereden die uitgerust zijn met ISA. Hij vertelt dat de meeste autofabrikanten kiezen voor het piepje als er te hard wordt gereden. "Het is heel goed dat er maatregelen worden genomen om de verkeersveiligheid te verbeteren, maar dit is nogal een indringende oplossing."

Autofabrikanten zijn verplicht om een marge van maximaal drie procent boven de toegestane snelheid te hanteren. "Als je nu iemand inhaalt, gaan er gelijk allemaal alarmbellen af. Een grotere marge was prettiger geweest."

Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen zegt dat de wetgever genoodzaakt is een strikte marge te hanteren: "Als je een marge van tien kilometer boven de snelheidslimiet inbouwt, impliceer je daarmee dat die snelheid acceptabel is."

Overvloed aan piepjes

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zegt dat er op Europees niveau veel aandacht is besteed om nauwkeurig de maximaal toegestane snelheden te registreren. Hiervoor zijn technologieën ontwikkeld zoals voertuigcamera's en software voor de herkenning van verkeersborden, ook zijn er digitale snelheidskaarten gemaakt voor navigatiesystemen.

Toch zijn die systemen nog niet waterdicht, zegt Kleijwegt van Autoweek. "Die informatie klopt negen van de tien keer, maar als het systeem ernaast zit, krijg je ook met piepjes te maken terwijl je je aan de snelheid houdt."

Volgens Kleijwegt hebben te veel meldingen in nieuwe auto's een averechtse werking. "Of de auto nou denkt dat je niet oplet, je te dicht op een voorganger zit, of te hard rijdt. Je gaat al die signalen minder serieus nemen, dat lijkt me ook gevaarlijk."

Verkeerspsycholoog Tertoolen beaamt dat een overvloed aan signalen die werking kunnen hebben, maar waarschuwt dat het ook andersom kan: "Als de maximaal toegestane snelheid niet goed wordt geregistreerd, kunnen mensen te hard blijven rijden als ze geen piepje horen afgaan."

Keuze voor occassions

Tertoolen is voorstander van maatregelen om de verkeersveiligheid te verbeteren, maar had liever een lichtere variant van ISA gezien. "Zelfs als je geen notoire hardrijder bent, is dit gewoon een heel opdringerig systeem. Een dashboardlampje was een charmantere oplossing geweest."

Hij verwacht dat veel mensen die van plan waren om een nieuwe auto te kopen, nu voor een tweedehands model zonder piepjes zullen kiezen.

Volgens de RAI Verenging, belangenbehartiger voor autofabrikanten en importeurs, loopt dat wel los. Zij verwijzen naar een onderzoek van het SWOV onder duizend automobilisten. Ruim 80 procent van de ondervraagden zou bereid zijn een systeem als ISA te gebruiken.

In veertien regio's van Sudan is er een reële kans op een hongersnood als de burgeroorlog daar verder escaleert. Daarvoor waarschuwt de internationale waakhond voor voedselzekerheid IPC. Het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties meldt dat de voedselcrisis in het Oost-Afrikaanse land nu de grootste ter wereld is.

Volgens Save the Children is 75 procent van de kinderen in Sudan ondervoed. Vijf miljoen kinderen zouden dusdanig ondervoed zijn dat ze acute hulp nodig hebben. Persbureau Reuters meldde eerder dat ruim 750.000 Sudanezen extreme honger lijden. In totaal hebben 8,5 miljoen mensen in het land - zo'n 18 procent van de bevolking - last van zulke grote voedseltekorten dat ondervoeding en hongerdood op de loer liggen.

Humanitaire hulp bereikt bevolking niet

In april vorig jaar braken in de hoofdstad Khartoem gevechten uit. Regeringstroepen van staatshoofd en generaal Abdel Fattah al-Burhan namen het op tegen de RSF-militie onder leiding van generaal Mohamed Hamdan Dagalo. De twee waren ooit bondgenoten, maar verschillen van mening over hoe de RSF deel moet uitmaken van het regeringsleger. Al snel verspreidde het geweld zich naar andere delen van het land. Miljoenen mensen sloegen op de vlucht.

De VN beschuldigt beide kampen van het uithongeren van de bevolking. Het regeringsleger en de RSF zouden humanitaire hulp blokkeren en plunderen. De strijdende partijen ontkennen dat zelf.

Vooral in Khartoem, de regio's Darfur en Kordofan en in de staat Al-Jazirah zou het risico op hongersnood groot zijn, ook in de daar gelegen vluchtelingenkampen. Die gebieden staan onder controle van de RSF of worden geregeld door de militie aangevallen.

Volgens Save the Children hebben boeren in de afgelopen veertien maanden zoveel last gehad van het conflict dat ze niet of nauwelijks konden oogsten.

De van oorsprong Nederlandse chipmaker Nexperia gaat wide-bandgap halfgeleiders zoals siliciumcarbide en galliumnitride maken in de Duitse stad Hamburg. Daar staat al een fabriek en Nexperia gaat die uitbreiden.