"Ik weet ook wel dat het niet realistisch is. En toch vond ik het nuttig." Antonio Torchia, burgemeester van het gehucht Belcastro in het Zuid-Italiaanse Calabrië, kwam begin vorige maand met een verordening die door media wereldwijd werd opgepikt. Inwoners van zijn dorp mogen niet meer ziek worden.
"De medische hulppost in ons dorp is vorig jaar gesloten", vertelt Torchia in zijn kantoor. "De dichtstbijzijnde ambulance bevindt zich op 45 minuten rijden. Als die bezet is, is de aanrijtijd nog langer."
Dat terwijl de bevolking van zijn dorp voor meer dan de helft uit 65-plussers bestaat. Met zijn besluit, waarin de bevolking wordt gemaand "elke ziekte te vermijden die een medische ingreep vereist", wilde de burgemeester aandacht vragen voor de gezondheidscrisis in de hele regio, die al jaren aan de gang is en steeds nijpender wordt.
Tekort aan duizenden artsen
Calabrië, een van de armste regio's van Europa, heeft op het vlak van de zorg een bewogen geschiedenis. In de jaren 80 bleek dat de sector geïnfiltreerd was door de 'ndrangheta, de lokale maffia. Door corruptie en mismanagement gingen verschillende ziekenhuizen in de jaren daarop failliet. De zorg, die in Italië normaal regionaal geregeld is, staat in Calabrië sindsdien onder justitieel toezicht.
Maar ook bestuurders uit Rome slaagden er niet in de problemen te verhelpen. Door het gebrek aan ziekenhuizen liep in de loop der jaren de werkdruk voor artsen op, terwijl de salarissen in de publieke sector laag bleven. Op een recente massa-vacature voor 159 spoedartsen reageerden slechts 13 mensen. In totaal zijn meer dan 5000 plekken niet ingevuld, becijferde een vakbond.
Naast lokale hulpposten in dorpen als Belcastro, zijn daardoor noodgedwongen ook verschillende afdelingen in grotere ziekenhuizen gesloten. "Wij zoeken op dit moment chirurgen, pediaters, gynaecologen en vooral spoedartsen", vertelt Antonio Galluci. Hij is directeur van drie grote ziekenhuizen in de regio. "We zetten vacatures uit, we doen ons best om artsen aan te trekken. Maar we vinden bijna niemand."
Hulp uit Cuba
Ook de spoedafdelingen in Galluci's ziekenhuizen stonden op het punt te sluiten, tot de regio vorig jaar een noodoplossing vond. Er werd een deal gesloten met Cuba, dat als vorm van soft power juist extra artsen opleidt voor humanitaire missies. 500 Cubaanse dokters zijn verspreid over de regio en springen bij waar nodig. "Zonder hen was onze spoedafdeling nu niet meer open", erkent Galluci.
Voor de 52-jarige spoedarts Yodalis Amaro Sosa was het een verrassing om in Europa terecht te komen. Ze werkte eerder in Guatemala, Venezuela en Brazilië. Dat ook Italië in het rijtje behoeftige landen staat, had ze niet verwacht. "Maar het is hier heel fijn werken. Het is in het begin altijd een beetje aanpassen aan de lokale regels en procedures, maar we zijn heel hartelijk ontvangen."
De deal met Cuba loopt nog tot 2027. "Zeer welkom, maar ook een lapmiddel", geeft ziekenhuisdirecteur Galluci toe. Hij hoopt dat het de regio tegen die tijd lukt om meer Italiaanse artsen aan te trekken. "We werken samen met lokale universiteiten om meer specialisten op te leiden. We hopen dat die op termijn hun weg vinden naar onze ziekenhuizen."
Toch is het ook een kwestie van geld, denkt hij. Ondanks de sterk verouderde bevolking heeft Italië sinds de coronacrisis gesneden in het budget voor de zorg. Naar de hele sector gaat zo'n 6 procent van het bruto binnenlands product, terwijl dat in Nederland zo'n 10 procent is.
Het arme zuiden voelt die budgettaire krapte het hardst. Terwijl Italië per inwoner jaarlijks gemiddeld 2140 euro uitgeeft aan zorg, is dat per Calabrees maar 1748 euro. Dat blijkt uit een rapport van de organisatie Svimez, die de belangen behartigt van Zuid-Italiaanse regio's.
Verdere leegloop
Antonio Torchia, burgemeester van Belcastro, heeft binnenkort een eerstehulpcursus georganiseerd voor alle gemeenteraadsleden. "Als een inwoner een hartstilstand krijgt, kunnen we zelf hartmassage toepassen. En bij andere noodgevallen kunnen we beslissen om zelf naar het ziekenhuis te rijden. Dat gaat sneller dan wachten op de ambulance."
Torchia ziet de toekomst somber in. Niet alleen de medische hulppost in zijn gemeente is gesloten, inmiddels zijn tientallen hulpposten in de regio dicht bij gebrek aan personeel.
"Onze dorpen zijn prachtig, de trots van Calabrië. Toch vechten we elke dag tegen de leegloop", verzucht hij. "Als we bewoners ook al geen primaire diensten kunnen bieden, gaan ze naar grote steden. Dan gaat dit gebied dood."