Vandaag bezoekt de koning van Jordanië, Abdullah, de Amerikaanse president Trump in het Witte Huis. De koning ziet weinig in Trumps visie op de toekomst van de Palestijnen uit Gaza, mede omdat die zijn eigen positie in gevaar zou kunnen brengen.
Maar het wordt koorddansen voor Abdullah, voorspelt arabist Leo Kwarten. Jordanië krijgt veel financiële steun vanuit Washington en kan het zich niet permitteren om Trump de duimschroeven aan te draaien.
Trumps visie op Gaza - die hij vorige week op een persconferentie naast de Israëlische premier Netanyahu uiteenzette - heeft in het Midden-Oosten veel beroering veroorzaakt. De Amerikaanse president ziet de Palestijnen het liefst permanent vertrekken uit Gaza, zei hij. Landen uit de regio zouden hen moeten opnemen en zij mogen wat hem betreft ook niet meer terugkeren, wat zou neerkomen op etnische zuivering.
Als drukmiddel gebruikt Trump de miljarden dollars aan hulp die de VS jaarlijks aan Jordanië en Egypte verstrekt. Zonder die steun zouden de landen in grote financiële problemen kunnen komen.
De uitvoering van Trumps plan zou betekenen dat Jordanië miljoenen Palestijnse vluchtelingen moet opnemen, in navolging van de ruim 650.000 Syrische vluchtelingen die momenteel in het land verblijven - iets wat Amman absoluut niet ziet zitten. Koning Abdullah moet Trump ervan overtuigen dat het opvangen van de Palestijnen in Jordanië geen optie is.
Zeldzaam protest
Daarbij speelt ook de zwakke staat van de Jordaanse economie een rol. Afgelopen vrijdag waren er protesten in de hoofdstad tegen het plan van Trump. Zo'n 1500 mensen kwamen op de been, uitzonderlijk in deze autocratie.
De demonstratie werd toegestaan als statement voorafgaand aan de reis van de koning naar de VS. De demonstranten vrezen onder meer dat de komst van miljoenen Palestijnse vluchtelingen Jordanië verder zou destabiliseren.
Koning Abdullah moet in Washington niet alleen een rode lijn trekken wat betreft Trumps plan voor Gaza, hij moet er ook voor zien te zorgen dat de Amerikaanse geldkraan richting Jordanië weer wordt opengedraaid. Trump heeft de betalingen aan het buitenland bevroren.
Dat komt hard aan. Jordanië ontvangt jaarlijks anderhalf miljard dollar aan Amerikaanse steun. Daarmee is het na Israël en Oekraïne wereldwijd de op twee na grootste ontvanger van Amerikaanse financiële hulp. Egypte en Israël - twee andere belangrijke bondgenoten - hebben een vrijstelling gekregen en blijven wel steun ontvangen.
Arabist Kwarten verwacht dus dat de Jordaanse koning in het gesprek "enorm beleefd zal zijn". "Hij zal zeggen: 'Meneer Trump, Jordanië is een arm land, dat kunnen wij toch niet bekostigen?' Daarnaast zal hij zich op het standpunt stellen dat de enige oplossing voor het conflict een Palestijnse staat is."
Trouwe bondgenoot
Toch heeft Jordanië wel iets in te brengen. Het land geldt al jaren als een van de trouwste bondgenoten van het Westen in het Midden-Oosten. Kwarten: "Als er ergens een conflict uitbreekt in het Midden-Oosten en de Verenigde Staten zijn erbij betrokken, kiest Jordanië altijd de kant van het Westen." Toen Iran afgelopen oktober raketten afvuurde op Israël, schoot Jordanië het land te hulp.
"Mensen rond Trump zullen hem vragen om koning Abdullah niet te hard aan te pakken", verwacht Kwarten. Juist het feit dat Jordanië afhankelijk is van steun uit het Westen maakt het land een betrouwbare bondgenoot.
Jordanië vreest echter dat die warme banden zullen bekoelen als het land Palestijnen uit Gaza opneemt. Kwarten: "De bevolking van Gaza bestaat voor een groot deel uit jongeren. Zij zouden mogelijk vanuit Jordanië verzetsacties willen ondernemen in Israël op de Westelijke Jordaanoever. Dat zou kunnen uitlopen op een confrontatie tussen Israël en Jordanië."
Verzetsgroepen
Die vrees vindt zijn oorsprong in de jaren 60 en 70. De Palestijnse verzetsgroepen die na de Zesdaagse Oorlog van 1967 naar Jordanië uitweken, voerden aanvallen uit op Israël. Zij groepeerden zichzelf daar. Uiteindelijk liet de Jordaanse koning deze verzetsgroepen uit het land verdrijven. "Zo ver wil Abdullah het deze keer niet laten komen", denkt Kwarten.
Ook nu heersen er spanningen tussen burgers van Palestijnse afkomst en de Jordaniërs. Meer dan de helft van de 11 miljoen inwoners van Jordanië heeft een Palestijnse achtergrond en ook het overgrote deel van de rest van de bevolking is solidair met de Palestijnse zaak.
Als Jordanië een miljoen Palestijnen moet opvangen, is die groep ruim in de meerderheid. Hamas-kopstukken hebben er geen geheim van gemaakt dat ze graag voet aan de grond krijgen in Amman. Analisten zeggen tegen The New York Times dat Trump met zijn plan "de toekomst van Jordanië op het spel zet".
Abdullah zal Trump dus moeten aanspreken op het belang van het Jordaans-Amerikaanse bondgenootschap, zonder Trump te veel tegen de haren in te strijken. Een lastige opgave, "maar als leider van een zwak land in een regio vol grootmachten heeft koning Abdullah altijd al moeten koorddansen", aldus Kwarten.