NOS Nieuws - Algemeen

Een kerk in het Amsterdamse stadsdeel Zuidoost is vannacht beschadigd geraakt door een explosie. Deze maand werd er ook al brand gesticht bij de kerk, zegt de politie.

Nadat een brand een deel van de kerk in de as had gelegd, vond anderhalve week later nog een poging tot brandstichting plaats. Vorige week heeft de gemeente camera's rondom de MCTC-kerk aan het Bullewijkpad geplaatst. De Afrikaanse kerk organiseert naast kerkdiensten ook veel activiteiten voor buurtbewoners.

Verband

Vannacht rond 02.00 uur is een raam ingegooid en werd er vuurwerk naar binnen gegooid. De EOD heeft ter plekke onderzoek gedaan. De recherche onderzoekt of er een verband is met de brand en de poging tot brandstichting.

Over een eventueel motief is nog niets duidelijk. Dominee Moses Alagbe begrijpt niets van de vernielingen: "We hebben geen vijanden, wie doet nou zoiets?", zei hij al eerder tegen AT5.

Duitsland heeft aangekondigd drie Iraanse consulaten in het land te sluiten als reactie op de executie van de Iraanse Duitser Jamshid Sharmahd. Het gaat om de Iraanse consulaten in Frankfurt, Hamburg en München. De Iraanse ambassade in Berlijn blijft wel open.

Iran beschuldigde Sharmahd onder meer van het plannen van een aanslag op een moskee in de Iraanse stad Shiraz in 2008. Daarbij werden veertien mensen gedood en raakten meer dan 200 anderen gewond. Sharmahd verbleef jarenlang in het buitenland, maar werd in 2020 tijdens een zakenreis in Dubai ontvoerd en overgebracht naar Iran. Daar kreeg hij in 2023 de doodstraf opgelegd, in wat zowel Amnesty International als de Verenigde Staten kwalificeerden als een schijnproces.

Sharmahd kwam als 7-jarige met zijn vader naar Duitsland. Later runde hij daar een computerwinkel. Begin deze eeuw verhuisde hij naar de Verenigde Staten, waar hij onder meer actief was bij een Iraanse oppositiegroep. Die organisatie was volgens Iran verantwoordelijk voor de aanslag op de moskee.

Dieptepunt

Duitsland reageerde al eerder op de veroordeling door twee Iraanse diplomaten het land uit te zetten. Door de sluiting van de consulaten zullen 32 Iraanse ambtenaren Duitsland uit moeten, tenzij ze ook de Duitse nationaliteit hebben, meldt het Duitse persbureau DPA.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock zegt dat de diplomatieke betrekkingen tussen Duitsland en Iran op "meer dan een dieptepunt" zijn beland.

Toch wordt de ambassade niet gesloten. Volgens Baerbock zou Duitsland daardoor het regime in Iran juist een gunst verlenen. "We weten dat er ook een ander Iran is", zegt Baerbock, waarmee ze lijkt te doelen op het deel van de bevolking dat niet achter het Iraanse regime staat. Bij de presidentsverkiezingen dit jaar kwam slechts de helft van de stemgerechtigden opdagen.

Harde reactie

Volgens DPA is de reactie van de Duitse regering op de executie van Sharmahd harder dan gedacht. Duitsland nam een keer eerder dergelijke maatregelen. Dat was vanwege de Russische inval in Oekraïne, waarna Duitsland vier Russische consulaten sloot. Dat gebeurde echter pas 15 maanden na de inval, toen honderden Duitse ambtenaren Rusland waren uitgezet.

Iran voltrekt jaarlijks honderden executies. Uit een rapport van Amnesty International blijkt dat Iran in 2023 verantwoordelijk was voor 75 procent van alle executies wereldwijd.

Het dodental van het noodweer in het oosten van Spanje is opgelopen tot 158, melden de Spaanse autoriteiten. Dat is een forse toename ten opzichte van gisteren, toen 95 slachtoffers werden gemeld.

De regio Valencia en omliggende gebieden werden deze week getroffen door hevig noodweer, dat leidde tot overstromingen van ongekende omvang. Hele steden zijn afgesloten van de buitenwereld en tienduizenden mensen zitten nog altijd zonder stroom.

Intussen is de zoektocht naar vermisten nog altijd in volle gang. Minister Robles van Defensie heeft gezegd dat het uiteindelijke dodental nog fors kan oplopen.

Premier Sánchez bracht vandaag een bezoek aan de reddingsdiensten in Valencia. "Onze prioriteit is om de slachtoffers en de vermiste mensen te vinden, zodat we een einde kunnen maken aan het lijden van hun families", zei hij.

Vandaag is het in Spanje de eerste van drie dagen nationale rouw. Koning Felipe nam op een bijeenkomst in Madrid een minuut stilte in acht. Hij beloofde daarin steun aan iedereen die door het noodweer is getroffen.

De schade in de regio is gigantisch, blijkt uit onderstaande beelden:

De meeste doden zijn geteld in het stadje Paiporta, niet ver van de stad Valencia. Volgens de burgemeester zijn daar zeker 62 slachtoffers gevallen.

"We hebben hier nog nooit overstromingen gehad", zei ze tegen de tv-zender RTVE. Volgens haar kwamen ze als een grote verrassing. Vooral oudere mensen werden het slachtoffer.

Landelijke politici van de oppositie beschuldigen de centrale overheid in Madrid ervan dat die de inwoners te laat heeft gewaarschuwd voor het natuurgeweld. In een reactie zegt het ministerie van Binnenlandse Zaken dat de regionale autoriteiten verantwoordelijk zijn voor voorzorgsmaatregelen.

De Britse rechts-conservatieve televisiezender GB News heeft een boete gekregen van 100.000 pond (ongeveer 120.000 euro) omdat het de voormalige premier Rishi Sunak niet kritisch genoeg heeft geïnterviewd. Daarmee heeft de zender de neutraliteitsregels overtreden, oordeelt toezichthouder Ofcom.

GB News is volgens de mediawaakhond niet onpartijdig geweest en had een breder scala aan meningen naar voren moeten laten komen tijdens het vraaggesprek in het programma People's Forum: The Prime Minister.

Het programma werd uitgezonden op 12 februari, enkele maanden voor de verkiezingen in juli waarbij de conservatieve regering van Sunak werd weggestemd. Sinds de zomer is in Groot-Brittannië Labour aan de macht.

In het programma werd Sunak, toen dus nog premier, een uur lang ondervraagd door kiezers. Zijn uitspraken werden niet van onafhankelijke context voorzien, de presentator kwam niet tussenbeide en stelde geen vragen. "We hebben geconcludeerd dat de toenmalige premier een grotendeels onbetwist platform had om het beleid en de prestaties van zijn regering te promoten", aldus Ofcom.

Aanval op vrijheid van meningsuiting

Er kwamen bij Ofcom 547 klachten binnen over de uitzending. De toezichthouder schrijft dat het ervoor heeft gekozen een boete op te leggen omdat het de overtreding als ernstig beschouwt en omdat GB News in het verleden vaker de regels inzake onpartijdigheid heeft overtreden.

GB News-directeur Angelos Frangopoulos noemt de straf "een directe aanval op de vrijheid van meningsuiting en journalistiek in het Verenigd Koninkrijk". Hij heeft aangekondigd dat zijn omroep de straf door de rechter zal laten toetsen.

Meer dan 400 vrouwen zeggen slachtoffer te zijn van seksueel misbruik door Mohammed al-Fayed, de zakenman die vorig jaar overleed. Ze hebben zich gemeld bij het advocatenteam dat werkt aan een rechtszaak tegen het Londense warenhuis Harrods en voetbalclub Fulham, die eigendom waren van Al-Fayed.

"De omvang van het misbruik door Al-Fayed en hoe dat door de mensen om hem heen werd gefaciliteerd, neemt helaas nog steeds toe", zeggen de advocaten. Volgens hen was er sprake van misbruik op "industriële schaal", dat plaatsvond binnen de muren van Harrods, maar ook bijvoorbeeld bij Fulham.

Vrouwen van over de hele wereld hebben zich gemeld, zeggen de advocaten. Het zou onder meer gaan om een dochter van een bekende voetballer en een dochter van een voormalig Amerikaanse ambassadeur in Groot-Brittannië.

Documentaire

Vorige maand werd de BBC-documentaire Al Fayed: Predator at Harrods uitgezonden, waarin twintig vrouwen zeggen dat ze zijn misbruikt door Al-Fayed. Vijf zeggen in de documentaire dat de miljardair hen heeft verkracht. Acht spreken van seksueel misbruik en poging tot verkrachting.

De documentaire toont hoe het misbruik van de vrouwen door Al-Fayed gebeurde. Ook wordt verteld over de angstcultuur bij Harrods en wordt getoond hoe de omgeving van Al-Fayed het misbruik verdoezelde. Het warenhuis zei "totaal geschokt te zijn door de beschuldigingen".

Excuses

Het bedrijf, van 1985 tot 2010 eigendom van Al-Fayed, erkent dat het tekortgeschoten is in de zorg voor de slachtoffers en heeft excuses aangeboden. Ook is een regeling opgezet zodat vrouwen een schadevergoeding kunnen aanvragen.

Advocaten geloven niet dat Harrods niet op de hoogte was van de beschuldigingen. Ook hebben ze kritiek op de compensatieregeling. Volgens hen voelen sommige slachtoffers zich niet op hun gemak om rechtstreeks contact op te nemen met Harrods voor compensatie, omdat daar het misbruik plaatsvond.

Al-Fayed is in het verleden vaker beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Sinds de jaren 90 tot aan 2018 werden ook al meldingen gedaan door oud-medewerkers. De miljardair heeft de aantijgingen altijd ontkend. Hij overleed vorig jaar op 94-jarige leeftijd. Veel vrouwen zeggen dat ze daarom nu naar buiten durven te treden.

In Mozambique is onrust ontstaan na de landelijke verkiezingen van deze maand. Al twee weken wordt geprotesteerd door mensen die de uitslag betwisten. Daarbij heeft de politie volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zeker elf betogers doodgeschoten.

De verkiezingen waren op 9 oktober. Al snel zeiden oppositiepartijen dat er sprake was van fraude ten gunste van de regeringspartij Frelimo, die al aan de macht is sinds de onafhankelijkheid in 1975.

Zo zouden stemresultaten zijn vervalst en bepaalde stemkantoren strategisch zijn gesloten. Internationale waarnemers, onder meer uit de Europese Unie, bevestigden de onregelmatigheden.

Volgens de landelijke kiescommissie haalde Frelimo ruim 70 procent van de stemmen, tegen ongeveer 20 procent voor de grootste oppositiepartij. Dat betekent dat president Nyusi, die na tien jaar aftreedt, wordt opgevolgd door zijn partijgenoot Chapo. Maar oppositieleider Mondlane zegt dat hij een meerderheid van de stemmen heeft gekregen.

Tientallen gewonden

Betogingen van oppositie-aanhangers werden de afgelopen tijd hardhandig neergeslagen door de politie. Behalve de elf doden zijn er volgens Human Rights Watch ook meer dan vijftig gewonden.

De Mozambikaanse autoriteiten zeggen dat hun optreden gerechtvaardigd is omdat de demonstranten zich schuldig zouden maken aan excessief geweld. Zo is een aantal kantoren van Frelimo in brand gestoken.

Volgens de politie is de situatie inmiddels onder controle, maar oppositieleider Mondlane heeft zijn aanhangers opgeroepen te blijven protesteren.

Ondanks de belofte aan de Kamer dat de onderwijsinspectie alle basisscholen elke vier jaar zou bezoeken, is dat sinds 2014 niet meer gebeurd. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur.

In 2021 liet het ministerie deze toezegging los, maar beloofde wel dat een fors deel van de scholen nog steeds regelmatig zou worden bezocht. Ook dat blijkt niet te kloppen. Twee derde van de scholen is sindsdien niet meer bezocht. De Tweede Kamer is over dit alles niet geïnformeerd.

Staatssecretaris Mariëlle Paul van Onderwijs stuurde vandaag plotseling een brief naar de Kamer, na vragen van de NOS en Nieuwsuur. Daarin erkent ze dat de inspectie tussen 2014 en 2019 een derde van de scholen niet elke vier jaar heeft bezocht. Ook heeft de toezichthouder zijn registratie niet op orde, waardoor het ministerie zich gebaseerd heeft op onvolledige informatie en de Kamer jarenlang verkeerd is geïnformeerd. De staatssecretaris zegt dat te betreuren.

Risicoscholen

De belofte om alle scholen elke vier jaar te bezoeken, bestaat sinds 2007. Vanaf dat jaar werd het toezicht 'risicogericht' en concentreerde de inspectie zich vooral op 'risicoscholen'. De Kamer was bang dat vermeend 'goede' scholen uit het zicht zouden verdwijnen en dwong daarom af dat alle scholen toch elke vier jaar bezocht zouden worden. Verschillende bewindspersonen herhaalden deze toezegging tussen 2007 en 2020 meerdere keren.

Sinds 2014 voldoet de inspectie dus niet aan die belofte en het is de vraag of dat ooit wel het geval is geweest. De inspectie wil geen cijfers aanleveren die verder teruggaan dan 2014.

Staatssecretaris Paul schrijft dat de vierjaarscyclus voor basisscholen, waarbij die dus minimaal één keer per vier jaar werden gecontroleerd, "geen praktijk" is geweest. Ze sluit niet uit dat voor een langere periode "dan vanaf 2014 niet aan de vierjaarscyclus is voldaan", niet alleen niet voor basisscholen, maar ook niet voor middelbare scholen.

De onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur vroeg deze zomer bij de inspectie de data van alle schoolbezoeken op, omdat uit jaarverslagen niet was op te maken hoe vaak scholen worden bezocht. De inspectie zelf kon ook geen antwoord geven op die vraag.

Na veelvuldig contact, waarin het ministerie aanvankelijk liet weten dat er geen toezeggingen aan de Kamer waren geschonden, concludeerde het ministerie vandaag dat dat toch het geval is. Daarom besloot het ministerie de publicatie van de NOS en Nieuwsuur niet af te wachten en de Kamer per brief in te lichten.

Niet per se minder

Het ministerie zegt dat ze de vierjarige norm in 2021 heeft losgelaten en dat dit ook aan de Kamer is gemeld. Wel schreef het ministerie de Kamer, die bezorgd was over het loslaten, dat het aantal bezoeken "niet per se minder" zou worden en dat het deel van de scholen dat binnen een periode van vier jaar bezocht zou worden nog "steeds fors" zou zijn.

In 2022 zei toenmalig minister Wiersma dat een "periodieke toets van belang is". "Als een school het heel goed doet, zou om de vier of vijf jaar voldoende kunnen zijn", aldus Wiersma. De staatssecretaris gaat in haar brief niet in op deze toezeggingen, maar stelt dat aan de Kamer duidelijk is gemeld dat de vierjaarsverplichting is losgelaten.

Kamerleden van NSC, BBB en GroenLinks-PvdA zeggen van niet. Ze gaan er nog steeds vanuit dat alle scholen met enige regelmaat door de inspectie worden bezocht. Dat blijkt dus niet zo te zijn. De inspectie zegt dat ze "haar mensen en middelen" zo goed mogelijk wil inzetten en "geen onnodige druk" wil leggen "op een al overbelaste onderwijssector die gebaat is bij rust. Daarom komen we niet op alle scholen." Wel worden alle overkoepelende schoolbesturen eens in de vier jaar bezocht.

Het blijkt dat sinds 2021 nog maar een klein deel van de scholen een inspectie heeft gehad. In de meeste gevallen kreeg de school geen publiek inspectieoordeel (met een voldoende of onvoldoende), maar ging het om een kort bezoek in het kader van een landelijk 'thema-onderzoek' of een onderzoek naar schoolbesturen.

De inspectie vindt de controle elke vier jaar op alle scholen ook niet nodig, omdat er meer onderzoeken zijn waarbij de scholen worden beoordeeld. "Met deze weloverwogen mix van toezichtinstrumenten bieden we diepgaand en effectief toezicht", zegt de inspectie.

20 procent onvoldoende

Dit jaar erkende de inspectie wel dat ze "geen representatieve uitspraken" meer kon doen over de onderwijskwaliteit op basisscholen in Nederland. Om dat probleem op te lossen is de inspectie eind vorig jaar een steekproef gestart, waarbij tot dusver een paar honderd willekeurige basisscholen zijn geïnspecteerd.

Op basis van de steekproef concludeerde de inspectie dat zo'n 20 procent van de basisscholen in Nederland de onderwijskwaliteit niet op orde heeft en eigenlijk een onvoldoende zou moeten krijgen. In werkelijkheid krijgt maar zo'n 2 procent van alle basisscholen jaarlijks een onvoldoende beoordeling. Hoewel de steekproef nog niet compleet is, verwacht de inspectie dat dit beeld niet meer zal veranderen.

Dat betekent dat er in Nederland meer dan duizend basisscholen zijn waarvan de inspectie eigenlijk vindt dat de school niet aan de inspectienormen voldoet. Maar ouders weten dat niet, omdat de inspectie deze scholen niet heeft beoordeeld. Deze scholen krijgen ook geen herstelopdrachten van de inspectie.

Basisvaardigheden

Daarbij komt dat het percentage van 20 procent eigenlijk nog hoger ligt, want de inspectie had beloofd om de basisscholen vanaf dit jaar ook te beoordelen op het lesaanbod in taal, rekenen en burgerschap. Maar de beoordeling daarvan is op het laatste moment niet meegewogen; de onvoldoendes voor dit onderdeel zijn geheim gehouden.

Een verzoek van de NOS en Nieuwsuur op grond van de Wet Open Overheid wees de inspectie af, omdat openbaarmaking het toezicht zou belemmeren.

De tarieven die luchtvaartmaatschappijen moeten betalen aan Schiphol gaan de komende drie jaar flink omhoog met 37 procent in totaal, heeft de luchthaven bekendgemaakt. Dat betekent dat ook tickets duurder zullen worden.

De luchthaven laat weten dat luchtvaartmaatschappijen in 2027 gemiddeld 15 euro meer moeten betalen aan Schiphol voor een vertrekkende passagier.

De stijging komt vooral door de hoge inflatie van de afgelopen jaren en de gestegen rente, zegt Schiphol. De luchthaven draagt zelf ook 100 miljoen euro bij als vrijwillige bijdrage, om de tarieven zo laag mogelijk te houden. Hiermee liggen de tarieven voor de komende drie jaar vast.

"Deze forse stijging is noodzakelijk om te investeren in de gewenste kwaliteit en de duurzaamheid op Schiphol," zegt financieel directeur Robert Carsouw. Schiphol wil maatschappijen bevorderen om stillere vliegtuigen te gebruiken. Voor die toestellen worden de tarieven daarom lager, voor lawaaiige toestellen gaat het tarief omhoog. Ook nachtvluchten worden extra belast.

Investeringen

Bij het vaststellen van de haventarieven is Schiphol gebonden aan regels. Zo moeten die gebaseerd zijn op de kosten en mag er bijvoorbeeld geen winst op worden gemaakt. Onder meer het personeel, onderhoud, de beveiliging en de schoonmaak op Schiphol worden via de havengelden door de luchtvaartmaatschappijen betaald.

Deze zomer kondigde de nieuwe topman Pieter van Oord een investeringsplan van zes miljard euro aan, want er is sprake van achterstallig onderhoud op de luchthaven. Schiphol investeert onder meer in tilhulpen om de arbeidsomstandigheden in de bagagekelder te verbeteren. Ook een deel van dat investeringsplan wordt via de havengelden doorberekend aan de luchtvaartmaatschappijen.

Luchtvaartmaatschappijen reageren teleurgesteld op de plannen. "Hiermee wordt Schiphol een van de duurste luchthavens in Europa", zegt Barin, de branchevereniging van luchtvaartmaatschappijen.

"We vinden het goed dat Schiphol gaat investeren in kwaliteit, maar de gevolgen voor de havengelden zijn veel te ver doorgeschoten", zegt voorzitter Marnix Fruitema van Barin. "En we houden ons hart vast of het gebudgetteerde bedrag ook het uiteindelijke bedrag wordt. Projecten op Schiphol zijn eerder uit de hand gelopen." Hij verwijst daarbij naar de bouw van de A-pier.

Duurdere tickets zijn daardoor onvermijdelijk, zegt CEO Marjan Rintel van KLM. Schiphol verzwakt hiermee zijn eigen positie als internationaal knooppunt, vindt ze. "Met alle risico's van dien voor de hubfunctie, de verbondenheid van Nederland en onze economie." Wel vindt KLM het goed dat de luchthaven verbeteringen gaat doorvoeren, die "voor de reiziger broodnodig zijn".

Doorberekend

Ook drie jaar geleden stegen de tarieven flink, in totaal met zo'n 40 procent. Dat kwam onder meer door de coronacrisis. Gemiste omzet, doordat er veel minder vluchten en reizigers op de luchthaven waren, mocht Schiphol doorberekenen aan de luchtvaartmaatschappijen. Die stapten naar de rechter. Uiteindelijk oordeelde de rechter dat Schiphol volgens de regels handelde.

Ook in deze nieuwe haventarieven is een deel van die coronaverliezen doorgerekend. Onterecht, vindt Fruitema: "Ik vind dat we serieus moeten kijken naar de luchtvaartwet waarin staat dat dit mag. Dit is niet meer anno 2024."

"De ticketprijzen zullen ook omhoog gaan en daar maken we ons zorgen over", zegt Fruitema. Hoeveel duurder die worden, is afhankelijk van meerdere factoren, bijvoorbeeld de investeringen in zuinigere en minder lawaaierige toestellen. "Maar ik maak me wel ernstige zorgen over de concurrentiepositie van Schiphol. De klant bepaalt. Als die niet wil betalen, gaat die naar Düsseldorf of Brussel. En ook luchtvaartmaatschappijen kunnen ervoor kiezen om uit te wijken."

Barin kan tegen de hogere havengelden in beroep gaan bij de Autoriteit Consument en Markt en zegt daar sterk rekening mee te houden.

Ze werden al ingezet bij het opsporen van landmijnen, tuberculose en slachtoffers van natuurrampen, en hamsterratten kunnen nu ook worden ingeschakeld voor een andere klus: het speuren naar ivoor, hoorn en tropisch hout. Uit nieuw onderzoek blijkt dat de knaagdieren ook daar goed in zijn.

De gambiahamsterrat is verwant aan ratten en muizen, heeft hamster-achtige dikke wangen en valt vooral op door zijn flinke formaat. Sommige media hebben het over 'ratten zo groot als katten'. Dian van de Laak, die in Tanzania met de diertjes heeft gewerkt, houdt het op zo'n 30 centimeter, plus de staart. "In ieder geval groter dan een chihuahua."

Tegelijkertijd zijn de dieren klein genoeg om in nauwe ruimtes te manoeuvreren, weet Van de Laak. "Ze kunnen acht jaar oud worden, zijn relatief goedkoop in onderhoud en ze zijn superintelligent", vertelt ze in het NOS radio 1 Journaal. Ze kunnen alleen niet zo goed zien, maar ruiken doen ze des te beter.

Heldenstatus

Sommige van de ratten hebben een heuse heldenstatus verworven, zoals Magawa, die tientallen mijnen en explosieven opspoorde in Cambodja en er een onderscheiding voor kreeg. De ratten zijn bij uitstek geschikt voor die gevaarlijke taak: ze zijn te licht om de explosieven te laten afgaan.

De hamsterratten worden als ze jong zijn een half jaar lang getraind, voordat ze aan het werk gaan. Dat gebeurt bij een centrum in Morogoro in Tanzania. Daar begon zo'n 25 jaar geleden de organisatie APOPO mee, die in België werd opgezet.

In deze video is te zien hoe de ratten worden getraind om verborgen smokkelwaar te herkennen in een metalen vat. Zo gauw het dier de illegale stoffen heeft ontdekt, trekt hij aan een belletje:

Van de Laak was jarenlang betrokken bij de training, die werkt met behulp van beloningen. "De ratten krijgen een klikgeluid te horen en dan krijgen ze eten. Doordat ze erg intelligent zijn, hebben ze dat al vrij snel door en dan kan je ze trainen om naar bepaalde plekken toe te gaan, hun neus bijvoorbeeld ergens in te steken."

Op die manier kunnen de dieren worden geconditioneerd om op een bepaalde geur te reageren. Dat kunnen ze aangeven door er met hun neus boven te blijven hangen of door met hun voorpootjes aan een belletje te trekken. Ze kunnen ook een vestje aankrijgen waarop een camera zit.

Uit het nieuwe onderzoek, waar Van de Laak ook betrokken bij was, blijkt dat de ratten dus ook succesvol smokkelwaar van wilde dieren kunnen ontdekken op plekken als luchthavens en in zeehavens.

Smokkelaars van ivoor, hoorns van neushoorns en andere illegale producten van stropers verstoppen hun waar op creatieve manieren. "We hebben de ratten getraind om bijvoorbeeld schubben van een schubdier te herkennen die in koffie of wasmiddel waren verborgen", zegt Van de Laak.

Aan het einde van de training waren acht van de elf geselecteerde ratten in staat om tussen 146 proefmonsters vier veel gesmokkelde stoffen te herkennen.

Goedkoper en sneller

Volgens APOPO is het gebruik van de hamsterratten als geurdetector goedkoper en sneller dan de screeningsmethoden die nu in gebruik zijn en hebben ze bepaalde voordelen ten opzichte van speurhonden. De ratten kunnen bijvoorbeeld makkelijk nauwe ruimtes in scheepscontainers inspecteren of omhoog worden getild om de ventilatiesystemen van afgesloten containers te controleren.

Hoewel het onderzoek zich nog in een vroeg stadium bevindt, heeft de organisatie goede hoop dat het zal worden opgeschaald. Het team is nu begonnen met een operationele test in de haven en op de luchthaven van Dar es Salaam.

Ook elders wordt er steeds meer met speurratten gewerkt, bijvoorbeeld jaren geleden al door de Nederlandse politie. Volgens Van de Laak is er weinig wat de knaagdieren niet aankunnen. "De mogelijkheden zijn oneindig. Met alles waar een geur aan zit, kan een nieuw onderzoek worden gestart. Als er tenminste voldoende geld voor is, want een organisatie als APOPO is volledig afhankelijk van donoren."

Een smartwatch voor een tientje, je Halloweenversiering voor een prikkie of een haardroger waar je hond in past: Temu heeft het allemaal. Maar of klanten waar voor hun geld krijgen en veilig kunnen shoppen, betwijfelen consumentenorganisaties al jaren. De Europese Commissie gaat het Chinese winkelplatform nu onderzoeken.

Er wordt onder meer gekeken of de producten die aangeboden worden veilig zijn, of malafide verkopers worden geweerd en of de site en app zelf zich aan de Europese regels houden. Daarbij wordt ook gekeken of klanten geen rad voor de ogen wordt gedraaid.

"Zo zorgen we ervoor dat iedereen dezelfde kansen krijgt en zich aan dezelfde regels houdt", zegt Eurocommissaris Vestager van Mededinging. "We willen er vooral voor zorgen dat de goederen op hun platform voldoen aan de normen en consumenten geen schade berokkenen."

'Dark patterns'

De EU vroeg Temu deze zomer al om meer uitleg nadat eerder zeventien Europese consumentenorganisaties een klacht hadden ingediend tegen het Chinese verkoopplatform. Er bleek veel mis met bestellingen via Temu: van scherpe belletjes aan babyratelaars tot make-up waarvan de ingrediëntenlijst niet klopte.

Het Europese onderzoek richt zich niet alleen op die tekortkomingen, maar kijkt ook of Temu zelf klanten niet op illegale wijze verleidt meer te kopen. Het zou daarvoor manipulatieve dark patterns inzetten, die gebruikers ertoe aansporen hun geld uit te geven: niet bestaande kortingen, dreigen met een snel slinkende voorraad en een verslavende gebruikerservaring met spelletjes zoals een draaiend rad met korting.

Daarnaast wordt gekeken of de privacy van de klanten gewaarborgd is. Volgens de EU-regels moet een klant ook kunnen shoppen zonder dat er een uitgebreid profiel wordt opgesteld waarmee verdere aanbiedingen worden gepresenteerd. De internationale consumentenbonden waarschuwden ook dat een profiel wissen te moeilijk is.

VLOP

De Europese Unie kan ingrijpen omdat Temu onder de nieuwe Digital Services Act geldt als een VLOP, een very large online platform. Bij dat soort internetreuzen als Google, Amazon, Wikipedia en Facebook heeft de EU extra bevoegdheden om consumentenbelangen te beschermen. Temu zit met 92 miljoen maandelijkse bezoekers makkelijk boven de ondergrens van 45 miljoen gebruikers om VLOP te worden.

De commissie kan nog geen indicatie geven hoelang het onderzoek gaat duren. Dat hangt onder meer af van de complexiteit van het probleem en de medewerking van Temu. Wel geeft de Europese Commissie aan dat dit "diepgravende onderzoek de hoogste prioriteit krijgt". Als de EU het bedrijf schuldig bevindt, kan het een boete van 6 procent van de jaaromzet krijgen.

In een reactie zegt het bedrijf zijn verplichtingen serieus te nemen en te willen meewerken aan betere bescherming van consumenten. "Het is ons gezamenlijke doel een betrouwbare marktplaats te zijn voor onze gebruikers."

Nieuw onderzoek naar de in 1995 verdwenen Jaïr Soares heeft geen doorbraak opgeleverd. De zaak werd in 2022 opnieuw onder de aandacht gebracht. Nieuwe tips zijn daarna onderzocht, maar hebben niets opgeleverd, meldt het Openbaar Ministerie.

Jaïr Soares verdween op 4 augustus 1995 op 7-jarige leeftijd van het strand in Monster, Zuid-Holland. Hij speelde tikkertje buiten bij een strandtent, terwijl zijn vader naar binnen was gegaan om patat te bestellen. Een grote zoektocht leidde tot niets. Er is nooit meer iets van het jongetje vernomen.

De Peter R. de Vries Foundation pakte de cold case in 2022 op en loofde een beloning van een kwart miljoen euro uit voor de gouden tip die zou leiden naar Soares. Het coldcaseteam van de politie Den Haag kreeg daarna ruim 125 tips binnen via de stichting. Ook ontving de politie zelf nog tientallen tips, meldt Omroep West.

Onverteerbaar

Alle aangedragen informatie is nu onderzocht, maar dat heeft niet geleid tot een doorbraak. "Dat is natuurlijk onverteerbaar. Voor de familie is het een zware last dat ze na bijna dertig jaar nog niet weet wat er die dag op het strand van Monster is gebeurd", zegt de coördinator van het coldcaseteam. "Dat grijpt ons ook aan, het is niet voor niets dat er door de jaren heen steeds opnieuw naar de zaak is gekeken."

Dat het onderzoek nu is afgerond, betekent niet dat er niets meer mee wordt gedaan, zegt de coördinator. "We laten de zaak voor nu rusten, maar dat betekent niet dat we het loslaten. De zaak blijft een cold case: als er nieuwe, concrete informatie beschikbaar komt die we kunnen onderzoeken, gaan we daarmee met net zo veel energie weer aan de slag."

De NOS heeft een nieuwe correspondent aangesteld voor Zuid-Azië. Het is Devi Boerema, die al enkele jaren als buitenlandredacteur voor de NOS werkt.

Boerema's standplaats wordt New Delhi in India. Ze is de opvolger van Aletta André, die de afgelopen zeven jaar voor de NOS verslag deed over Zuid-Azië.

De 39-jarige Boerema was al eerder als journalist werkzaam in de regio. Voor Radio Nederland Wereldomroep maakte ze reportages vanuit het gebied en later werkte ze enige jaren vanuit Mumbai als freelance correspondent voor meerdere media.

In 2020 ging Boerema in Hilversum voor de NOS werken, met Zuid-Azië als specialiteit. Afgelopen juni deed ze vanuit India verslag van de parlementsverkiezingen.

Kwart van de wereldbevolking

Boerema begint op 1 januari aan haar nieuwe functie. Ze zal zich onder meer gaan richten op de groeiende economische en geopolitieke invloed van landen als Pakistan, India en Bangladesh.

"Ongeveer een kwart van de wereldbevolking woont in Zuid-Azië", zegt ze. "Thema's als klimaatverandering, jeugdwerkloosheid en migratie gaan dan al snel over heel veel mensen. Dat levert spanning op, met consequenties voor de rest van de wereld. Ik ben er trots op dat ik daarvan namens de NOS verslag mag gaan doen."

Ruim twee jaar na de aankondiging is in de Efteling de nieuwe attractie Danse Macabre geopend. Kort nadat het attractiepark in Kaatsheuvel de deuren had geopend, stond er al een wachtrij van zeker vier uur.

De eerste fans stonden al rond 06.00 uur voor de poort van de Efteling te wachten, schrijft Omroep Brabant. Rond 07.30 uur stonden er honderden mensen. Normaal gesproken gaat het park om 10.00 uur open, maar vanwege de drukte mochten bezoekers al een uur eerder naar binnen.

Bezoekers renden meteen naar de nieuwe attractie. "We hadden vandaag wel drukte verwacht, maar dit overtreft onze verwachtingen", laat de Efteling weten. Al snel was de rij voor de Danse Macabre bijna een kilometer lang, terwijl andere attracties nagenoeg leeg bleven.

Danse Macabre, die 35 miljoen euro kostte, is gemaakt als vervanger van het Spookslot. "Die attractie was verouderd", vertelt pretparkexpert Klaus Hoven, verbonden aan de Breda University of Applied Sciences. "Waar andere parken dan kiezen om een ritsysteem te updaten of elementen te vernieuwen, heeft de Efteling een compleet nieuw themagebied gebouwd."

"Het is bijzonder dat daarbij wel het griezelthema behouden is gebleven", zegt Hoven. Pieter Cornelis, vrijetijdswetenschapper en voormalig onderzoeker bij de Efteling, beaamt dat: "Het gebeurt niet vaak dat een attractie wordt vervangen door een attractie in dezelfde stijl, zeker niet in de geschiedenis van de Efteling."

Het Spookslot werd in 1978 geopend en was de eerste grote attractie buiten het Sprookjesbos. De attractie, ontworpen door Ton van de Ven, toonde de ruïne van een oud-Keltisch kasteel waar spoken tot leven kwamen op de bekende muziek Danse macabre, van componist Camille Saint-Saëns.

In 2022 werd bekend dat het Spookslot plaats moest maken voor een nieuwe, moderne attractie. Het was toen al een tijd de minst gewaardeerde attractie van de Efteling. Toch waren fans teleurgesteld: "Met de sloop van het Spookslot berooft de Efteling zich van haar ziel", zei werkgroep Nostalgische Efteling. In korte tijd verzamelden ze bijna 10.000 handtekeningen tegen de sloop, maar de attractie ging alsnog tegen de vlakte.

Cornelis en Hoven denken dat fans toch blij zijn als ze de nieuwe attractie zien. "Je ziet het DNA van het Spookslot terug in Danse Macabre. Ze zijn op een eigentijdse manier verder gegaan met oude ontwerpen van Ton van de Ven", legt Cornelis uit. "Er zijn enkele elementen overgenomen en er is een nieuw verhaal bedacht rondom de muziek", zegt Hoven, "maar het is wel een totaal andere beleving geworden".

Volgens Hoven is Danse Macabre een soort attractie die we niet eerder in Nederland hebben gehad, maar hij verwacht dat het "net zo'n icoon" zal worden als het Spookslot.

Zo ziet de nieuwe attractie eruit:

Van het Badhuisplein in Zandvoort naar de Grote Markt in Haarlem is het een half uur fietsen, een kleine 10 kilometer. De twee Noord-Hollandse gemeenten werken sinds 2018 samen in één ambtelijke organisatie. "Samen voor fijn wonen, samenleven, inspirerend ondernemen en bezoeken, nu en in de toekomst", heet het op de website van de gemeente Haarlem. "Waar iedereen zich welkom voelt en waar je kunt zijn wie je bent."

Toch gaan de twee gemeenten compleet anders om met de spreidingswet, die de opvang van asielzoekers beter over het land moet verdelen. De wet is sinds februari van kracht en uiterlijk vandaag moeten de gemeentelijke plannen, via de provincies, worden ingediend bij PVV-minister Faber van Asiel en Migratie. Want hoewel het kabinet zo snel mogelijk van de wet af wil, is die vooralsnog van kracht.

Onzekerheid

Volgens de verdeelsleutel in de wet moet Zandvoort 94 asielzoekers opvangen, Haarlem 963. Die plekken moeten op 1 juli volgend jaar gereed zijn. Waar Haarlem druk doende is om locaties te vinden voor de opvang van asielzoekers, doet Zandvoort voorlopig even helemaal niks: de zoektocht naar locaties voor een asielzoekerscentrum ligt volledig stil.

Reden: de onzekerheid over de toekomst van de spreidingswet. "Wij weten simpelweg niet of de wet wel van kracht blijft", zegt Martijn Hendriks, wethouder namens de partij Jong Zandvoort. Wel benadrukt hij dat de zaak verandert als Zandvoort te horen krijgt dat de spreidingswet in de huidige vorm doorgaat. "Dan gaan we ervoor zorgen dat we op 1 juli volgend jaar een locatie hebben."

De wethouder tekent wel aan dat de ruimte in Zandvoort beperkt is. "We hebben nu eenmaal te maken met het feit dat we omringd worden door duingebied en dat we de kust als natuurlijke grens hebben." Een eerdere zoektocht liep op niets uit. Zo bleek de grond van een potentiële locatie voor een azc vervuild.

Weigergemeenten

Zandvoort trok zich ook terug uit het regio-overleg Kennemerland, waarin diverse gemeenten samen plannen probeerden te maken voor de duurzame opvang van ruim 3000 asielzoekers. Dan gaat het om azc's die minimaal vijf jaar openblijven. De opstelling van Zandvoort leidt tot wrevel in de regio: volgens andere gemeenten legt Zandvoort het probleem op hun bordje.

Zandvoort is niet de enige gemeente die geen plannen voor asielopvang heeft ingediend. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zijn er verspreid over het land nog zo'n tien 'weigergemeenten'.

Twenterand is er ook een. De zoektocht naar een mogelijke opvangplek is voorlopig van de baan, meldde die gemeente vorige maand. "De landelijke ontwikkelingen rondom het intrekken van de spreidingswet hebben invloed op dit besluit", zegt verantwoordelijk wethouder Roel Koster. Hij wil voorlopig geen "onomkeerbare stappen" zetten. In Rijswijk spelen dezelfde twijfels.

Bij alle 'weigergemeenten' speelt de onduidelijkheid over de toekomst van de spreidingswet een belangrijke rol. Jetta Klijnsma, commissaris van de Koning in Drenthe en vertegenwoordiger van alle provincies op het asieldossier, toonde zich onlangs al zeer kritisch over het kabinetsvoornemen om de spreidingswet in te trekken.

Zij verwacht dat de druk op het nu al overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel nog groter wordt als de wet wordt ingetrokken. "In eerste instantie Ter Apel en wij eromheen zitten dan met de gebakken peren. Het probleem is dat er geen alternatief is voor de spreidingswet. Mijn oproep aan het kabinet is daarom om heel goed na te denken voordat ze dit doorzet", zei Klijnsma vorige week tegen RTV Drenthe.

Tot nader order is de spreidingswet dus nog van kracht. Morgen wordt duidelijk of alle gemeenten en provincies samen de 96.000 plekken kunnen bieden die zij volgens de wet moeten leveren. Het is al duidelijk dat twee van de provincies met de grootste opgaven, Zuid-Holland (19.776 plekken) en Noord-Holland (16.290), tekortschieten. Gisteren werd ook bekend dat Limburg het niet gaat halen: daar zijn nog ruim 800 plekken nodig.

Overijssel lijkt eveneens niet het gevraagde aantal opvangplekken te gaan halen. Andere provincies, zoals Friesland, Groningen, Drenthe en Flevoland, laten weten dat zij waarschijnlijk wel (ruim) aan de opgave gaan voldoen. De overige provincies wilden er voorafgaand aan de deadline niets over zeggen.

Overigens is het van diverse plannen die wel zijn ingediend nog maar de vraag of die daadwerkelijk gaan leiden tot opvanglocaties. "Het kan zijn dat gemeenten er niet uit komen met het COA, dat er geen ruimte is of dat gemeenten niet kunnen of willen", zei de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning, Wouter Kolff, deze maand tegen Omroep West.

Wie van Amsterdam naar Londen wil, kan vanaf 10 februari weer rechtstreeks met de trein. Door werkzaamheden op Amsterdam Centraal is die directe verbinding tijdelijk niet in gebruik, maar in februari is het werk klaar.

Door de werkzaamheden moet de Eurostar-trein sinds 15 juni een tussenstop maken in Brussel. Daar moeten passagiers dan uitstappen voor de paspoortcontrole. De trein in de andere richting, van Londen naar Amsterdam, bleef wel direct rijden.

Eerst was er nog sprake van dat de Eurostar maandenlang helemaal niet meer zou vertrekken vanuit Amsterdam vanwege de werkzaamheden. Daar kwam veel kritiek op van onder meer reizigersorganisatie Rover. Uiteindelijk kwam Eurostar reizigers tegemoet door de drie dagelijkse treinen alsnog te laten rijden, zij het met een tussenstop in België.

Nieuwe terminal

De werkzaamheden zijn onderdeel van de grote verbouwing van het Centraal Station van Amsterdam. Voor de trein naar Londen komt een grotere terminal. Er komt een koffiecorner in en verschillende winkels, met een lounge waar passagiers voor vertrek kunnen zitten.

Eerder deze maand werd bekend dat de verbouwing van de terminal grotendeels op tijd is afgerond, waardoor de trein volgend jaar weer direct naar Londen kan rijden.

De politie van Berlijn is op zoek naar een man die gisteren een tas vol explosieven achterliet op station Neukölln. Toen agenten hem wilden controleren vluchtte hij het spoor over en liet hij zijn tas staan. Daarin werd explosief materiaal ontdekt.

Hoewel de politie ervan uitgaat dat het incident niets met terrorisme te maken heeft, is er nog veel onduidelijk over het voorval. Zo heeft de politie niet bekendgemaakt waarom de man in eerste instantie werd aangesproken op het perron.

Ook is nog niet duidelijk om wat voor explosieven het ging. Bronnen melden aan het tijdschrift Der Spiegel dat het ging om een halve kilo hoogexplosief triacetontriperoxide (TATP), dat gebruikt wordt door terroristen en om pinautomaten mee op te blazen.

Signalement niet vrijgegeven

De politie onderzoekt momenteel videobeelden van het station. Een signalement van de verdachte is nog niet vrijgegeven.

De explosieven zijn gisteravond in een nabijgelegen park onschadelijk gemaakt. De brandweer groef daarvoor een kuil waarin het materiaal rond 20.00 uur tot ontploffing werd gebracht.

Ondanks een lagere olieprijs heeft Shell opnieuw miljarden verdiend aan olie en gas. In het afgelopen kwartaal kwam de winst uit op 6 miljard dollar, zo'n 200 miljoen dollar minder dan een jaar eerder.

Opnieuw gaat een groot deel van die winst naar de aandeelhouders van het bedrijf. Shell koopt voor 3,5 miljard dollar eigen aandelen in en daar profiteren beleggers van.

Het is het twaalfde kwartaal op rij waarin Shell zegt 3 miljard of meer terug te geven aan aandeelhouders. Afgelopen jaar werd er al 23 miljard dollar uitgekeerd aan aandeelhouders.

Duurzaam

Shell, een van de grootste bedrijven van Europa qua omzet, verdient verreweg het meest met het oppompen van olie en gas. Met de duurzame activiteiten, zoals windenergie, zonne-energie en waterstofproductie, werd geen winst gemaakt. Er was een verlies van 162 miljoen euro.

Eerder maakte Shell bekend de CO2-uitstoot verder te willen reduceren. Zo wordt het aantal elektrische laadpalen wereldwijd uitgebreid van 54.000 naar 200.000 in 2030.

Een maand na het begin van de grondoorlog in Libanon gaan de gevechten tussen Israël en Hezbollah onverminderd door. Vandaag arriveren Amerikaanse bemiddelaars in Israël om te praten over een staakt-het-vuren. Het is voor het eerst dat er serieuze gesprekken zijn over een einde aan de oorlog in Libanon, maar deskundigen temperen de verwachtingen.

Naim Qassem, die deze week de leiding over de militante beweging Hezbollah overnam, zei gisteren in zijn eerste toespraak dat hij de oorlogsplannen van zijn voorganger wil voortzetten. "We zullen niet smeken om een wapenstilstand. Als Israël de agressie stopt, zullen we akkoord gaan, maar alleen onder voorwaarden die voor ons acceptabel zijn."

Volgens Israëlische media is de regering van premier Netanyahu deze week ook bij elkaar gekomen om mogelijkheden voor een staakt-het-vuren te bespreken. "Er zijn gesprekken, maar het zal tijd kosten", zei minister Eli Cohen gisteren op de Israëlische radio.

Israël rukt op

Intussen woedt de oorlog in Libanon in alle hevigheid. Enkele uren nadat Israël gisteren een evacuatiebevel had uitgegeven voor de stad Baalbek in het noordoosten van Libanon, vielen de eerste bommen op de stad. Daarbij zijn onder andere brandstofdepots geraakt. Het Libanese ministerie van Volksgezondheid meldde negentien doden, onder wie elf vrouwen. Tienduizenden Libanezen uit Baalbek en omgeving zijn op de vlucht geslagen.

Het Israëlische leger rukt op in het zuiden van Libanon, richting de stad Khiam. Rondom de stad vinden vuurgevechten plaats tussen Hezbollah en Israël, melden Libanese media.

In het noorden van Israël klonk het luchtalarm gisteren bijna een uur onafgebroken vanwege drone-aanvallen van Hezbollah. Een man van 70 raakte gewond bij een raketaanval. Hezbollah vuurt dagelijks meer dan honderd raketten en drones af op Israël. Deze komen vooral in het noorden terecht of worden daar uit de lucht geschoten. Ook sjiitische groepen in Irak vuren dagelijks drones af op Israël.

Staakt-het-vuren

De Israëlische nieuwszender Kan 11 heeft gisteravond een Amerikaans voorstel voor een wapenstilstand van twee maanden gepubliceerd. Israël zou binnen een week de troepen moeten terugtrekken uit Libanon, de VS zou daarop toezien.

Het voorstel reflecteert afspraken die zijn vastgelegd - maar niet uitgevoerd - in VN-resolutie 1701. Die resolutie maakte een einde aan de laatste Israëlische invasie in Libanon in 2006 en is erop gericht de vrede in het gebied te bewaren.

Israël zou nu ook eisen dat het opnieuw mag ingrijpen zodra het zich bedreigd voelt door Hezbollah. Voormalig commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif zegt dat je dan in een discussie belandt over de betekenis van dreiging: "Wat is zelfbescherming en wat niet? Israël zou hiermee in feite een vrijbrief hebben om opnieuw Libanon binnen te vallen. Ik verwacht niet dat de VN-Veiligheidsraad dit toelaat."

Hoewel zowel Hezbollah als Israël een staakt-het-vuren niet direct lijkt af te wijzen, verwacht De Kruif niet dat er snel een akkoord komt. "Het is moeilijk vast te stellen wanneer Netanyahu vindt dat het klaar is in Libanon. Hij weet dat hij Hezbollah niet helemaal kan uitschakelen. Israël is er dus vooral op gebrand Hezbollah dusdanig te verzwakken in de grensregio dat ze zich daar niet kunnen herbewapenen. Maar wanneer dat punt is bereikt, is onduidelijk."

De Kruif denkt dat er geen grote beslissingen zullen worden genomen tot aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen, volgende week. "Tot die tijd zijn het vooral veel woorden, veel verwachtingen, weinig daden."

ING heeft in het derde kwartaal van dit jaar een recordomzet van 5,9 miljard euro geboekt. Dat heeft de bank vooral te danken aan een toename van het aantal particuliere en zakelijke klanten. De grootste bank van Nederland verdient een miljard aan de dienstverlening aan retailers en beleggers.

Daarnaast ziet de bank een stijgende vraag naar hypotheken. Wel daalt de winst enigszins en blijft er onderaan de streep 1,9 miljard euro over. Dat komt volgens de bank vooral door een stijging van de loonkosten en investeringen in technische dienstverlening voor de klant.

Nederlandse inflatie

Door de zakkende rente verwacht Steven van Rijswijk, de topman van ING, komende tijd meer te kunnen verdienen aan leningen. Tegelijkertijd wijst hij op eventuele effecten van de stroef draaiende Europese economie. "De groei in Europa is beperkt", zegt Van Rijswijk. "Het vertrouwen van de consument, maar ook van de industrie, is niet groot."

Ook zijn er zorgen over de inflatie in Nederland, die hoger ligt dan het gemiddelde in Europa. Volgens Van Rijswijk komt dat door belastingverhogingen en accijnzen, maar ook door hogere huren in de vrije sector. Onlangs pleitte Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, voor het terugdraaien van de woonwet die voor meer en meer betaalbare huurwoningen moest zorgen. Volgens Knot is het omgekeerde gebeurd.

ING-topman Van Rijswijk wijst ook de toegenomen overheidsbestedingen aan als verklaring voor de inflatie. "We moeten naar de 2 procent, maar daar zijn we nog niet. Het zou goed zijn voor de economie als de inflatie wat lager wordt."

Kandidaten die duizenden kilometers afleggen, campagnes van honderden miljoenen dollars en peilingen met kleine marges: de eindfase van de Amerikaanse presidentsverkiezingen is ongemeen spannend. Lees de laatste ontwikkelingen in dit artikel.

De campagnes:

De campagne van Donald Trump stond afgelopen dag in het teken van afval: een dag nadat Biden de mist in was gegaan en Trump-aanhangers vuilnis leek te hebben genoemd, liet Trump een vuilniswagen met zijn naam erop voorrijden en hield hij een rally in een oranje hesje. Volgens Trump zien de Democraten zijn kiezers als "kwaadaardig en onmenselijk". "Ze behandelen jullie als vuilnis. Ze behandelen ons land als vuilnis, met die open grenzen en alle andere vreselijke dingen die ons land schaden." Trump zelf staat er om bekend rivalen en hun aanhang zwart te maken in scherpe bewoordingen. Zo noemde hij zijn politieke tegenstanders recentelijk nog "de binnenlandse vijand".

Als voormalig reality-ster zet Trump wel vaker een decor in om zijn politieke boodschap kracht bij te zetten. Zo was hij anderhalve week geleden nog in een McDonald's om de claim van Harris dat ze ooit voor de hamburgerketen had gewerkt belachelijk te maken.

Het afvalthema was de afgelopen dagen in het nieuws nadat een komiek op een van de Trump-bijeenkomsten Puerto Rico "een drijvende berg afval" had genoemd. President Biden leek daarop Trumps aanhangers ook afval te noemen, al verduidelijkte hij later dat hij het alleen over die ene komiek had. Gezeten op de bijrijdersstoel van de vuilnisauto herhaalde Trump tegen verslaggevers dat hij niet van tevoren had geweten van de grap van de komiek. "Ik weet helemaal niets over hem. Geen idee wie hij is, ik heb hem nog nooit gezien. Ik hoorde dat hij wat had gezegd, maar dat is aan hem. Hij is een komiek."

Het is een terugkerend fenomeen op bijeenkomsten van Harris: pro-Palestijnse betogers die haar toespraak onderbreken om aandacht te vragen voor de situatie in Gaza. Ze nemen het haar kwalijk dat het Witte Huis niet meer druk zet op Israël om de oorlog te beëindigen. Ook bij een bezoek aan Wisconsin was het weer raak, maar Harris liet zich niet van haar stuk brengen. "Iedereen heeft het recht gehoord te worden, maar nu ben ik aan het woord."

Het laatste nieuws:

Verkiezingsfunctionarissen in Pennsylvania zijn de afgelopen dagen druk geweest met het ontkrachten van misleidende filmpjes waarin X-gebruikers schandelijke verkiezingsfraude zien. Op een zo'n filmpje was te zien dat mensen langs een groep kiezers worden geleid die wachten bij een stembureau. "Bussen vol 'burgers' die geen Engels spreken worden langs Amerikanen geleid die al uren wachten", raasde een rechtse commentator, waarop X-baas Musk zich afvroeg "Is dit echt?" Nee, zeggen de autoriteiten. Het ging om een groep kiezers die moest worden geholpen bij het aanvragen van een poststem en binnen met een tolk kon spreken.

Ook een persoon die kiesbiljetten afleverde bij een stembureau deed niets verkeerd, benadrukten de lokale autoriteiten nadat de man gefilmd was en mensen online achter zijn identiteit probeerden te komen. "Dit is een postbode die zijn werk doet. Je moet eerst de feiten kennen voordat je iets online deelt." Beide filmpjes werden veel online bekeken en becommentarieerd, net als een nog waanzinniger derde video waarin zogenaamd een medewerker van een stembureau Trump-stemmen verscheurt. Amerikaanse media wijzen erop dat de verscheurde papiertjes flink afwijken van de officiële kiesbiljetten.

Volgens de minister van Binnenlandse Zaken van Pennsylvania probeert men op deze manier door halve en regelrechte leugens "onze angsten uit te buiten" en "schaadt dat de democratie". Een woordvoerder van de federale overheid zegt dat dit soort filmpjes worden verspreid door Russische trollen.

Acteur en oud-gouverneur van Californië Arnold Schwarzenegger heeft zich uitgesproken voor Kamala Harris. Hoewel hij altijd een Republikein is geweest, zegt hij "altijd eerst Amerikaan te zullen zijn en dan pas Republikein". Hij zegt woest te worden als Trump de VS het afvalputje van de wereld noemt en zijn verlies in verkiezingen niet erkent.

Reggaeton-artiest Nicky Jam heeft zijn steunbetuiging aan Donald Trump ingetrokken. De belediging van zijn Puerto Ricaanse afkomst door het eiland met een berg afval te vergelijken ging hem te ver. "Ik steunde Donald Trump omdat ik meende dat hij het beste zou zijn voor de economie in de VS", legde hij uit in een Spaanstalige video aan zijn 44 miljoen volgers op Instragram. "Veel immigranten lijden onder deze economie en ik dacht dat het goed was om voor een zakenman te kiezen." Nicky Jam vervolgde dat hij nooit gedacht had dat zijn afkomst zo beledigd zou worden.

De steunbetuiging in Las Vegas een maand geleden was ook niet helemaal vlekkeloos verlopen. Vanwege zijn naam leek Trump ervan uit te gaan dat Nicky Jam een vrouw was toen hij hem introduceerde. "Een superster van de Latijns-Amerikaanse muziek, Nicky Jam, kennen jullie haar? Zij is lekker! Waar is ze?"

Uit een peiling blijkt dat veel kiezers tegen naasten niet open zijn over op wie ze stemmen. Uit een peiling van nieuwssite Axios blijkt dat ongeveer een kwart van de ondervraagden niet voor hun keuze durft uit te komen. Bij jonge stemmers loopt dat nog meer op: bij gen Z'ers tussen de 18 en 27 jaar en millennials (28-43) is dat respectievelijk 44 en 47 procent. Voor boomers is het slechts 6 procent.

Er is niet gevraagd of het gaat om Trump- of Harrisaanhangers, maar de cijfers zijn ongeveer gelijk bij Democraten, Republikeinen en onafhankelijken. Mannen doen het opvallend vaker dan vrouwen, 30 tegen 17 procent.

In een andere peiling van persbureau AP zeggen zeven op de tien Amerikanen zich nerveus of gefrustreerd te voelen over de stembusgang. Slechts een derde zegt er enthousiast over te zijn.

Voor de laatste keer mocht Joe Biden als president trick-or-treaters ontvangen bij het Witte Huis. Bij het traditionele uitdelen van snoep op Halloween kregen de kinderen van first lady Jill, die vroeger docent was, ook een boek mee. Zij was voor de gelegenheid verkleed als panda, ter ere van de komst van twee Chinese panda's naar de nationale dierentuin in de hoofdstad.

De komende dag

De rijkste man ter wereld moet vandaag voor de rechter verschijnen om de weggeefactie waarbij hij tot de verkiezingen dagelijks een miljoen dollar schenkt aan een kiezer. Volgens de aanklager in Philadelphia is dat niet alleen verkiezingsbeïnvloeding, maar ook een illegale loterij. Hij wil Elon Musk daarom strafrechtelijk vervolgen. De rechter heeft de multimiljardair verplicht aanwezig te zijn, maar zijn advocaten wilden nog niet zeggen of hij daar gehoor aan geeft.

Musk is een uitgesproken aanhanger van Trump en heeft al tientallen miljoenen geschonken aan diens campagne. Hij begon vorige week met elke dag een miljoen weg te geven aan kiezers uit swing states die zijn steunbetuiging aan de Amerikaanse grondwet onderschrijven. Critici noemen dit een verkapte manier van stemmen kopen, wat verboden is.

Harris voert campagne met Jennifer Lopez in Las Vegas. Met de van oorsprong Puerto Ricaanse zangeres en actrice zal de Democraat proberen de grote latino-gemeenschap in swing state Nevada aan te spreken: iets meer dan een kwart van de bevolking is daar van Latijns-Amerikaanse afkomst.

Tot de Amerikaanse verkiezingsdag op 5 november maken we dit dagelijkse verzamelartikel met laatste nieuws. Als er aanleiding is voor meer artikelen over de Amerikaanse verkiezingsstrijd lees je die uiteraard ook op NOS.nl.

Tot morgen!