Supermarkten die voldoende gezond voedsel aanbieden, moeten een financiële prikkel krijgen. Dat adviseert de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Volgens de RVS is ongezond eten en drinken na roken de belangrijkste vermijdbare oorzaak van sterfte en verloren gezonde levensjaren.
Het adviesorgaan wijst erop dat de helft van de volwassenen overgewicht heeft en dat dit in de toekomst verder zal toenemen. Het RIVM meldde dit jaar dat het percentage van mensen met overgewicht in 2050 opgelopen zal zijn naar 64 procent. Naar schatting leidt ongezond eten jaarlijks tot bijna 13.000 doden en 6 miljard euro aan zorgkosten.
Jet Bussemaker, voorzitter van de raad, noemt supermarkten een belangrijke schakel in het gezonder maken van de Nederlander. 79 procent van het voedselaanbod in supermarkten zou buiten de Schijf van Vijf vallen, waarin gezonde producten staan. "Wij willen dat degenen die het goede voorbeeld geven, daar ook meer maatschappelijk en economisch profijt van hebben en dus een bonus krijgen", legt ze uit.
Supermarkten die daarentegen veel ongezond voedsel blijven verkopen, zouden wat de RVS betreft beboet kunnen worden. Een zogenoemd bonus-malussysteem.
Commissie
Hoe het systeem er precies uit moet komen te zien, meldt de raad niet. Wel noemt het een aantal maatregelen die ketens kunnen nemen. Zoals minder zout en vet verwerken in huismerken of gezond voedsel op prominente plekken in de winkel plaatsen. Ook moet er één systeem komen om de gezondheid van het voedselaanbod te meten, want supermarkten zouden dat nu met verschillende labels aangeven en niet structureel doen.
De RVS adviseert de overheid om een commissie van deskundigen op te stellen die het systeem verder moeten uitwerken. "Wij zeggen: laten we kijken of dit ook een manier is om partijen, in het bijzonder supermarkten, een bijdrage te laten leveren aan een betere volksgezondheid", zegt Bussemaker.
Ook ziet de raad graag dat dit systeem op den duur wordt uitgebreid tot "alle verkopers van voedingsproducten. Dus ook fastfood-, horeca-, en cateringondernemingen".
Praktische en juridische vragen
Staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport Vincent Karremans onderstreept in een reactie aan de NOS de rol die supermarkten hebben in het bevorderen van gezonde voeding. "Het moet makkelijker worden om gezonde keuzes te maken tijdens het boodschappen doen." Hij zal het bonus-malussysteem dat wordt geadviseerd door de RVS 'zorgvuldig' bekijken. "Maar dit roept wel praktische en juridische vragen op."
Karremans wil met de supermarkten duidelijk doelen afspreken en verwacht concrete actie van de bedrijven.
Nutri-Score
Supermarktbrancheorganisatie CBL erkent in een reactie dat het voedselaanbod in supermarkten gezonder kan, maar benadrukt dat ze al jaren werken aan het verminderen van zout, suiker en vet in producten. Ook wijst de branche erop dat er al een systeem is voor het meten van gezond voedsel: Nutri-Score. "Supermarkten voeren het voedselkeuzelogo Nutri-Score op al hun huismerkproducten." Wel pleit het CBL voor een verplichte invoering van het logo op alle levensmiddelen in Nederland.
Het ziet echter weinig in het bonus-malussysteem van de RVS en stelt dat het schrappen van btw op groente, fruit en producten met een Nutri-Score van A of B veel effectiever zou zijn. "Op die manier wordt het aanschaffen van betere producten pas echt gestimuleerd."