De Amerikaanse president Biden gaat de doodstraf van 37 van de in totaal 40 mensen die in een federale dodencel zitten omzetten in een levenslange gevangenisstraf. De maatregel kan niet ongedaan gemaakt worden door Donald Trump, die volgende maand wordt beëdigd als nieuwe president van de Verenigde Staten.
Met deze maatregel worden de levens gespaard van mensen die veroordeeld zijn voor moord, onder meer op politieagenten en militairen of bewakers en gevangenen in federale gevangenissen. Ook mensen die betrokken waren bij dodelijke bankovervallen of drugsdeals vallen onder de maatregel.
Voor drie mannen blijft de doodstraf staan. De eerste is Dylann Roof, die in 2015 de racistische moorden uitvoerde op negen zwarte leden van een kerk in Charleston, South Carolina. De andere twee zijn de dader van de aanslag op de Boston-marathon in 2013, Dzjochar Tsarnajev, en Robert Bowers, die in 2018 elf gemeenteleden doodschoot in de Tree of Life Synagogue in Pittsburgh, de dodelijkste antisemitische aanval in de geschiedenis van de VS.
Volgens de Amerikaanse non-profitorganisatie Death Penalty Information Center zitten er momenteel ongeveer 2250 mensen in een Amerikaanse dodencel. Het besluit van Biden gaat alleen over de federale 'death row,' waar hij als president het laatste woord over heeft.
"Vergis u niet: ik veroordeel deze moordenaars, rouw om de slachtoffers van hun misdaden en heb medelijden met alle families die onvoorstelbaar en onherstelbaar verlies hebben geleden", zegt Biden in zijn verklaring. "Maar op basis van mijn geweten en mijn ervaring als pro-Deoadvocaat, voorzitter van de commissie juridische zaken in de Senaat, vicepresident en nu president, ben ik er meer dan ooit van overtuigd dat het voltrekken van de doodstraf op federaal niveau moet stoppen."
Hij zegt verder dat hij zijn loopbaan "heeft gewijd aan het verminderen van geweldsmisdrijven en het garanderen van een eerlijk en effectief rechtssysteem". Ook benadrukt hij dat de 37 veroordeelden om wie het gaat geen kans krijgen op vervroegde vrijlating.
Niet teruggedraaidDe stap van Biden frustreert de plannen van Donald Trump om executies juist op grotere schaal uit te voeren. In tegenstelling tot uitvoeringsbesluiten kunnen besluiten tot clementie niet worden teruggedraaid door de opvolger van een president.
Trump hervatte de federale executies na een onderbreking van bijna twintig jaar tijdens zijn eerste ambtstermijn van 2017 tot 2021. Hij deed dat in een hoog tempo. In 2020 kwam het aantal executies van de federale justitie in de VS op tien, het hoogste aantal sinds 1896.
Biden schortte de federale executies juist weer op toen hij in januari 2021 aantrad.
Het Nederlandse bedrijf Spar International heeft de licentie voor Spar-winkels in Iran ingetrokken. De Volkskrant schrijft vandaag dat de Iraanse Spar de afgelopen jaren werd gebruikt om de sancties tegen het Iraanse regime te omzeilen.
Spil van het verhaal is het Oostenrijkse bedrijf Blue River. In 2017 vroeg dat bedrijf, waarin een Iraans echtpaar de adviesraad vormt, een licentie aan om Spar-winkels in Iran te openen. Die krijgen ze, en in 2020 openen de eerste vier winkels in Teheran.
Tegen Iran gelden dan strenge sancties vanuit Europa. De Iraanse banken zijn uitgesloten van het internationale betaalsysteem en er is een lange lijst van personen die niet naar Europa mogen reizen. Handel is verboden met alle organisaties die relaties hebben met de Iraanse Revolutionaire Garde. Alleen voor medicijnen en voedsel geldt dat niet.
Apparatuur en visaDat de Spar een voedselbedrijf is, maakte het mogelijk om die sancties te omzeilen. Een klokkenluider die jaren voor het bedrijf werkte, zegt tegen de Volkskrant dat onder de Spar-licentie via Oostenrijk allerlei apparatuur werd aangeschaft die een kleine supermarktketen helemaal niet nodig heeft. Het ging bijvoorbeeld om beeldtelefoons, opslagapparatuur en servers die normaal ingezet worden in moderne datacentra.
Daarnaast reisden familieleden van gesanctioneerde personen onder de Spar-licentie naar Europa. Een dochter van een politiefunctionaris ging eerst naar Oostenrijk, en reisde van daaruit verder door Europa. Volgens de klokkenluider hadden ze geen enkele zakelijke relatie tot de Spar. Blue River, dat de visa regelde, spreekt dat tegen.
Blue River introduceerde ook een betaalsysteem, Spar-pay, waarmee mensen buiten Iran online tegoeden konden kopen voor de Spar-winkels in Iran. Later deed het bedrijf een poging om via dat systeem ook contant geld het land in te krijgen, door de vouchers inwisselbaar te maken bij banken. Voor zover bekend is dat niet gelukt.
'Onregelmatigheden'De klokkenluider meldde zijn bevindingen in oktober 2023 bij de directie van Spar International. De documenten die de misstanden aantonen, zijn ingezien door de Volkskrant.
Maanden later zei Spar International geen reden te zien voor onderzoek. Na vragen van de Volkskrant besloot het bedrijf vorige week de licentie voor Iran alsnog in te trekken, gebaseerd op een onderzoek dat in december 2023 gestart zou zijn.
Spar International bevestigt aan de NOS dat in een onderzoek van een "gerenommeerd internationaal adviesbureau" "mogelijke onregelmatigheden" zijn geconstateerd, net als "een aantal schendingen van de licentieovereenkomst". Het bedrijf zegt dat "in het onderzoek en het rapport geen enkele inbreuk op sancties of personen van belang in belangrijke internationale sanctiedatabanken aan het licht kwamen".
Spar zegt ook geen directe zeggenschap te hebben over de bedrijfsvoering van vergunninghouders.
Opnieuw zijn twee mensen uit de film over kamp Westerbork herkend. Het gaat om het echtpaar Marcus Pels en Hendrika Brandon. De identificatie van het echtpaar werd gedaan door amateuronderzoeker Koen Hulsbos.
De Joodse fotograaf en filmmaker Rudolf Breslauer maakte 80 jaar geleden in opdracht van kampcommandant Albert Gemmeker beelden van het doorgangskamp. Hij legde de bekende beelden vast van een transport dat vertrekt en filmde het dagelijkse leven in het kamp, zoals de werkzaamheden en een voetbalwedstrijd.
De film is in zijn geheel te zien op YouTube. Na een krappe 5 minuten is een man met hoed te zien die lachend in de camera kijkt, en naast hem een vrouw met zwart, licht golvend haar die van achter te zien is. Hetzelfde stel komt op 6 minuten opnieuw in beeld. Dat bleken Pels en Brandon.
'Kan niet missen'Hulsbos had al langer een foto van Marcus Pels en Hendrika Brandon in zijn bezit, een stel dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam woonde. Van hen was duidelijk dat ze op de dag dat de film werd opgenomen naar Auschwitz werden getransporteerd, in de lente van 1944.
"Ik heb de film al heel vaak gezien maar op een gegeven moment dacht ik 'hé, dit stel komt twee keer in beeld'. Dat had ik daarvoor eigenlijk nooit doorgehad", zegt hij.
Hulsbos vergeleek daarop de uiterlijke kenmerken van de twee met drie bestaande foto's. "En toen dacht ik: dat kan niet missen", zegt de amateurfilmhistoricus.
Marcus Pels werd direct na aankomst in Auschwitz vergast. Hendrika Brandon overleefde de oorlog, net als hun dochter en zoon, die bij een pleeggezin waren ondergebracht. Katy (Keetje, 86 jaar) en Philip (83) leven nog steeds en wonen in Canada. Zij kregen de bewegende beelden te zien en bevestigden dat het hun ouders waren.
"Ze kunnen zich hun vader niet herinneren. Dus om daadwerkelijk beelden van hem te zien, hem gewoon levend te zien lopen, daar zijn geen woorden voor", zegt kleindochter Lisa Kaufman als woordvoerder van de familie. "Het was heel bijzonder om mijn oma te zien, met wie ik opgroeide."
Volgens Hulsbos moeten er nog meer mensen die in de film voorkomen te identificeren zijn. "Heel veel beeld is wel slecht natuurlijk. Maar het is wel heel dankbaar werk."
Van de 446 Joodse gevangenen die op het moment van de opnames op transport gingen heeft Hulsbos inmiddels 258 foto's verzameld. Na 80 jaar is nog bijna niemand geïdentificeerd. "Er zijn inmiddels zo'n twintig mensen van wie we een naam hebben."
Kinderen van de filmmakerEerder dit jaar bleek dat filmmaker Breslauer ook twee van zijn kinderen had vastgelegd in de Westerborkfilm. Het gaat om Ursula en Stefan, twee van de drie kinderen van Breslauer en zijn vrouw Bella. Slechts een paar seconden zijn ze te zien, arm in arm.
Het gezin Breslauer bestond naast vader Rudolf en moeder Bella uit de kinderen Ursula, Stefan en Max Michael. In 1942 kwam de familie in Kamp Westerbork terecht en twee jaar later werden ze gedeporteerd naar vernietigingskamp Auschwitz. Ursula was de enige van het gezin die het overleefde. Na de oorlog emigreerde zij naar Israël.
De politie van New York heeft een man gearresteerd die ervan wordt verdacht een medepassagier in de metro in brand te hebben gestoken. De vrouw overleefde dat niet.
"Dit was een van de meest verdorven daden die iemand tegen een ander mens kan begaan", zei commissaris Jessica Tisch op een persconferentie.
De man liep gisterochtend in het stadsdeel Brooklyn rond 07.30 uur af op een vrouw, die waarschijnlijk sliep in de coupé. Hij hield een brandende aansteker bij haar kleren, waardoor die in brand vlogen. Hoewel metropersoneel met een blusapparaat het vuur wist uit te krijgen, was dat te laat voor het slachtoffer.
Blijven kijkenToen agenten camerabeelden van het incident bekeken, bleek dat de dader nog enige tijd naar de hulppogingen had staan te kijken. Daardoor kon er al snel een signalement met duidelijke foto's worden verspreid.
Binnen enkele uren wist de metropolitie op aanwijzingen van drie tieners de verdachte op te pakken. Dat gebeurde zonder verzet op een andere metrolijn. Hij bleek een aansteker op zak te hebben. De naam van de verdachte is niet bekendgemaakt, maar het hoofd van de metropolitie zei wel dat hij in 2018 vanuit Guatemala naar de VS was gekomen. Volgens Amerikaanse media gaat het om een 33-jarige man.
Het is nog niet duidelijk wat het motief is van de man. De twee kenden elkaar niet en hadden in de metro geen contact gehad. De omgekomen vrouw is nog niet geïdentificeerd, maar woonde volgens de politiecommissaris wel in New York.
Een Australische piloot wordt uitgeleverd aan de Verenigde Staten wegens vermeende samenwerking met het Chinese leger. Daniel Duggan (56) werd in 2022 gearresteerd omdat hij ervan werd beschuldigd de wapenhandelswetten te hebben overtreden. Hij zou tussen 2009 en 2012 piloten van het Chinese leger hebben opgeleid.
Volgens de Amerikaanse autoriteiten heeft de piloot ongeveer 100.000 dollar gekregen om Chinese militaire piloten illegaal te trainen in het landen en opstijgen van een vliegdekschip, zonder toestemming te vragen aan de Amerikaanse overheid. Als hij schuldig wordt bevonden, riskeert hij een gevangenisstraf van maximaal 65 jaar.
Duggan, die 13 jaar geleden Australisch staatsburger werd, zat sinds zijn arrestatie in een gevangenis in New South Wales. Afgelopen vrijdag gaf de procureur-generaal toestemming voor zijn uitlevering. Duggan ontkent de beschuldigingen.
De piloot werd geboren in Massachusetts in de Verenigde Staten, maar woonde ten tijde van zijn arrestatie al meer dan twintig jaar niet meer in dat land. De VS beweren dat hij nog Amerikaans staatsburger was toen hij de training verzorgde.
InterviewZijn familie maakt vandaag bekend dat de vader van zes kinderen al volgende week kan worden uitgeleverd. Zij noemden het besluit van de federale overheid onmenselijk, meldt de Australische nieuwszender ABC.
"Het is heel moeilijk om aan de kinderen uit te leggen waarom dit hun vader overkomt, vooral nu, in deze tijd van het jaar", aldus zijn vrouw in een verklaring. "We zijn allemaal doodsbang dat we hem heel lang niet meer zullen zien. Mijn kinderen zijn heel, heel verdrietig."
Een rechtbank in New South Wales oordeelde in mei dat Duggan in aanmerking kwam voor uitlevering aan de Verenigde Staten. Een maand later gaf de piloot een interview aan ABC vanuit de zwaarbewaakte gevangenis waar hij gevangen zat, ondanks het feit dat hij wist dat alles wat hij zei tegen hem gebruikt kon worden als hij werd uitgeleverd.
Politieke kwestieHij beweerde dat hij "geen idee" had waarom hij was gearresteerd. "Het enige dat ik wist, was dat de Verenigde Staten mijn uitlevering wilde", zei hij.
Hij sprak van een politieke arrestatie. "Als deze testpiloten uit Nieuw-Zeeland, Australië, de Verenigde Staten, Frankrijk, Groot-Brittannië of enig ander land ter wereld zouden komen, weet ik zeker dat ik nu helemaal niet in de gevangenis zou zitten. Alles wat met China te maken heeft, wordt nu als slecht beschouwd."
De angst van het Westen dat kennis van gevechtspiloten wordt overgedragen aan China, speelt al langer. In 2022 werd duidelijk dat China voormalige Britse luchtmachtpiloten rekruteerde om de eigen gevechtsvliegers op te leiden.
Goedemorgen! Vandaag is er een dag van nationale rouw in Frankrijk. En in Arnhem is een pro-formazitting in een zaak rond een wapendepot dat werd aangetroffen dat mogelijk verband heeft met de moord op Peter R. de Vries.
Eerst het weer: Vanuit het noordwesten zijn er enkele buien met tussendoor ook ruimte voor de zon. Verder neemt de wind in de loop van de dag geleidelijk in kracht af. Maxima vanmiddag liggen tussen de 6 en 8 graden. Vanavond wordt het op een enkele bui na droger met brede opklaringen. Vanaf morgen is het vrij rustig weer, maar wel overwegend grijs.
Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.
Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:De Georgische president Zoerabisjvili eist dat binnen een week een nieuwe datum bekend wordt gemaakt voor parlementsverkiezingen. Haar termijn loopt eind deze maand af, maar Zoerabisjvili wil niet vertrekken voordat er nieuwe parlementsverkiezingen zijn afgekondigd.
Vorige week werd oud-voetballer Kavelasjvili door een kiescollege gekozen als de nieuwe opvolger van Zoerabisjvili. Door een grondwetwijziging wordt de president niet langer gekozen door de bevolking zelf.
Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:Tijdens de feestdagen zijn er allerlei initiatieven om anderen te helpen in deze dure decembermaand. Van voedselpakketten tot een weggeefwinkel, ze dragen allemaal hun steentje bij.
In de video hieronder geeft wijkpastoor Nico van Splunter kerstpakketten weg met boodschappen en een cadeaukaart in de Rotterdamse wijk Bospolder-Tussendijken.
Fijne dag!
In de Servische hoofdstad Belgrado hebben gisteravond tienduizenden mensen gedemonstreerd tegen de Servische regering. Ze eisen dat de regering verantwoordelijkheid neemt voor de instorting van een dak van een treinstation in de noordelijke stad Novi Sad. Daarbij kwamen begin november vijftien mensen om het leven.
Al wekenlang vinden in het hele land anti-regeringsdemonstraties plaats, voornamelijk door studenten. Ze wijten het ongeluk aan corruptie binnen de overheid. Zowel bij de aanbesteding van openbare projecten als bij het toezicht op de uitvoering gaat het volgens de demonstranten mis.
Stilte en lawaaiHet protest van gisteren begon met vijftien minuten stilte, gevolgd door lawaai van fluitjes en vuvuzela's.
Burgers uit heel Servië, van boeren tot acteurs, waren naar Belgrado gekomen om de studenten te steunen.
Ook in onder meer de zuidelijke stad Nis werd gedemonstreerd.
De protestbeweging van de studenten lijkt zich ook uit te breiden naar middelbare scholieren. De regering besloot daarom om de schoolvakantie, die eigenlijk op 30 december zou beginnen, met een week te vervroegen. Volgens de officiële verklaring om de veiligheid van de schoolgaande kinderen te garanderen.
Na een grondige schoonmaakbeurt van meer dan twee maanden is de Trevifontein in Rome weer open voor publiek. De afgelopen tijd werden onder meer kalkafzettingen verwijderd en los materiaal tussen de stenen weggehaald.
Nieuw is dat het aantal toeristen dat de fontein kan bezichtigen wordt beperkt. Burgemeester Roberto Gualtieri kondigde aan dat er maar 400 toeristen tegelijk bij de fontein aanwezig mogen zijn. Dit moet zorgen voor een betere ervaring voor de bezoeker. Het gaat voorlopig nog om een proef.
Bezoekers zijn blij dat de fontein weer is opgeknapt:
De 18de eeuwse Trevifontein is een van de bekendste monumenten in de Italiaanse hoofdstad, onder meer dankzij de scène in La Dolce Vita uit 1960 waarin Anita Ekberg door het water waadt. De fontein trekt dagelijks zo'n 10.000 tot 12.000 toeristen. Velen gooien daarbij een muntje in het water. Het geld gaat naar een goed doel.
Heilig JaarDe Trevifontein was een van de vele monumenten in Rome die werd opgeknapt. De Italiaanse hoofdstad maakt zich op voor het 'Roma Giubileo 2025'; het Heilig Jaar dat dinsdag begint. Verspreid over de stad is er naar schatting zo'n 4,3 miljard euro geïnvesteerd in de renovatie.
Het jubileumjaar wordt elke 25 jaar uitgeroepen door het Vaticaan en zal zorgen voor honderdduizenden extra toeristen in de stad. Vorig jaar ontving Rome een recordaantal toeristen van meer dan 50 miljoen. De verwachting is dat de cijfers dit jaar nog hoger liggen.
Er moet binnen een week een nieuwe datum bekendgemaakt worden voor de parlementsverkiezingen in Georgië. Dat zei president Zoerabisjvili in een toespraak voor het parlement in Tbilisi, waarvoor tienduizenden Georgiërs zich hadden verzameld.
Haar termijn loopt eind deze maand af, maar Zoerabisjvili wil niet vertrekken voordat er nieuwe parlementsverkiezingen worden afgekondigd.
Vorige week werd oud-voetballer Kavelasjvili door een kiescollege gekozen als de nieuwe opvolger van Zoerabisjvili. Door een grondwetwijziging wordt de president niet langer gekozen door de bevolking zelf.
Voor 29 december moet er een nieuwe verkiezingsdatum zijn, zei Zoerabisjvili in haar toespraak. Op die dag zal de nieuwe president worden geïnaugureerd. Ze nodigde Ivanisjvili, oud-premier en oprichter van de pro-Russische regeringspartij Georgische Droom, uit om daar in het presidentieel paleis over de nieuwe verkiezingsdatum te spreken. Ook premier Kobachidze en de voorzitter van het Georgische parlement zijn uitgenodigd voor het gesprek.
Betwiste verkiezingsuitslagDe parlementsverkiezingen werden eind oktober gewonnen door Georgische Droom, maar oppositiepartijen en onafhankelijke waarnemers zetten vraagtekens bij de verkiezingsuitslag. Volgens hen is er gefraudeerd en was er sprake van intimidatie van kiezers. Meerdere oppositiepartijen weigerden hun zetels in het parlement in te nemen en haken regelmatig aan bij demonstraties.
Tijdens de toespraak vanavond waren er meerdere problemen met geluids- en uitzendapparatuur, melden lokale media. Dat zou onder meer komen doordat een aantal uren voor haar rede de politie een vrachtwagen met geluidsapparatuur in beslag had genomen. Daardoor waren delen van de toespraak niet goed te volgen. Zoerabisjvili zei haar toespraak op een later moment te zullen opnemen.
Op X herhaalde Zoerabisjvili dat ze binnen een week een nieuwe verkiezingsdatum wil. Ook zei ze trouw te zijn aan alle Georgiërs en het Georgische leger. Het is de vraag of Georgische Droom aan haar oproep gehoor zal geven. De presidentiële functie is vooral ceremonieel van aard, maar Zoerabisjvili heeft de steun van de EU en veel oppositiepartijen en demonstranten.
Het Europees Parlement wil dat het land binnen een jaar opnieuw verkiezingen houdt. Sinds de verkiezingen zijn er vrijwel dagelijks demonstraties geweest in steden verspreid over het land.
Die protesten groeiden toen Georgische Droom aankondigde de onderhandelingen met de EU op te schorten tot 2028. De EU had de toetredingsonderhandelingen met Georgië al gepauzeerd nadat de regering meerdere wetten naar Russisch voorbeeld had aangenomen.
Ook voor de komende dagen zijn er protesten gepland in het land. Op 28 december willen verschillende organisaties een "menselijke ketting" vormen in meerdere steden in het land.
Qatar zet de levering van vloeibaar gas (lng) aan de Europese Unie stop als de EU streng gaat handhaven op een nieuwe Europese wet. Dat zei de Qatarese energieminister Saad al-Kaabi tegen de Britse krant Financial Times.
Hij doelt daarmee op de zogenoemde Corporate Sustainability Due Diligence Directive, de wet die eerder dit jaar door de EU-lidstaten werd aangenomen en ook wel de anti-wegkijkwet wordt genoemd. Die dwingt bedrijven om problemen, zoals uitbuiting, moderne slavernij, milieuvervuiling en mensenrechtenschendingen in hun productieketen aan te pakken.
Als bedrijven dat niet doen, riskeren ze een boete van maximaal 5 procent van de jaarlijkse wereldwijde omzet. Ook kunnen er civiele procedures worden gestart.
Voor grote bedrijven, met minimaal 5000 werknemers en jaarlijks 1,5 miljard euro omzet, geldt de nieuwe regelgeving vanaf 2028. Voor Europese bedrijven met een minimale jaaromzet van 450 miljoen euro en duizend man personeel gelden de regels per 2029.
Als een EU-land besluit een boete op te leggen aan QatarEnergy, de staatsoliemaatschappij waar Kaabi CEO van is, zegt hij de levering van lng aan alle EU-landen stop te zetten. Het staatsbedrijf is een van de grootste lng-exporteurs ter wereld en levert aan onder andere Nederland, Duitsland en Frankrijk. "Als ik 5 procent van mijn gegenereerde omzet verlies door naar Europa te gaan, dan ga ik niet naar Europa", zegt de energieminister.
"5 procent omzet van QatarEnergy betekent 5 procent omzet van de Qatarese staat. Dit is het geld van de mensen, ik kan dat soort bedragen niet verliezen. Niemand zou het verlies van dat soort bedragen accepteren."
Kaabi zegt dat de Europese wet in de huidige vorm onhaalbaar is voor bedrijven als QatarEnergy. Met de anti-wegkijkwet zou het energiebedrijf 100.000 bedrijven moeten onderzoeken. "Gezien onze omvang en de miljarden die we uitgeven, heb ik dan waarschijnlijk duizend mensen nodig of moet ik miljoenen neerleggen voor een dienst om controles uit te voeren bij elke leverancier."
Boete over Europese omzetKaabi zegt bestaande contracten niet te verscheuren, maar zal naar juridische mogelijkheden kijken als er grote boetes worden opgelegd.
Toch is er volgens de energieminister ook ruimte voor een compromis. Zo zou hij openstaan voor een boete van maximaal 5 procent over de gegenereerde inkomsten uit Europa. "Maar het slaat nergens op als je aan mijn totale omzet wil zitten."
