Meer dan een week na de hevige aardbeving in Myanmar blijft het dodental oplopen. Er worden nu 3354 doden gemeld en bijna 5000 gewonden. Nog altijd is er nauwelijks zicht op vooruitgang in de hachelijke situatie in het land.
Reddingsteams uit vijftien landen zijn aan het werk om naar mensen te zoeken. Er worden volgens staatsmedia nog altijd 220 mensen vermist. Diverse landen hebben (financiële) noodhulp toegezegd. Maar na een ruime week lukt het nog steeds niet om de hulpverlening goed op gang te brengen.
In sommige gevallen wordt hulp zelfs direct tegengewerkt, zeggen onderzoekers van de VN. In gebieden waar het regime niet gesteund wordt zou de junta - de militaire machthebbers - geen of nauwelijks hulp toelaten en moeten bewoners zichzelf redden. Het leger zou zelfs jonge lokale hulpverleners gedwongen gerekruteerd hebben.
Grote afwezige onder de landen die te hulp schieten is de Verenigde Staten, die doorgaans snel op rampen reageren met goed getrainde mensen en geavanceerde apparatuur. Naar verluidt heeft het Witte Huis geprobeerd een reddingsteam te sturen, maar lukte dat niet omdat door de bezuinigingen van de regering-Trump allerlei logistieke contracten waren opgezegd en lokale medewerkers waren ontslagen.
Buitenlandminister Rubio van de VS wuifde die beweringen weg en zei bij de NAVO-top in Brussel dat het regime in Myanmar de reden is dat ze er niet kunnen werken.
BuurlandenIn Myanmar was voor de aardbeving al jaren een burgeroorlog aan de gang. Daardoor stond de medische zorg er al zeer slecht voor en waren al miljoenen mensen ontheemd. De aardbeving heeft niet alleen veel gebieden moeilijk bereikbaar gemaakt, vaak is het er ook niet veilig.
Inmiddels proberen andere landen de autoriteiten in Myanmar te bewegen om orde op zaken te stellen. Hoewel de leider van de militaire regering in Myanmar zelden in het buitenland uitgenodigd wordt, was hij gisteren in Bangkok om te praten met vertegenwoordigers van buurlanden als India, Thailand en Nepal.
De Indiase premier Modi riep op tot een permanent staakt-het-vuren tussen alle strijdende partijen in Myanmar. Eerder deze week werd een wapenstilstand aangekondigd, maar meteen weer geschonden. Volgens de Verenigde Naties heeft de krijgsmacht in het land nog zeker zestien aanvallen uitgevoerd nadat het staakt-het-vuren in was gegaan.
'Geloofwaardige verkiezingen'Modi heeft bij de ontmoeting ook opgeroepen tot "geloofwaardige" verkiezingen in Myanmar. De junta had al verkiezingen gepland staan in december, maar critici gaan er vanuit dat die op schijnverkiezingen zouden uitdraaien. De junta-leider heeft toegezegd dat het "vrije en eerlijke verkiezingen" worden.
Verder is niet duidelijk of er nog meer over de situatie in Myanmar is afgesproken, en daarmee ook niet of er zicht is op verbetering van de situatie voor hulpverleners en inwoners. Ondertussen is de verwachting dat veel van de duizenden gewonden het ook niet zullen overleven vanwege het gebrek aan adequate hulp.
Daarnaast zijn er grote zorgen over de extreme hitte en de zware regenval die wordt verwacht, waardoor ook makkelijker ziektes kunnen uitbreken.
De Italiaanse politie is een onderzoek naar fraude en vervalsing gestart naar relikwieën die op internet te koop werden aangeboden. Met name resten van de katholieke computerprogrammeur Carlo Acutis, die later deze maand heilig wordt verklaard, leverden hoge biedingen op.
Bisschop Sorrentino van Assisi deed aangifte na een krantenartikel over de handel. Volgens hem is de kans groot dat het gaat om namaak, omdat alleen de kerk zelf relieken mag uitgeven. Bovendien is verkoop van resten van heiligen verboden volgens het kerkelijk recht.
"We weten niet of de relikwieën echt zijn of nep, maar als er sprake is van bedrog dan is het niet alleen oplichting, maar ook een belediging voor het geloof", reageerde Sorrentino. "Waar de afgoderij van geld al niet tot leidt... Ik vrees de hand van de duivel."
Van oudsher zijn relieken een belangrijk onderdeel van de katholieke geloofsbeleving. Voorwerpen die te maken hebben met religieuze figuren kunnen andere kerkgangers sterken in hun geloof. Het kan dan gaan om zaken die de heilige gebruikt heeft, zoals kleding, of lichaamsdelen als bloed, botten of haar.
In het geval van Acutis ontdekte Corriere della Umbria dat er op eBay grif geboden werd op relieken die van hem zouden zijn geweest. Zo stond een bod voor haar van hem vorig maand al op ruim 2000 euro voordat het kavel na de klacht werd verwijderd. Een echtheidscertificaat dat erbij geleverd werd, was vrijwel zeker nep: een benodigd waszegel ontbrak.
Hoewel de politie dus snel ingreep, blijkt het een hardnekkig probleem: ook vandaag wordt er op de veilingsite weer iets van Acutis aangeboden. Voor één enkele haar wordt bijna 100 euro gevraagd.
Acutis, die in 2006 op 15-jarige leeftijd aan leukemie overleed, staat bekend als Gods influencer. Als diepgelovige katholiek hield hij een website bij waarin hij wonderen en Mariaverschijningen beschreef. Paus Franciscus is van plan hem op 27 april als eerste millenial heilig te verklaren.
'Zondig'In het verleden was het niet ongebruikelijk dat er gehandeld werd in relieken, maar tegenwoordig keurt de Rooms-Katholieke Kerk dat af. In het geval van Acutis is zijn lichaam in een glazen kist opgebaard in een kerk te Assisi. Enkele lichaamsdelen zijn aan andere kerken wereldwijd geschonken.
Zo ging een deel van zijn hart naar de Amerikaanse bisschoppenconferentie en kreeg de organisatie van de Wereldkinderdag van het Vaticaan wat haartjes van Acutis gratis. "Daar hebben we om gevraagd vanwege zijn band met kinderen", legt voorzitter Enzo Fortunato uit aan persbureau AP.
Fortunato vindt het respectloos dat anderen proberen winst te maken over de rug van de overleden jongen. "Het is walgelijk dat dit vercommercialiseerd wordt", meent hij. "Het is niet alleen verwerpelijk, het is ook een zonde."
Een rechter uit de VS heeft de Amerikaanse regering opgedragen een asielzoeker terug te halen die per abuis naar een terreurgevangenis in El Salvador is overgeplaatst. Het is volgens critici van president Trump een van vele fouten die werden gemaakt bij zijn overhaaste anti-immigratiemaatregelen.
De 29-jarige Kilmar Armando Abrego Garcia was in 2011 naar de VS gevlucht vanwege bendegeweld in El Salvador. In 2019 had een rechter bepaald dat hij niet meer zomaar naar zijn geboorteland kon worden uitgezet, omdat hij daar gevaar zou lopen. Toch werd hij vorige maand met ruim 200 andere migranten door de regering-Trump overgevlogen naar een megagevangenis in dat land.
In de rechtszaak die zijn gezin aanspande om hem terug te krijgen, gaf immigratiedienst ICE toe dat er een fout was gemaakt: de opmerking dat Abrego Garcia niet mocht worden uitgezet was weggevallen op interne documenten, waardoor hij op de passagierslijst van de deportatievluchten terechtgekomen was.
ICE hield desalniettemin vol niets meer te kunnen doen: omdat hij inmiddels in El Salvador was opgesloten, zou justitie in de VS niks meer over hem te zeggen hebben. De rechter wijst dat argument van de hand en droeg de regering-Trump op Abrego Garcia voor maandag terug te halen.
Speerpunt van uitzettingsbeleidAbrego Garcia werd opgesloten in de CECOT-gevangenis, een plek waar de regering 40.000 verdachten van terrorisme en bendegeweld vasthoudt. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat de gevangenen daar aan hun lot worden overgelaten, met tientallen in één cel, onvoldoende medische aandacht en geen inspanningen voor rehabilitatie.
President Trump presenteerde overplaatsingen naar de CECOT juist als een speerpunt van zijn uitzettingsbeleid. Volgens het Witte Huis zijn de migranten die erheen zijn gebracht gevaarlijke bendeleden. Advocaten en mensenrechtenorganisaties wijzen er echter op dat er in meerdere gevallen gebrekkig bewijs is gebruikt: zo leken verdachte tatoeages of uitlatingen op sociale media al voldoende om uitgezet te worden.
Er komt daarnaast nog een uitspraak van het Hooggerechtshof over de vraag of Trump wel gemachtigd was een oorlogswet in te zetten die hij gebruikte voor versnelde uitzettingen. Trump haalde daarvoor een wet uit 1789 aan die eerder alleen in oorlogstijd is gebruikt. Het argument van het Witte Huis daarvoor is dat illegale immigratie neerkomt op een vijandelijke invasie.
Hoger beroepIn het geval van Abrego Garcia kon ICE zelfs bij navraag van de rechter niet precies zeggen waarom hij was opgepakt en op welk gezag hij werd uitgezet. Een advocaat moest toegeven dat die informatie hem niet bekend was. Een politie-informant had Abrego Garcia er in 2019 van beticht een bendelid uit New York te zijn, hoewel verder bewijs ontbrak en Abrego Garcia nooit in die stad woonde.
Het Witte Huis beweerde dat uit inlichtingen blijkt dat Abrego Garcia betrokken is bij mensenhandel door de bende MS-13, maar publiceerde daarover geen details. Wel ging de overheid onmiddellijk in beroep tegen het gerechtelijk bevel om Abrego Garcia terug te halen. "Volgens ons heeft de rechter helemaal niets te zeggen in El Salvador", herhaalde de woordvoerder van het Witte Huis.
De man is vastgezet in deze gevangenis:
Goedemorgen! Bij de vliegbasis Leeuwarden gaan tegenstanders van de NAVO-oefening die daar plaatsvindt demonstreren, en in Amsterdam worden Songfestival-artiesten verwacht voor Eurovision in Concert, een Eurovisie-pre-party.
Eerst het weer: de hele dag weer veel zonneschijn. In het oosten kunnen wat sluierwolken overtrekken. Er waait een matige noordoostenwind, die het voor het gevoel iets frisser maakt. Het wordt 14 graden aan de noordkust tot 19 graden in het zuidoosten.
Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.
Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?Een aantal grote bedrijven heeft zijn plannen gewijzigd vanwege de hogere importheffingen in de VS. Zo hebben uitstel-betaalplatform Klarna en kaartjesverkoper Stubhub hun beursgang uitgesteld vanwege de onzekerheid rondom het Amerikaanse handelsbeleid en de gevolgen daarvan voor de wereldwijde markt.
Het Zweedse Klarna, dat klanten de mogelijkheid biedt om aankopen later te betalen, had vorige maand nog een officiële aanvraag gedaan voor een beursnotering op Wall Street. Vanwege de onrustige financiële markten ziet het bedrijf nu af van dat plan. Gisteren eindigden de Amerikaanse beurzen opnieuw diep in het rood.
Ook Stubhub, een platform waar mensen tickets voor evenementen kunnen kopen en doorverkopen, zou de beurs op gaan, maar neemt het zekere voor het onzekere.
Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:Twee Italiaanse restauratoren hebben in Amsterdam een muurschildering in ere hersteld van de legendarische graffiti-artiest PHASE2. Het zat jarenlang verstopt onder een witte laag muurverf.
Fijne zaterdag!
Economen noemen de importheffingen van de Amerikaanse president Trump een schok voor de internationale handel. Eerder deze week maakte Trump bekend dat de Verenigde Staten heffingen gaan opleggen aan vrijwel alle andere landen. Hij doet dat omdat die landen volgens hem ook Amerikaanse producten belasten.
Het radicale besluit leidt wereldwijd tot dalende beurskoersen. Veel landen reageren afkeurend op wat het begin van een mondiale handelsoorlog lijkt.
We vroegen vier van onze correspondenten buiten Europa hoe er in hun landen of buurlanden naar de laatste ontwikkelingen wordt gekeken en of er tegenmaatregelen komen.
Boris van der Spek: "Mexico en de VS zijn, samen met Canada, al sinds het aantreden van Donald Trump verwikkeld in politiek getouwtrek rondom importheffingen. Tweemaal dreigde Trump alle Mexicaanse producten extra te belasten. Hij stelde dat uit toen de Mexicaanse regering kon aantonen veel te doen op het gebied van de aanpak van onder meer illegale migratie en georganiseerde misdaad.
Wel gelden er al langer importtarieven van 25 procent op bepaalde producten. Daar zijn onlangs heffingen bij gekomen op auto's en auto-onderdelen die in Mexico worden geproduceerd. De effecten van die heffingen zijn al voelbaar. Er zijn bijvoorbeeld massaontslagen.
Dat Mexico woensdag niet genoemd werd op het tarievenbord van Trump, was goed nieuws voor het land. De Mexicaanse minister van Economische Zaken sprak zelfs van een voorkeursbehandeling voor Mexico.
De regering wil een goede relatie met de VS onderhouden en er zullen dan ook geen tegenmaatregelen komen. Waarschijnlijk zal binnenkort weer een groep Mexicaanse topcriminelen uitgeleverd worden, in de hoop Trump tevreden te houden."
Gabi Verberg: "China heeft zichzelf tot doel gesteld de economie met zo'n 5 procent te laten groeien. Dat wordt door de aangekondigde Amerikaanse importheffingen een uitdaging.
China heeft het al een tijdje over het versterken van regionale samenwerking. Japan, Zuid-Korea en China zijn onlangs twee keer samengekomen om dit te bespreken. De plannen zijn veelbelovend, maar de samenwerking in de regio krijgt door deze importheffingen een flinke dreun.
Er kwamen stevige reacties op het besluit van de Amerikaanse president. China wijst de actie van Trump resoluut van de hand. Zo noemde het ministerie van Buitenlandse Zaken de heffing een ernstige schending van de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO).
De Chinezen komen dan ook met felle tegenmaatregelen. Per 10 april geldt er een importtarief van 34 procent voor alle Amerikaanse goederen. Net als bij de vorige tegenmaatregelen blijft het daar niet bij. China legt ook exportbeperkingen op voor een hele lijst zeldzame aardmetalen. Veel van deze metalen worden gebruikt in het productieproces van hightechproducten. Ook zijn onderzoeken aangekondigd tegen Amerikaanse bedrijven."
Devi Boerema: "India hoopte gespaard te blijven van importheffingen, omdat Trump en Modi een goede band hebben en India zich flexibel opstelt tegenover het verzoek van de VS om de eigen importtarieven te verlagen. India deed dat bijvoorbeeld al voor Amerikaanse whisky, motoren en zonnecellen. Toch kreeg India woensdag heffingen van 27 procent opgelegd.
Als je kijkt naar de regio, valt dat nog mee. Omdat de VS China, Bangladesh en Vietnam hogere heffingen oplegt, kan India juist interessanter worden om textiel en elektronica uit te importeren. India is ook een van de grootste producenten van generieke medicijnen zoals antibiotica. De helft van de medicijnen die het land exporteert gaat naar de VS.
Het land ziet daarom kansen. In Indiase media wordt de hoop uitgesproken dat productieprocessen van China naar India verschuiven.
Over tegenmaatregelen heeft men het nu niet, India is momenteel juist druk met de VS in onderhandeling over een handelsverdrag. Het land wil zijn onderhandelingspositie niet in gevaar brengen."
Bekijk hier hoe de Amerikaanse importheffingen impact hebben op de wereldhandel:
Simone Tukker: "Op de enorme lijst van landen die president Trump woensdag in de tuin van het Witte Huis vol trots aan de hele wereld toonde ontbrak - opmerkelijk genoeg - Canada. Dat wil niet zeggen dat het buurland de dans ontspringt. Allesbehalve zelfs.
Op de eerste dag van Trump in het Witte Huis opende hij direct de aanval op de Canadezen met de aankondiging van een invoerheffing van 25 procent op alle goederen die vanuit Canada naar de VS gaan. Ook de energiemarkt werd geraakt, daarvoor geldt een importheffing van 10 procent.
Het is allemaal nodig, zegt Trump, omdat Canada te weinig zou doen om illegale migranten tegen te houden aan de grens. Ook beschuldigt hij Canada van nalatigheid rondom de smokkel van fentanyl en vindt hij dat de handel met het land "oneerlijk" is.
Voor Canada heeft dit enorme gevolgen. De Canadese economie is nauw verbonden met die van de VS. Geen land ter wereld importeert meer spullen uit de VS dan Canada. Schok en ongeloof hebben inmiddels plaatsgemaakt voor vastberadenheid om terug te slaan.
Het land komt onder meer met eigen importheffingen op Amerikaanse producten. Ook haalt het de handelsbetrekkingen met de Europese Unie aan. Onder de Canadese bevolking is ook een tegenreactie ontstaan. Zo worden Amerikaanse producten door winkeliers uit de schappen gehaald en kopen consumenten nu massaal producten van Canadese bodem."
Bij een steekpartij in Herten in Limburg zijn vannacht twee personen gewond geraakt. De politie heeft een verdachte aangehouden.
De politie kreeg rond 2.40 uur een melding over een steekincident in een woning aan de Rijksweg. Bij aankomst troffen agenten twee gewonden aan. Een van hen is naar het ziekenhuis gebracht. De andere gewonde kon bij de huisartsenpost geholpen worden. Over hun toestand zijn geen mededelingen gedaan.
Wat er aan de steekpartij vooraf is gegaan is onbekend. Ook over de identiteit van de slachtoffers en de verdachte is niets bekendgemaakt.
Een aantal grote bedrijven heeft zijn plannen gewijzigd vanwege de hogere importheffingen in de VS. Zo hebben uitstel-betaalplatform Klarna en kaartjesverkoper Stubhub hun beursgang in de Verenigde Staten uitgesteld vanwege de onzekerheid rondom het Amerikaanse handelsbeleid en de gevolgen daarvan voor de wereldwijde markt.
Het Zweedse Klarna, dat klanten de mogelijkheid biedt om aankopen later te betalen, had vorige maand nog een officiële aanvraag gedaan voor een beursnotering op Wall Street. Het bedrijf zou daarbij een bedrag van bijna een miljard euro willen ophalen waardoor het 15 miljard euro waard zou worden.
Nu zegt Klarna af te zien van een beursgang vanwege de onrustige financiële markten. Zo eindigden de Amerikaanse beurzen gisteren opnieuw diep in het rood. Het Zweedse bedrijf heeft verder geen toelichting gegeven.
Ook Stubhub, een platform waar mensen tickets voor evenementen kunnen kopen en doorverkopen, neemt het zekere voor het onzekere. Het Amerikaanse bedrijf stond op het punt om Wall Street op te gaan.
Experts zien de aankondigingen van de twee bedrijven als een grote tegenslag voor durfinvesteerders. Die hoopten dat de beursgangen voor een opleving zouden zorgen op de financiële markten.
NintendoOok minder goed nieuws voor Amerikanen die van plan waren om volgende week Nintendo's nieuwste spelcomputer te bestellen. Het Japanse bedrijf heeft de datum uitgesteld waarop gamers de langverwachte spelcomputer Switch 2 konden voorbestellen. Het bedrijf zegt eerst de impact van de Amerikaanse importheffingen te beoordelen. Oorspronkelijk konden Amerikanen een zogeheten pre-order plaatsen vanaf 9 april. Het was de bedoeling dat de nieuwste spelcomputer op 5 juni in de VS uit zou komen.
Een woordvoerder van Nintendo zegt tegen de Nederlandse tech-nieuwssite Tweakers dat in Nederland de datum van 8 april wel hetzelfde blijft.
De Amerikaanse ex-kardinaal Theodore McCarrick is op 94-jarige leeftijd overleden. De huidige aartsbisschop van Washington D.C. heeft dat bekendgemaakt.
McCarrick was de eerste kardinaal in de Verenigde Staten die strafrechtelijk is aangeklaagd voor een zedenmisdrijf tegen een minderjarige. Hij is in het verleden vaker beschuldigd van seksueel misbruik. McCarrick zei destijds dat hij zich niets van misbruik kon herinneren.
Naar aanleiding van de beschuldigingen stelde het Vaticaan een onderzoek in en concludeerde dat de kardinaal decennia lang zowel kinderen als volwassenen seksueel had misbruikt. In 2019 werd zijn titel weggenomen en werd McCarrick uit het priesterschap gezet. Hij werd de eerste Amerikaanse kardinaal of bisschop die door het Vaticaan werd afgezet.
Toen zijn ontslag werd aanvaard, zei paus Franciscus dat hij een "leven van gebed en boete" moest leiden en afgezonderd moest blijven, totdat de beschuldigingen tegen hem waren onderzocht in een kerkelijk onderzoek.
In 2021 werd de ex-kardinaal aangeklaagd voor het seksueel misbruiken van een jongen van 16 in de jaren 70. Het misbruik zou hebben plaatsgevonden op de huwelijksreceptie van de broer van het slachtoffer.
Klachten genegeerdKlachten over de kardinaal werden tientallen jaren genegeerd. De enige keren dat erop in werd gegaan, bagatelliseerden paus Johannes Paulus II en paus Benedictus de anonieme klachten, bleek uit een rapport van het Vaticaan.
In 2023 bepaalde een rechter in Boston echter dat de ex-kardinaal niet werd vervolgd. Volgens de rechter was hij niet in staat om terecht te staan, nadat dementie bij hem was vastgesteld.
Theodore McCarrick werd in 1930 geboren in New York. Al op jonge leeftijd wilde hij priester worden. McCarrick werkte aan katholieke universiteiten en werd uiteindelijk bisschop in New Jersey. In 1986 werd hij aartsbisschop van Newark en later van Washington. McCarrick verscheen veel in media en had contacten met politici zoals president George W. Bush.
McCarrick overleed op 3 april in Dittmer in de staat Missouri waar hij de laatste jaren in afzondering leefde.
Het hooikoortsseizoen is dit voorjaar eerder losgebarsten dan de afgelopen jaren. Dat meldt onderzoeksbureau Nivel op basis van pollenmetingen. Door de droogte blijven de pollen ook langer in de lucht.
Een toename van hooikoortsklachten in het voorjaar is gebruikelijk, maar dit jaar komen pollen zoals die van de hazelaar en de els eerder vrij dan vorig jaar. Doordat het vrijwel niet regent, blijven de pollen ook langer hangen en zorgen ze daardoor voor nog meer klachten.
Hooikoorts komt steeds vaker voor, zegt Folkert Blok. Hij is dermatoloog en oprichter van Allergie Centra Nederland. Hoeveel last iemand van hooikoortsklachten ervaart verschilt. "Heel veel mensen hebben matige klachten, 20 tot 25 procent van de mensen heeft een vorm van hooikoorts."
Ongeveer dertig jaar geleden was dit zo'n 10 tot 15 procent, zegt hij. "Je ziet over de langere termijn dat dit duidelijk stijgt."
KlimaatveranderingDie stijging is volgens Blok afhankelijk van meerdere factoren. "Er zijn klimatologische veranderingen, maar het kan ook aan voeding of chemicaliën liggen." Ook zou het zo kunnen zijn dat mensen zich sneller met klachten melden bij de huisarts. Toch ziet hij klimaatverandering als de belangrijkste oorzaak.
"Het belangrijkste is toch wel dat het geleidelijk warmer wordt", zegt Blok. Daardoor beginnen bomen eerder te bloeien, waardoor er eerder overlast ontstaat. "Je ziet een trend dat het elk jaar een heel klein beetje verschuift."
Hoe behoud je je academische vrijheid als wetenschapper als een van je belangrijkste onderzoekspartners aan de andere kant van de oceaan je motieven in twijfel trekt, je beurs plots stopzet of je tegenhoudt aan de grens? Sinds president Trumps aantreden zijn er grote zorgen over de staat van de wetenschap in de VS, en academici in Nederland merken ook steeds meer van zijn impact op hun vak. Men is bezorgd, maar durft zich niet luid uit te spreken, uit angst voor de gevolgen.
In Leiden kwamen tientallen onderzoekers, voor zover bekend voor het eerst in Nederland, samen om hun zorgen te delen en van elkaar te leren hoe je jezelf en je werk hiertegen wapent. Want de vrees dat je op enig moment aan de Amerikanen moet uitleggen hoe je je verhoudt tot de klimaatwetenschap, trans personen of diversiteitskwesties wordt door bijna iedereen gevoeld. En op een zwarte lijst in de VS sta je zomaar, is de angst.
"Gelieve de mensen in de zaal niet met naam en toenaam te citeren", begint organisator en universiteitshistoricus Pieter Slaman het gesprek op de rechtenfaculteit in Leiden, geheel in strijd met de gebruikelijke transparantie die de academische wereld betracht. "Het is wansmakelijk dat ik dit moet zeggen, maar hier staan we dan."
'Ideologische vragenlijsten'Ook rector-magnificus Hester Bijl vertelt over de lastige situatie waar de wetenschap nu in verkeert. "Ongewenste ideologische vragenlijsten", noemt ze de enquêtes die vanuit de VS naar Nederland zijn gestuurd met onder meer de vraag of de Nederlandse instituten bijdragen aan onderzoek naar gender of klimaat. Ze spreekt van "politiek gemotiveerde beperkingen" vanuit de VS.
Niet alleen in Leiden duiken dit soort lijsten op. De Wageningen Universiteit (WUR) was vorige maand groot in het nieuws toen bekend werd dat het instituut een enquête had ontvangen over een onderzoeksproject, met een aantal vragen die door de universiteit als ongewenst en politiserend werden beoordeeld. Er werd onder meer gevraagd of het project bijdraagt aan het beperken van illegale immigratie en ook werd gevraagd of het onderzoeksproject een "milieurechtvaardigheids-" of klimaatproject is.
Een rare vraag, vindt hoogleraar geo-informatiewetenschappen Kirsten de Beurs van de WUR, leidinggevende van een van de onderzoekers die de lijst binnenkregen. "Want ja, wij in Wageningen doen heel erg veel klimaatonderzoek", vertelt ze in haar kantoor in Wageningen. "We hebben de vragenlijst helemaal niet ingevuld, omdat we dan eigenlijk de politiek laten bepalen welk onderzoek we wel en niet kunnen doen, en dan dus de onafhankelijkheid van ons onderzoek in de knoop raakt."
De Beurs werkte zelf decennia in de Verenigde Staten als onderzoeker, in de staat Oklahoma. Ze legt uit dat dit soort vragenlijsten vaak wordt verstuurd binnen de VS, maar dat ze normaal nooit buiten de VS reiken. Dat dat nu wel gebeurt, vormt een risico voor de academische integriteit, vindt ze.
Zo zou het onderzoekers kunnen stimuleren tot zelfcensuur. "Ik weet zeker dat dat in de VS al gebeurt. Of dat hier al zo is, dat weet ik niet. Maar kijk naar ons geval. Wij gaan in ieder geval niet stoppen met klimaatonderzoek doen omdat dat in de VS niet meer mag."
"Lees altijd de kleine lettertjes", is ook de waarschuwing in de zaal in Leiden. Want waar je eerder ervan uit kon gaan dat Amerikaanse contracten of vragen te goeder trouw waren opgesteld, kun je je als Nederlandse onderzoeker nu zomaar tot iets verplichten dat je academische integriteit schendt, klinkt het.
Maar ook als de academische vrijheid in stand blijft, is de schade al geleden. Samenwerkingen zullen hierdoor stranden, zegt men ook in de zaal in Leiden. Nu al zeggen Amerikaanse onderzoekers conferenties af om niet in de problemen te komen of halen ze hun naam van papers. En ook allerlei beurzen zijn al bevroren of geheel stopgezet.
"En hoe verzeker je je voor twee weken vreemdelingendetentie", vraagt een onderzoeker ernstig. "We hebben echt een richtlijn nodig voor het afschermen van eindscripties", zegt een ander, die er eerder op wees dat studenten nu al woorden die in de VS omstreden zijn vermijden in de online te lezen samenvattingen van hun scripties.
Tijd stilzetten"Ik controleer dagelijks of mijn publicaties nog wel online staan", vertelt weer een ander, die zich bezighoudt met transgenderzorg. Ook organisator Slaman wijst daarop: "We moeten zorgen dat we in Europa zelf onze eigen onderzoeksgegevens en literatuur kunnen opslaan, zodat er niet plotseling dingen in Amerika verdwijnen."
"Ik wou dat ik de tijd even kon stilzetten om dit moment te onderzoeken", verzucht een aanwezige Amerikanist die zich grote zorgen maakt over de situatie in het land dat ze al jaren bestudeert. "Maar dat is voor de academici van de toekomst."
NTR-directeur Lucas Goes is verbijsterd over het plan van minister Bruins (Media) om zijn omroep per 2029 te laten verdwijnen. Hij hoopt dat de Tweede Kamer het tij nog kan keren. "Die gaan we helpen aan informatie over de onzin van dit besluit."
Het gonsde al een paar dagen, zegt Goes. Hij wist dat er iets aankwam, maar niet wat. "Je bereidt je op een bepaald scenario voor. Maar niet op dit heel slechte scenario waarin de NTR, de meest publieke omroep van het hele bestel, er gewoon uitgetikt wordt. Dat is voor mij onbegrijpelijk."
Goes was in overleg met de NOS, zegt hij, om een gezamenlijk taak-omroephuis in te richten, in lijn met de wens van de minister om de ledenomroepen die er nu zijn te laten samenwerken in vier of vijf omroephuizen. "En nu deze passage in zijn brief. Dat is voor mij onverteerbaar."
NTR-programma's ergens anders onderbrengen, zoals de minister suggereert, is volgens Goes een slecht idee. "Als je die onderbrengt bij een omroepvereniging? Ik heb al mijn collega's lief, maar dan gaat het altijd ondergesneeuwd raken door een missie die ze hebben of een politieke binding waar ze voor staan of belangengroeperingen waar ze mee samenwerken. Wij zijn de enige omroep die een onafhankelijk verhaal kan brengen. Dat zie je terug in onze programma's."
Minister Bruins zegt dat de taken en programma's van de NTR wat hem betreft behouden moeten blijven:
Medewerkers van de NTR zijn onthutst en kwaad. "Deze 400 mensen gaan met dit verhaal het weekend in, onbegrijpelijk." Hij hoopt dat de Tweede Kamer, die de plannen maandag over een week bespreekt, nog kan bijsturen. "We gaan de Kamer informeren waarom dit niet doorgezet mag worden en dat ze hier ook nog iets van kunnen vinden. Om te proberen dit recht te zetten."
Ook voorzitter Arjan Lock van het College van Omroepen (het samenwerkingsverband van omroepen en de overkoepelende NPO) is geschrokken. "Ik kan me de woede bij de NTR voorstellen. Het is voor mij echt een verrassing. Ik had gerekend op een omroephuis met de NOS en de NTR. Ik lees in de brief dat de minister een andere keuze maakt."
Lock snapt dat Bruins bezig is met een grote verbouwing. "Maar als je verbouwt, moet je volgens mij altijd opletten dat je de steunbinten laat staan. Wie kent Het Sinterklaasjournaal niet, wie kent Het Klokhuis niet, wie kent Nieuwsuur niet? Dat zijn echt belangrijke programma's die echt voor de publieke omroep behouden moeten blijven."
In Nieuwsuur zegt Lock vanavond dat de ledenomroepen niets zien in het overnemen van die "neutrale programma's" van de NTR. "De programma's van de omroephuizen moeten juist de kleur hebben van de afzender", zegt hij. Daar moet de minister volgens hem nog eens goed over nadenken.
BezuinigingenDe omroepbestuurder kan zich wel vinden in andere plannen in de brief van de minister. "Die omroephuizen, minder bureaucratie, meer transparantie en meer geld vooraf om meer zekerheid te geven aan redacties. Dat zijn allemaal goede plannen om de omroep ook echt toekomstbestendig te maken."
Hij wijst erop dat er ook nog een grote bezuiniging in de lucht hangt, waardoor voor sommige programma's het doek zou kunnen vallen. De hervormingsplannen gaan niet genoeg opleveren om dat te voorkomen, vreest hij. "Ik vind dat de minister, maar ook de politiek, daar heel goed naar moeten kijken. Want wij willen echt heel hard knokken voor een toekomstbestendige publieke omroep, maar daar heb je ook gewoon budget voor nodig."
Een Russische raketaanval op de Oekraïense stad Kryvy Rih heeft aan zeker negentien mensen het leven gekost. De ballistische raket kwam om even voor 20.00 uur neer een woonwijk, dicht bij een speeltuin. Daar ligt geen enkel militair doel in de buurt, zei de Oekraïense ombudsman voor mensenrechten.
Op beelden die rondgaan is te zien dat in de wijde omtrek slachtoffers vielen. Onder de doden zijn zeker zes kinderen, meer dan vijftig mensen raakten gewond, aldus de autoriteiten. Dertig gewonden zijn voor behandeling naar een ziekenhuis gebracht. De schade aan woningen, scholen, winkels en auto's is groot.
Het Russische ministerie van Defensie zegt dat het doelwit een restaurant was waar Oekraïense militairen en buitenlandse instructeurs bijeen waren. Daarbij zouden maximaal 85 mensen zijn omgekomen. Bewijs dat er militairen bijeen waren, ontbreekt.
ZelenskyKryvy Rih heeft ongeveer 660.000 inwoners. De stad ligt in Centraal-Oekraïne op zo'n 60 kilometer van het front. Het is de geboortestad van president Zelensky. Afgelopen dinsdag werden bij een droneaanval twaalf mensen gedood en vielen eveneens vijftig gewonden.
President Zelensky greep de aanval aan voor een oproep aan westerse landen om president Poetin harder onder druk te zetten. "De wereld ziet dit. Elke raket, elke drone bewijst dat Rusland alleen oorlog wil."
De Amerikaanse president Trump zei voordat hij aantrad dat hij in een dag een eind aan de oorlog in Oekraïne kon maken. Dat einde is nog niet in zicht. Rusland verwierp een voorstel van de VS en ook de afspraak om elkaars energiesector niet aan te vallen, wordt niet nageleefd.
In een omkopingszaak in het Europees Parlement heeft het Openbaar Ministerie in België nog drie mensen aangeklaagd voor corruptie, witwassen en deelname aan een criminele organisatie. In totaal zijn er nu acht verdachten. De verdenkingen volgen op een grootschalig corruptieonderzoek naar het Chinese techbedrijf Huawei.
Half maart deed de Belgische politie huiszoekingen op 21 verschillende adressen in België en Portugal. Daarbij werden meerdere mensen gearresteerd "in verband met hun vermeende betrokkenheid bij actieve corruptie binnen het Europees Parlement", schreef het Belgische OM toen.
Onderzoeksplatform Follow the Money meldde dat de invallen plaatsvonden in woningen van lobbyisten van Huawei. Volgens de journalisten zouden de autoriteiten ook ongeveer vijftien (voormalige) Europarlementariërs op de radar hebben in de omkopingszaak. Er werden geen huiszoekingen gedaan bij Europarlementariërs of in het Europees Parlement.
Van de acht mensen die verdacht worden, zijn er inmiddels twee weer vrijgelaten. Drie mensen zitten nog vast, drie anderen mochten voorlopig naar huis met een enkelband.
'Zerotolerancebeleid'De lobbyisten zouden Europarlementariërs of hun medewerkers sinds 2021 hebben omgekocht met contante betalingen en dure cadeaus, zoals reizen en kaartjes voor voetbalwedstrijden. Een Portugees bedrijf faciliteerde dat. De corruptie was "heel discreet", stelt het OM.
In ruil daarvoor moesten de parlementariërs positieve standpunten over Huawei innemen en zouden ze zijn aangespoord om het techbedrijf toegang te laten houden tot de Europese markt. In Europa zijn al jaren zorgen over Huawei en andere Chinese telecombedrijven die aan spionage zouden doen.
Huawei heeft inmiddels op de zaak gereageerd. Het bedrijf zegt dat het de aantijgingen serieus neemt en dat het in gesprek is met de Belgische autoriteiten. Huawei heeft naar eigen zeggen een "zerotolerancebeleid" voor corruptie en andere overtredingen.
Lobbyisten van Huawei zijn op dit moment niet welkom in de gebouwen van de Europese Unie in Brussel en Straatsburg.
