De Staat moet meer maatregelen nemen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken. Dat heeft de rechtbank in Den Haag geoordeeld in de stikstofzaak die milieuorganisatie Greenpeace had aangespannen tegen de Staat.
De stikstofdoelen voor 2025 worden niet gehaald en ook voor 2030 staat dat op de tocht als de Staat niet onmiddellijk maatregelen neemt om de stikstofuitstoot te beperken.
Ook wordt er een dwangsom van 10 miljoen euro opgelegd als de Staat er niet in slaagt de doelen in 2030 te halen, te betalen aan Greenpeace. Het gebeurt zelden dat de overheid op die manier wordt gedwongen om maatregelen te nemen.
Stap terug
De rechter veroordeelde indirect het feit dat het huidige kabinet de maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen van tafel heeft geveegd, zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Hij sprak van een stap terug bij de stikstofreductie. De vorige regering trok ruim 24 miljard euro uit om de doelen te halen, maar het kabinet-Schoof bracht dat terug tot 5 miljard.
De rechter zei dat daarmee belangrijke pijlers onder de stikstofreductie zijn geschrapt en dat er geen nieuw beleid is gemaakt om de doelen van 2030 wel te halen.
In 2030 mag 50 procent van de kwetsbare Natura 2000-gebieden niet meer overbelast zijn door stikstof. Dat is nu 28 procent. Het is niet haalbaar om het doel dat voor dit jaar was gesteld te halen, zegt de rechter. Daarom hoeft de regering niet aan die eis te voldoen.
Urgente lijst
De rechter zegt dat de regering prioriteit moet geven aan de kwetsbaarste Natura 2000-gebieden. De 22 procent reductie die daar voor eind 2030 nog moet worden behaald, is volgens de rechter met de juiste maatregelen mogelijk. Deze soorten natuur, die onder meer op de Veluwe voorkomen, moeten daar onderdeel van uitmaken.
De rechter houdt daarvoor een urgente lijst aan, met rode en oranje gebieden die in kritieke toestand verkeren en met voorrang moeten worden beschermd tegen stikstof.
Ook zegt de rechter dat het aan de politiek is om te bepalen hoe de doelen worden gehaald.
Beide partijen kunnen tegen de uitspraak in beroep, maar de rechter bepaalde wel dat de regering al moet beginnen met het uitvoeren van het vonnis.
'Feest voor de natuur'
Greenpeace wilde met deze zaak afdwingen dat er concreet beleid zou komen om de stikstofuitstoot drastisch te verminderen. Om de doelen te halen die voor 2030 zijn gesteld, moeten er grootschalige maatregelen worden genomen in de landbouw en industrie.
In een eerste reactie zegt directeur Andy Palmen van de milieuorganisatie dat "deze uitspraak een feest is voor de natuur" en dat er eindelijk duidelijkheid komt. Hij zegt dat de Staat met het vooruitschuiven van maatregelen de samenleving, maar ook boeren en bedrijven, in onzekerheid heeft gelaten.
"We verwachten dat de overheid in het plan van aanpak nu eindelijk haar verantwoordelijkheid neemt en zorgt dat alle relevante sectoren, waaronder de landbouw, verkeer, luchtvaart en industrie, een eerlijke bijdrage leveren. De overheid zal met voorstellen moeten komen waarmee de boeren eindelijk duidelijkheid krijgen en op een rechtvaardige manier worden ondersteund bij de noodzakelijke omslag naar ecologische landbouw."
Greenpeace vindt ook dat boeren die al duurzaam ondernemen moeten worden beschermd en dat er steun moet zijn voor boeren die de omslag willen maken.
Natuurvergunning
De Raad van State bepaalde in december dat er minder geschoven mag worden met stikstofvergunningen. Er zijn vaker natuurvergunningen vereist en de regels zijn aangescherpt. Zo moet een bedrijf dat een vergunning heeft voor het uitstoten van een bepaalde hoeveelheid stikstof bij het starten van een nieuw project een nieuwe vergunning aanvragen. De uitstoot kan niet meer worden weggestreept tegen het restant van de bestaande vergunning (intern salderen).
Naar aanleiding hiervan besloot het kabinet een ministeriële commissie in te stellen. Die moet de gevolgen van deze uitspraak in kaart brengen en maatregelen voorstellen. Er zijn grote zorgen ontstaan doordat bijvoorbeeld bouwprojecten met terugwerkende kracht illegaal zijn geworden omdat ze zonder vergunning zitten.
