Beyoncé, Eminem, Selena Gomez, het is slechts een greep uit de vele wereldsterren die deze week een nummer lanceerden ter ere van Ibrahim Traoré, de juntaleider van het West-Afrikaanse land Burkina Faso.
"Hij heeft het hart, hij heeft de vibe" zingt Rihanna met een lange uithaal, waarop Justin Bieber het refrein inzet: "Hij is de stem van het volk, de uitverkorene." Een ballad van R. Kelly ('vanuit de gevangenis') is met ruim anderhalf miljoen views de grootste hit.
Alleen: de tientallen lofzangen die videodienst YouTube overspoelen zijn niet echt, maar allemaal gemaakt met kunstmatige intelligentie (AI). Hetzelfde geldt voor de bijbehorende videoclips waarop Traoré in een heldenrol figureert: gebogen over een landkaart, tussen soldaten op het slagveld, in de armen van een huilende vrouw.
De AI-fabricaties maken deel uit van een hype rondom de Burkinese leider die, vooral online, een vlucht heeft genomen. Los van gekunstelde videoclips gaat Traoré ook viral op TikTok en Instagram in Afrika én ver daarbuiten. Hij wordt besproken in podcasts in de Verenigde Staten, in opiniestukken in Surinaamse media. Een artiest uit Jamaica schilderde afgelopen week zijn portret.
Vuist tegen het Westen
De hype barstte los toen generaal Michael Langley, de VS-commandant voor het Afrikaans continent, zich begin april kritisch uitliet over Traoré. Tegenover de Amerikaanse senaat verklaarde Langley dat Burkina Faso zijn goudreserves gebruikt om het militaire regime in het zadel te houden.
In dit met AI gemaakte lied lijkt het of Justin Bieber zingt over Ibrahim Traoré:
"Voor veel mensen bevestigt dat het beeld dat zij al langer hebben van het bemoeizuchtige neokoloniale Westen", zegt Ebenezer Obadare, onderzoeker bij de Council on Foreign Relations. "De woorden van Langley spelen al die gevoelens in de kaart. En daar tegenover staat een Afrikaanse leider zoals Traoré, die juist een vuist tegen hen maakt."
Daar kwam nog een poging tot staatsgreep bovenop. Op 21 april zei de junta een groot complot te hebben verijdeld dat erop uit was om het regime omver te werpen. Als steunbetuiging togen duizenden Burkinezen de straat op met vlaggen en foto's van Traoré. Ook in enkele andere steden, ook buiten Afrika, vonden (bescheiden) protestmarsen plaats.
Dat Traoré tweeënhalf jaar geleden zelf ook aan de macht kwam dankzij een staatsgreep, is volgens Rosalie Tarnagda, organisator van de manifestatie, niet relevant. "Hij is het grote voorbeeld voor de Afrikaanse jeugd," vertelt ze vanuit de hoofdstad Ouagadougou. "Er waait een nieuwe wind door Afrika, dat geeft ons hoop in Burkina Faso en ver daarbuiten."
Russische invloed
Die hoop is in tijden van oorlog hard nodig. Sinds tien jaar geleden jihadistische terreurgroepen er voor het eerst aanslagen pleegden, is Burkina Faso uitgegroeid tot het centrum van terreur in de West-Afrikaanse Sahel.
Traoré rechtvaardigde zijn machtsgreep met de belofte dat hij de oprukkende terroristen zou verdrijven. Hij koos daarbij voor een radicaal nieuwe aanpak: terwijl de Franse militaire missie in rap tempo werd opgedoekt, stuurde Rusland materieel en manschappen om het Burkinese leger te trainen.
Verschillende onderzoeken wijzen op de snelle toename van Russische invloed op het continent. Naast het opschalen van militaire steun doen zij dit ook door de inzet van soft power-initiatieven. Zo kochten zij verschillende televisie- en radiostations en lanceerden ze African Initiative, een nieuwsvoorziening die in Burkina Faso een eigen afdeling heeft.
Op deze kanalen wordt niet alleen de Russische president Poetin, maar ook coupplegers zoals Traoré de hemel in geprezen. "Rusland speelt een belangrijke rol in de persoonlijkheidscultus die rondom Traoré is opgetuigd", zegt Obadare. "Ze hebben in Traoré een icoon gevonden waarmee ze hun anti-westerse retoriek kunnen uitventen."
Nepnieuws
De inzet van nepnieuws wordt daarbij niet geschuwd. Het Africa Center for Strategic Studies van de Amerikaanse overheid spreekt van een viervoudige toename aan Russische desinformatiecampagnes over het hele Afrikaanse continent, een groot deel daarvan in de Sahel.
Hoewel het regime volhoudt dat Burkina Faso er onder Traoré op vooruitgaat, vertellen de cijfers een ander verhaal. Het aantal mensen dat omkomt door geweld is sinds zijn machtsgreep verder toegenomen; vorig jaar waren dat er volgens dataorganisatie ACLED zeker 7500, onder wie veel burgers.
Wie zich kritisch uitlaat riskeert een gevangenisstraf of zelfs naar het front te worden gestuurd. Daardoor rijst de vraag of Traoré wel écht zo geliefd is als de hype rondom zijn persoon nu doet geloven. En of de videoclips een oprecht eerbetoon zijn, of een promotiecampagne mogelijk zelfs van Russische makelij.
Nieuwsuur maakte eerder een video over hoe burgers in de Sahel-regio gevangen zitten tussen strijdgroepen. Van jihadisten van IS en al-Qaida, tot Russische huurlingen en regeringstroepen van de militaire junta's.
