NOS Nieuws - Algemeen

Energiecoaches voor huishoudens en kleine ondernemingen, leningen voor het verduurzamen van koopwoningen en financiële ondersteuning voor de energierekening en openbaar vervoer van lage inkomens. Dat is een greep uit de plannen die het demissionaire kabinet heeft ingediend bij de Europese Commissie voor geld uit het Sociaal Klimaatfonds.

Nederland kan uit dat fonds zo'n 720 miljoen euro krijgen, verspreid over zeven jaar. En daar legt het zelf, volgens afspraak, nog zo'n 240 miljoen euro bij. Een deel daarvan wordt betaald uit het Nederlandse Klimaatfonds, een deel uit de Rijksbegroting.

Nederland had deze plannen al voor juli in Brussel ingeleverd moeten hebben, maar die deadline was voor veel lidstaten te vroeg. De plannen moeten gericht zijn op huishoudens in energiearmoede, kwetsbare vervoersgebruikers (als in lage inkomens) en kwetsbare kleine ondernemingen.

Hoe werkt dat fonds?

Dat zit zo. In Europa moeten bedrijven via het zogeheten emissiehandelssysteem betalen voor de CO2 die ze uitstoten. Vanaf 2027 gaat dat ook gelden voor huishoudens. Deze koolstofbelasting gaat namelijk effect hebben op fossiele brandstoffen die burgers gebruiken: aan de pomp (diesel, benzine) of thuis (gas, warmte opgewekt door gas). Indirect gaan burgers dus ook betalen voor hun CO2-uitstoot. De video onderaan dit artikel legt uit hoe dit werkt.

Mensen die in slecht geïsoleerde huizen wonen of in auto's op fossiele brandstoffen rijden, krijgen dus hogere rekeningen dan mensen die bijvoorbeeld een elektrische auto hebben of zonnepanelen hebben. Om een (nog) grotere energiekloof te voorkomen is het Europese Sociaal Klimaatfonds in het leven geroepen.

Want met dit soort koolstofbelastingen worden er in Europa honderden miljoenen aan belasting opgehaald. Een deelt vloeit terug naar de lidstaten zelf, en een deel belandt dus in dit Sociaal Klimaatfonds. De plannen die Europese lidstaten indienen moeten er dus voor zorgen dat huishoudens en vervoer verduurzamen, en zo geen enorme CO2-belastingen hoeven te betalen. Het mag niet zomaar aan andere projecten worden uitgegeven.

Wat zijn de plannen?

Demissionair staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie liet in een Kamerbrief weten het op de volgende manier te willen doen. Allereerst dus met 'energiehuizen', waar mensen terechtkunnen met vragen en begeleiding voor energiebesparende maatregelen. Ook voor kleine ondernemingen wordt dergelijke energiehulp opgetuigd.

Eigenaren van koopwoningen moeten makkelijker aan leningen komen voor het verduurzamen van hun woning. Dat wil het demissionaire kabinet doen door extra geld te steken in het Nationaal Warmtefonds, een stichting zonder winstoogmerk waar je leningen kunt aanvragen voor verduurzaming.

Ook werkt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan een 'publiek energiefonds', bedoeld om huishoudens met een hoge energierekening en laag inkomen financieel te helpen. Het doel is dit in de winter van 2026/2027 in te laten gaan.

De 'Onderwegpas' is een idee om kwetsbare huishoudens gratis of met korting te laten reizen met het openbaar vervoer. Dit werd in april al geopperd bij de Voorjaarsnota, en zal medegefinancierd worden uit het Nationaal Klimaatfonds. Ook dit moet verder worden uitgewerkt.

Opvallend is dat er in deze Nederlandse plannen niets staat over het stimuleren van elektrische auto's en het specifiek verduurzamen van huurwoningen of hulp aan woningcorporaties.

Wat nu?

De plannen van Nederland met deze pot geld wordt later deze maand met de Europese Commissie besproken. Het goedkeuringsproces gaat zo'n vijf maanden duren.

Deze explainer legt uit hoe dat emissiehandelssysteem werkt:

Paasevenement The Passion wordt volgend jaar in het Drentse Dwingeloo (gemeente Westerveld) gehouden. Dat maakt de organiserende omroep KRO-NCRV bekend samen met de gemeente Westerveld. Ook in omliggende dorpen binnen de gemeente zullen activiteiten en opnames zijn.

Op de markt in Dwingeloo is vandaag een metershoog lichtgevend kruis gezet. Het is onderdeel van de bekendmaking: Dwingeloo wordt het decor van The Passion 2026.

The Passion is een live evenement dat gehouden wordt op Witte Donderdag, de donderdag voor Pasen. In de muzikale paasvertelling spelen bekende Nederlanders de hoofdrollen.

Klein dorp

Het is voor het eerst dat het decor in de provincie Drenthe wordt opgebouwd. En dat is niet het enige opvallende: de zestiende editie wordt gehouden in een dorp.

"We gaan het verhaal voor de eerste keer vertellen in een klein dorp, waar mensen elkaar kennen en betrokken zijn bij elkaar. Klein in omvang, maar met een groot kloppend hart", zegt directeur van KRO-NCRV Arie Koornneef.

Lang geheim

Het binnenhalen van het evenement is een initiatief van de gemeente Westerveld. "Vanaf het moment dat ik las dat The Passion nog nooit in Drenthe was geweest, zijn we heel hard aan de slag gegaan", vertelt wethouder Jacob Boonstra (CDA) tegen RTV Drenthe.

"Half juli kwam het verlossende telefoontje dat de keuze op Westerveld was gevallen. Ik begreep later van mijn ambtenaar dat ik woorden heb gebezigd die niet horen bij een CDA'er. Puur uit enthousiasme omdat ik ongelooflijk trots ben op de gemeente", aldus Boonstra.

Slechts een klein groepje ambtenaren van de provincie en de gemeente was op de hoogte van de toewijzing. Dat betekende dat met schuilnamen en codetaal moest worden gecommuniceerd.

Op de vraag of Boonstra jaloerse collega-bestuurders verwacht in de omliggende gemeenten, moet hij lachen. "Daar ben ik eigenlijk niet mee bezig."

Lange voorbereidingstijd

Voor de gemeente Westerveld betekent het dat kan worden begonnen aan de grote logistieke puzzel. In het dorp is maar beperkte ruimte en op het evenement komen gemiddeld 10.000 mensen af. "Er zitten een heleboel uitdagingen bij", voorziet Boonstra.

Toch kijkt de wethouder vooral met veel plezier uit naar The Passion. "Het is een ongelooflijk mooi evenement dat mensen verbindt. Het is een hele mooie kans om te laten zien hoe mooi Drenthe is en hoe mooi Westerveld is aan de rest van Nederland."

The Passion 2026 wordt op 2 april om 20.30 uur live uitgezonden bij KRO-NCRV op NPO 1.

Nederlandse F-35's die Polen ondersteunden bij de luchtoperatie van vannacht hebben ook drones neergehaald. Dat heeft demissionair minister van Defensie Brekelmans bevestigd.

"Dat laat zien dat we paraat staan en ook in staat zijn om die dreiging weg te nemen", zegt de defensieminister. "Dit kan niet onbeantwoord blijven." Het ministerie van Defensie stelt dat meerdere Russische drones het Poolse luchtruim waren binnengevlogen en er meerdere zijn neergehaald.

Volgens de Poolse premier Tusk is het luchtruim vannacht negentien keer geschonden. Het Poolse leger zegt dat de drones onderdeel waren van een Russische drone-aanval op Oekraïne.

Het Kremlin gaat niet op de beschuldigingen in en zegt dat het aan het Russische ministerie van Defensie is om te reageren op de zaak. Wel zei het Kremlin: "De EU en de NAVO beschuldigen Rusland dagelijks van provocaties."

Volg ons liveblog

In ons liveblog houden we je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en reacties op de gebeurtenissen in Polen. Klik hier om naar het liveblog te gaan.

Polen heeft de Russische diplomaat Andrej Ordasj in Warschau om uitleg gevraagd. Ordasj heeft tegen Russische staatsmedia gezegd dat Polen geen enkel bewijs heeft geleverd dat de drones uit Rusland komen. Bij het verlaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Warschau stelde hij dat de drones uit de richting van Oekraïne kwamen.

Artikel 4

Polen spreekt van een ongekende schending van het luchtruim. Het leger is in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Hoeveel drones het luchtruim daadwerkelijk zijn binnengedrongen, is niet bekend. Tusk zegt dat minstens vier drones zijn neergehaald.

Het land doet een beroep op artikel 4 van de NAVO. Dat doet een land als het zich bedreigd voelt. Lidstaten van de NAVO gaan dan in overleg met elkaar over de dreiging.

Het is voor het eerst sinds de Russische invasie van Oekraïne dat een NAVO-land wapens heeft ingezet.

NAVO-correspondent Kysia Hekster:

"Polen heeft de NAVO gevraagd artikel 4 van het verdrag van het bondgenootschap te activeren. Dat kan een land doen als de veiligheid bedreigd wordt. Als dat artikel ingeroepen wordt, komt de NAVO op heel korte termijn bij elkaar. Er stond al een overleg gepland van de 32 ambassadeurs om 10.00 uur, dat wordt nu een overleg dat helemaal in dit teken komt te staan. De ambassadeurs worden daar bijgepraat over wat er gebeurd is.

Bronnen bij het militaire bondgenootschap lieten eerder al weten dat ze de Russische drones op NAVO-grondgebied niet als aanval beschouwen. Dat betekent dat artikel 5 niet geldt, het artikel dat bepaalt dat een aanval op één land, wordt beschouwd als een aanval op de hele alliantie.

Al langer zijn er grote zorgen bij de NAVO over steeds verdergaande Russische acties, waarbij de Russen de bereidheid van het bondgenootschap lijken te testen om echt in actie te komen. Voor de NAVO is het belangrijk om het hoofd koel te houden en eerst alle feiten te kennen en zich niet te laten provoceren tot actie die alleen maar tot meer escalatie leidt."

Europese leiders hebben verbolgen gereageerd op de actie en verklaarden zich solidair met Polen. In de jaarlijkse toespraak in het Europees Parlement van voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen betuigde ook zij de solidariteit met Polen.

Nederlandse missie

Nederland is namens de NAVO sinds 1 september dit jaar samen met Noorwegen in Polen actief met vier F-35's. Deze zomer was demissionair premier Schoof op bezoek in Polen om een nieuwe samenwerkingsovereenkomst over defensie te tekenen.

Het is de niet de eerste keer dat Nederlandse F-35's in Polen opstegen voor Russische projectielen die het NAVO-verdragsgebied bedreigden. Wel heeft Nederland nu voor het eerst geschoten.

Eerder waren Nederlandse F-35's gestationeerd in Estland om het NAVO-luchtruim te bewaken. Destijds kwamen de gevechtsvliegtuigen meerdere keren in actie om Russische vliegtuigen die boven de Oostzee vlogen te onderscheppen.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:

"In de eerste uren na de berichten over de Russische drones in het Poolse luchtruim bleef het in Moskou angstvalig stil. Russische media meldden het nieuws uitsluitend op basis van berichten in de Poolse en internationale pers, maar zonder specifiek te vermelden dat het volgens Polen gaat om Russische drones.

De autoriteiten van Belarus hebben wel gereageerd. Zij zeggen Polen en Litouwen te hebben gewaarschuwd voor uit de koers geraakte 'onbekende vliegende objecten'. De drones verschenen boven Polen tijdens een van de zwaarste droneaanvallen op Oekraïne tot nu toe.

Al eerder kwamen Russische drones terecht in Polen en ook in Roemenië. De officiële Russische reactie was steeds laconiek. Volgens het Kremlin was er 'geen informatie' over schendingen van het luchtruim, of waren er geen bewijzen van Russische betrokkenheid."

Legale wietkweker CanAdelaar uit Hellevoetsluis moet de stankoverlast in de omgeving beperken. De voorzieningenrechter heeft bepaald dat het bedrijf zich binnen een week aan de extra regels moet houden die de gemeente Voorne aan Zee heeft opgelegd. "Zo kan het niet langer doorgaan", staat in de uitspraak.

Over de wietkweker zijn meer dan 2000 klachten ingediend. De gemeente Voorne aan Zee kwam daarom in maart met milieuregels, waarin staat hoeveel geur het bedrijf maximaal mag produceren. Als CanAdelaar zich daar niet aan zou houden, zou een boete volgen die kon oplopen tot 3,5 miljoen euro.

CanAdelaar stapte naar de rechter. Het bedrijf zei er alles aan te doen om de stankoverlast aan te pakken. De miljoenenboetes betekenen volgens de advocaat van de teler een 'verkapte sluiting', schreef Rijnmond eerder.

Een week de tijd

De voorzieningenrechter noemt de "geursituatie" zeer ernstig en betwijfelt of de maatregelen die de kweker neemt tot verbetering leiden. De regels van de gemeente mogen daarom in stand blijven, staat in de uitspraak van vandaag.

CanAdelaar krijgt nog een week de tijd om orde op zaken te stellen; ofwel door maatregelen te nemen die de stankoverlast beperken, ofwel door de productie stil te leggen.

De directeur van CanAdelaar gaat ervan uit dat het gaat lukken om aan de eisen te voldoen. "Sinds het begin van de maand zijn we al bezig om luchtfilters te installeren", zegt hij tegen de NOS, "en er komen er nog meer. Ik denk dat we op de goede weg zijn om de overlast verder te beperken."

Open ramen

Het bedrijf begon twee jaar geleden met het telen van wiet in Hellevoetsluis, als onderdeel van de wietproef. Het is de grootste legale wietproducent van Nederland. De teler zit in een kassencomplex ter grootte van zeven voetbalvelden. Vroeger werden er tomaten gekweekt.

De stankoverlast ontstaat als de ramen van de kas open gaan om te luchten. De wietgeur verspreidt zich dan in de wijde omgeving. Tot nu toe zijn er bij milieudienst DCMR 2100 meldingen binnengekomen van driehonderd verschillende omwonenden.

De stank zorgt niet voor schadelijke gezondheidseffecten, bleek uit onderzoek van de GGD. Wel kunnen omwonenden last krijgen van stressgerelateerde klachten als hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid. Bewoners kunnen volgens het Trimbos Instituut niet high worden van enkel een wietgeur.

Het wietexperiment

In april is een proef gestart om de gereguleerde productie en verkoop van cannabis te testen. Tien legale kwekers mogen wiet leveren aan geselecteerde coffeeshops in tien testgemeenten: Arnhem, Almere, Breda, Groningen, Heerlen, Maastricht, Nijmegen, Tilburg, Voorne aan Zee en Zaanstad. In totaal zijn dat zo'n tachtig coffeeshops. CanAdelaar is één van de tien bedrijven die legaal wiet mogen kweken en leveren. De wietproef duurt vier jaar.

Mocht de teler in Hellevoetsluis stoppen, dan kan dat gevolgen hebben voor de wietproef, zegt onderzoeker en cannabisexpert Nicole Maalsté. "Er zijn nog maar zeven kwekers gestart met produceren. CanAdelaar is echt wel een belangrijke. Als die wegvalt, zullen coffeeshops weer naar het illegale circuit moeten om aan hun voorraad te komen. Dan kun je wel stellen dat de proef is mislukt."

De ministeries van Volksgezondheid en van Justitie, die over de proef gaan, laten weten dat er met de huidige legale wietkwekers genoeg productiecapaciteit is om aan de vraag te voldoen. Mocht er een bedrijf moeten sluiten, is er ook nog een wachtlijst van telers die ingeschakeld kunnen worden.

De Amerikaanse president Trump heeft een bestuurder van de federale centrale bank (de Fed) onterecht ontslagen, heeft een rechter in de VS bepaald. Dat betekent dat Lisa Cook mag aanblijven. Wel moet ze de pogingen van de president om haar te ontslaan aanvechten.

Trump ontsloeg Cook vorige maand nadat hij haar had beschuldigd van mogelijke hypotheekfraude voordat ze bestuurder werd. Maar de rechter concludeert dus dat daar geen grond voor was. Ook zou de manier waarop ze is ontslagen haar recht op een eerlijk proces hebben geschonden.

Het ministerie van Justitie gaat naar verwachting snel in beroep tegen de uitspraak. Het Amerikaanse Hooggerechtshof zal vermoedelijk het laatste woord in de ontslagzaak hebben.

In 2022 werd de Fed-bestuurder aangesteld door president Joe Biden. Cook is eerste zwarte vrouw ooit in het bestuur van de centrale bank.

Renteverlaging

Volgende week stemt de centrale bank over een renteverlaging. Die rente is nu 4,25 tot 4,5 procent, maar Trump wil al lange tijd dat die fors omlaag gaat, met 2 procentpunt. De Fed verlaagt de rente deze maand waarschijnlijk met 0,25 procentpunt, is de verwachting op de financiële markten. Het idee is dat de prijsstijgingen in de VS daardoor worden afgeremd.

Het beschermen van stabiele prijzen is een van de taken van Fed. De koepel legt nadruk de lange termijn, terwijl Trump de rente juist fors wil verlagen om de economie snel te stimuleren.

Door het besluit van de rechter kan Cook alsnog meedoen aan de stemming over de renteverlaging.

De gemeente Den Haag waarschuwt inwoners voor valse QR-codes op parkeerautomaten in de stad. Met dit soort nepcodes proberen oplichters mensen geld en bankgegevens afhandig te maken.

De stickers met met de valse QR-codes zijn vorige week aangetroffen. "Handhavers van de gemeente zijn op de hoogte van deze vorm van fraude en controleren de automaten actief op valse stickers", aldus de gemeente.

Inwoners krijgen het advies om nooit via een QR-code parkeergeld te betalen. De gemeente biedt de QR-code niet als betaalvorm aan. Betalen kan contactloos of door een bankpas in het apparaat te steken. Ook kan digitaal met een parkeerapp worden betaald.

Bekende truc

De gemeente Den Haag zegt dat het om een bekende oplichtingstruc gaat. De QR-code is verbonden aan een website waar om bankgegevens wordt gevraagd. Daarna kan er geld van de rekening worden gestolen, schrijft Omroep West.

De nepcodes zijn niet alleen in de buurt van parkeerautomaten ontdekt. Ook op laadpalen voor elektrische voertuigen zijn stickers aangetroffen. Eerder doken de QR-codes al op in onder meer Alphen aan den Rijn, Amsterdam, Rotterdam en Maastricht.

De Europese Commissie gaat opnieuw aan de EU-lidstaten voorstellen om sancties tegen Israël in te stellen. Dat zei Commissievoorzitter Von der Leyen vandaag in de Staat van de Europese Unie - de jaarlijkse toespraak waarin de voorzitter van de Europese Commissie schetst hoe de Europese Unie ervoor staat en de koers uitzet voor het komende politieke jaar.

De Commissie zal de lidstaten voorstellen om het handelsdeel van het samenwerkingsverdrag met Israël gedeeltelijk op te schorten en sancties in te stellen tegen extremistische Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten.

De lidstaten moeten daar wel eerst mee akkoord gaan. Dat ze het tot op heden niet eens worden over een gezamenlijke opstelling tegenover Israël noemde Von der Leyen pijnlijk. "Dit moet stoppen", zei de Commissievoorzitter. "Wat in Gaza gebeurt is onacceptabel."

Naast het voorstel voor extra sancties zet de Commissie ook de bilaterale steun aan Israël stop, zei Von der Leyen, maar wat daarmee wordt bedoeld is nog onduidelijk. Wel benadrukte ze dat het stopzetten van die steun niet gewone burgers of Yad Vashem - de instelling voor het herdenken van Holocaustslachtoffers - zal raken.

Verdeeldheid

De Europese Commissie stelde in juli al voor om Israël gedeeltelijk uit te sluiten van een Europees onderzoeks- en innovatieprogramma. Daarvoor is na twee maanden geen meerderheid onder de EU-landen. Grote landen als Duitsland en Italië zijn tegen. Het is dus maar de vraag of de vandaag voorgestelde sancties op de steun van de EU-landen kunnen rekenen.

Voor het opschorten van het handelsdeel van het samenwerkingsverdrag is steun van een ruime meerderheid van de EU-landen nodig. Over sancties tegen de extremistische, Israëlische ministers moeten zelfs alle EU-landen het met elkaar eens worden.

Verschillende linkse partijen dragen vandaag in het parlement rode kleding om hun steun aan de Palestijnen te tonen. Met name vanuit linkse en middenpartijen klinkt al lange tijd stevige kritiek op de opstelling van de Europese Commissie tegenover de Israëlische regering. Zij vinden dat Von der Leyen zich onvoldoende uitspreekt.

Polen

Von der Leyen reageerde in haar toespraak ook op het neerschieten van Russische drones vannacht in Polen. Ze zei dat Europa volledig solidair is met Polen en noemde de schending van het Poolse luchtruim "roekeloos en ongekend".

"Europa is in gevecht", opende Von der Leyen haar toespraak. "Een gevecht voor een continent dat een geheel is en vrede kent. Voor een vrij en onafhankelijk Europa."

De Commissievoorzitter benadrukte de noodzaak om Rusland aan de onderhandelingstafel te krijgen voor een staakt-het-vuren in Oekraïne. Om de druk op Rusland op te voeren werkt de Europese Commissie daarom aan een nieuw sanctiepakket en kijkt ze hoe de EU sneller volledig kan stoppen met het importeren van Russische gas en olie.

De EU heeft de import van Russische gas en olie al flink afgebouwd sinds de inval van Rusland in Oekraïne in 2022 en wil uiterlijk in 2028 helemaal stoppen met de import van Russische energie. Maar de EU kijkt dus of dat nog sneller kan.

Von der Leyen presenteerde daarnaast meerdere voorstellen om Oekraïne te steunen, waaronder 6 miljard euro voor een drone-alliantie tussen Oekraïne en de EU.

Handelsakkoord VS

Von der Leyen ging ook in op het bekritiseerde handelsakkoord met de Verenigde Staten. De EU ging in juli schoorvoetend akkoord met een importheffing van 15 procent op de meeste goederen en diensten die richting de VS gaan.

"Ik heb een hele hoop dingen gehoord over het akkoord dat we deze zomer hebben gesloten. En ik begrijp de eerste reacties. Maar laat ik heel duidelijk zijn: onze handelsrelatie met de Amerikanen is voor ons de allerbelangrijkste."

Volgens Von der Leyen was dit de beste deal die mogelijk was. "Stel je voor wat er zou gebeuren als we in een handelsoorlog met de Amerikanen waren beland."

Vorige week dreigde Trump alweer met nieuwe importheffingen nadat de EU een miljardenboete had opgelegd aan de Amerikaanse techgigant Google. Von der Leyen zegt vandaag niet de regels voor techbedrijven aan te gaan passen. "We bepalen onze eigen regels. Europa maakt zijn eigen keuzes."

Op verschillende plekken in Frankrijk protesteren actievoerders in het kader van de eerder aangekondigde poging "het hele land plat te leggen."

Aanleiding voor de protesten zijn de geplande bezuinigingen van de regering van president Macron. Premier Bayrou stapte maandag op omdat hij in het parlement onvoldoende steun kreeg voor die bezuinigingen, maar de protesten ertegen gaan toch door.

In de hoofdstad Parijs raakten demonstranten slaags met de politie:

Bijna 80.000 politieagenten zijn sinds gisteravond gemobiliseerd om blokkades en ongeregeldheden in verband met de 'Blokkeer Alles'-beweging te voorkomen. Die beweging doet denken aan de Gele Hesjes, die tijdens de eerste regeerperiode van Macron uitgroeide tot een nationale protestbeweging.

In Parijs zijn vanochtend meer dan 130 mensen opgepakt, onder meer omdat ze kruispunten wilden blokkeren of pallets en containers in brand staken. In totaal zitten in Frankrijk 473 mensen vast voor ongeregeldheden, zegt het ministerie van Binnenlandse Zaken tegen de krant Le Monde.

Enkele tientallen demonstranten probeerden een belangrijke weg naar de Parijse luchthaven Orly af te sluiten, maar dat mislukte door ingrijpen van de politie. Bij het station Gare du Nord gebruikte de politie traangas om demonstranten te verwijderen.

Frank Renout, correspondent Frankrijk:

"Uit peilingen bleek eerder al dat een grote meerderheid van de Fransen tégen de bezuinigingen was, zoals de vorige regering van premier Bayrou die voorstelde. En veel demonstranten vandaag denken dat de nieuwe premier, Lecornu, het beleid niet zal veranderen.

Actievoerders vinden de bezuinigingen vooral oneerlijk. Ze zeggen dat de tegenstellingen tussen rijke en arme Fransen steeds groter worden. Ze zijn boos dat de overheid meer dan 200 miljard per jaar aan bedrijven geeft, maar bezuinigt op uitkeringen en ziektekostenvergoedingen.

De rijkdom moet beter verdeeld worden, is de gedachte. 'Er moet geld gehaald worden bij aandeelhouders en bedrijven', zei een demonstrante die vandaag in Normandië meedeed aan een wegblokkade."

Een politiewoordvoerder zei vanochtend tegen de krant Le Monde dat de situatie in en rond de hoofdstad "beheersbaar, maar zeer onvoorspelbaar" was. Op het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken is een crisisteam bijeen. Minister Retailleau zei op een persconferentie dat exteem-linkse, anti-kapitalistische en in het zwart geklede relschoppers meedoen met de demonstraties.

De Franse spoorwegen melden dat op twee plekken kabels zijn gesaboteerd, waardoor het treinverkeer op de route Bordeaux-Toulouse en op verschillende trajecten in het departement Lot-et-Garonne in het zuidwesten van het land is verstoord. De Franse autoriteiten hebben gezegd dat ze hard zullen optreden tegen dit soort acties.

Het lijkt er volgens Franse media op dat vooral in het westen van het land actie wordt gevoerd. In onder meer Caen, Nantes en Poitiers hebben groepjes demonstranten wegen geblokkeerd. Sommige demonstranten dragen gele hesjes, andere zijn gemaskerd en helemaal in het zwart gekleed. Op de rondweg van Rennes werd een lijnbus in brand gestoken.

Achter de protesten zit een anonieme beweging met de leus 'Bloquons tout!', ofwel 'Blokkeer alles!', die online en op straat oproept om vandaag alles in het land te blokkeren: wegen, rotondes, havens, olie­raffinaderijen, winkelcentra en treinstations.

Het protest komt terwijl het land in een politieke crisis verkeert en de Franse staatsfinanciën onhoudbaar dreigen te worden. De eergisteren opgestapte premier Bayrou wilde onder meer door belastingverhogingen de enorme Franse staatsschuld terugdringen, die hij onhoudbaar had genoemd.

Grondpersoneel van KLM heeft vanochtend voor twee uur het werk neergelegd. Door de staking zijn zo'n 27.000 reizigers geraakt. Tussen 08.00 uur en 10.00 uur staakten onder anderen mensen die bagage in- en uitladen, vliegtuigen verslepen en reizigers te woord staan.

Volgens een verslaggever die ter plaatse was, leken de vertragingen mee te vallen.

Vakbonden FNV en CNV steunden de staking, omdat ze ontevreden zijn over het cao-akkoord dat drie andere, kleinere vakbonden sloten. FNV is vooral ontevreden over de loonsverhoging die in het akkoord is afgesproken, maar de vakbond wil ook dat er een betere regeling voor zwaar werk komt, en meer vaste banen voor het grondpersoneel.

Ook CNV-bestuurder Souleiman Amallah had het liever anders gezien. "KLM had deze staking al 10 maanden geleden kunnen voorkomen, nu staan we hier en dat is helaas ten koste van de passagiers en de operatie, maar het is belangrijk dat er eerlijke verdeling is tussen piloten, cabinepersoneel en het grondpersoneel."

Impact

Die 14.000 grondmedewerkers op Schiphol zijn verantwoordelijk voor het laden en lossen van bagage en vracht, het verslepen van vliegtuigen, de beveiliging. Ook helpen ze passagiers op de luchthaven of werken ze bij de technische controle. Zonder dat personeel kunnen er geen vliegtuigen vertrekken of landen.

"We zorgen er met zijn allen voor dat het vliegtuig de lucht in gaat. Als de piloot niet aan boord is, vliegen we niet en ook niet als wij er geen kerosine in doen," zegt een van de stakers.

Grondpersoneel wil ook volgende week woensdag tussen 8.00 uur en 10.00 uur het werkneerleggen. Volgens KLM is de impact van de staking dan ook groot.

De luchtvaartmaatschappij bereidt volgens een woordvoerder een logistieke puzzel voor, die meerdere dagen in beslag kan nemen: "Allereerst werken we er hard aan om alle passagiers om te boeken, zodat ze zo snel mogelijk alsnog op hun bestemming aankomen", aldus KLM. "Daarbij komt ook de beschikbaarheid van onze collega's die op de vluchten werken en bijvoorbeeld de toestellen zelf."

Door rechter verboden

Die impact op het vliegverkeer was de reden waarom de rechter twee keer eerder een stokje stak voor de stakingen. De vakbonden wilden in juni 24 uur het werk neerleggen en begin juli 8 uur. KLM stapte naar de rechter en die zette daar een streep door.

Volgens de rechter zou de actie te ingrijpend zijn door alle veiligheidsproblemen die op Schiphol kunnen ontstaan. De geplande staking viel namelijk in de drukke vakantieperiode en zat dicht op de NAVO-top in Den Haag. Volgens FNV hebben Schiphol en KLM ditmaal wel voldoende tijd gehad om voorbereidingen te treffen.

Novo Nordisk, de maker van de afslankmiddelen Ozempic en Wegovy, gaat 9000 banen schrappen. De farmaceut heeft al langere tijd veel last van Amerikaanse concurrentie.

"De markt is in ontwikkeling, vooral op het gebied van obesitas is het competitiever geworden en de consument heeft meer invloed gekregen", staat in een persbericht van Novo Nordisk. Het bedrijf is daarom bezig met een "transformatie om het bedrijf te stroomlijnen en sneller besluiten te kunnen nemen".

De Deense farmaceut was vorig jaar het grootste beursgenoteerde bedrijf van Europa. Het bestaat al ruim honderd jaar, maar maakte recent een explosieve groei door vanwege de populariteit van het middel Ozempic, en later en Wegovy.

Ozempic is een medicijn voor diabetes, maar raakte vooral in zwang omdat het de eetlust remt en zo helpt bij afvallen. Wegovy is op de markt gebracht als afslankmiddel. Novo Nordisk kon de grote vraag amper bijbenen.

Vorig jaar was de beurswaarde van Novo Nordisk hoger dan het Deense bruto binnenlands product (bbp). De medicijnmaker zorgde eigenhandig voor een groei van 1,7 procent van de Deense economie.

Concurrentie

Dat het bergafwaarts ging met het bedrijf was al langer bekend. Concurrerende farmaceuten in de VS kwamen snel met afslankmiddelen die leken op die van Novo Nordisk, maar goedkoper en effectiever waren. Het Deense bedrijf spande daar zeker 130 rechtszaken tegen aan. Ook waarschuwde Novo Nordisk voor een tekort aan grondstoffen.

In juli gaf het bedrijf een winstwaarschuwing, waarna de aandelen in het bedrijf op de beurs 70 miljard dollar minder waard werden. Er werd een nieuwe topman aangesteld en in augustus stelde het bedrijf een vacaturestop in.

5000 ontslagen in Denemarken

Er werken momenteel ruim 78.000 mensen bij Novo Nordisk, in 80 verschillende landen. In Denemarken zullen 5000 banen verdwijnen, de rest van de ontslagen valt in andere landen. In Nederland is ook een vestiging, waar ongeveer 170 mensen werken. Of zij ook getroffen worden is niet bekend.

Novo Nordisk verwacht met deze ontslagronde 1,2 miljard dollar te besparen in 2026. Het bedrijf zegt zich te gaan richten op "groeikansen" op het gebied van diabetes en obesitas. Daarmee wordt waarschijnlijk een nieuwe afslankpil bedoeld, die nog wacht op goedkeuring voor de Amerikaanse markt. De huidige afslankmiddelen moeten worden toegediend via injecties.

Afgelopen weekend is een man met een camerabril geweigerd bij poppodium TivoliVredenburg in Utrecht. De bezoeker had een zonnebril op met een kleine camera erin. Dat is niet de bedoeling, zegt directeur van TivoliVredenburg Jeroen Bartelse.

Toen beveiligers het cameraatje opmerkten, spraken ze de man daarop aan. Hij wilde de bril niet afzetten, waarop hem de toegang werd geweigerd. "Ik vind het fijn dat de beveiliging zo alert was en dat ze die persoon hebben geweerd", zegt Bartelse tegen RTV Utrecht.

Op een festival in Rotterdam werd eind augustus een man betrapt op het stiekem filmen van vrouwen bij toiletten met een camerabril. Nadat daarover was geklaagd bij de beveiliging, werd de man apart genomen. De aangetroffen beelden werden verwijderd.

Extra alert

De beveiligers van TivoliVredenburg waren extra alert na het verhaal uit Rotterdam, zegt directeur Bartelse. "We willen de privacy en sociale veiligheid van onze bezoekers waarborgen. Zeker gezien alles wat nu speelt", voegde hij eraan toe, doelend op de recente initiatieven om geweld tegen vrouwen te stoppen.

De directeur zegt zich samen met zijn veiligheidsteam te beraden: "Mensen hebben natuurlijk ook telefoons bij zich waarmee gefilmd kan worden. Dus hoe gaan wij hiermee om?"

In Westkapelle heeft vannacht een grote duinbrand gewoed. Het vuur greep snel om zich heen. Inmiddels is het sein brand meester gegeven, meldt de Veiligheidsregio Zeeland.

Er kwam veel rook vrij bij de brand. Rond 01.20 uur was er nog sprake van lichte rook, die naar zee waaide door de zuidoostenwind.

De brandweer kwam met drie brandweerauto's en drie waterwagens ter plaatse, schrijft Omroep Zeeland. Hulpdiensten konden voorkomen dat de brand oversloeg naar een strandpaviljoen.

De brand in de duinen aan de Zuiderhoofdweg trok veel bekijks. De politie zette daarom de toegangswegen af.

Claimorganisaties en Volkswagen hebben voor Nederland een schikking bereikt over de 'dieselgate' uit 2015. Dat jaar werd bekend dat dieselauto's van de Volkswagen-groep 'sjoemelsoftware' hadden, die de uitstoot te laag voorstelde. Naar verwachting worden eigenaren van meer dan 100.000 voertuigen in Nederland gecompenseerd.

Ze krijgen tussen de 300 en 2500 euro. De hoogte van het bedrag is afhankelijk van het aantal eigenaren dat zich aanmeldt voor de vergoeding. Ook het model van de auto, het tijdstip waarop de auto is gekocht en of het gekochte voertuig nieuw of tweedehands was, speelt mee bij de bepaling van de hoogte van de vergoeding.

Gedupeerde eigenaren kunnen zich tot 10 december 2025 via de website dieselakkoord.nl. melden. Ze moeten kunnen aantonen dat zij een voertuig hebben of hadden met een EA189-dieselmotor, waarbij de software was geïnstalleerd.

De 'sjoemelsoftware' kon herkennen of een auto werd getest op uitstoot, en deze op het moment van testen beperken. Onder normale omstandigheden op de weg lagen die waarden hoger, dus leken de auto's schoner dan ze waren.

De schikking geldt voor alle dieselauto's van de Volkswagen Groep die waren uitgerust met sjoemelsoftware. Dat waren diesel van de merken Volkswagen, Audi, Seat en Skoda, die op de markt zijn gebracht van 2008 tot en met 2015.

Rechtszaken

Met de schikking komt er een eind aan rechtszaken die de claimorganisaties Stichting Car Claim, de Volkswagen Group Diesel Efficiency Stichting (VGDES) en de Stichting Diesel Emissions Justice hadden aangespannen tegen de Volkswagen-groep. Die eerste twee belangengroepen werkten samen met de Consumentenbond.

VGDES had vier rechtszaken aangespannen, en alle vier gewonnen. Volkswagen spande daarop een hoger beroep aan, dat met de schikking nu van de baan is. Ook Stichting Car Claim won al een rechtszaak namens 150.000 getroffen dieseleigenaren. Ook die zaak liep nog in hoger beroep.

België

In België werd er eerder dit jaar een akkoord bereikt tussen de Volkswagen-groep en claimorganisatie Testaankoop. Daar kregen zo'n 320.000 mensen een vergoeding van vijf procent van de aankoopprijs. Wie zijn auto al had doorverkocht kreeg vijf procent van het verschil tussen de aankoopprijs en de doorverkoopprijs.

De bewuste motoren zaten in modellen van Volkswagen, Audi, Skoda en Seat. Miljoenen auto's werden in de afgelopen jaren teruggeroepen. Volkswagen moest ook al miljarden euro's betalen aan schadevergoedingen, boetes en hersteloperaties.

Na het emissieschandaal bij Volkswagen bleek dat ook andere autofabrikanten de Europese wetgeving probeerden te omzeilen. Ook tegen die concerns lopen claims.

Goedemorgen! In Frankrijk zijn vandaag grootschalige protesten en prinses Amalia gaat op bezoek bij de ambtswoning van burgemeester Halsema van Amsterdam.

Eerst het weer: De dag begint droog met een mix van zon en wolken. Later op de middag stijgt vanuit het zuidwesten de kans op een bui. Bij een zwakke tot matige zuidoostenwind loopt de temperatuur op naar 19 tot 23 graden. De komende dagen blijft het wisselvallig bij zo'n 18 graden, met soms ook veel wind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Poolse luchtmacht heeft een aantal drones neergehaald die het Poolse luchtruim waren ingevlogen. Volgens het leger gaat het om Russische drones die zijn gebruikt bij een aanval op Oekraïne. Vier vliegvelden zijn tijdelijk gesloten, waaronder het vliegveld van hoofdstad Warschau.

Het is onduidelijk om hoeveel drones het gaat. Volgens het leger is een aantal toestellen neergehaald.

Het leger van het NAVO-land is in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Rusland heeft nog niet gereageerd op de beschuldigingen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gisteren kwam de verjaardagswens die Donald Trump zou hebben geschreven aan Jeffrey Epstein naar buiten. De tekening was onderdeel van een boek voor Epstein voor zijn vijftigste verjaardag, met tal van felicitaties van bekende mensen. De gelukwensen geven een inkijkje in het leven van de steenrijke zakenman en veroordeeld zedendelinquent.

Fijne dag!

Een wasmachine, smartphone, koffieapparaat of waterkoker die het na twee jaar niet meer doet. Hoewel een verkoper dan moet aanbieden het product te laten maken, gebeurt dit in de praktijk vaak niet. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) kreeg hier in de eerste helft van dit jaar 3500 meldingen over, bijna net zoveel als heel vorig jaar. Toen waren het er 3900.

Waar die stijging door wordt veroorzaakt, weet de ACM niet. De opvallende stijging is wel reden om vandaag een publiekscampagne te beginnen. De belangrijkste klacht die bij de toezichthouder binnenkomt is dat consumenten te horen krijgen dat ze na twee jaar geen recht hebben op garantie.

De ACM ziet dit bevestigd worden in eigen onderzoek; bijna 40 procent van de ondervraagden denkt dit. Ruim 35 procent van de mensen vindt dat gebruik maken van de garantie te veel gedoe is.

Twee jaar

Anders dan veel mensen denken is de garantie vaak langer dan twee jaar na aankoop geldig. De wettelijke garantie betekent dat een product moet meegaan zolang je dat redelijkerwijs mag verwachten. In Nederland is hier geen vaste termijn voor.

Gaat je aankoop te snel kapot en is het niet je eigen schuld, dan moet de verkoper het product kosteloos repareren, vervangen of vergoeden. Eventuele kosten die hierbij kunnen komen, voor onderzoek of verzending van het product, zijn ook voor de verkoper.

"De wet schrijft niet per product voor wat de garantietermijn is", legt bestuurslid Martijn Ridderbos van de ACM uit. "Dat moet je als consument deels zelf uitvinden. Over het algemeen mag je van duurdere producten verwachten dat er een langere garantietermijn is."

Ongemak

Een andere reden voor consumenten om niet naar de garantie te vragen, is ongemak. Bijna 40 procent van de ondervraagden voelt dat ongemak bij klagen. Onterecht, zegt Ridderbos, die er ook op wijst dat het benutten van je garantie niet alleen gunstig is voor je portemonnee, maar ook voor het milieu, want de producten worden hergebruikt.

De meeste meldingen die binnenkwamen gingen over de sectoren consumentenelektronica en witgoed. Bedrijven uit die branches hebben in juli een waarschuwingsbrief van de ACM gehad. Vanwege het lopende onderzoek kan de ACM niet zeggen om welke bedrijven het gaat. "In het najaar gaan we op basis van signalen kijken of er iets is gebeurd en dan nemen we eventueel maatregelen", zegt Ridderbos.

De ACM hoopt consumenten via een publiekscampagne duidelijk te maken wat hun rechten zijn. De toezichthouder opent hiervoor een pop-upwinkel op Utrecht Centraal. Bezoekers kunnen leren hoe het zit met de garantie op bijvoorbeeld hun koelkast, tv of stofzuiger.

Verder kun je er leren hoe je het gesprek moet aangaan met de verkoper, bijvoorbeeld als je een beroep wilt doen op een langere garantietermijn. "Je moet er vanuit gaan dat de wettelijke garantietermijn langer dan twee jaar is en je door de verkoper dus niet met een kluitje het riet in laten sturen", geeft Ridderbos mee als tip.

Twee politiemotoren razen met zwaailichten over de rotonde in de richting van stadion De Koel in Venlo. Daarachter volgen onder politiebegeleiding twee touringcarbussen met geblindeerde ramen. Het zijn de bussen van het team van Jong Israël, dat dinsdagavond zijn eerste EK-kwalificatiewedstrijd tegen Jong Oranje speelt in een leeg stadion in Limburg.

De wedstrijd (uitslag 2-2) wordt gespeeld onder strenge veiligheidsmaatregelen, die door de autoriteiten zijn genomen om alles in goede banen te leiden.

Eenmaal aangekomen op de parkeerplaats van De Koel, de thuisbasis van VVV-Venlo, spurtten de Israëlische spelers een voor een naar binnen. Rondom de bussen staan ijzeren hekken die zijn afgeplakt met zwart plastic, zodat pottenkijkers wegblijven.

Verspreid over het terrein staan plukjes agenten. Boven klinkt een zoemend geluid, een blik naar de blauwe lucht leert dat er drie drones rondvliegen. Twee van het Israëlische team, een van de Nederlandse politie, om de omgeving rondom het lege stadion gedetailleerd in kaart te brengen.

Een nieuwsgierige voorbijganger komt buurten bij de ticketshop. "Can we visit the game?" zegt de jongeman. In het Engels wordt er door de medewerker van de ticketshop geantwoord, maar een Limburgs accent kan hij daarbij niet verbergen.

"No it's not possible because of safety reaons", zegt de jongen van rond de twintig. "Ja, leg dit ook maar eens uit", zegt hij. "Dit maak je ook niet vaak mee."

Vlak voor de wedstrijd krijgen de aanwezige journalisten een plekje aangewezen. Het is opvallend dat iedere journalist het stoeltje ertussen vrijlaat, waardoor iedereen op gepaste afstand van elkaar zit. Het versterkt de vergelijking met wedstrijden in coronatijd, toen je ook een speld kon horen vallen in de nagenoeg lege stadions.

Omliggende wijken

De stadionspeaker heeft daar geen boodschap aan. Uit volle borst kondigt hij de volksliederen van beide landen aan en in de omliggende wijken van het stadion weet iedereen wie er in de basis van Jong Oranje staan.

Maar daarna valt het stil. De coaching op het veld is goed hoorbaar en kersvers aanvoerder Rav van den Berg is constant aan het aansturen, complimenteren en attenderen. Niet genoeg blijkt achteraf, want door een late treffer blijft de nieuwe lichting steken op een 2-2 gelijkspel.

"Die energie van het publiek miste je wel vandaag, maar laat duidelijk zijn dat het niks afdoet aan dit resultaat", zegt Van den Berg na afloop. "Wij moeten, met alle respect, winnen van Jong Israël. Daar hebben de maatregelen niks mee te maken."

Daarmee etaleert Van den Berg zich in zijn eerste duel als aanvoerder meteen als een verlengstuk van bondscoach Michael Reiziger, die zich aansluit bij dat verhaal en de maatregelen begrijpt.

"Natuurlijk wil je als topsporter voor volle tribunes spelen, het heeft daarom niet onze voorkeur. Maar als er maatregelen genomen moeten worden, dan is dat nou eenmaal zo. Dan begrijpen wij dat volledig."

In hun nopjes

De Israëliërs zijn in hun nopjes. Bij beide goals springt de complete Israëlische bank het veld in en wordt er iets van geluid geproduceerd in het doodstille stadion. Voor dit team staat het gelijkspel gelijk aan een overwinning.

Op de vraag of de Israëlische bondscoach Guy Luzon mag worden geïnterviewd over de omstandigheden waarin zijn team moet spelen, luidt het antwoord: "Ja, maar het mag alleen over de wedstrijd gaan. Niet over de politiek", aldus de Israëlische perschef. Zo gezegd, zo gedaan.

Luzon vertelt over de hartstocht die zijn spelers voor elkaar hebben. "Normaal gesproken winnen wij niet van Nederland, want kwalitatief zijn we niet goed genoeg. Vandaag hebben we laten zien dat we alles kunnen bereiken waar we onze gedachten toe zetten. Het is een voorrecht om trainer te zijn van deze jongens."

Na een handdruk loopt de trainer terug naar zijn team. De perschef draait zich om en loopt nog even terug. Hij lacht vriendelijk en steekt zijn hand uit voor een tweede handdruk. "Bedankt voor je begrip. Zij kunnen ook niks doen aan de oorlog die woedt. Zij komen ook maar hier om een ding te doen, en dat is om te voetballen."

De Poolse luchtmacht heeft een aantal drones neergehaald in het Poolse luchtruim. Het leger zegt in een verklaring dat het Russische drones zijn die gebruikt waren bij een aanval op Oekraïne. "Dit is een daad van agressie die een bedreiging vormt voor onze burgers."

Volgens het Poolse leger is een aantal toestellen neergehaald. Inmiddels is de luchtoperatie afgerond, meldt het leger op X.

De Poolse autoriteiten hebben in het oosten van het land een beschadigde drone gevonden. De drone werd aangetroffen bij het dorp Czosnowka, op enkele tientallen kilometers van de grens met Belarus. Er wordt op meerdere plekken gezocht naar brokstukken van neergehaald drones.

De Poolse regering is om 08.00 uur bijeengekomen voor een noodoverleg. Premier Tusk zegt ook dat hij NAVO-chef Rutte op de hoogte heeft gebracht. "We staan continu in contact."

Vier vliegvelden waren tijdelijk gesloten vanwege de situatie: de internationale luchthaven in Warschau Chopin Airport, en Rzeszów Jasionka, Warschau Modlin en Lublin. Inmiddels worden de normale procedures weer opgestart, melden de Poolse autoriteiten.

Volg ons liveblog

In ons liveblog houden we je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en reacties op de gebeurtenissen in Polen. Klik hier om het liveblog te openen.

"Als je brokstukken van neergehaalde objecten tegenkomt, benader deze dan niet en schakel de politie in", zegt minister van Defensie Kosiniak-Kamysz op X. Met name in de oostelijke regio's Podlachië, Mazovië en rond de stad Lublin kregen mensen het advies binnen te blijven.

Rusland heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging van Polen. Vorige maand was volgens de Poolse autoriteiten ook een Russische legerdrone neergekomen in Oost-Polen, maar dat werd pas bekend nadat de drone was neergestort. Nu lijkt het te gaan om het eerste incident waarbij een NAVO-land met vliegtuigen Russische toestellen heeft neergehaald.

Verhoogde staat van paraatheid

Polen spreekt van een ongekende schending van het Poolse luchtruim. Het leger is in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Militairen kunnen nu versneld worden opgeroepen voor inzet.

Oekraïne had eerder op de avond gemeld dat er Russische drones onderweg waren naar Polen, als onderdeel van een luchtaanval op Oekraïne. Later werd deze verklaring door de Oekraïense luchtmacht ingetrokken.

Christiaan Paauwe, correspondent Midden- en Oost-Europa

"Rusland heeft sinds de grootschalige invasie herhaaldelijk het luchtruim van Polen en andere landen aan de oostflank van de NAVO geschonden met drones en raketten. Tot nu toe besloot Polen steeds deze objecten niet uit de lucht te schieten, maar deze keer vormden de drones een dusdanige dreiging voor burgers dat is ingegrepen. Dat een NAVO-land nu voor het eerst Russische drones uit de lucht schiet is een duidelijke escalatie."

Behalve Poolse straaljagers zijn er ook NAVO-vliegtuigen opgestegen. Het is onduidelijk of Nederland een rol speelt bij de onderscheppingsoperatie. Sinds 1 september helpen Nederlandse F-35-gevechtsvliegtuigen bij het bewaken van het NAVO-luchtruim boven Oost-Europa.

Volgens artikel 5 uit het NAVO-handvest staat een aanval op één lidstaat gelijk op een aanval op alle leden van het militaire bondgenootschap. Het is vaker voorgekomen dat Russische drones, waarmee Oekraïne elke dag wordt aangevallen, zijn doorgedrongen tot het luchtruim van NAVO-landen.

Dit jaar zijn er voor het eerst wereldwijd meer kinderen met ernstig overgewicht, oftewel obesitas, dan met ondergewicht. Dat concludeert Unicef op basis van schattingen in een rapport. De onderzoekers spreken van een verontrustende en historische ontwikkeling.

De VN-kinderrechtenorganisatie becijfert dat bijna een op de tien kinderen tussen de 5 en 19 jaar obesitas heeft. In 2000 kampte slechts drie op de honderd kinderen met ernstig overgewicht. De toename is volgens Unicef "zeer zorgwekkend, omdat obesitas veel moeilijker te verhelpen is dan overgewicht en een groter risico op ernstige gezondheidsproblemen met zich meedraagt."

Het aantal kinderen met ondergewicht is de afgelopen jaren juist geleidelijk afgenomen. In alle regio's van de wereld komt obesitas nu vaker voor dan ondergewicht, met uitzondering van Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara en Zuid-Azië.

Miljardenlobby

Unicef baseert zich op exacte cijfers tot 2024 en heeft de trend geëxtrapoleerd. Als verklaring voor de toename van ernstig overgewicht wordt een stijgende verkoop van ongezond en zwaar bewerkt voedsel met veel vetten en suikers genoemd. Dit gebeurt met name via digitale marketing.

Kinderen worden volop blootgesteld aan reclame voor fastfood. De industrie voor frisdrank en bewerkt voedsel steekt vele miljarden in de beïnvloeding van regeringen, concludeert de VN-organisatie. Door middel van lobbywerk wordt gepoogd om wetgeving gericht tegen ongezond voedsel tegen te houden.

"Dit zwaar bewerkte voedsel is vaak relatief goedkoper dan vers of amper bewerkt voedsel", staat in het rapport. Landbouwsubsidies op mais en soja worden daarbij als een van de oorzaken genoemd. Unicef roept overheden, bedrijven, ouders en scholen op verantwoordelijkheid te nemen om het tij te keren.

Op de tweede dag van grootschalige anti-corruptieprotesten in Nepal is de chaos verder toegenomen. In hoofdstad Kathmandu is het parlementsgebouw gisteren bestormd door betogers en in brand gestoken. Het iconische gebouw lijkt in de nacht volledig te zijn uitgebrand.

In het westen van het land zijn honderden gedetineerden ontsnapt uit twee gevangenissen, zo heeft de politie bekendgemaakt. De twee complexen zouden eveneens zijn bestormd door betogers. Volgens de autoriteiten zijn er in totaal zeker 900 gevangenen voortvluchtig.

Zo zag de brand in het parlementsgebouw er vannacht uit:

Het leger zegt in een verklaring dat het 's avonds laat (lokale tijd) de controle in handen heeft genomen. Het is nog onduidelijk wat dat precies betekent. De legerleiding stelt dat de protesten zijn gekaapt door relschoppers en plunderaars die misbruik maken van de situatie. De hoogste commandant heeft de protestbeweging opgeroepen tot een dialoog om de chaos te stoppen.

Foto's van internationale persbureaus tonen gemaskerde mannen gewapend met geweren die rondlopen in Kathmandu. Verder is te zien dat relschoppers vernielingen aanrichten in paleisgebouw Singha Durbar, het in brand gestoken pand waar ook het parlement zetelt.

Het dodental bij de onlusten is opgelopen tot 22. De meeste doden vielen maandag, toen agenten zeker 17 mensen doodschoten die het parlementsgebouw probeerde binnen te raken. De BBC schrijft dat er dinsdag in totaal 209 gewonden zijn opgenomen in het ziekenhuis. Het leeuwendeel van hen heeft kort daarna het ziekenhuis verlaten.

VN roept op tot onderzoek naar geweld

VN-mensenrechtencommissaris Volker Türk veroordeelt het geweld in Nepal. "Veel jonge demonstranten zijn gedood of gewond geraakt. Berichten over disproportioneel geweld door de autoriteiten moeten dringend worden onderzocht."

De nationale onrust in het Aziatische land ontstond door een socialemediaverbod, dat inmiddels is teruggedraaid. Premier Oli stapte gisteren op, maar dat heeft de protesten niet gesust. De woede van de overwegend jonge betogers richt zich inmiddels breder tegen corruptie binnen de autoriteiten. Het huis van de opgestapte premier in Kathmandu werd ook in brand gestoken.

Iran gaat weer samenwerken met het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). In een overeenkomst die de partijen vandaag ondertekenden, wordt beschreven hoe de samenwerking met de VN-waakhond en de inspecties van de kernfaciliteiten in Iran moeten worden hervat.

De Iraanse minister Araghchi van Buitenlandse Zaken en IAEA-directeur Rafael Grossi zaten vandaag in Caïro om de tafel. Grossi noemde de deal een "stap in de goede richting, die de deur naar diplomatie en stabiliteit opent". Hij bedankte de Egyptische president al-Sisi voor het faciliteren van de ontmoeting.

Het agentschap had geen toegang meer tot de Iraanse nucleaire installaties nadat Israël en de VS deze in juni hadden aangevallen. Begin juli ondertekende de Iraanse president Pezeshkian een wet die de samenwerking met het IAEA opschortte. De IAEA noemde dat een "ernstige zaak".

Snapback-mechanisme

Frankrijk, Engeland en Duitsland waarschuwden Iran begin augustus voor de herinvoering van sancties. Eind vorige maand begonnen de Europese landen officieel een procedure van dertig dagen, bedoeld om opnieuw sancties op te leggen.

Het gaat om het zogeheten snapback-mechanisme dat is vastgelegd in een VN-resolutie uit 2015. Daarin staat dat als Iran zich niet houdt aan de voorwaarden van het atoomakkoord, dat het land datzelfde jaar had ondertekend, VN-sancties die golden van 2006 tot 2010 weer van kracht worden.

De sancties omvatten onder meer het stopzetten van de wapenhandel met Iran, een reisverbod voor gesanctioneerde individuen en het bevriezen van Iraanse tegoeden in het buitenland.

Vanaf het moment van de aankondiging van de drie Europese landen had Iran nog dertig dagen om te voldoen aan de eisen. De drie landen of de VN-Veiligheidsraad kunnen de snapback dan stopzetten.

Araghchi waarschuwde vandaag na het overleg dat als de VN-Veiligheidsraad weer sancties tegen Iran instelt, dat dat het einde betekent van de overeenkomst met de IAEA.