Sywert van Lienden moet met zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel terechtstaan voor oplichting van de Staat. Het bezwaar dat de drie ondernemers in de zaak van hun omstreden mondkapjesdeal voor deze aanklacht hadden ingediend werd vanmiddag door de rechter verworpen.
Volgens hun advocaten "wist het ministerie van Volksgezondheid van de hoed en de rand". Zij kochten de mondkapjes niet in via de liefdadigheidsstichting van Van Lienden en zijn zakenpartners, maar via een apart commercieel bedrijf. Omdat het ministerie van Volksgezondheid dit volgens hen wist, vonden zij dat er van oplichting geen sprake kan zijn.
De rechter verwees naar het door het Openbaar Ministerie opgebouwde strafdossier van meer dan 17.000 pagina's. Dat toont volgens hem aan dat de officier van justitie niet lichtvaardig tot vervolging is overgegaan.
Ook werd het pleidooi van de advocaten van de drie ondernemers volgens de rechter met argumenten bestreden door het OM. "Die lezingen staan haaks op elkaar. Ook dit debat in de rechtbank laat zien dat het pleit hierover niet op voorhand kan worden beslecht."
Het bezwaar tegen de aanklacht van oplichting werd daarom ongegrond verklaard. Als Van Lienden en zijn zakenpartners de aanklacht van tafel hadden gekregen was een groot onderdeel van de strafzaak tegen hen weggevallen.
Na afloop van de zitting gaf Van Lienden een korte reactie:
Volgens de advocaten van de drie heeft de Staat zich pas als slachtoffer bij het Openbaar Ministerie gemeld nadat er artikelen waren verschenen over de mondkapjesdeal in de media en verontwaardiging was ontstaan in de Tweede Kamer. "Er is een volkskruistocht begonnen met een zoektocht naar een kop van Jut. Zij worden nu op de kar gehesen om tentoon te stellen aan het volk."
Ook werd benadrukt dat het ministerie geen aangifte heeft gedaan. "Daar is maar één reden voor: de Staat is helemaal niet opgelicht. Een andere reden om geen aangifte te doen is omdat de Staat anders een valse aangifte zou doen."
Ministerie zag geen verschilHet OM stelde dat het ministerie van Volksgezondheid niet zat te springen om een relatie met de liefdadigheidsstichting aan te gaan, omdat het geen tweede kanaal wilde om hulpmiddelen te verspreiden. Het ministerie ging toch overstag omdat de stichting steeds bekender werd, terwijl Van Lienden alle successen deelde op Twitter en daarin de "falende overheid" bekritiseerde: "Dat opende een politiek deurtje".
De ambtenaren gingen er volgens het OM vanuit dat het bedrijf Relief Good Alliance (RGA) van de drie ondernemers eigendom was van hun Stichting Hulptroepen Alliantie (SHA). "Eén ambtenaar verklaarde niet te hebben geweten wat het verschil was: 'Ik dacht dat het de Engelse vertaling was. En dat het geen winstoogmerk had'."
Volgens het OM werden de namen van de stichting en de bv steeds door elkaar gehusseld om verwarring te zaaien. "RGA was een lege huls. Het had geen website, geen kantoor, geen e-mailadres, geen personeel, geen testruimte. Ze konden de deal alleen sluiten door de naamsbekendheid van de stichting. Er is misbruik gemaakt van een dubbelrol." Aangestipt werd dat de eerste winstuitkeringen al enkele dagen na de eerste betaling van de order werden overgeschreven aan persoonlijke bv's van de ondernemers.
Meer aanklachtenAls de aanklacht van oplichting van de Staat was vervallen, bleef nog wel de aangifte van Randstad over. Ook de stichting en een vrijwilliger deden aangifte. Het uitzendconcern stelde kosteloos vijftien medewerkers ter beschikking aan de stichting van Van Lienden en zijn partners. Achteraf ontdekte Randstad dat mede dankzij het werk van het "om niet" uitgeleende personeel miljoenen waren verdiend.
De eigenaresse van de bruidswinkel aan de Tarwekamp in Den Haag zegt dat ze "net als de rest van Nederland" veel vragen heeft over het hoe en waarom van de dodelijke explosie in de portiekflat waarin haar winkel was gevestigd. Bij de explosie op 7 december kwamen zes mensen om het leven.
In een verklaring van haar advocaat Richard Korver vraagt ze zich onder meer af waarom twee van de vier opgepakte verdachten achter de explosie niet langer zijn vastgehouden toen ze twee weken voor de explosie werden opgepakt in Oosterhout. Ze hadden toen materialen bij zich die mogelijk voor een aanslag bedoeld waren, zoals jerrycans en zwaar vuurwerk.
"Dat had wellicht veel ellende voorkomen", aldus de vrouw.
Verder leeft ze "zeer mee" met de nabestaanden van de slachtoffers en gewonden en zou ze haar medeleven graag willen tonen. "Zij vindt het verschrikkelijk dat zij dat nu om veiligheidsredenen niet in persoon kan doen", aldus Korver.
'Veel leugens verspreid'De jonge vrouw doet vandaag ook anoniem haar verhaal in De Telegraaf. Daarin zegt ze dat ze voor haar gevoel "iets" moet zeggen, ook al moet ze van de politie vanwege het lopende onderzoek zwijgen, "want er worden zoveel leugens verspreid". Ze zegt in het interview "iedere seconde" te denken aan de slachtoffers.
Tijdens de explosie was ze niet in Den Haag. Daarna had ze snel contact met de politie en heeft ze volledig meegewerkt met het onderzoek. Verder zegt ze dat ze "door alle speculaties mijn familie en ik de smerigste drek over ons heen krijgen".
Korver schrijft ook dat het zijn cliënte "pijn" doet hoe er onder meer op sociale media over haar "onheus" is gesproken. "Zij roept een ieder op zich te houden aan de feiten."
De vrouw zegt verder te worden bedreigd en onderwerp te zijn van roddel en achterklap. Ook is ze bang dat ze later nogmaals doelwit wordt. "Mensen die zoiets doen kunnen zelfs vanuit de gevangenis nog dingen plannen. Ik hoop echt dat de politie mijn familie en mij wil beschermen."
Ex-vriendVorige week maakte de politie bekend dat de bruidswinkel mogelijk het doelwit was van de explosie. Het is nog niet duidelijk waardoor de hevige ontploffing is veroorzaakt. Gisteren werd bekend dat een van de aangehouden verdachten de ex-vriend is van de eigenaresse van de bruidswinkel.
Tegenover het AD liet de politie weten dat er inmiddels rekening mee wordt gehouden dat het motief voor de aanslag niet in de criminele sfeer ligt, maar in de relationele sfeer.
In de geruchtmakende Franse verkrachtingszaak rond Gisèle Pelicot heeft de rechtbank haar ex, Dominique Pelicot, veroordeeld tot 20 jaar cel. Dat is gelijk aan de eis van justitie, en de maximale straf die hij kon krijgen.
Dominque Pelicot had bekend dat hij zijn toenmalige vrouw heeft gedrogeerd en verkracht en dat hij tientallen mannen had uitgenodigd om haar ook te verkrachten. Ook alle andere verdachten zijn schuldig bevonden aan seksueel geweld of verkrachting, ook zij zijn veroordeeld tot celstraffen. Zes mannen komen vrij omdat ze al lang genoeg in voorlopige hechtenis hebben gezeten.
In de zaak, voor de rechtbank in Avignon, stonden 51 mannen terecht. De Franse justitie had in de zaak celstraffen geëist van vier tot twintig jaar. Eén verdachte is voortvluchtig, zo werd vandaag duidelijk. Het gaat om een man van 30 die 12 jaar cel heeft gekregen; hij zit in Marokko.
Terwijl alle straffen werden voorgelezen, leek het erop dat Dominique Pelicot huilend op zijn stoel zat, meldt een verslaggever van de BBC. Ook twee moeders van verdachten barstten in tranen uit.
Nadat de rechtbank het vonnis tegen Dominique Pelicot had uitgesproken klonk er buiten gejuich. Over de straffen die de andere verdachten kregen, zijn veel aanwezigen niet te spreken. Vrouwen roepen 'schaam je justitie'.
Gisèle Pelicot (72) werd jarenlang, van 2011 tot 2020, zonder dat ze het wist gedrogeerd en in haar eigen huis verkracht. Haar man verdoofde haar door drugs in haar drinken en eten te doen. Hij nodigde andere mannen uit in hun huis in de Zuid-Franse plaats Mazan, bij Avignon, om zijn vrouw te misbruiken terwijl die doorsliep.
Voor aanvang van de rechtszaak hadden zich vele aanhangers van Gisèle Pelicot bij de rechtbank verzameld, om hun steun uit te spreken voor het slachtoffer. Er stonden veel vrouwen, ook met spandoeken waarop ze werd bedankt voor haar moed. Nadat de rechtbank het vonnis had uitgesproken tegen Dominique Pelicot ging er gejuich op buiten.
Pelicot koos ervoor om het proces openbaar te houden. Ze benadrukte herhaaldelijk dat niet zij maar de daders zich moeten schamen.
20.000 foto's en video'sIn september 2020 kwam de zaak aan het rollen doordat Dominique Pelicot in een supermarkt werd betrapt toen hij onder de rokken van vrouwen filmde. Bij een huiszoeking vond de politie vervolgens een hele bibliotheek vol misbruikmateriaal met zijn vrouw als slachtoffer: 20.000 foto's en video's, digitaal opgeslagen en gesorteerd in mappen met namen als 'misbruik', 'haar verkrachters' en 'nacht alleen'.
Uiteindelijk leidde het politieonderzoek naar 72 mannen die betrokken waren bij het misbruik. Niet iedereen kon worden geïdentificeerd.
Dominque Pelicot had een volledige bekentenis afgelegd, maar voor veel andere verdachten geldt dat niet. Sommigen zeiden dat ze ervan uitgingen dat Gisèle Pelicot ermee had ingestemd. Anderen zeiden dat ze vermoeden dat ze zelf ook zijn gedrogeerd door Dominique Pelicot.
De rechtbank ging hier niet in mee en verklaarde allen schuldig. Wel waren de meeste straffen lager dan de eis. Los van de 20 jaar cel die Pelicot kreeg was de hoogste straf 15 jaar cel, de laagste drie jaar waarvan twee voorwaardelijk.
De veroordeelden hebben tien dagen om in beroep te gaan. De advocaat van Dominique Pelicot zei na afloop dat ze daarover nog in overleg gaan. Wel noemde ze het opvallend dat haar cliënt de maximale straf kreeg, terwijl de andere verdachten een lagere straf kregen dan de eis. De "dirigent", zo sprak ze volgens Le Parisien, kreeg een andere behandeling dan het "orkest".
Hulporganisatie Artsen zonder Grenzen en mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zeggen dat het er alle schijn van heeft dat Israël genocide pleegt in Gaza. Dat stellen de organisaties op basis van twee eigen afzonderlijke onderzoeken, die de organisaties vandaag publiceerden.
Juridisch gezien ligt de lat erg hoog om volkerenmoord vast te stellen. Zo'n proces neemt vaak vele jaren in beslag en Israël weerspreekt de genocidebeschuldigingen met klem. Er loopt inmiddels een zaak bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag, maar het is dus niet in een rechtszaak aangetoond.
Wel wordt Israël inmiddels door meerdere landen, een groeiend aantal experts en ook mensenrechtenorganisaties van genocide beschuldigd. Zo heeft Israël volgens Human Rights Watch sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza vorig jaar oktober Palestijnen op de Gazastrook opzettelijk de toegang ontzegd tot bijvoorbeeld drinkwater en op andere manieren levensomstandigheden gecreëerd met als doel de "fysieke vernietiging" van Palestijnen, "geheel of gedeeltelijk".
Daarmee maakt Israël zich volgens Human Rights Watch schuldig aan een "daad van genocide" onder de Genocideconventie van 1948.
Een woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken, Oren Marmorstein, schrijft op X dat de waarheid "compleet het tegenovergestelde" is van wat HRW beweert. Zo heeft Israël volgens Marmorstein sinds het begin van de oorlog de toevoer van drinkwater gefaciliteerd, schrijft hij, ondanks voortdurende aanvallen van Hamas. Marmorstein claimt dat het onderzoek verder "vol met leugens" staat.
Eigen observatiesArtsen zonder Grenzen stelt dat er met name in het noorden van de Gazastrook duidelijke tekenen zijn van "etnische zuiveringen". De hulporganisatie baseert zich hierbij onder meer op verklaringen van eigen medewerkers die actief zijn in het gebied.
Die eigen observaties komen volgens AzG overeen "met de beschrijvingen die worden gegeven door een toenemend aantal juridische experts en organisaties, die concluderen dat er sprake is van genocide in Gaza". Artsen zonder Grenzen benadrukt daarbij dat het zelf niet de autoriteit of wettelijke bevoegdheid heeft om genocide vast te stellen.
De claims van de organisaties volgen op een soortgelijk onderzoek van Amnesty International, begin deze maand. Amnesty bestempelde toen als eerste grote mensenrechtenorganisatie het handelen van Israël in Gaza als genocide.
Israël reageerde toen fel en weersprak de genocidebeschuldiging in felle bewoordingen. Het land beriep zich op zelfverdediging en stelde dat het zich houdt aan het oorlogsrecht. Verder beschuldigde de Israëlische regering mensenrechtenorganisaties, en ook de VN en het ICJ, van vooringenomenheid.
Karel Hendriks, directeur van Artsen zonder Grenzen Nederland, zegt dat er binnen zijn hulporganisatie "veel twijfel" was of Artsen zonder Grenzen het woord genocide moest gebruiken. "Met name omdat we bang zijn voor de gevolgen van onze medewerkers. Er zijn er nu 1600 in Gaza", legt hij uit.
"En we zijn ook bang dat het misschien gevolgen zou kunnen hebben voor onze toegang en onze mogelijkheden om hulpverlening te beiden. Maar tegelijk kunnen wij deze constateringen niet doen en ons daar niet over uitspreken."
Volgens Hendriks is de humanitaire situatie en de toegang tot Gaza voor hulporganisaties de afgelopen maanden aanzienlijk verslechterd. Vooral in het noorden, waar "nagenoeg geen druppel" aan noodhulp meer binnenkomt, aldus Hendriks.
Israël heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging van Artsen zonder Grenzen, maar Hendriks hoopt dat zijn organisatie met het onderzoek in handen "met nog meer ernst en nog krachtiger" kan vertellen over wat zijn medewerkers in Gaza zien. Dat moet leiden tot dringendere oproepen aan het adres van onder meer de bondgenoten "dan we in de afgelopen veertien maanden hebben gezien".
Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer steunt een initiatiefwet van de CU en GL-PvdA om zwaardere straffen op te leggen voor zogenoemde 'hate-crimes', misdrijven als geweld en belediging waarbij discriminatie een rol speelt. Dat bleek gisteravond in een Kamerdebat over deze nieuwe wet.
De indieners van het wetsvoorstel, de fractievoorzitters Bikker van de CU en Timmermans van GL-PvdA, willen hiermee duidelijker maken dat alle vormen van discriminatie ontoelaatbaar zijn. De kern van het voorstel is dat de bestaande straffen voor misdrijven als geweld of belediging met een derde verzwaard kunnen worden als er ook discriminatie in het spel is.
Volgens Kamerlid Timmermans is de wet een belangrijke steun in de rug voor leden van de Joodse-, de moslim- en de lhbti-gemeenschap die te maken krijgen met uitsluiting. "Het gaat erom dat wij hen beschermen tegen haat en geweld. Het is al guur genoeg in de samenleving."
Vrijheid van meningsuiting uitgehold?Vrijwel alle partijen steunen het voorstel, van drie partijen is het nog onduidelijk. Dat zijn FvD en JA21 (die niet meededen aan het debat) en de PVV. Kamerlid Emiel van Dijk van die laatste partij vreest dat de vrijheid van meningsuiting door de wet beperkt zou kunnen worden, bijvoorbeeld als een "groep vrienden in een kroeg grappen maakt". "Welke garantie is er dat de vrijheid van meningsuiting niet wordt uitgehold?", wilde hij weten.
Volgens Bikker hoeven "de vrienden van Van Dijk of wie dan ook die samen in de kroeg misschien net iets te diep in het glaasje hebben gekeken", zich niet meer zorgen te maken dan nu al het geval. Er komt immers geen nieuw strafbaar feit in de wet. Het enige verschil is dat belediging met een discriminerende achtergrond zwaarder kan worden bestraft.
Steun kabinetHet kabinet steunt de invoering van het wetsvoorstel. Bij een debat over een initiatiefwet van Kamerleden is altijd de meest betrokken minister aanwezig om advies uit te brengen. Dat was gisteravond minister Van Weel van Justitie en Veiligheid. Hij is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet door politie en OM en is een warm voorstander van dit plan.
"Wanneer we het bijvoorbeeld hebben over de bedreiging van iemand omdat hij Joods is, de mishandeling van een stel van hetzelfde geslacht dat over straat loopt of over de vernieling van een moskee, heeft dat niet alleen ingrijpende gevolgen voor de slachtoffers, maar vormt het ook een aantasting van fundamentele waarden van onze democratische rechtstaat", zei Van Weel. "Hate-crimes rechtvaardigen een zwaardere bestraffing."
Amsterdamse rellenHet wetsvoorstel staat los van de rellen en het antisemitische geweld in november in Amsterdam. Het gaat om een initiatief dat al jaren geleden in gang is gezet door toenmalig fractievoorzitter Segers van de CU en GL-kamerlid Buitenweg, die intussen alweer beiden uit de politiek zijn. Hun plan is overgenomen door Bikker en Timmermans. In september was het eerste deel van de wetsbehandeling in de Tweede Kamer, ruim voor die rellen, en gisteravond de afronding.
Als deze wet al in werking was geweest voor de rellen, had dat daders van die nacht dus wel strafverzwaring kunnen opleveren. Dat is nu niet zo, want de wet geldt niet met terugwerkende kracht. Overigens moet de wet ook nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd. Gelet op de brede steun in de Tweede Kamer zal dat wel gebeuren.
Een spookrijder heeft afgelopen weekend een dollemansrit gemaakt op de A76. Hij reed vanuit België bij Stein het land binnen, doorkruiste tegen de rijrichting in heel Zuid-Limburg en kon pas na het passeren van de Duitse grens dicht bij Aken aan de kant worden gezet door de politie, meldt L1Nieuws.
Tijdens de rit van ruim dertig kilometer tegen de rijrichting in, bereikte de automobilist snelheden tot 130 kilometer per uur. Op een filmpje dat de politie gisteravond vrijgaf is te zien dat hij geregeld tegenliggers tegenkwam, maar ongelukken bleven uit.
Volgens Duitse media ging het om een 70-jarige Duitser.
De politie deelde deze beelden op sociale media:
Om 04.00 uur in de nacht van zaterdag op zondag kwam de eerste melding binnen bij de politie in Limburg. De Belgische politie riep de Nederlandse collega's op om alvast klaar te gaan staan naast de snelweg in Stein.
Toen de spookrijder op hoge snelheid langskwam, zetten de Nederlandse agenten met verschillende auto's de achtervolging in op de 'goede' weghelft. Met sirenes, lichtsignalen, zwaailichten en stoptekens probeerden ze de spookrijder te stoppen. Maar de automobilist ging niet op de rem. In plaats daarvan maakte hij alleen maar meer vaart.
Pas in Duitsland lukte het de Duitse autowegpolitie om de man te stoppen. Zijn rijbewijs is in beslag genomen. De man is niet opgepakt, maar overgebracht naar een ziekenhuis. De politie onderzoekt de zaak verder.
Wekenlang al houden ze de VS in hun greep: mysterieuze vliegende objecten, die vooral aan de oostkust van het land veelvuldig worden gerapporteerd. Volgens de Amerikaanse overheid is er "niks ongebruikelijks" te zien, maar veel Amerikanen nemen daar geen genoegen mee.
"Een dikke week geleden hoorden wij voor het eerst over de drones", zegt Brian Anderson. Hij woont in Quinton, een gehucht in het zuiden van New Jersey. Inwoners van die staat, de meest dichtbevolkte van Amerika, delen in Facebook-groepen veelvuldig foto's en video's van vermeende drones. Sinds enkele dagen heeft hij nu ook zelf camera's opgesteld op zijn veranda.
TiplijnOp 18 november kwamen de eerste meldingen binnen bij de autoriteiten over vermeende drones in de lucht. Kort daarna begon de FBI een onderzoek. Het noodnummer 911 werd toen al overspoeld met telefoontjes. Reden voor de autoriteiten om een speciale tiplijn te openen, waar volgens de FBI sindsdien al meer dan 5000 meldingen zijn binnengekomen.
"Het is hier zo donker dat je op een heldere dag de Melkweg kan zien", vertelt Brian, die de beelden bestudeert achter zijn computer in de woonkamer. "Vliegtuigen, Starlinks: alles komt voorbij." Vandaag is er voorlopig niets te zien: het is bewolkt.
Op beelden van eerdere dagen laat hij de condenssporen zien: de strepen die de vliegtuigen achterlaten in de lucht. Meermaals verschijnen er lichtgevende stippen op het scherm. "Misschien gaat het om een Starlink", wijst James, satellieten die techmiljardair Elon Musk heeft gelanceerd.
Vaak zijn de beelden niet duidelijk genoeg om met zekerheid te zeggen of het om de veelbesproken drones gaat. "Bemande vliegtuigen, helikopters, zelfs sterren zijn per ongeluk als drones gerapporteerd", stelt John Kirby, woordvoerder van de Nationale Veiligheidsadviseur in het Witte Huis.
"Een groot deel van de meldingen komt overeen met de aanvliegroutes van drukke luchthavens in de regio", was de analyse die de FBI deelde in een speciaal belegde achtergrondbriefing voor journalisten.
Los daarvan: de VS telt een miljoen drones die relatief ongehinderd mogen vliegen. "Commerciële drones, hobbydrones, ook drones van de politie", zegt Kirby. "Wij hebben niets afwijkends geïdentificeerd, ook zijn er geen risico's voor de nationale en openbare veiligheid. Maar het werk gaat door."
'Ik ben dan ook een complotdenker'Veel Amerikanen nemen daar geen genoegen mee. Zij zeggen weinig vertrouwen te hebben in de kalmerend bedoelde woorden uit Washington. "Allemaal misinformatie van de overheid", noemt een bezoeker van de Dirty Jersey Tavern het.
Bij deze kroeg in Alloway zijn de droneverschijningen het gesprek van de dag.Wie de bar verlaat, kijkt vrijwel zonder uitzondering even naar boven. "Ik heb er al een stuk of twintig gezien", claimt de stamgast. "Een daarvan bleef hierboven 10, 15 minuten hangen alsof ze iets aan het zoeken waren. Een radioactieve bom misschien, maar ik ben dan ook een complotdenker."
Waar het Witte Huis dergelijke complottheorieën stelselmatig ontkracht, doen sommige Congresleden mee aan het voeden ervan. Zo noemde de Republikeinse Afgevaardigde Jeff Van Drew het in gesprek met Fox News "zeer wel mogelijk" dat de drones van een Iraans "moederschip" komen. Hij sprak van "vertrouwelijke bronnen" voor zijn claims, waar geen enkel bewijs voor is.
Ook Trump mengde zich in de discussie. Hij zei een weekendtrip naar zijn golfbaan in Bedminster, iets noordelijker in New Jersey, te annuleren. Ook daar zouden drones gezien zijn.
"Het leger, onze overheid, ook onze president weet wat er aan de hand is. Om bepaalde redenen wil men dat niet met het volk delen", beweerde hij op een persconferentie. Onderbouwen deed hij dat niet. Net als Van Drew stelde Trump dat de drones desnoods maar moeten worden neergeschoten.
'De overheid zit erachter'"Heb je je geweer bij je?" klinkt het ook aan de bar in Alloway. "Ligt in de pick-up", luidt het antwoord, terwijl op de bar shotglaasjes met pindakaaswhiskey verschijnen. Drones uit de lucht schieten doen ze hier niet, maar het wantrouwen is groot. "De overheid zit erachter", denkt Shawn, een andere stamgast, zeker te weten. "Ze willen burgers controleren door ze angst aan te jagen. Net zoals met covid en 11 september."
Terug op de landerijen begint het inmiddels te druppelen. Succes heeft Brian Anderson nog niet. "En met dit weer gaan we weinig meer zien vanavond", zegt hij, "te bewolkt." Hij en zijn vrouw stellen weinig op te hebben met de complottheorieën. "Ik kan me er sowieso echt totaal niet druk om maken", zegt Shannon. "Ook al zou dit het nieuwe normaal zijn, er gebeuren ergere dingen in de wereld."
Maar zolang overtuigende antwoorden uitblijven, blijven ze net als veel andere Amerikanen zoeken naar mogelijke verklaringen. "Ik zie wel wat in de theorieën die er zijn rond Elon", zegt Brian weifelend. "Ook al lachen we om allerhande theorieën, hij is nu tenslotte de facto staatshoofd", lacht Shannon, verwijzende naar het feit dat de techmiljardair nauwelijks meer van Trumps zijde lijkt te wijken. Brian: "Misschien gaat hij ze inzetten om de grenzen te bewaken."
Het kabinet wil meer sectoren van het bedrijfsleven beschermen tegen ongewenste fusies en overnames die de nationale veiligheid in gevaar kunnen brengen. Het gaat dan bijvoorbeeld om overnames vanuit vijandige landen die hun machtspositie in de wereld willen vergroten.
Volgens minister Beljaarts van Economische Zaken is de internationale veiligheidssituatie zo snel verslechterd dat ingrijpen nu nodig is. "We zien nu al dat Nederland doelwit is van hybride aanvallen, zoals cyberoperaties, en spionage en sabotage", zegt hij.
Het hoge niveau van Nederlandse bedrijfsleven is daarbij een 'doelwit'. "Wij kunnen het ons niet veroorloven om naïef te zijn over de intenties van andere landen als het gaat om deze bedrijven."
Voorleggen aan het kabinetDe wet Veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames trad vorig jaar al in werking voor een aantal cruciale sectoren zoals chip(machine)fabricage, halfgeleiders, militaire goederen, de havens, Schiphol, kerncentrales en gasopslag. Daar worden nu aan toegevoegd: biotechnologie, artificiële intelligentie, geavanceerde materialen en nanotechnologie, sensor- en navigatietechnologie en nucleaire technologie met medische gebruik.
Volgens de wet moeten fusies, overnames, splitsingen en andere financiële transacties van bedrijven uit die sectoren worden voorgelegd aan het kabinet. De betrokken ministers besluiten dan of de transactie mag doorgaan of niet. Daarbij wordt gekeken of vitale Nederlandse belangen in gevaar komen of technologieën en uitvindingen in vijandige handen kunnen vallen.
Bedrijven die de wet niet naleven kunnen hoge boetes krijgen. De uitbreiding van de wet gaat waarschijnlijk over een half jaar in, na alle doorlopen procedures.
Vandaag treffen alle regeringsleiders van de Europese Unie elkaar in Brussel voor de laatste top van dit jaar. Veiligheid is daar het belangrijkste onderwerp. Insteek is wat de EU doet om zich te weren tegen aanvallen van buitenaf, in een wereld die steeds vijandiger wordt.
Een sombere opsomming om te beginnen: verstoringen van gps-signalen waardoor problemen ontstaan bij het Europese vliegverkeer, vermoedelijke sabotage bij kapotte zeekabels, ontploffende postpakketten, cyberaanvallen en beïnvloedingscampagnes bij verschillende verkiezingen in Europa.
Het zijn incidenten waar NAVO-baas Mark Rutte naar verwees toen hij vorige week zei: "We mogen dan wel niet in oorlog zijn, het is zeker ook geen tijd van vrede".
Noodpakketten in huisIn de speech, die veel losmaakte, richtte Rutte zich vooral op de regeringen van de NAVO-landen, die volgens hem hun defensiebudgetten dringend moeten opkrikken. Maar dat de landen ook in EU-verband aan de bak zullen moeten, is duidelijk.
Een EU-leger bestaat niet, dus voor de verdediging zijn de lidstaten vooralsnog aangewezen op de NAVO. Ze zijn vrijwel allemaal aangesloten het bondgenootschap. Wat binnen de EU geregeld kan worden is het versterken van de weerbaarheid van de inwoners bijvoorbeeld, denk aan noodpakketten in huis halen. Of het onderzoeken van beïnvloedingscampagnes op TikTok.
Ook hoog op het prioriteitenlijstje: zorgen dat de EU groter en machtiger wordt door uitbreiding, of door handelsakkoorden met andere landen te sluiten. Het zijn allemaal pogingen om wat te doen tegen de groeiende invloed van China en Rusland in de wereld.
Inmiddels is ook het besef doorgedrongen dat de EU-landen minder op de Verenigde Staten moeten leunen als het gaat om defensie en veiligheid; dat heeft toekomstig president Trump wel duidelijk gemaakt. En dus wil de EU werk maken van een veel sterkere eigen defensie-industrie. En zorgen dat landen militair beter met elkaar kunnen samenwerken, bijvoorbeeld door hun materieel beter op elkaar af te stemmen.
Honderden miljardenDat kost wel een heleboel geld. Voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen noemde eerder een bedrag van 500 miljard euro, alleen al voor de defensie-industrie. Voor de korte termijn is er waarschijnlijk nog wel wat uit bestaande potjes te halen, maar op lange termijn is meer nodig.
Helemaal als je bedenkt dat de EU in de toekomst waarschijnlijk ook nog een veel groter deel van de steun aan Oekraïne voor zijn rekening moet nemen, ook weer als gevolg van de verkiezing van Donald Trump.
Een veelgenoemde optie om aan dat geld te komen is om als EU-landen samen te lenen. Dan raak je meteen aan een van de gevoeligste punten in de discussie over een antwoord op de dreigingen van buitenaf. Want hoewel minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken (NSC) deze week in Brussel zei dat hij de druk voelt om als EU "geopolitiek impact te maken", is dit voor Nederland een brug te ver.
Druk met zichzelfEen land dat tot voor kort op dezelfde lijn zat als Nederland heeft op dit punt een draai gemaakt. Voor de Deense premier Frederiksen is gezamenlijk lenen geen taboe meer, met het oog op de toenemende veiligheidsrisico's in Europa. Het machtige Duitsland zit nog wel in hetzelfde kamp als Nederland.
Nu is samen lenen niet de enige manier om aan extra middelen te komen. Belangrijk is wel om het onderling eens te worden over waar het geld dan wel vandaan moet komen. En het is onwaarschijnlijk dat EU-landen, die het in veel gevallen vooral druk met zichzelf hebben, snel tot een eensgezind besluit komen. Kijk alleen al naar de politieke crises in Frankrijk en Duitsland. En dit is nog maar een van de vele lastige keuzes die voorliggen.
De top van vandaag is de eerste onder de nieuwe voorzitter van de Europese Raad (de vergadering van regeringsleiders), António Costa. Het is ook de eerste EU-top na het aantreden van de nieuwe Europese Commissie. Bij gebrek aan machtige EU-landen is het vooral deze nieuwe ploeg, met als boegbeeld commissievoorzitter Von der Leyen, die de koers moet bepalen. Overigens kan de Commissie zelf geen besluiten nemen (dat doen de lidstaten), het kan alleen voorstellen doen en het beleid uitvoeren.
Duidelijk is dat er vanavond nog geen stevige conclusies komen over de toekomst van het Europese veiligheidsbeleid. Er zal vooral gediscussieerd worden over een strategie. De regeringsleiders treffen elkaar begin volgend jaar opnieuw bij een top; die staat dan helemaal in het teken van het thema veiligheid en defensie.
De dreigingen zijn concreet en de regeringsleiders zeggen de urgentie te voelen, toch gunnen ze zichzelf dus nog wat tijd.
